PROGRAM ROZWOJU POWIATU PŁOCKIEGO DO ROKU 2020. projekt do konsultacji

PROGRAM ROZWOJU POWIATU PŁOCKIEGO DO ROKU 2020 projekt do konsultacji sierpień 2015 1

Program Rozwoju Powiatu Płockiego do roku 2020 został opracowany na podstawie art. 3 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U z 2009 r., Nr 84 poz. 712. z późn. zm.) oraz Uchwały Nr 129/2015 Zarządu Powiatu w Płocku z dnia 11 czerwca 2015r. przez zespół w składzie: 1. Mariusz Bieniek- Przewodniczący Zespołu 2. Tomasz Kominek- Koordynator Zespołu 3. Maria Jakubowska- członek Zespołu 4. Marcin Błaszczyk- członek Zespołu 5. Dorota Zakrzewska- członek Zespołu 6. Aleksandra Wachaczyk- członek Zespołu 7. Karolina Koper- członek Zespołu W dokumencie wykorzystano materiały przygotowane przez następujące jednostki: 1. Powiatowy Urząd Pracy w Płocku - Dyrektor Małgorzata Bombalicka 2. Powiatowy Zarząd Dróg w Płocku Dyrektor Marcin Błaszczyk 3. Powiatowy Zespół Ekonomiczny Szkół 4. Zespół Szkół im. Stanisława Staszica w Gąbinie 5. Zespół Szkół im. Leokadii Bergerowej w Płocku 6. Zespół Szkół im. Jana Śniadeckiego w Wyszogrodzie 7. Zespół Szkół Specjalnych w Goślicach 8. Zespół Szkół im. Jana Pawła II w Staroźrebach 9. Powiatowa Poradnia Psychologiczno Pedagogiczna w Płocku 10. Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie w Płocku Dyrektor Małgorzata Lewandowska 11. Dom Pomocy Społecznej w Brwilnie 12. Dom Pomocy Społecznej w Goślicach 13. Dom Pomocy Społecznej w Koszelewie 14. Dom Pomocy Społecznej w Wyszogrodzie 15. Dom Pomocy Społecznej w Zakrzewie 16. Dom Pomocy Społecznej "Nad Jarem" w Nowym Miszewie 2

SPIS TREŚCI 1.WSTĘP... 4 1.1. Metodologia pracy....7 2. POŁOŻENIE I OBSZAR ORAZ UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE... 8 2.1. Przestrzenne uwarunkowania rozwoju powiatu płockiego... 8 2.2 Sieć osadnicza powiatu płockiego... 11 2.3 Społeczne uwarunkowanie rozwoju na obszarze powiatu płockiego... 13 3. ŚRODOWISKO NATURALNE, ROLNICTWO I TURYSTYKA... 19 3.1. Środowisko naturalne powiatu płockiego... 19 3.2 Działalność rolnicza na terenie powiatu płockiego... 21 3.3 Turystyka w powiecie płockim... 22 4. INFRASTRUKTURA DROGOWA... 24 5. POTENCJAŁ GOSPODARCZY I SYTUACJA NA RYNKU PRACY... 29 6. EDUKACJA I KULTURA... 33 Szkoły zaoczne dla dorosłych... 36 7. OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA... 39 8. ANALIZA SWOT DLA POWIATU PŁOCKIEGO... 42 8.1. MOCNE I SŁABE STRONY, SZANSE I ZAGROŻENIA... 42 9. CELE STRATEGICZNE, PRIORYTETY, ZADANIA... 44 10. FINANSOWANIE... 52 11. WDRAŻANIE PROGRAMU... 56 12. MONITORING I OCENA STOPNIA OSIĄGANIA CELU... 67 3

1.WSTĘP Program Rozwoju Powiatu Płockiego jest podstawowym dokumentem strategicznym, określającym cele, priorytety i kierunki polityki rozwoju powiatu do 2020 roku. Stanowi on punkt odniesienia dla strategii i programów opracowywanych przez jednostki samorządu terytorialnego w Powiecie Płockim, dokumentem wyjściowym dla poszczególnych branżowych strategii. Program Rozwoju Powiatu Płockiego na lata 2015-2020 opracowany został zgodnie z wymogami ustawy z dnia 6 grudnia 2006 roku o zasadach prowadzenia polityki rozwoju, zgodnie z obowiązującym horyzontem czasowym do 2020 roku. Zgodnie z założeniami w/w ustawy Program Rozwoju Powiatu Płockiego jest dokumentem realizującym cele zawarte w strategii rozwoju określającej podstawowe cele i kierunki rozwoju powiatu. Program Rozwoju Powiatu Płockiego na lata 2015-2020 charakteryzuje się spójnością z dokumentami strategicznymi wyższego rzędu /europejskim, krajowym i regionalnym/. Dokument ten jest zgodny z założeniami rozwojowymi kluczowego dokumentu na szczeblu regionalnym województwa mazowieckiego zawartymi w Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego do roku 2030. Na poziomie Unii Europejskiej Program Rozwoju Powiatu Płockiego jest zgodny z obowiązującym dokumentem strategicznym tj. Strategia Europa 2020. Europa 2020 Strategia na rzecz inteligentnego i zrównoważonego rozwoju sprzyjającego włączeniu społecznemu podkreśla potrzebę wspólnego działania państw członkowskich na rzecz wychodzenia z kryzysu oraz wdrażania reform umożliwiających stawienie czoła wyzwaniom związanym z globalizacją, starzeniem się społeczeństw czy rosnącą potrzebą racjonalnego wykorzystywania zasobów. W celu osiągnięcia powyższych założeń zaproponowano trzy podstawowe, wzajemnie wzmacniające się priorytety: - wzrost inteligentny (ang. smart growth), czyli rozwój oparty na wiedzy i innowacjach, - wzrost zrównoważony (ang. sustainable growth), czyli transformacja w kierunku gospodarki niskoemisyjnej, efektywnie korzystającej z zasobów i konkurencyjnej, - wzrost sprzyjający włączeniu społecznemu (ang. inclusive growth), czyli wspieranie gospodarki charakteryzującej się wysokim poziomem zatrudnienia i zapewniającej spójność gospodarczą, społeczną i terytorialną. Na szczeblu krajowym polityka rozwoju kształtowana jest poprzez horyzontalne dokumenty długoi średniookresowe. Dla opracowywania dokumentów strategicznych na szczeblu regionalnym kluczowe znaczenie mają dokumenty średniookresowe, z horyzontem czasowym 10-letnim. Strategia Rozwoju Kraju 2020 Aktywne społeczeństwo, konkurencyjna gospodarka, sprawne państwo została przyjęta przez Radę Ministrów 25 września 2012 r. Głównym celem SRK 2020 jest wzmocnienie i wykorzystanie gospodarczych, społecznych i instytucjonalnych potencjałów zapewniających szybszy i zrównoważony rozwój kraju oraz poprawa jakości życia ludności. Strategia zakłada trzy priorytety: - sprawne i efektywne państwo, - konkurencyjna gospodarka, - spójność społeczna i terytorialna. 4

