PROJEKT BUDOWLANY I WYKONAWCZY REWITALIZACJI KWATERY POWSTANIA WARSZAWSKIEGO I OFIAR TERRORU HITLEROWSKIEGO (KWATERA C) OBIEKT: Cmentarz Wojskowy w Warszawie, ul. Powązkowska 43/45 INWESTOR: Miasto Stołeczne Warszawa - Zarząd Cmentarzy Komunalnych ul. Powązkowska 43/45, 01-797 Warszawa JEDNOSTKA PROJEKTOWANIA: Archi-Studio ul. Krańcowa 26 lok. 13, 02-493 Warszawa projektant: mgr inż. arch. Magdalena Trojanowska, upr. bud. MA/033/06 zespół projektowy: mgr inż. arch. Izabela Karlińska WARSZAWA, CZERWIEC 2015
I. ZAŁACZNIKI FORMALNE 1. Oświadczenie i dokumenty projektanta II. OPIS TECHNICZNY SPIS TREŚCI: 1. Zakres i cel opracowania... 6 2. Podstawa opracowania... 6 3. Lokalizacja... 6 4. Opis historii kwatery... 6 5. Obecny kształt kwatery C... 6 6. Stan techniczny elementów zagospodarowania... 7 7. Koncepcja rewitalizacji... 7 8. Szczegółowy zakres prac remontowych... 7 9. Wykonanie robót i rozwiązania materiałowe... 8 10. Uwagi końcowe... 10 III. INFORMACJA DOTYCZĄCA BIOZ IV. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA V. CZĘŚĆ RYSUNKOWA 0.00 PLAN SYTUACYJNY 1:2000 0.01 STAN ISTNIEJĄCY 1:200 0.02 ROBOTY ROZBIÓRKOWE 1:200 1.01 PLAN KWATERY 1:100 1.02 NAGROBEK 1:20 1.03 TABLICA INFORMACYJNA 1:20 1.04 DETALE NAWIERZCHNI 1 1:20 1.05 DETALE NAWIERZCHNI 2 1:20 1.06 PUNKT CZERPALNY ZE STUDNIĄ 1:20 1.07 RABATA KWIATOWA 1:50 2.01 WIZUALIZACJE b.s. VI. ANEKS 3.01 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 3.02 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 3.03 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 3.04 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 3.05 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 3.06 PROJEKTY NAPISÓW 1:100 2
I. ZAŁACZNIKI FORMALNE OŚWIADCZENIE PROJEKTANTA Zgodnie z art. 20 ust. 4 Ustawy z dnia 7 lipca 1994 roku - Prawo budowlane (z późniejszymi zmianami) oświadczam, że projekt budowlany i wykonawczy: Rewitalizacji kwatery Powstania Warszawskiego i Ofiar Terroru Hitlerowskiego (kwatera C) na Cmentarzu Wojskowym przy ul. Powązkowskiej 43/45 w Warszawie opracowany na zlecenie: Miasta Stołecznego Warszawa - Zarządu Cmentarzy Komunalnych został sporządzony zgodnie z obowiązującymi przepisami oraz zasadami wiedzy technicznej oraz że jest kompletny z punktu widzenia celu, jakiemu ma służyć i opracowany zgodnie z Umową. mgr inż. arch. Magdalena Trojanowska 3
4
5
II. OPIS TECHNICZNY 1. Zakres i cel opracowania Celem opracowania jest projekt rewitalizacji kwatery Powstania Warszawskiego i Ofiar Terroru Hitlerowskiego (kwatera C) na Cmentarzu Wojskowym przy ul. Powązkowskiej 43/45 w Warszawie 2. Podstawa opracowania umowa nr 39/15 z dnia 10.03.2015 inwentaryzacja kwatery (03.2015) Polskie Normy i przepisy Prawa Budowlanego materiały archiwalne dotyczące wykazu osób pochowanych (dostarczone przez Inwestora) źródła archiwalne (cyfrowe) dotyczące ofiar z okresu Powstania Warszawskiego 3. Lokalizacja Teren cmentarza położony jest w całości na działce nr ewid. 5, obręb 7-03-01. Kwatera Powstania Warszawskiego i Ofiar Terroru Hitlerowskiego (kwatera C) zlokalizowana jest we wschodniej części cmentarza, przy alei 3 (tzw. "Smoleńskiej"), prowadzącej od bramy bocznej cmentarza w kierunku południowym. 