Jak się poruszać w systemie wdrażania Funduszy Europejskich 2007-2015? Podpowiedzi dla członków komitetów monitorujących Nr 4/2010 Agata Wiśniewska-Górczewska Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych Siła w sieci Nowe narzędzie partnerstwa Już jest! Krajowa Sied Tematyczna do spraw Partnerstwa została powołana 25 czerwca br. Jej celem jest umożliwienie partnerom społeczno-ekonomicznym, w tym organizacjom pozarządowym, realnego wsparcia merytorycznego i organizacyjnego, co przełoży się na ich większą skutecznośd w komitetach monitorujących oraz szybszą eliminację problemów, jakie występują we wdrażaniu funduszy europejskich. Ale o co chodzi? Polski system wdrażania funduszy europejskich dla postronnego obserwatora (a nawet dla niektórych tkwiących w nim osób) jest niezrozumiały: kaskada komitetów i podkomitetów, grupy robocze, zespoły tematyczne o różnym umocowaniu, kompetencjach i składzie, do tego podejmowanie decyzji przez konsensus albo w drodze głosowania, również obiegowego. W tym wszystkim członkowie ww. ciał i ciałek reprezentujący rząd, samorząd i partnerów społeczno-gospodarczych. Tak, my reprezentanci organizacji pozarządowych też należymy do tej trzeciej kategorii. Jednak bardzo często, pomimo formalnego udziału w pracach komitetów i grup roboczych, nie mamy realnego wpływu na decyzje gremiów, których pracę w jakiś sposób firmujemy, będąc ich członkami, a nawet aktywnie uczestnicząc w działaniach, np. dyskutując, proponując zmiany, tematy ekspertyz itp. I temu właśnie ma zaradzid Krajowa Sied Tematyczna ds. Partnerstwa (KSTP). Do jej celów szczegółowych należą bowiem: Upowszechnienie idei partnerstwa wśród członków komitetów monitorujących (KM). Upowszechnianie wiedzy o funkcjonowaniu mechanizmów paostwa. Wypracowywanie systemowych narzędzi realizacji zasady partnerstwa. Stworzenie warunków do szerszej dyskusji nad ważnymi i aktualnymi sprawami polityki wykorzystywania funduszy europejskich.
Strona 2 z 8 Wzrost efektywności uczestnictwa przedstawicieli partnerów społeczno-ekonomicznych, przedstawicieli strony rządowej oraz samorządowej w KM dzięki wymianie dobrych praktyk i zdobyciu nowej wiedzy. Ograniczenie niebezpieczeostwa eliminacji ważnych społecznie potrzeb poprzez poszerzenie relacji pomiędzy partnerami społeczno-gospodarczymi. Zwiększenie oddziaływania społecznego dla akceptacji proponowanych działao. Monitoring realizacji art. 28a ustawy o zasadach prowadzenia polityki rozwoju regionalnego. Wypracowywanie rekomendacji. Jak wynika z powyższego, możliwości, jakie daje KSTP, są bardzo duże. Poniżej charakterystyka narzędzi, za których pomocą Sied będzie funkcjonowad. Ich skutecznośd i wydajnośd zależy od tych, którzy będą się nimi posługiwad. Czyli w znacznym stopniu od nas pozarządowych członków komitetów monitorujących. Jak? Istnieje sześd instrumentów, które oferuje Krajowa Sied Tematyczna ds. Partnerstwa. Krajowa Sieć Tematyczna ds. Partnerstwa - instrumenty 1. Doroczna konferencja krajowa 2. Spotkania regionalne 3. Analizy i ekspertyzy 4. Konkurs promujący ideę partnerstwa w KM 5. Pozioma wymiana informacji 6. Inne działania edukacyjne 1. Doroczna konferencja krajowa W celu podsumowania mijającego roku oraz zarysowania kierunków rozwoju partnerstwa w kolejnych miesiącach co roku będą się odbywad jednodniowe ogólnopolskie konferencje z udziałem przedstawicieli Rządu oraz ciał dialogu obywatelskiego i społecznego. Polska ma czym się dzielid na arenie europejskiej, ale też chce się uczyd od innych. Dlatego zaproszenie do udziału w konferencjach będzie kierowane do gości z zagranicy, np. Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów czy Europejskiej Sieci Stowarzyszeo Krajowych ENNA. Celem konferencji będzie debata na temat narzędzi i efektów prowadzonego dialogu i aktualnych diagnozowanych problemów i wspólne podsumowanie tego, co udało się w tym obszarze zrobid w ciągu