To właśnie w ramach tych dziedzin prowadzone będą główne działania mające na celu wdrożenie w życie założeń zawartych w całym dokumencie. Stanowi ona jednocześnie podstawę do określenie celów 9 strategii zintegrowanych, które maja za zadanie przyczyniać się do realizacji celów założonych w SRK 2020, rozwijać i uszczegóławiać reformy w niej wskazane. Wizja województwa mazowieckiego określona w Strategii rozwoju województwa mazowieckiego do 2030 roku, Innowacyjne Mazowsze została sformułowana w sposób następujący: Mazowsze to region spójny terytorialnie, konkurencyjny, innowacyjny z wysokim wzrostem gospodarczym i bardzo dobrymi warunkami życia jego mieszkańców a głównym celem rozwojowym Mazowsza jest zmniejszenie dysproporcji rozwoju w województwie mazowieckim, wzrost znaczenia Obszaru Metropolitarnego Warszawy w Europie. Dokument ten wyznacza cele strategiczne, określa priorytety rozwojowe i działania, których realizacja warunkuje skuteczność wykorzystania posiadanych środków i zasobów. Określone działania służą pobudzaniu aktywności gospodarczej i wspieraniu konkurencyjności w poszczególnych subregionach, a wyznaczone kierunki działań mają charakter terytorialny. W celach strategicznych nakierowanych na dany obszar znajdują się działania ukierunkowane terytorialnie. Do których można zaliczyć m. in. działania dotyczące: - kompleksowych i zintegrowanych działań rewitalizacyjnych w miastach; - integracja systemów transportowych i rozwój transportu kombinowanego towarów; - poprawy dostępności komunikacyjnej obszarów wiejskich do ośrodków lokalnych; - zwiększenia wykorzystania odnawialnych źródeł energii na obszarach wiejskich; - poprawy bezpieczeństwa zasilania w energię miast poprzez budowę i modernizację lokalnych instalacji do produkcji energii oraz wykorzystania OZE; - wspierania rozwoju turystyki kulturowej oraz tworzenie nowych produktów turystycznych; - rozwoju transportu szynowego w tym budowy nowych linii; W Strategii Rozwoju Województwa Mazowieckiego zidentyfikowano również Obszary Strategicznej Interwencji, w tym płocko-ciechanowski obszar strategicznej interwencji, w którym główne kierunki działań są nakierowane na: 1. Poprawę dostępności obszaru w tym : poprawę połączenia komunikacyjnego Płocka; budowę układu obwodowego w celu eliminacji transportu materiałów niebezpiecznych z centrum Płocka; 2. Wykorzystanie potencjału energetyki odnawialnej w tym: 5

zwiększenie wykorzystania odnawialnych źródeł energii a zwłaszcza wysokiego potencjału energetyki słonecznej i wiatrowej 3. Wsparcie kompleksowych programów rewitalizacyjnych w celu przywrócenia właściwych funkcji miast lub ich dzielnic w tym: rewitalizacja centrów miast i obszarów poprzemysłowych; zintegrowane projekty miejskie służące rozwojowi ośrodków wzrostu; wzmocnienie roli miast jako ośrodków wzrostu o znaczeniu regionalnym; Program Rozwoju Powiatu Płockiego do roku 2020 jest kontynuacją prac programowych podjętych nad Planem Rozwoju Lokalnego Powiatu Płockiego na lata 2004-2015, przyjętego przez Radę Powiatu w Płocku 16 lipca 2004 r. Upływ czasu od opracowania dotychczas obowiązującego planu oraz zmiany i uwarunkowania zewnętrzne spowodowały konieczność opracowania nowego dokumentu. Dokonując oceny realizacji planu na lata 2004-2015, aktualizuje się projekty oraz ustala cele i kierunki działań powiatu zgodne z polityką Państwa, a także warunkami i doświadczeniami wynikającymi z przynależności do Unii Europejskiej. Podstawą niniejszego opracowania są dane i informacje z wydziałów i jednostek organizacyjnych powiatu, a także dane uzyskane z Urzędu Statystycznego w Warszawie oraz informacje dostępne w sieci internetowej, dotyczące sytuacji społeczno gospodarczej regionu. Zaproponowane w niniejszym opracowaniu kierunki działania stanowić mają bazę do realizacji projektów realizujących kierunki rozwoju strategicznego Powiatu Płockiego mające na celu wielofunkcyjny rozwój powiatu w oparciu o zasoby naturalne, których realizacja powinna spowodować znaczną poprawę jakości życia w powiecie. Realizacją programu będą kierowały władze powiatu przy współpracy władz gmin i regionu. 6

1.1. Metodologia pracy Program Rozwoju Powiatu jest dokumentem strategicznym. Określa cele i zadania w procesach zarządzania zasobami materialnymi, finansowymi i ludzkimi Powiatu i Starostwa Powiatowego, będzie poddawany okresowym ocenom i weryfikacjom, które mają dostosowywać go do zmieniających się w czasie warunków, możliwości realizacyjnych i oczekiwań społecznych. Prace nad niniejszym dokumentem prowadzone były w oparciu o metodę ekspercko partycypacyjną z uwzględnieniem zasady zrównoważonego rozwoju. Prace nad Programem prowadzone były z wykorzystaniem następujących metod: - analizy materiałów statystycznych, - analizy materiałów źródłowych, obejmujących w szczególności: dokumenty strategiczne na szczeblu europejskim, krajowym, regionalnym i lokalnym, - analiza materiałów i raportów przygotowanych w ramach projektu Usługi publiczne w powiecie płockim zmiany dla teraźniejszości i przyszłości (współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013), - analizy diagnozy sytuacji społeczno gospodarczej powiatu opracowanej w ramach sporządzania Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego na lata 2014-2020, - badania potrzeb rozwojowych skierowanych do lokalnych liderów formalnych, - zasięgania konsultacji lokalnych liderów. Konsultacje przygotowanego projektu przeprowadzone zostały w okresie. Program Rozwoju Powiatu Płockiego jest dokumentem wykonawczym Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego, która tworzona była przed opracowaniem niniejszego dokumentu. W związku z tym, obowiązującą analizą stanu obecnego, będącą jednym z podstawowych elementów Programu jest opis zawarty w Strategii Rozwoju 7