4. Opis historii kwatery Cmentarz Wojskowy został założony w 1912 roku jako cmentarz żołnierzy armii carskiej. W okresie I wojny światowej, obok Rosjan grzebano tam żołnierzy innych narodowości (w tym Niemców, Węgrów, jak również Polaków). Od 1918 cmentarz przeszedł pod zarząd polskich władz wojskowych. Powiększono teren do 16,5 ha, wytyczono Aleję Główną i poszczególne kwatery. Do czasu II wojny światowej przeniesiono tu mogiły uczestników wielu powstań i walk za ojczyznę. Spoczęli tu również żołnierze polegli w 1939 roku. W czasie okupacji na Powązkach Wojskowych chowano, często pod przybranymi nazwiskami, uczestników ruchu oporu. W sierpniu 1945 wzdłuż wschodniej granicy cmentarza utworzono miejski cmentarz komunalny. To tu w kwaterze C (w zbiorowych mogiłach) spoczęli m. in. polegli w Powstaniu Warszawskim oraz ofiary cywilne z tego okresu. Są to głównie osoby, których ciała ekshumowane były w okresie od połowy 1945 do początku 1946 roku z ulic, podwórek, parków i innych prowizorycznych miejsc pochówku urządzanych w czasie Powstania Warszawskiego na terenie miasta. Kwatera C zajmowała lokalizację peryferyjną - nie jest w żaden sposób powiązana kompozycyjnie z główną częścią cmentarza, a dojście z Alei Główniej prowadzi do jej narożnika. 5. Obecny kształt kwatery C Obecny kształt kwatery pochodzi z lat 60-tych XX wieku, kiedy to zagospodarowano ją wg projektu artysty rzeźbiarza Tadeusza Wyrzykowskiego. Kompozycja powiązana jest z centralną aleją tej części cmentarza - Aleją 3 (przebiegającą w stosunku do pierwotnego układu kwatery C wzdłuż jej tylnej granicy). Główną oś założenia, prostopadłą do Alei 3, a także skrajne części kwatery obsadzono grupami cisów. Wytyczono i wydzielono betonowymi krawężnikami kwatery, odpowiadające układowi zbiorowych mogił. Na poszczególnych kwaterach wzniesiono nagrobki - pomniki w postaci pionowych 6
płyt z piaskowca, ustawionych parami na betonowych cokołach i nieznacznie przesuniętych względem siebie (efekt gry cieni). Na tablicach umieszczono nazwiska około 300 osób pochowanych w kwaterze C. Kompozycję uzupełniają owalne grupy niskopiennych krzewów oraz kilka krzewów ozdobnych. Na kwaterze C (głównie wzdłuż jej centralnej osi) rośnie kilkanaście wiekowych drzew. 6. Stan techniczny elementów zagospodarowania Tablice z piaskowca uległy przez okres ok. 50 lat znacznemu zniszczeniu, głównie w wyniku erozji, a także korozji biologicznej (widoczne glony i porosty). Napisy na tablicach są coraz słabiej widoczne. Również nawierzchnie ścieżek i obrzeża betonowe kwater uległy uszkodzeniom i deformacji poprzez silnie przerastające teren korzenie drzew. Zasadzone wzdłuż głównej osi cisy oraz rosnące tam liczne drzewa znacznie się rozrosły, w efekcie czego pierwotne wejście pomiędzy szpalerami cisów i drzew uległo w obecnym kształcie zatarciu, jest bardzo ciasne i nieczytelne. 