Strona 3 z 8 roku. Konferencje skierowane będą w pierwszym rzędzie do partnerów społeczno-gospodarczych z całej Polski, zasiadających w komitetach monitorujących. Trwają prace przygotowawcze do pierwszej konferencji, która wstępnie została zaplanowana w połowie października 2010 r., na otwarcie Krajowej Sieci Tematycznej. Na konferencji chcemy zwrócid uwagę na to, że realne partnerstwo stanowi warunek udziału w procesie decyzyjnym. Każdy z poziomów planowania i realizacji polityk publicznych europejski, krajowy i regionalny ma własny potencjał oraz podlega ograniczeniom czy zagrożeniom. Chcemy o nich rozmawiad wspólnie, aby zobaczyd zarówno powiązania, jak i obszary specyficzne dla każdego szczebla. Rozwijad partnerstwo w sferze tak trudnej i wrażliwej, jak decydowanie o planowaniu i wydatkowaniu środków europejskich, będziemy poprzez nagradzanie tych komitetów monitorujących, które zostaną zgłoszone jako propartnerskie przez ich członków reprezentujących partnerów społeczno-ekonomicznych. Konferencja będzie do tego doskonałą okazją. 2. Spotkania regionalne Regularnym, stałym elementem Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa będą organizowane co około dwa miesiące spotkania szkoleniowe, z przewagą metody warsztatowej. Każdorazowo gospodarzem spotkania będzie inne województwo, tak aby ułatwid udział w spotkaniach jak największej liczbie chętnych. Jakkolwiek bowiem spotkania te są przewidziane dla wszystkich członków komitetów monitorujących, wydaje się, że wiele osób wybierze uczestnictwo w tych, które odbędą się w najbliższej okolicy. Spotkania składad się będą z dwóch bloków: 1) poświęconego aktualnym problemom z wdrażaniem funduszy europejskich w danym województwie, w sposób szczególny skierowanego do członków komitetów monitorujących regionalne programy operacyjne i podkomitetów monitorujących Program Operacyjny Kapitał Ludzki z tegoż województwa, ale otwarty dla wszystkich chętnych; 2) poświęconego zasadzie partnerstwa, problematyce gender mainstreaming i równości szans, zrównoważonemu rozwojowi i dialogowi obywatelskiemu. Każde spotkanie regionalne będzie otwarte dla wszystkich partnerów społeczno-ekonomicznych ze wszystkich komitetów z całej Polski, ale również przedstawicieli administracji publicznej, zwłaszcza z danego regionu. Spotkania będą miały charakter edukacyjny dzięki organizowanym warsztatom oraz wymianie informacji między uczestnikami. Założeniem spotkao jest także wypracowywanie rozwiązao kwestii problemowych oraz rekomendacji również na poziomie ogólnym, nie tylko poszczególnych programów operacyjnych. Trwają zintensyfikowane prace nad organizacją pierwszego spotkania, które odbędzie się prawdopodobnie w województwie łódzkim. Obecnie sekretariat KSTP zbiera propozycje tematów do dyskusji i sesji warsztatowych. Wśród pierwszych znalazły się propozycje dotyczące warsztatu tworzenia dokumentów strategicznych, faktycznych konsultacji społecznych, umożliwiających obywatelom wpływ na to, co się dzieje w ich województwie oraz myślenia kompleksowego, zwłaszcza w procesie wybierania projektów do dofinansowania tak, aby były one między sobą powiązane i wzajemnie się warunkowały.