2. POŁOŻENIE I OBSZAR ORAZ UWARUNKOWANIA DEMOGRAFICZNE Nowe wyzwania, jakie stoją przed Powiatem Płockim, wymagają opracowania Programu Rozwoju Powiatu, który stanowić będzie planem wykonawczych do opracowanej w roku 2014 Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego na lata 2014-2020 oraz wskazania nowych celów, i zadań rozwojowych w perspektywie do 2020 roku. W związku z tym przygotowano diagnozę obejmującą charakterystykę stanu rozwoju społeczno-gospodarczego powiatu płockiego, a także jego pozycję na tle województwa i kraju. Analiza informacji i danych zawartych w opracowaniu pozwala na identyfikację mocnych i słabych stron powiatu, a w konsekwencji także na wypracowanie wniosków i rekomendacji dla planu wykonawczego Programu Rozwoju. Przy opracowaniu Diagnozy wykorzystano informacje i dane pochodzące z Głównego Urzędu Statystycznego, z ekspertyz zewnętrznych zleconych w ramach realizacji projektu Usługi publiczne w powiecie płockim zmiany dla teraźniejszości i przyszłości (współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Techniczna 2007-2013), a także wybrane informacje i dane którymi dysponują jednostki organizacyjne Starostwa Powiatowego w Płocku. Wykorzystano również inne ogólnodostępne publikacje i ekspertyzy. W niniejszym opracowaniu bazując na opracowanej w ramach prac nad aktualizacją Strategii diagnozie nie zawarto szczegółowego przeglądu sytuacji społeczno gospodarczej Powiatu Płockiego. Posłużono się zastosowaną w Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego analizą jedynie głównych determinant rozwoju w trzech strefach: - przestrzennej (środowiskowo infrastrukturalnej); - społecznej; - gospodarczej. 2.1. Przestrzenne uwarunkowania rozwoju powiatu płockiego Powiat Płocki złożony jest z 15 gmin, w tym 12 to gminy wiejskie natomiast 3 to gminy wiejsko miejskie (wg. stanu na 30.06.2015 r). Gminy Powiatu Płockiego są wyraźnie zróżnicowane pod względem liczby ludności. Największe pod względem liczby mieszkańców (Stara Biała, Gąbin, Bielsk) liczą w granicach 9-11 tys. ludności, a najmniejsze (Nowy Duninów, Słubice, Łąck) ok. 4-5 tys. W pozostałych gminach powiatu liczba mieszkańców mieści się w przedziale 6-8 tys. ludności. Na obszarze powiatu znajdują się 3 miasta: Gąbin, Wyszogród oraz Drobin, liczące w granicach 3-4 tys. mieszkańców, a na obszarach wiejskich tych gmin mieszka w granicach 3-7 tys. ludności. Ogólna liczba ludności powiatu płockiego wynosi 111 047 mieszkańców (stan na 31.12.2013 r.). Powiat ziemski swoim położeniem otacza usytuowane wewnątrz jego obszaru, nie wchodzące w jego skład, miasto na prawach powiatu Płock z liczbą mieszkańców 122 815 (stan na 31.12.2013 r.). Układ ten, w którym powiat ziemski okala miasto na prawach powiatu nazywany jest powiatem obarzankiem. Podział administracyjny sprawia iż z punktu widzenia przestrzenno funkcjonalnej struktury występuje odrębność administracyjna w następującym układzie: ziemski powiat płocki liczący około 110 tys mieszkańców oraz ponad 120 tys miasto Płock na prawach powiatu (rysunek 1). 8

Rysunek 1. Powiat Płocki Źródło http://www.globe24.pl/zdjecia/polska/wojewodztwa/mazowieckie/powiat_plocki/.jpg Powierzchnia powiatu płockiego wynosi 179,7 tys. ha, z tego obszary prawnie chronione ogółem stanowią prawie 34%. Przez obszar powiatu płockiego przepływa rzeka Wisła i większość powierzchni obszarów chronionych znajduje się właśnie w nadwiślańskich gminach powiatu płockiego. Tabela 1. Podstawowe informacje o gminach i miastach powiatu płockiego. Gminy Typ Powierzchnia (w km2) Liczba (dane za 2012 r.) Mieszkańców Miejscowości Bielsk w 125 9133 42 Bodzanów w 136 8423 38 Brudzeń Duży w 159 8189 43 Bulkowo w 117 5838 32 Drobin m-w 144 8316 44 w tym miasto Drobin 10 2999 Gąbin m-w 146 11101 32 w miasto Gąbin 28 4174 Łąck w 94 5288 20 Mała Wieś w 109 6272 29 Nowy Duninów w 146 3994 21 Radzanowo w 104 8220 30 Słubice w 96 4591 22 Słupno w 75 6874 20 Stara Biała w 111 11245 28 Staroźreby w 138 7553 50 Wyszogród m-w 96 5853 16 w tym miasto Wyszogród 13 2740 Powiat płocki ziemski 1796 110890 467 Objaśnienia: w - gmina wiejska, m-w - gmina miejsko-wiejska Źródło: Diagnoza stanu realizacji prorozwojowych usług publicznych dla Powiatu Płockiego opracowana przez ECORYS Polska Sp. z o.o. 9