7. Koncepcja rewitalizacji Projekt zakłada przesunięcie głównego wejścia na kwaterę C w miejsce obecnej alejki dzielącej na pół południową część kwatery C. To w tej części kwatery znajduje się większość zbiorowych mogił ofiar z okresu Powstania Warszawskiego, zlokalizowanych w 8 kolejnych rzędach. Pozostałe mogiły, znajdujące się w północnej części kwatery C (w rzędach 1-4), stanowić będą poszerzenie terenu kwatery w jej tylnej części. Takie rozwiązanie pozwoli wykorzystać i na nowo wkomponować w układ kwatery szpalery cisów z pierwotnej kompozycji - stanowić będą one naturalną "ramę" nowej kompozycji. Podkreślone niewielkim, wyłożonym kostką placykiem nowe wejście, flanowane będzie z jednej strony istniejącą grupą cyprysów, z drugiej zaś tablicą informacyjną w formie niemal poziomej płyty "położonej" na elemencie w postaci cokołu-głazu, w którym wykute będą blokowe cyfry "1944", informujące w najogólniejszy sposób, jakim osobom i wydarzeniom kwatera jest poświęcona. Kompozycję wejścia uzupełni rabata kwiatowa o miękkich liniach (fala). Na obszarze, gdzie zlokalizowane są mogiły ofiar, rozmieszczonych zostanie w regularnym układzie 12 takich samych nagrobków, każdy z nich będzie eksponowany dwustronnie. Centralną część nagrobka stanowi blokowy krzyż z szarego strzegomskiego granitu, o wyraźnie naturalnej (łupanej) powierzchni czołowej. Nawiązuje on prostą formą do krzyży, jakie ustawiane są na mogiłach żołnierskich. Krzyżowi towarzyszą dwie pionowo ustawione tablice z czarnego polerowanego granitu, mieszczące nazwiska ofiar. Całość ustawiona jest na niewielkim cokole betonowym, zwieńczonym płytą z szarego granitu. 8. Szczegółowy zakres prac remontowych 8.1. Prace rozbiórkowe rozbiórka krawężników i obrzeży betonowych (zgodnie z rysunkiem) usunięcie darni usunięcie wskazanych projektem krzewów usunięcie odcinka żywopłotu wraz z wykopaniem korzeni demontaż istniejących tablic epitafijnych 7
rozbiórka betonowych fundamentów tablic demontaż studni z kręgów betonowych Ø100 cm 8.2. Prace przygotowawcze demontaż, a po zakończeniu robót ponowny montaż części płyt chodników na granicach terenu kwatery, słupków (ozn. kwatery), studzienek wodociągowych (Ø 20 cm) zabezpieczenie istniejących drzew na czas robót ewentualna niwelacja terenu (wraz z ustaleniem docelowych rzędnych poszczególnych punktów charakterystycznych) wytyczenie i korytowanie projektowanych alejek 8.3. Roboty budowlane wykonanie wykopów pod fundamenty, przygotowanie (zagęszczenie) dna wykopu wykonanie warstw podbudowy wykonanie betonowych fundamentów pod nagrobki przygotowanie elementów nagrobków z granitu (wg rysunków) piaskowanie napisów (liternictwo wklęsłe) montaż nagrobków z elementów granitowych stabilizacja podłoża i montaż głazu-cokołu i tablicy informacyjnej osadzenie studni z prefabrykatu bet. wraz z obudową przeróbka instalacji wodociągowej w miejscu studni i montaż punktów czerpalnych ze słupkiem 8.4. Roboty drogowe osadzenie obrzeży granitowych ułożenie podbudowy i nawierzchni (nawierzchnia z kostki granitowej, nawierzchnia z grysu) 8.5. Prace ogrodnicze cięcia pielęgnacyjne krzewów (cisy oraz grupa cyprysów) przygotowanie rabaty kwiatowej (ziemia urodzajna, bez sadzenia roślin) przygotowanie podłoża (ziemia