Strona 4 z 8 3. Analizy i ekspertyzy Narzędziem niejako towarzyszącym, ale stanowiącym warunek sine qua non sukcesu KSTP, jest możliwośd zamawiania i upowszechniania analiz i ekspertyz. W polskim systemie wdrażania funduszy europejskich powszechnie stosowana jest ewaluacja (jesteśmy w czołówce paostw członkowskich pod względem liczby realizowanych ewaluacji), zatem zadaniem KSTP będzie koncentracja na analizach niezbędnych dla lepszego rozpoznania problemów będących przedmiotem dyskusji na spotkaniach regionalnych. Obecnie sekretariat KST rozpoczyna prowadzenie monitoringu dotychczasowych ewaluacji, tak aby nie mnożyd dokumentów ani wydatków. 4. Konkurs promujący ideę partnerstwa w komitetach monitorujących W ramach Sieci promowane będą dobre przykłady stosowania zasady partnerstwa. Komitety będą zgłaszane przez zasiadających w nich partnerów społeczno-ekonomicznych. Zgłoszenia będą musiały byd uzasadnione i zawierad opis podjętych działao (np. uchwały przyjęte przez KM) oraz ich efektów. Rozstrzygnięcie konkursu każdorazowo będzie się odbywad podczas dorocznej konferencji. Pierwsza edycja konkursu zostanie ogłoszona podczas tegorocznej konferencji krajowej. 5. Pozioma wymiana informacji Bieżący kontakt między członkami Sieci zostanie zapewniony dzięki szerokiemu wachlarzowi działao informacyjnych: planowane są cykliczne biuletyny informacyjne, forum dyskusyjne z dostępem do prowadzonej przez Ministerstwo Rozwoju Regionalnego Bazy Wiedzy, publikacje drukowane (zwłaszcza dotyczące tematyki poruszanej na spotkaniach regionalnych). Zainteresowanie dostępem do Bazy Wiedzy (logowanie przy pomocy indywidualnego dostępu) będzie swoistym miernikiem nie tylko zainteresowania członków komitetów daną tematyką, ale w ogóle otwartością na współpracę w ramach KSTP. Baza Wiedzy umożliwi publikowanie w jednym miejscu materiałów dotyczących partnerstwa we wszystkich programach operacyjnych, wraz z informacjami i materiałami z regionalnych spotkao i konferencji krajowych oraz utworzenie forum dyskusyjnego dla uczestników Sieci. Publikacje drukowane, zawierające materiały z ostatniej sesji regionalnej oraz informacje, gdzie szukad bardziej szczegółowych materiałów na dany temat (temat numeru skorelowany z tematem ostatniego spotkania regionalnego), będą rozprowadzane podczas kolejnego spotkania regionalnego wśród uczestników sesji. Baza biuletynów będzie dostępna w wersji elektronicznej na stronie www. 6. Inne działania edukacyjne Ponieważ wsparcie oferowane członkom Sieci będzie miało charakter edukacyjny, a trudno przewidzied, jakie jeszcze propozycje zgłoszą sami zainteresowani, w ramach KSTP będzie możliwe przygotowanie i realizacja programów szkoleniowych dla partnerów społeczno-gospodarczych, w szczególny sposób poświęconych zasadom i mechanizmom dialogu społecznego i obywatelskiego. Jest to zadanie horyzontalne Grupy Roboczej ds. społeczeostwa obywatelskiego, która jest niejako mentorem Sieci. Od kiedy?