Obszar powiatu płockiego nie może zostać uznany za zwarty pod względem funkcjonalno użytkowym ze względu na jego nierównomierny podział największą rzeką Polski Wisłą. Ponadto dychotomiczny charakter powiatu wzmacnia również nie centralne położenie wewnątrz powiatu ziemskiego miasta Płocka. Ponadto wokół powiatu płockiego nie występują ośrodki powiatowe o większym potencjale gospodarczym niż miasto na prawach powiatu Płock, przy znacznym oddaleniu najważniejszego ośrodka rozwoju społeczno gospodarczego rangi krajowej (miasta Warszawy) mierzącego w zależność od części powiatu około 70-140 km. Istniejący układ przestrzenny powoduje iż wpływ na najistotniejsze procesy społeczno gospodarcze zachodzące w powiecie płockim maja ośrodki miejskie znajdujące się poza powiatem płockim: miasto Płock i stolica kraju Warszawa. Konsekwencją zróżnicowanego układu przestrzennego obszaru powiatu płockiego jest widoczna różnica w dostępności przestrzennej z terenów poszczególnych gmin tworzących ten powiat do najważniejszych ośrodków: miasta Płocka oraz Warszawy. Tabelaryczne zestawienie prezentowanych odległości zawiera tabela 2. Czas dojazdu do miasta Płocka z obszaru gmin najbliżej położonych ( Słupno, Radzanowo, Stara Biała, Bielsk, Łąck) waha się w granicach 15-20 minut, podczas gdy czas dojazdu z gmin bardziej oddalonych (Bulkowo, Drobin, Mała Wieś, Wyszogród) przekracza 30 minut. Zróżnicowanie dostępności z obszaru gmin powiatu płockiego do Warszawy jest również wysokie i stanowi poniekąd zwierciadlane odbicie dostępności do miasta Płocka. Czas dojazdu do Warszawy z gmin najbliżej położonych (Staroźreby, Bulkowo, Mała Wieś, Słubice, Wyszogród) wynosi w granicach 60-70 minut. Natomiast w gminach najbardziej oddalonych posiadających jednocześnie najlepszą dostępność do miasta Płocka czas dojazdu wynosi średnio 80-110 minut (szczegółowe dane zawiera tabela 2). Tabela 2 Dostępność komunikacyjna centrów administracyjnych gminnych powiatu płockiego z krajowym (Warszawa) i regionalnym (Płock) ośrodkiem rozwoju społeczno gospodarczego. Dostępność komunikacyjna centrów administracyjnych gminnych powiatu płockiego do Warszawy do Płocka Miejscowość Minimalny czas dojazdu istniejącą Minimalna odległość dojazdu Miejscowość Minimalny czas dojazdu istniejącą siecią dróg istniejącą siecią dróg /minuty/ siecią dróg /minuty/ /km/ /km/ 110 140,0 Wyszogród 32 37,8 Nowy Duninów Brudzeń Duży 103 133,0 Mała Wieś 32 30,5 Stara Biała 98 123,0 Bulkowo 31 30,9 Łąck 89 121,0 Drobin 30 34,1 Bielsk 87 113,0 Bodzanów 27 24,5 Radzanowo 83 105,0 Słubice 25 29,5 Słupno 81 100,0 Nowy 25 19,7 Duninów Gąbin 80 112,0 Brudzeń Duży 25 21,7 Bodzanów 77 88,3 Staroźreby 21 21,8 Drobin 75 97,4 Gąbin 19 20,4 Staroźreby 72 93,1 Łąck 18 17,9 Bulkowo 71 86,2 Bielsk 18 17,6 Minimalna odległość dojazdu istniejącą siecią dróg 10

Mała Wieś 70 82,3 Stara Biała 17 11,8 Słubice 69 97,4 Radzanowo 15 13,0 Wyszogród 60 71,1 Słupno 14 10,7 Jednostki uporządkowano wg malejącego czasu dojazdu z miejscowości gminnej odpowiednio do Warszawa oraz do Płocka. Źródło: opracowanie własne na podstawie diagnozy Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego. Układ przestrzenny powiatu płockiego i jego dostępność do głównych ośrodków rozwoju społeczno gospodarczego powoduje jego niespójność pod względem funkcjonalno - przestrzennym. Naturalną konsekwencją opisanego układu jest predyspozycja do rozwoju powiązań funkcjonalnych z miastem Płockiem gmin tzw. podpłockich, podczas gdy gminy położone we wschodniej części powiatu wykazują dychotomiczne powiązania częściowo z miastem Płockiem oraz relatywnie jednak dość odległa Warszawą. 2.2 Sieć osadnicza powiatu płockiego Obszar powiatu płockiego cechuje rozproszona i rozdrobniona sieć osadnicza. Na terenie powiatu znajduje się 467 miejscowości oraz 3 miasta - tabela 3. Funkcjonuje łącznie 406 sołectw. Ośrodki miejskie zlokalizowane są w północno-wschodniej części powiatu Drobin, południowo-wschodniej Wyszogród oraz południowej Gąbin. Analiza sieci osadniczej wykazuje iż średnio na 1 miejscowość w powiecie przypada ok. 3,8 km 2. Tabela 3 Podziała administracyjny powiatu płockiego (wg. stanu na 31.12.2013 r) 2013 GMINY ogółem 15 wiejskie 12 miejsko - wiejsko 3 MIASTA ogółem 3 w gminach miejsko - wiejskich 3 sołectwa ogółem 406 MIEJSCOWOŚCI miejscowości podstawowe (łącznie z miastami) 470 miejscowości podstawowe ogółem 467 miejscowości podstawowe - wsie 460 miejscowości podstawowe - ogółem 7 części integralne ogółem 236 części integralne części wsi, kolonii, osady 225 części integralne - przysiółki 6 części integralne - pozostałe 5 miejscowości statystyczne wiejskie 443 Źródło: opracowanie na podstawie diagnozy Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego 11