urodzajna) i wykonanie trawników z siewu 9. Wykonanie robót i rozwiązania materiałowe 9.1. Tyczenie alejek W związku z pozostawieniem istniejących starych drzew i krzewów, zaleca się w znacznej części utrzymanie obecnego (nie zachowującego kątów prostych) układu większości alejek podłużnych - równoległych do Alei 3 (nieliczne odstępstwa pokazano w części rysunkowej). Szerokość alejek podłużnych - 120 cm Alejki prostopadłe do Alei 3 należy wytyczyć w skorygowanym miejscu (wymiary i lokalizacja wg części rysunkowej). Przed rozebraniem krawężników kwater należy oznaczyć w skrajnych częściach osie alejek przewidzianych do wytyczenia po istniejącym śladzie. W zakres robót wchodzi też pomiar geodezyjny istniejących rzędnych punktów charakterystycznych - narożników poszczególnych kwater, skrajnych punktów alejek, oraz ustalenie (ujednolicenie) docelowych rzędnych tych punktów, z uwzględnieniem istniejących elementów zagospodarowania, jak 8
droga (Aleja 3), chodniki z płyt na granicy kwatery C oraz brył korzeniowych drzew w obrębie terenu inwestycji. Po wyznaczeniu planowanych rzędnych, przed przystąpieniem do wykonywania następnego etapu robót należy uzyskać akceptację nadzoru autorskiego. 9.2. Nagrobki przygotować podbudowę - grunt ubijany lub stabilizowany (Is = 0,97) wykonać fundament i cokół z betonu B25 na gruncie stabilizowanym, w razie uzyskania nierówności powierzchni - płaszczyzny boczne ponad gruntem szpachlować i malować na kolor szarego granitu farbą do betonu (do zastosowań zewnętrznych) osadzić płytę z kapinosem wieńczącą cokół (gr. 8 cm), na podbudowie z obrzeża betonowego szer. 6cm ułożonego płasko w wykopie osadzić płyty na znicze (gr. 4 cm) - granit szary typu "Strzegom" (wierzch polerowany, płaszczyzny boczne szlifowane) zamontować elementy tworzące przestrzenny krzyż - bloki szarego granitu typu "Strzegom", płaszczyzny główne łupane, boczne szlifowane osadzić tablicę z nazwiskami - czarny granit polerowany typu "Szwed", liternictwo piaskowane, rozmieszczone dwustronnie (wg projektów tablic) montaż elementów na kotwy systemowe wklejane Ø 12, długość dostosowana do wymiarów łączonych elementów 9.3. Głaz-cokół z tablicą informacyjną przygotować podbudowę - piasek stabilizowany cementem gr. 30 cm w stanie częściowo związanym - umożliwi to osadzenie cokołu pod jego własnym ciężarem na podbudowie umieścić cokół - bryłę granitu typu "Strzegom" o formie zbliżonej do głazu narzutowego, wymiary ok. 180x140 cm, wysokość ok. 70 cm; od strony frontowej liternictwo kute (wypukłe), płaszczyzna czołowa liter szlifowana w zagłębienie w bryle cokołu wkleić tablicę informacyjną z czarnego granitu polerowanego typu "Szwed", na tablicy symbole i liternictwo piaskowane (wg projektu tablicy) 9.4. Obudowa studni miejsca istniejących punktów czerpalnych dostosować do nowego układu ścieżek (przesunąć w obręb trawnika) wykonać wykop na studzienkę chłonną i słupek wyprowadzić rurę wodociągową (w razie potrzeby przedłużyć lub skrócić rurociąg o maks. 1 m) w miejscu każdej studzienki osadzić 1 prefabrykat z rury betonowej Ø 40 dł. 100 cm (część wystająca ponad