OPERACJE GOSPODARCZE. KONTO KSIĘGOWE dr Marek Masztalerz Katedra Rachunkowości Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu 2013 Zagadka bilansowa 1
OPERACJE GOSPODARCZE Operacje gospodarcze są to takie zdarzenia gospodarcze, które: powodują zmiany majątku, kapitału lub wyniku finansowego, są wyraŝone w mierniku pienięŝnym, są potwierdzone dowodem księgowym. OPERACJE BILANSOWE nie mają wpływu na wynik finansowy, dotyczą tylko majątku i kapitału OPERACJE OWE mają wpływ na wynik finansowy, dotyczą przychodów, kosztów oraz podatku dochodowego TYPY OPERACJI GOSPODARCZYCH TYP OPERACJI OPERACJE BILANSOWE OPERACJE OWE I II III IV V VI VII VIII WŁASNY OBCY 2
OPERACJE GOSPODARCZE TYP I Operacja bilansowa aktywna wywołuje zmiany wyłącznie w strukturze aktywów. Suma bilansowa się nie zmienia. wpłata gotówki z kasy do banku pobranie gotówki z banku do kasy wpływ naleŝności od odbiorcy zakup składnika aktywów za gotówkę wypłata zaliczki pracownikowi zwrot zaliczki do kasy OPERACJE GOSPODARCZE TYP II Operacja bilansowa pasywna wywołuje zmiany wyłącznie w strukturze pasywów. Suma bilansowa się nie zmienia. wystawienie weksla własnego na pokrycie zobowiązania konsolidacja kilku kredytów przeznaczenie części zysku na kapitał zapasowy pokrycie straty z lat ubiegłych kapitałem zapasowym 3
OPERACJE GOSPODARCZE TYP III Operacja bilansowa aktywno-pasywna zwiększająca sumę bilansową. Aktywa i pasywa rosną o tę samą wartość. wpływ zaciągniętego kredytu na rachunek bankowy zakup składników aktywów na kredyt kupiecki (faktura) wniesienie wkładu przez wspólnika (gotówka lub aport) podwyŝszenie kapitału podstawowego wpływy z emisji akcji wpływy z emisji obligacji OPERACJE GOSPODARCZE TYP IV Operacja bilansowa aktywno-pasywna zmniejszająca sumę bilansową. Aktywa i pasywa spadają o tę samą wartość. spłata zobowiązań wycofanie wkładu przez wspólnika wykup weksla własnego wykup obligacji wypłata dywidendy 4
OPERACJE GOSPODARCZE TYP V WŁASNY OBCY brak zmian Operacja wynikowa zwiększająca sumę bilansową. Aktywa i kapitał własny rosną o tę samą wartość. PRZYCHODY wystawienie rachunku/faktury sprzedaŝy naliczenie odsetek i kar umownych od naleŝności przychody z wyceny bilansowej (np. inwestycji) OPERACJE GOSPODARCZE TYP VI WŁASNY OBCY Operacja wynikowa zmieniająca strukturę pasywów. Suma bilansowa nie zmienia się. Wynik finansowy rośnie. PRZYCHODY spisanie zobowiązań przedawnionych umorzenie zobowiązań redukcja długu 5
OPERACJE GOSPODARCZE TYP VII WŁASNY OBCY brak zmian Operacja wynikowa zmniejszająca sumę bilansową. Aktywa i kapitał własny spadają o tę samą wartość. KOSZTY wydanie materiałów z magazynu do produkcji naliczenie amortyzacji środków trwałych zakup paliwa do samochodu (gotówka) ujawnienie niezawinionego niedoboru majątku przekazanie darowizny OPERACJE GOSPODARCZE TYP VIII WŁASNY OBCY Operacja wynikowa zmieniająca strukturę pasywów. Suma bilansowa nie zmienia się. Wynik finansowy spada. KOSZTY naliczenie wynagrodzeń (lista płac) otrzymane rachunki/faktury za usługi obce naliczenie odsetek i kar od zobowiązań utworzenie rezerwy na odprawy emerytalne zarachowanie zaliczki na podatek dochodowy 6