Prowadzona przez GUS statystyka danych za 2010 rok obejmowała informacje dotyczące 477 miejscowości powiatu płockiego ( w tym 3 miasta położone na jego obszarze). Wśród gmin powiatu płockiego występuje duże zróżnicowanie pod względem struktury wielkości miejscowości wiejskich. W gminach wykazujących największy udział najmniejszych i małych wsi (do 50 oraz od 50 do 100 mieszkańców), zauważalny jest jednocześnie najniższy udział jednostek średnich i dużych, należą do nich gminy: Staroźreby, Brudzeń Duży, Nowy Duninów, Gąbin, Mała Wieś, i Bielsk. Zwartą siecią osadniczą charakteryzują się gminy Łąck, Słubice, Radzanowo, Słupno tabela 4. Tabela 4 Struktura sieci osadniczej gmin powiatu płockiego: struktura liczebności poszczególnych klas wielkości miejscowości wg liczby mieszkańców na tle średnich dla powiatu ogółem Odsetek ogółu miejscowości według liczby mieszkańców: do 50 50-99 100-199 200-499 Staroźreby 13,0 Staroźreby 37,0 Łąck 68,4 Mała Wieś 52,0 Brudzeń Duży 11,9 Bielsk 28,6 Słubice 65,0 Stara Biała 46,4 Nowy Duninów 11,1 Drobin 27,3 Radzanowo 46,7 Radzanowo 40,0 Gąbin 9,1 Bodzanów 25,7 Drobin 45,5 Bulkowo 35,5 Mała Wieś 8,0 Brudzeń Duży 23,8 Brudzeń Duży 42,9 Wyszogród 35,3 Bielsk 7,1 Nowy 22,2 Gąbin 42,4 Nowy Duninów 33,3 Duninów Drobin 6,8 Powiat razem 18,8 Bulkowo 41,9 Słupno 33,3 Powiat razem 6,5 Wyszogród 17,6 Powiat razem 39,7 Bodzanów 31,4 Wyszogród 5,9 Bulkowo 16,1 Słupno 38,9 Gąbin 30,3 Bodzanów 5,7 Mała Wieś 12,0 Staroźreby 37,0 Powiat razem 28,1 Słubice 5,0 Słupno 11,1 Bielsk 33,3 Łąck 26,3 Bulkowo 3,2 Gąbin 9,1 Stara Biała 32,1 Bielsk 26,2 Łąck Stara Biała 7,1 Wyszogród 29,4 Słubice 20,0 Radzanowo Radzanowo 6,7 Bodzanów 28,6 Drobin 18,2 Słupno Słubice Nowy Duninów 27,8 Brudzeń Duży 14,3 Stara Biała Łąck Mała Wieś 24,0 Staroźreby 8,7 500-999 1000-1999 2000 i w. Słupno 11,1 Stara Biała 7,1 Wyszogród 5,9 Stara Biała 7,1 Nowy 5,6 Gąbin 3,0 Duninów Gąbin 6,1 Słupno 5,6 Bielsk 2,4 Wyszogród 5,9 Łąck 5,3 Drobin 2,3 Bodzanów 5,7 Słubice 5,0 Staroźreby 2,2 Słubice 5,0 Mała Wieś 4,0 Powiat razem 1,1 Brudzeń Duży 4,8 Radzanowo 3,3 Brudzeń Duży 0,0 Powiat razem 3,6 Bodzanów 2,9 Nowy Duninów 0,0 Radzanowo 3,3 Brudzeń Duży 2,4 Mała Wieś 0,0 Bulkowo 3,2 Powiat razem 2,2 Bodzanów 0,0 Bielsk 2,4 Staroźreby Słubice 0,0 Staroźreby 2,2 Gąbin Bulkowo 0,0 Nowy Duninów Bielsk Łąck 0,0 Mała Wieś Drobin Radzanowo 0,0 Drobin Wyszogród Słupno 0,0 Łąck Bulkowo Stara Biała 0,0 Źródło: opracowanie na podstawie diagnozy Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego 12

Występujące na obszarze powiatu różnice udziału ludności zamieszkującej różne klasy wielkości wsi są na tyle istotne, iż wpływają na możliwości rozwoju społeczno gospodarczego poszczególnych gmin. Przekłada się to nie tylko na możliwości rozwoju infrastruktury liniowej, ale przede wszystkim wpływa na zapewnienie dostępności przestrzennej i czasowej szeroko rozumianych usług publicznych. Na terenie powiatu płockiego, w zasadzie we wszystkich gminach, większość obszarów gmin znajduje się w promieniu nie przekraczającym 10 km od lokalnego centrum administracyjnego, co jednak w istniejącym rozproszonym układzie osadnictwa powoduje występowanie trudności z zapewnieniem całorocznej dostępności przestrzennej lokalnych ośrodków obsługi. Ponadto występujący na obszarze powiatu rozproszony układ osadnictwa, przede wszystkim utrudnia wykreowanie silnych ośrodków obsługi. Na powyższy stan ma wpływ wiele czynników, w tym przede wszystkim: silne rozproszenie popytu na towary i usługi, brak przestrzennie ukierunkowanego popytu. W rezultacie można obserwować również bariery tworzenia trwałych powiązań lokalnych, prowadzących w dłuższym okresie czasu do wytworzenia stabilnych lokalnych ośrodków obsługi. Obsługa tak rozproszonego systemu generuje również wysokie koszty jego funkcjonowania. Przeprowadzona analiza wskazuje jednoznacznie, iż rozproszona wiejska sieć osadnicza jest istotną barierą rozwoju społeczno gospodarczego na przeważającej części obszaru powiatu płockiego. 2.3 Społeczne uwarunkowanie rozwoju na obszarze powiatu płockiego Przeprowadzona na potrzeby diagnozy Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego do 2020 analiza przestrzennego rozmieszczenia potencjałów społeczno-gospodarczych wewnątrz powiatu płockiego z uwzględnieniem miasta na prawach powiatu Płocka oraz jego zewnętrznego otoczenia, w szczególności braku silnych ośrodków subregionalnych i ograniczonego oddziaływania oddalonej Warszawy, wskazywała na występowanie sił dezintegracyjnych ten obszar. Powyższa analiza znajduje również odzwierciedlenie w przeprowadzonej analizie procesów demograficznych na terenie gmin powiatu płockiego - Wykres 2. 13

Wykres 1. Liczba ludności powiatu płockiego w poszczególnych gminach w latach 1995-2012 Źródło: Diagnoza stanu realizacji prorozwojowych usług publicznych dla Powiatu Płockiego Analiza procesów demograficznych na obszarze powiatu płockiego oraz samego miasta Płocka, wskazuje iż gminy graniczące z miastem na prawach powiatu w większości obserwowanych podokresów z ww. lat wykazywały w większości znaczący wzrost liczby ludności. W tym samym okresie w gminach położonych w części wschodniej powiatu (Drobin, Staroźreby, Bulkowo, Wyszogród, Bodzanów, Mała Wieś, Słubice) przeważały okresy, w których obserwowano znaczący spadek liczby mieszkańców. Szczególne nasilenie obserwowanych tendencji miało miejsce po roku 2002, kiedy to we wszystkich gminach podpłockich obserwowano zwiększenie liczby mieszkańców, a wymienione gminy wschodniej części powiatu wykazywały zmniejszenie liczby mieszkańców. Jednocześnie w tym samym okresie zmniejszyła się liczba ludności w mieście Płocku. Opisane procesy migracyjne pokazują siłę oddziaływania regionalnego ośrodka rozwoju jakim jest miasto na prawach powiatu Płock. Wyraźna jest równocześnie słabość oddziaływania Warszawy w gminach jej najbliższych z terenu powiatu. Analizując zmiany liczby ludności w powiecie płockim w latach 1995-2012, widoczne jest jej wyraźne zwiększenie w trzech gminach: Słupno (60,8%), Stara Biała (28,1%), Radzanowo (17,6%), a w mniejszym stopniu w gminach Brudzeń Duży (7%), i Bielsk (3%). Największy spadek liczby ludności odnotowano w gminach: Łąck (27%), Wyszogród (14,9%), Drobin (obszar wiejski 10,6 %), Bulkowo (9,8%) i Mała Wieś (8%) tabela 5. 14