grunt o wysokości ok. 30 cm) osadzić słupek z zaworem czerpalnym (element prefabrykowany) oraz granitową obudowę (palisadę) studzienki chłonnej (część wystająca ponad grunt o wysokości ok. 30 cm) wnętrze studzienki wypełnić do poziomu gruntu materiałem przepuszczalnym (np. żwirem drenażowym) wierzch studzienki nakryć elementem ażurowym (kratą żeliwną) dostosowaną wymiarem do prefabrykatu 9.5. Nawierzchnia z grysu obrzeże drogowe granitowe typu "Strzegom" 8x30 cm obsadzone w betonie B-20 (wg rysunku) 9
podbudowa - tłuczeń ubijany gr. 10 cm podsypka cementowo-piaskowa gr. 10 cm nawierzchnia z grysu wapiennego łamanego 2-8 mm typu "Morawica" 9.6. Nawierzchnia z kostki obrzeże drogowe granitowe typu "Strzegom" 8x30 cm obsadzone w betonie B-20 (wg rysunku) podbudowa - grunt ubijany lub stabilizowany gr. 10 cm (Is = 0,97) podsypka cementowo-piaskowa gr. 10 cm nawierzchnia z kostki granitowej 10x10cm gr.6cm - kostka cięto-łupana, nawierzchnia płomieniowana w miejscach zbliżenia do pni i korzeni drzew - ciągłość obrzeża przerwać, a na odcinku 50 cm jego krawędź zaniżyć (wg detalu) w razie konieczności skrajny element obrzeża podciąć dołem max. do połowy wysokości (wg detalu). 10. Uwagi końcowe W razie stwierdzenia rozbieżności pomiędzy projektem a stanem faktycznym należy niezwłocznie zawiadomić projektanta. O planowanym terminie rozpoczęcia robót należy zawiadomić projektanta. opracowała: mgr inż. arch. Magdalena Trojanowska 10
III INFORMACJA DOTYCZĄCA BEZPIECZEŃSTWA I OCHRONY ZDROWIA. ZAKRES ROBÓT DLA CAŁEGO ZAMIERZENIA BUDOWLANEGO ORAZ KOLEJNOŚĆ REALIZACJI POSZCZEGÓLNYCH OBIEKTÓW: Zakres robót budowlanych: rozbiórka krawężników i obrzeży betonowych (zgodnie z rysunkiem) usunięcie darni usunięcie wskazanych projektem krzewów usunięcie odcinka żywopłotu wraz z wykopaniem korzeni rozbiórka betonowych fundamentów tablic demontaż studni z kręgów betonowych Ø100 cm demontaż, i ponowny montaż części płyt chodników, słupków, studzienek wodociągowych zabezpieczenie istniejących drzew na czas robót niwelację terenu (w zakresie do 30 cm) korytowanie projektowanych alejek wykonanie wykopów i betonowych fundamentów pod nagrobki przygotowanie elementów nagrobków z granitu piaskowanie napisów montaż nagrobków stabilizację podłoża i montaż głazu-cokołu i tablicy informacyjnej osadzenie studni z prefabrykatu bet. wraz z obudową przeróbka instalacji wodociągowej w miejscu studni i montaż zaworów ogrodowych osadzenie obrzeży granitowych ułożenie podbudowy i nawierzchni (nawierzchnia z kostki granitowej, nawierzchnia z grysu) cięcia pielęgnacyjne krzewów przygotowanie rabaty kwiatowa przygotowanie podłoża i wykonanie trawników z siewu WYKAZ ISTNIEJĄCYCH OBIEKTÓW BUDOWLANYCH Obszar objęty projektem leżą na terenie cmentarza, w bliskim sąsiedztwie innych obiektów budowlanych (nagrobków). Na terenie objętym projektem znajdują się istniejące nagrobki - do demontażu WSKAZANIE ELEMENTÓW ZAGOSPODAROWANIA TERENU, KTÓRE MOGĄ STWARZAĆ ZAGROŻENIE BEZPIECZEŃSTWA I ZDROWIA LUDZI. Brak elementów zagospodarowania terenu mogących stwarzać zagrożenia bezpieczeństwa i zdrowia ludzi. WSKAZANIE DOTYCZĄCE PRZEWIDYWANYCH ZAGROŻEŃ WYSTĘPUJĄCYCH PODCZAS REALIZACJI ROBÓT BUDOWLANYCH -przygotowanie placu robót Teren robót należy ogrodzić albo w inny sposób uniemożliwić wejście osobom postronnym. Jeżeli ogrodzenie terenu robót jest niemożliwe, należy oznakować granice terenu 11