Strona 5 z 8 Od zaraz! Jak napisano powyżej, uchwała powołująca Krajową Sied Tematyczną ds. Partnerstwa została przegłosowana przez Komitet Koordynacyjny pod koniec czerwca br. Już ruszyły prace nad operacjonalizacją Sieci w postaci pierwszej konferencji krajowej i spotkania wojewódzkiego. Został uruchomiony własny adres e-mail KSTP oraz podjęte starania o udział znamienitych gości obydwu wydarzeniach. Krajowa Sied ma objąd swym zakresem bieżący okres programowania. Planuje się, że szesnaste spotkanie regionalne odbędzie się w 2013 r. Doświadczenie pokaże, czy warto będzie się starad o podobne rozwiązanie w kolejnym okresie budżetowym. Dyskusje dotyczące przyszłości polityki spójności toczą się już od dłuższego czasu. Rok 2011 ma byd w tej kwestii czasem konkretów. Dziś wiemy, że błędem było nieprzewidzenie członków komitetów monitorujących jako odbiorców wsparcia merytorycznego, w tym szkoleniowego. Co teraz? Pozostaje wykorzystad możliwości, jakie stworzyło powołanie Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa. Zapraszamy do udziału w pierwszej krajowej konferencji oraz pierwszym spotkaniu regionalnym. Od sukcesu tych dwóch wydarzeo będzie zależał los KSTP, a tym samym wzrost znaczenia członków komitetów monitorujących programy operacyjne 2007-2013, reprezentujących m.in. organizacje pozarządowe. Warto dodad, że podobnym rozwiązaniem nie mogą pochwalid się inne paostwa Wspólnoty, która opiera się przecież na zasadzie partnerstwa 1. Polskie rozwiązania dotyczące pracy w podzespołach, jakimi są grupy robocze przy KK NSRO i komitetach monitorujących, zostały rekomendowane przez Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny. Sekcja ds. Unii Gospodarczej i Walutowej oraz Spójności Gospodarczej i Społecznej EKES-u 14 lipca br. przyjęła przeważającą większością głosów opinię rozpoznawczą w sprawie Jak wspierad skuteczne partnerstwa dotyczące gospodarowania programami w zakresie polityki spójności w oparciu o dobre praktyki z cyklu 2007 2013. Jak do tego doszło? Problem wsparcia dla budowania społeczeostwa obywatelskiego i wzmacniania partnerów społecznoekonomicznych jest w Polsce, jak i innych krajach byłego obozu komunistycznego, niezwykle istotny. 1 Definicja partnerstwa w prawodawstwie UE wg rozporządzenia Rady (WE) 1083/2006 ustanawiającego przepisy ogólne dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności i uchylającego rozporządzenie (WE) nr 1260/1999. Art. 11 Partnerstwo: 1. Cele funduszy realizowane są w ramach ścisłej współpracy (zwanej dalej partnerstwem ) pomiędzy Komisją a każdym paostwem członkowskim. W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi przepisami krajowymi i praktyką krajową, każde paostwo członkowskie organizuje partnerstwo z władzami i podmiotami, takimi jak: a) właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne władze publiczne; b) partnerzy gospodarczy i społeczni; c) inne odpowiednie podmioty reprezentujące społeczeostwo obywatelskie, partnerów zajmujących się zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego, organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne za wspieranie równości mężczyzn i kobiet. Każde paostwo członkowskie wyznacza najbardziej reprezentatywnych partnerów na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym oraz w sferze gospodarczej, społecznej, środowiska naturalnego lub w innej sferze (zwanych dalej partnerami ), zgodnie z przepisami krajowymi i praktyką krajową, biorąc pod uwagę potrzebę wspierania równości mężczyzn i kobiet oraz zrównoważonego rozwoju poprzez integrację wymogów w zakresie ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego. 2. Partnerstwo realizowane jest z pełnym poszanowaniem odpowiednich kompetencji instytucjonalnych, prawnych i finansowych każdej kategorii partnerów, o których mowa w ust. 1. Partnerstwo obejmuje przygotowanie, realizację, monitorowanie i ocenę programów operacyjnych. Paostwa członkowskie angażują, w zależności od potrzeb, każdego z właściwych partnerów, w szczególności regiony, na różnych etapach programowania w ramach czasowych przewidzianych dla każdego etapu. 3. Co roku Komisja konsultuje się z organizacjami reprezentującymi partnerów gospodarczych i społecznych na poziomie europejskim w sprawie pomocy funduszy.