Tabela 5 Zmiany liczby ludności ogółem w gminach powiatu płockiego w latach 1995-2012 Jednostka terytorialna Liczba ludności faktycznie zamieszkałej w osobach Przyrost/ubytek rzeczywisty ludności 1995-2012 w % stanu 1995 Słupno (2) 4276 6874 2598 60,8 Stara Biała (2) 8778 11245 2467 28,1 Radzanowo (2) 6992 8220 1228 17,6 Brudzeń Duży (2) 7669 8189 520 6,8 Bielsk (2) 8860 9133 273 3,1 Bodzanów (2) 8450 8423-27 -0,3 Nowy Duninów (2) 4007 3994-13 -0,3 Gąbin - obszar wiejski (5) 7053 6927-126 -1,8 Gąbin - miasto (4) 4309 4174-135 -3,1 Drobin - miasto (4) 3122 2999-123 -3,9 Wyszogród - miasto (4) 2863 2740-123 -4,3 Staroźreby (2) 7974 7553-421 -5,3 Słubice (2) 4908 4591-317 -6,5 Mała Wieś (2) 6817 6272-545 -8,0 Bulkowo (2) 6472 5838-634 -9,8 Drobin - obszar wiejski (5) 5947 5317-630 -10,6 Wyszogród - obszar wiejski (5) 3656 3113-543 -14,9 Łąck (2) 7240 5288-1952 -27,0 Jednostki uporządkowano wg malejącego poziomu miernika zmian liczby ludności Źródło: opracowanie na podstawie diagnozy Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego Powyższe dane są ściśle skorelowane z informacjami na temat ruchu migracyjnego i salda migracji w poszczególnych gminach powiatu płockiego w latach 1995-2012 tabela 6. Zauważalny jest wzrost atrakcyjności jako miejsca zamieszkania gmin podpłockich przy wyraźnym spadku atrakcyjności w powyższym zakresie gmin położonych we wschodniej części powiatu płockiego. 15

Tabela 6. Ruch migracyjny w gminach powiatu płockiego w latach 1995-2012 Jednostka terytorialna Zameldowan ia 1995-2012 w osobach Migracje ludności Wymeldowan Saldo ia migracji 1995-2012 1995-2012 Saldo migracji 1995-2012 w % średniego stanu ludności okresu 1995-2012 Słupno (2) 4792 9555 2388 46,0 Stara Biała (2) 3854 7673 1905 19,4 Radzanowo (2) 1932 3886 935 12,8 Łąck (2) 531 1116 268 5,1 Gąbin - obszar wiejski (5) 663 1312 340 5,0 Brudzeń Duży (2) 704 1408 338 4,3 Wyszogród - miasto (4) 114 219 73 2,6 Bodzanów (2) 443 901 189 2,3 Bielsk (2) 363 724 160 1,8 Gąbin - miasto (4) 4 34 38 0,9 Nowy Duninów (2) -12-52 -25-0,6 Mała Wieś (2) -440-861 -267-4,1 Słubice (2) -432-824 -250-5,4 Drobin - miasto (4) -343-680 -180-6,0 Staroźreby (2) -920-1815 -535-7,0 Wyszogród - obszar wiejski -574 (5) -1130-314 -9,5 Bulkowo (2) -1118-2194 -641-10,6 Drobin - obszar wiejski (5) -1575-3083 -898-15,9 Jednostki uporządkowane wg malejącego salda migracji przeliczonego na średni poziom liczby ludności w okresie 1995-2012 Źródło: opracowanie na podstawie diagnozy do Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego do 2020 roku Kolejnym istotnym uwarunkowaniem procesu rozwoju społeczno gospodarczego jest struktura wieku ludności stanowiąca przyszłe perspektywy rozwoju (ludność w wieku przedprodukcyjnym), bieżące możliwości rozwoju (ludność w wieku produkcyjnym) oraz wskazująca bieżące i przyszłe problemy wynikające z procesów starzenia się populacji lokalnych (ludność w wieku poprodukcyjnym). W tabeli 7 przedstawiono stopień zróżnicowania struktury wiekowej ludności według ekonomicznych grup wieku w gminach powiatu płockiego w roku 2002 i 2012. Zauważalna jest wyraźna korelacja młodości i starości demograficznej występującej na obszarze powiatu: gminy z najniższym udziałem ludności w wieku przedprodukcyjnym wykazują jednocześnie najwyższe odsetki ludności w wieku poprodukcyjnym. 16

Tabela 7. Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym, produkcyjnym i poprodukcyjnym w gminach na obszarze powiatu płockiego w latach 2002-2012 Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym % ogółu ludności w wieku przedprodukcyjnym Jednostka terytorialna Zmiany wskaźnika 2002 2012 w latach 2002=2012 w pkt % Słupno (2) 23,9 21,2-2,7 Stara Biała (2) 26,6 22,2-4,4 Brudzeń Duży (2) 26,2 21,6-4,6 Drobin - miasto (4) 25,6 20,9-4,7 Gąbin - obszar wiejski (5) 23,5 18,5-5,0 Drobin - obszar wiejski (5) 27,1 22,0-5,1 Gąbin - miasto (4) 22,6 17,5-5,1 Radzanowo (2) 26,4 21,1-5,3 Wyszogród - obszar wiejski (5) 23,3 17,9-5,4 Bulkowo (2) 26,7 21,0-5,7 Bielsk (2) 26,6 20,9-5,7 Bodzanów (2) 24,6 18,9-5,7 Słubice (2) 25,8 20,0-5,8 Mała Wieś (2) 24,8 18,8-6,0 Łąck (2) 25,6 19,3-6,3 Staroźreby (2) 27,6 21,2-6,4 Wyszogród - miasto (4) 24,0 17,3-6,7 Nowy Duninów (2) 25,6 18,7-6,9 Udział ludności w wieku produkcyjnym % ogółu ludności w wieku produkcyjnym Jednostka terytorialna Zmiany wskaźnika 2002 2012 w latach 2002=2012 w pkt % Wyszogród - obszar wiejski (5) 55,1 61,2 6,1 Staroźreby (2) 55,9 61,7 5,8 Drobin - obszar wiejski (5) 55,0 60,6 5,6 Radzanowo (2) 59,1 64,6 5,5 Słubice (2) 57,0 62,4 5,4 Bodzanów (2) 57,6 62,7 5,1 Bulkowo (2) 56,6 61,6 5,0 Mała Wieś (2) 57,0 61,8 4,8 Słupno (2) 60,7 65,5 4,8 Stara Biała (2) 60,0 64,7 4,7 Bielsk (2) 59,3 63,9 4,6 Brudzeń Duży (2) 58,6 63,1 4,5 Wyszogród - miasto (4) 60,1 64,6 4,5 17