za pomocą tablic ostrzegawczych oraz taśm wygradzających obszar, na którym prowadzone są prace budowlane oraz w miarę możliwości przeprowadzać roboty poza godzinami wzmożonego ruchu osób postronnych. WSKAZANIA SPOSOBU PROWADZENIA INSTRUKTAŻU PRACOWNIKÓW PRZED PRZYSTĄPIENIEM DO REALIZACJI ROBÓT SZCZEGÓLNIE NIEBEZPIECZNYCH Obowiązującym aktem prawnych dotyczącym zagadnień BHP przy pracach budowlano montażowych jest rozporządzenie Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972, ze zmianami. Akt ten m.in. stawia wymagania, jakie powinny być spełnione przez pracownika zatrudnionego przy pracach stanowiących przedmiot rozporządzenia, ustala zasady pracy operatorów maszyn i sprzętu zmechanizowanego na budowie, omawia sposoby zapewniające bezpieczeństwo przy eksploatacji sprzętu zmechanizowanego. W 15 nakłada na pracodawcę obowiązek opracowania instrukcji stanowiskowych i przeprowadzenia instruktażu stanowiskowego, zaś w 16 i 17 dotyczy robót prowadzonych na wysokości i wymagań, które powinny spełniać pomosty robocze. WSKAZANIE ŚRODKÓW TECHNICZNYCH I ORGANIZACYJNYCH ZAPOBIEGAJĄCYCH NIEBEZPIECZEŃSTWOM WYNIKAJĄCYM Z WYKONYWANIA ROBÓT BUDOWLANYCH W STREFACH SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA ZDROWIA Przestrzeganie zasad bezpieczeństwa zawartych w rozporządzeniu Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z 28 marca 1972 zapewnia prowadzenie robót budowlano montażowych w sposób bezpieczny i nie zagrażający zdrowiu i życiu pracowników. Jest to zawarte szczególnie w rozdziale trzecim rozporządzenia dotyczącym sprzętu zmechanizowanego, pomocniczego i urządzeń. Znajdują się tam m in. ustalenia stwierdzające konieczność : - posiadania przez maszyny podlegające UDT dokumentów potwierdzających ich sprawność - określenia parametrów eksploatacyjnych sprzętu zmechanizowanego - stosowania przy sprzęcie zmechanizowanych osłon, zabezpieczeń oraz zamieszczania instrukcji obsługi i konserwacji - sprawdzania sprzętu każdorazowo przed rozpoczęciem pracy i zabezpieczania go przed dostępem osób niepowołanych - spełniania przez urządzenia służące do przemieszczania materiałów ( wciągarki, haki, zawiesia itp.) określonych warunków ( 70-77) - spełniania przez pomosty, stojaki,rampy, i inne urządzenia służące do przeładunku odpowiedniej nośności, wytrzymałości i określonych gabarytów ( 79) - zabezpieczania przewożonych wózkami ręcznymi i taczkami ładunków oraz spełniania przez drogi na których te środki transportu są stosowane odpowiednich parametrów co do nachylenia, zabezpieczenia barierami itp. Szczególnie istotnym dla bezpieczeństwa osób przebywających w bezpośrednim otoczeniu prowadzonych prac jest zabezpieczenie rusztowania siatką ochronną z tworzywa sztucznego. opracowała: mgr inż. arch. Magdalena Trojanowska 12
IV. DOKUMENTACJA FOTOGRAFICZNA 13