Strona 6 z 8 Wystarczy przypomnied, że planowano w pewnym momencie stworzenie w ramach funduszy unijnych odrębnego Programu Operacyjnego Społeczeostwo Obywatelskie. Ostatecznie taki program jednak nie powstał, zaś wsparcie o charakterze instytucjonalnym dla organizacji pozarządowych oraz wąsko rozumianych partnerów społecznych (reprezentatywne związki zawodowe i organizacje pracodawców) zostało zamknięte w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki w Priorytecie V Dobre rządzenie: Działanie 5.4 Rozwój potencjału trzeciego sektora, Działanie 5.5 Rozwój dialogu społecznego. Podobnie na wzmocnienie merytoryczne nie mogą liczyd członkowie komitetów monitorujących, gdyż nie są kwalifikowaną grupą odbiorców wsparcia w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna. Jak jednak zaradzid realnym problemom i potrzebom zgłaszanym przez członków KM reprezentujących partnerów społeczno-ekonomicznych? Grupa robocza ds. społeczeostwa obywatelskiego przy Komitecie Koordynacyjnym NSRO, powołana przez Komitet w 2008 r. z inicjatywy samych partnerów, szukała rozwiązania. Pierwszą odpowiedzią na powyższy problem było zorganizowanie przez GRSO w maju 2009 r. we współpracy z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego spotkania szkoleniowo-konferencyjnego. Wzięło w nim udział ok. 10% osób reprezentujących w komitetach monitorujących partnerów społeczno-ekonomicznych. Spotkanie miało charakter precedensowy, ponieważ po raz pierwszy w jednym miejscu spotkali się i wymienili doświadczeniami pracy w KM przedstawiciele organizacji pozarządowych, związków zawodowych, organizacji pracodawców oraz ośrodków naukowych z całej Polski. Spotkanie dotyczyło spraw ważnych z punktu widzenia każdego programu operacyjnego. Konferencja zakooczyła się zebraniem uwag uczestników w listę rekomendacji partnerów w obszarach: społeczeostwo obywatelskie, kryteria wyboru projektów, ewaluacja, polityka równościowa 2. Najważniejszą rekomendacją ze szkolenia, która jednocześnie zawierała częśd pozostałych uwag i zgłoszonych zapotrzebowao, było doprowadzenie do utworzenia Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa. Deklarując chęd współpracy na rzecz zwiększania partnerstwa w realizowaniu polityk publicznych, autorzy rekomendacji uznali, że dotychczasowe doświadczenia pokazują, iż partnerstwo pomiędzy administracją a instytucjami społeczeostwa obywatelskiego funkcjonuje i jest skuteczne, o ile prowadzone jest na zasadach szerokich konsultacji, poszanowania autonomii i włączania w system podejmowania decyzji. Założeniem KSTP od samego początku było więc, aby stała się narzędziem stałej poziomej wymiany informacji i doświadczeo oraz promowania dobrych praktyk i innych działao, których celem jest wzmocnienie roli partnerów społeczno-ekonomicznych w programowaniu, wdrażaniu i ocenie realizacji polityk publicznych, ze szczególnym uwzględnieniem funduszy europejskich na wszystkich szczeblach wdrażania. Dysproporcje w stosowaniu zasady partnerstwa w relacjach na poziomie krajowym i wojewódzkim zostały uwzględnione w projekcie KSTP, który od początku przewidywał dwa szczeble działao krajowy i regionalny. Opracowaniem charakterystyki KSTP oraz projektu uchwały Komitetu Koordynacyjnego NSRO 2 Pisaliśmy o tym szczegółowo w art. 4/2009 Podsumowanie pierwszego roku działania Grupy roboczej ds. społeczeostwa obywatelskiego.