Udział ludności w wieku przedprodukcyjnym % ogółu ludności w wieku przedprodukcyjnym Jednostka terytorialna Zmiany wskaźnika 2002 2012 w latach 2002=2012 w pkt % Nowy Duninów (2) 60,5 64,9 4,4 Łąck (2) 60,6 64,7 4,1 Gąbin - obszar wiejski (5) 58,5 62,0 3,5 Drobin - miasto (4) 61,9 64,5 2,6 Gąbin - miasto (4) 62,8 63,6 0,8 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym % ogółu ludności w wieku poprodukcyjnym Jednostka terytorialna Zmiany wskaźnika 2002 2012 w latach 2002=2012 w pkt % Gąbin - miasto (4) 14,6 18,9 4,3 Nowy Duninów (2) 13,9 16,4 2,5 Łąck (2) 13,8 16,1 2,3 Wyszogród - miasto (4) 15,9 18,1 2,2 Drobin - miasto (4) 12,5 14,6 2,1 Gąbin - obszar wiejski (5) 18,0 19,4 1,4 Mała Wieś (2) 18,2 19,4 1,2 Bielsk (2) 14,1 15,2 1,1 Staroźreby (2) 16,5 17,1 0,6 Bodzanów (2) 17,8 18,4 0,6 Bulkowo (2) 16,8 17,4 0,6 Słubice (2) 17,2 17,6 0,4 Brudzeń Duży (2) 15,2 15,3 0,1 Radzanowo (2) 14,5 14,3-0,2 Stara Biała (2) 13,4 13,2-0,2 Drobin - obszar wiejski (5) 17,9 17,4-0,5 Wyszogród - obszar wiejski (5) 21,6 20,9-0,7 Słupno (2) 15,5 13,3-2,2 Źródło: opracowanie na podstawie diagnozy do Strategii Rozwoju Powiatu Płockiego do 2020 roku W układzie przestrzennym widoczne są silne procesy starzenia się ludności w gminach położonych we wschodniej części powiatu płockiego z jednoczesnym odmładzaniem gmin podpłockich. Nie są to zależności powszechnie występujące. Pozytywnym zjawiskiem jest brak wyraźniej korelacji pomiędzy największym przyrostem i ubytkiem ludności w poszczególnych gminach a procesami odmładzania oraz starzenia się społeczeństwa gmin powiatu płockiego. 18

3. ŚRODOWISKO NATURALNE, ROLNICTWO I TURYSTYKA 3.1. Środowisko naturalne powiatu płockiego Powiat płocki charakteryzuje duża różnorodność biologiczna przyrody. Znaczna część powierzchni powiatu 34% objęta jest prawną ochroną przyrodniczą. Składają się na nie głównie obszary chronionego krajobrazu (ok. 25% ogólnej powierzchni powiatu), parki krajobrazowe (8,5% ww. powierzchni), rezerwaty przyrody (1,3% ww. powierzchni) i niewielkie powierzchniowo inne formy obszarów prawnie chronionych tabela 8. Na system obszarów prawnie chronionych składają się tereny o zróżnicowanym statusie prawnym i różnych funkcjach. W układzie przestrzennym niektóre obszary nakładają się lub są ze sobą powiązane. Ponadto na terenie powiatu wyznaczono 5 obszarów sieci Natura 2000, które zostały wyznaczona na podstawie dyrektywy ptasiej (Specjalne Obszary Ochrony Ptaków OSO). W ogólnym ujęciu obszary objęte tą formą ochrony stanowią 8,36 % powierzchni całego powiatu. Dodatkowo cały system ochrony prawnej przyrody uzupełnia 187 pomników przyrody. Całość dopełnia ochrona gatunkowa roślin i zwierząt. Tabela 8. Obszary prawnie chronione na terenie powiatu płockiego w 2012 roku Lp. Forma ochrony przyrody Ogólna pow. obszaru chronionego w powiecie [ha] Pow. obszaru chronionego do pow. powiatu płockiego [%] 1. NATURA 2000 15.039,370 8,36 2. Parki krajobrazowe 9.431.000 5,24 3. Rezerwaty przyrody 2.347,350 1,30 4. Obszary chronionego krajobrazu 61.644,740 34,27 5. Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe 886,000 0,49 7. Użytki ekologiczne 93,580 0,05 8. Pomniki przyrody (szt.) 187 x Źródło: opracowanie na podstawie danych Starostwa Powiatowego. Osobliwością powiatu są rośliny i zwierzęta rzadkie i chronione oraz znajdujące się w Czerwonej księdze ginących gatunków Lasy w powiecie płockim zajmują obszar 35 605 ha, co daje wskaźnik lesistości wynoszący 17,4%, znacznie niższy od średniej lesistości w woj. mazowieckiego (22%) i kraju (27 %). Najbardziej zalesioną gminą powiatu jest Gmina Nowy Duninów (ponad 70% powierzchni gminy), a zaraz po niej Gmina Łąck (około 50% powierzchni gminy). Obie gminy mają 19