OPERACJE GOSPODARCZE przykład Op. Treść AT AO KW KO Typ 1. Zakupiono za gotówkę samochód 800 zł. 2. Otrzymano fakturę za telefon 50 zł. 3. Przelewem opłacono fakturę za telefon 50 zł. 4. Spłacono ratę kapitałową kredytu 30 zł. 5. Zapłacono odsetki od kredytu 5 zł. 6. Wystawiono fakturę sprzedaŝy towarów 600 zł. 7. Wydano odbiorcy towary o wartości 450 zł. 8. Odbiorca zapłacił przelewem 600 zł. 9. Zatrudniono pracownika pensja w umowie 20 zł. 10. Naliczono wynagrodzenia brutto 300 zł. 11. Przelano płace netto 220 zł pracownikom. 12. Zakupiono na kredyt kupiecki towary 360 zł. 13. Pracownikowi wypłacono z kasy zaliczkę 40 zł. 14. PodwyŜszono kapitał własny o 500 zł (gotówka). 15. Naliczono podatek CIT w kwocie 60 zł. DOWODY KSIĘGOWE FVZ FVS KP KW RK WB LP PZ WZ PW RW OT LT PK Faktura VAT zakupu Faktura VAT sprzedaŝy Kasa przyjmie Kasa wyda Raport kasowy Wyciąg bankowy Lista płac Przyjęcie z zewnątrz Wydanie na zewnątrz Przyjęcie wyrobów Rozchód wewnętrzny Odbiór techniczny Likwidacja środka trwałego Polecenie księgowania 7
KSIĘGI RACHUNKOWE DZIENNIK KSIĘGA GŁÓWNA KSIĘGI POMOCNICZE ZESTAWIENIE OBROTÓW I SALD INWENTARZ chronologiczne ujęcie operacji gospodarczych na podstawie dowodów księgowych systematyczne ujęcie operacji gospodarczych na kontach uszczegółowienie i uzupełnienie zapisów na kontach księgi głównej zestawienie obrotów i sald kont księgi głównej wykaz aktywów i pasywów potwierdzony ich inwentaryzacją KONTO KSIĘGOWE KaŜdy składnik bilansu i rachunku zysków i strat posiada swoje konto księgowe, na którym ujmuje się saldo początkowe składnika oraz wszelkie zmiany wynikające z operacji gospodarczych potwierdzonych dowodami księgowymi. Symbol i nazwa konta Data Dokument Treść operacji Winien Ma W systemach informatycznych (FK) wszystkie konta są powiązane z odpowiednimi pozycjami w bilansie i rachunku wyników. 8
KONTO TEOWE Winien (Wn) Debet (Dt) SYMBOL NAZWA Ma (Ma) Credit (Ct) zapisy w cięŝar konta zapisy na dobro konta obciąŝenie konta uznanie konta KONTA BILANSOWE Dt saldo początkowe (debetowe) zwiększenia Składnik aktywów Ct zmniejszenia Dt zmniejszenia Składnik pasywów Ct saldo początkowe (kredytowe) zwiększenia debetowe kredytowe debetowe kredytowe saldo końcowe (debetowe) saldo końcowe (kredytowe) suma suma suma suma 9
Dt zwiększenia debetowe KONTA OWE Koszty i straty Przychody i zyski Ct Dt Ct zmniejszenia kredytowe zmniejszenia debetowe zwiększenia kredytowe Konta wynikowe nie wykazują sald, gdyŝ na koniec okresu tych kont są przenoszone na konto bilansowe Wynik finansowy. Dt Wynik finansowy Ct koszty Dt Sk. Ct (zysk) suma przychody Ct Sk. Dt (strata) suma ZAPISY NA KONTACH Typ konta BILANSOWE OWE Typ konta AKTYWNE PASYWNE PRZYCHODOWE KOSZTOWE Winien + x Ma + x 10