Strona 7 z 8 zajęła się Grupa robocza ds. społeczeostwa obywatelskiego we współpracy z Ministerstwem Rozwoju Regionalnego. Od samego początku, kiedy to rekomendacje z sesji szkoleniowej zostały przekazane pani Elżbiecie Bieokowskiej, Minister Rozwoju Regionalnego, aktywny udział w pracach nad KSTP brała kadra kierownicza, zwłaszcza dwóch departamentów: Koordynacji Polityki Strukturalnej oraz Koordynacji Wdrażania Funduszy Unii Europejskiej. Rekomendacje trafiły również do Ministra Gospodarki jako Przewodniczącego Komitetu Monitorującego PO Innowacyjna Gospodarka, ale i do Komisji Trójstronnej ds. Społeczno-Gospodarczych. Prace nad powołaniem KSTP, ostatecznym kształtem uchwały, szczegółowych zapisów i określeniem odpowiedzialności poszczególnych instytucji zakooczyły się sukcesem w czerwcu 2010 r., kiedy to Komitet Koordynacyjny podjął, po wcześniejszych dyskusjach w trybie obiegowym, stosowną uchwałę. Krajowa Sied Tematyczna ds. Partnerstwa jest przykładem faktycznego wdrażania zasady partnerstwa i dobrego rządzenia. Mechanizmy tego typu powinny byd jak najszerzej wykorzystywane, gdyż to pozwoli szybciej i skuteczniej wprowadzid sieciowy model zarządzania paostwem, z założenia bardziej otwarty na głosy obywateli i w związku z tym bardziej przez nich akceptowany niż model administracyjny. Oczywiście są też niebezpieczeostwa, z których najważniejszymi wydają się fasadowośd partnerstwa i słabośd (zarówno merytoryczna, jak i organizacyjna) partnerów, uniemożliwiająca im pełne angażowanie się w realizację tej zasady. Odpowiedzią na te zagrożenia jest KSTP. Kontakt Sekretariat Krajowej Sieci Tematycznej ds. Partnerstwa prowadzi Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych, która przewodniczy pracom Grupy roboczej ds. społeczeostwa obywatelskiego (GRSO), działającej przy Komitecie Koordynacyjnym Narodowych Strategicznych Ram Odniesienia (KK NSRO). Jeśli masz jakieś pytania, uwagi, propozycje lub po prostu chcesz dowiedzied się więcej o KSTP, zapraszamy do kontaktu: kst@ofop.eu, tel. 22 216 73 63. *** Agata Wiśniewska-Górczewska z wykształcenia etnolog; Dyrektor Programu Europejskiego Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych, odpowiedzialna w Federacji za projekty monitorujące działania pozarządowych członków Komitetów Monitorujących, zaangażowana od połowy 2006 r. w konsultacje dokumentów związanych z okresem programowania 2007-2013; z ramienia OFOP-u pełni funkcję zastępcy członka Komitetu Koordynacyjnego Narodowej Strategii Spójności oraz Przewodniczącej Grupy roboczej ds. społeczeostwa obywatelskiego, powołanej przy KK NSS w kwietniu 2008 r., jak również członka Grupy roboczej ds. dobrego rządzenia przy Komitecie Monitorującym Program Operacyjny Kapitał Ludzki.
Strona 8 z 8 Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych jest jedynym w Polsce ponadbranżowym zrzeszeniem NGO, skupiającym ponad 80 organizacji z całej Polski, niezależnie od ich zasięgu działania, wielkości i przedmiotu działalności. Ponieważ członkami stowarzyszenia są m.in. regionalne i branżowe związki stowarzyszeń, na poziomie podstawowym, tj. uwzględniającym członków naszych organizacji członkowskich, jest to kilkaset organizacji i ponad milion osób. OFOP jest niezależną i stabilną platformą dyskusji, uzgadniania i upowszechniania stanowisk szerokiego grona organizacji pozarządowych. Ogólnopolska Federacja Organizacji Pozarządowych tel. (22) 216 73 63 (22) 828 91 28, wew. 135, 154 faks (22) 828 91 28 e-mail: ofop@ofop.engo.pl program.europejski@ofop.eu www.ofop.eu ul. Szpitalna 5/5 00-031 Warszawa