Konto bankowe to konto księgowe! Wyciąg z konta nr 26 1234 5678 0000 0000 9876 5432: Data Treść operacji Winien Ma 1.03.2009 Stypendium naukowe 500,00 2.03.2009 Płatność kartą Multikino 20,00 2.03.2009 Wypłata z bankomatu 50,00 Zapis w księgach banku: 20,00 50,00 500,00 To samo w księgach studenta: 500,00 20,00 50,00 ZAKŁADOWY PLAN KONT Zespół 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 Aktywa trwałe Środki pienięŝne i krótkoterminowe aktywa finansowe Rozrachunki i roszczenia Materiały i towary Koszty według rodzaju i ich rozliczenie Koszty według typów działalności i ich rozliczenie Produkty i rozliczenia międzyokresowe Przychody i koszty związane z ich osiągnięciem Kapitały i wynik finansowy??? Zakres informacyjny zespołu 11
Przykład planu kont KLASYFIKACJA KONT KONTA BILANSOWE KONTA OWE KONTA POZABILANSOWE KONTA ROZLICZENIOWE KONTA KORYGUJĄCE słuŝą do ewidencji zmian stanu i wartości składników aktywów i pasywów słuŝą do ewidencji przychodów, kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych, wyniku finansowego i podatku dochodowego słuŝą do ewidencji składników pozabilansowych będących pod kontrolą firmy (np. najmowane budynki, dzierŝawione maszyny) słuŝą do rozliczania np. zakupów materiałów i towarów, kosztów i przychodów, wyniku finansowego, nadwyŝek i niedoborów słuŝą do ewidencji zmian wartości składników bilansu (umorzenie, odpisy aktualizujące) 12
KONTA SYNTETYCZNE I ANALITYCZNE KONTA SYNTETYCZNE słuŝą do ewidencji składników bilansu i rachunku wyników, zgodnie z zasadą podwójnego zapisu KONTA ANALITYCZNE słuŝą do szczegółowej i wielopoziomowej ewidencji składników bilansu i rachunku wyników w formie zapisu powtórzonego 201 NaleŜności 201-01 201-02 Alfa Beta Sp. 600 20 Sp. 380 90 110 90 50 201-03 Gamma Sp. 70 20 50 Sp. 150 110 W komputerowych programach FK księgowań dokonuje się na kontach analitycznych najniŝszego rzędu zapisane tam kwoty są automatycznie przenoszone przez program na konta analityczne wyŝszego poziomu oraz na konta syntetyczne. PODZIELNOŚĆ KONTA PODZIELNOŚĆ POZIOMA wydzielenie kont analitycznych w ramach konta syntetycznego ewidencja rozrachunków w przekroju kontrahentów, ewidencja środków pienięŝnych w kasie w przekroju walut, ewidencja zapasów w przekroju asortymentów, ewidencja kosztów i przychodów w róŝnych przekrojach PODZIELNOŚĆ PIONOWA podział wartości przedmiotu ewidencji lub wydzielenie niektórych operacji na odrębne konto syntetyczne (korygujące) środki trwałe i ich umorzenie odpisy aktualizujące wartość aktywów (zapasów, środków trwałych, inwestycji, naleŝności) 13
ZASADA PODWÓJNEGO ZAPISU KaŜda operacja gospodarcza jest ujmowana: na co najmniej dwóch kontach, po przeciwnych stronach (Wn/Ma), w tej samej kwocie. ZAPISY PROSTE I ZŁOśONE Zapis prosty polega na ujęciu operacji gospodarczej na dwóch kontach. 300 300 Zapis złoŝony polega na ujęciu operacji gospodarczej na więcej niŝ dwóch kontach, np.: 300 250 50 14
BŁĘDY KSIĘGOWE STORNO CZARNE Storno czarne polega albo na doksięgowaniu brakującej kwoty albo na wyksięgowaniu operacji i ponownym poprawnym zaksięgowaniu. Wadą tej metody jest sztuczne podwyŝszanie obrotów na kontach. 5000 200 STORNO CZERWONE Storno czerwone polega na zaksięgowaniu korekty wcześniejszego zapisu na kontach. Zapisu korygującego dokonuje się w kolorze czerwonym, w ramce lub w nawiasie w kaŝdym przypadku oznacza to zapis ujemny. Obroty kont nie są zawyŝane. 5000 200 5000 200 5000 (200) 15