charakter turystyczno-rekreacyjny, ze względu na atrakcyjne warunki przyrodnicze i ukształtowanie terenów. Najmniejszą lesistością charakteryzują się gminy: Drobin, Radzanowo, Bielsk. Zasoby surowcowe powiatu są skromne. Stanowią je żwiry, piaski, iły i torfy. Zasoby surowców pospolitych stanowią głównie kruszywa naturalne występujące w udokumentowanych 21 złożach o zasobach większych niż 50 tys. Mg. Ponadto na terenie powiatu udokumentowano 10 złóż torfu i gytii. Pod względem ilości wód podziemnych powiat płocki należy do średniozasobnych. Udokumentowane zasoby eksploatacyjne poziomu wodonośnego czwartorzędowego wynoszą około 9000 m 3 /h. Z rozpoznania geofizycznego wykonanego dla byłego woj. płockiego wynika, że istnieją jeszcze rezerwy zasobowe dla tego poziomu. Szacunkowo zasoby eksploatacyjne poziomu trzeciorzędowego wynoszą około 2000 m 3 /h, a poziomu kredowego około 600 700 m 3 /h. Powiat płocki położony jest w całości w dorzeczu środkowej Wisły. Długość rzeki w granicach powiatu wynosi 69,7 km. Sieć rzeczna jest dobrze rozwinięta. Część północna powiatu odwadniana jest przez Wisłę i jej dopływy prawobrzeżne: rzekę Skrwę Prawą, Brzeźnicę, Rosicę, Słupiankę, Mołtawę, Ryksę, Strugę, Karsówkę i Płonkę. Południową część powiatu odwadniają: Kanał Dobrzykowski z Nidą Gąbinianką, Nida dopływ Słudwi i Skrwa Lewa. W powiecie płockim wody płynące zajmują powierzchnię 6 866 ha, co stanowi 3,8 % powierzchni powiatu. Wody powierzchniowe na obszarze powiatu mają małą przydatność ze względu na ich poziom czystości - III klasa jakości i wody pozaklasowe Wyjątek stanowi rzeka Mołtawa, której wody odpowiadają normom II klasy czystości. Ponadto występujący system wód powierzchniowych powiatu płockiego, jako nielicznego w województwie mazowieckim, uzupełniając liczne jeziora, w tym, największe na Mazowszu jezioro Zdworskie (355,4 ha). Ogólna powierzchnia jezior obejmuje 0,33 % obszaru powiatu. Powiat płocki posiada duży potencjał energetyki odnawialnej w szczególności oparty na potencjale energetyki wodnej, geotermalnej, wiatrowej, solarnej oraz potencjale biomasy. Racjonalne wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych jest jednym z istotnych komponentów zrównoważonego rozwoju, przynoszącym wymierne efekty ekologiczno-energetyczne. Malejące w skali globalnej zasoby surowców naturalnych stanowią coraz większe wyzwanie dla utrzymania trwałego rozwoju gospodarczego z jednoczesnym działaniem w celu poprawy jakości środowiska naturalnego. Wzrost udziału odnawialnych źródeł energii w bilansie paliwowo-energetycznym przyczynia się do poprawy efektywności wykorzystania i oszczędzania zasobów surowców energetycznych, poprawy stanu środowiska poprzez redukcję zanieczyszczeń emitowanych do atmosfery i wód oraz redukcję ilości wytwarzanych odpadów. Wspieranie rozwoju tych źródeł staje się coraz poważniejszym wyzwaniem również dla powiatu płockiego. Niezbędne jest więc podejmowanie przedsięwzięć dążących do poszukiwania nowych źródeł energii, których wykorzystanie nie będzie skutkowało pogorszeniem się stanu środowiska Bogata sieć rzek, wiele jezior i cenne walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe powiatu wyznaczają kierunki działań lokalnych władz samorządowych mających na celu dbanie o dobry stan środowiska przyrodniczego oraz zapewnienie wysokiego poziomu świadomości ekologicznej społeczeństwa. 20

3.2 Działalność rolnicza na terenie powiatu płockiego Rolnictwo stanowi znaczący sektor w gospodarce powiatu płockiego. Specyfika powiatu płockiego wyrażająca się m. in. współistnieniem na jego terenie pozarolniczych i rolniczych funkcji znajduje odzwierciedlenie w strukturach dochodów gospodarstw rolnych. Na obszarach wiejskich powiatu płockiego tj. w gminach wiejskich i na obszarach wiejskich gmin miejsko wiejskich, zdecydowana większość gospodarstw wykazywała uzyskiwanie dochodów z działalności rolniczej. Udział takich gospodarstw w zależności od gminy wahał się w od 88 do niemal 100 %. Sytuacja ta wskazywała jednoznacznie na dominację na tamtejszych obszarach funkcji rolniczych jednak nie miała ona ani wyłączności ani też charakteru dominującego udziału w uzyskiwanych dochodach zysków z działalności rolniczej. W szczególności bardzo wysoki odsetek gospodarstw domowych na obszarach wiejskich powiatu (w zakresie 25-62 %) wykazywał pozyskiwanie dochodów z pracy najemnej. Statystycznie od 1/4 do 2/3 gospodarstw rolnych powiatu uzupełniało swoje dochody z pracy w sektorze pozarolniczym. Powyższe wskazuje jednoznacznie na dwuzawodowy charakter gospodarstw rolnych powiatu płockiego. Obserwowano jednocześnie znaczny udział dochodów pochodzących z rent i emerytów oraz innych niezarobkowych źródeł: najwięcej w co trzecim gospodarstwie najmniej w co dziesiątym. Sytuacja ta wskazuje na względnie niski udział poziomu dochodowości działalności rolniczej prowadzonej na terenie powiatu, przy stosunkowo dużym udziale gospodarstw rolnych wykazujących dochody z prowadzonej działalności pozarolniczej - od 7 do 40%. Znaczące zróżnicowanie wykazywał również profil produkcyjny gospodarstw rolnych funkcjonujących w poszczególnych gminach. W zakresie użytkowania gruntów, użytki rolne pod zasiewami stanowiły w zależności od gminy od 33 do 84% gruntów ogółem. Grunty pod uprawami trwałymi zajmowały największą powierzchnię w gminach: Gąbin (4,5%), Słubice (2,7%), Łąck (1,6%), Wyszogród (1,5%), Radzanowo i Stara Biała (po 1,3%). W pozostałych gminach uprawy trwałe stanowiły poniżej 1% ogółu powierzchni gruntów rolnych. Łąki i pastwiska trwałe zajmowały od kilku do kilkunastu % gruntów rolnych odnośnych jednostek najwięcej w gminach: Nowy Duninów (23%), Drobin (17%), Łąck (16%), Bielsk (13%). Generalnie rzecz ujmując, gminy o najwyższym udziale gruntów pod zasiewami (Radzanowo, Stara Biała, Bodzanów, Bulkowo, Staroźreby) wykazywały jednocześnie relatywnie niski udział produkcji roślinnej o charakterze ogrodniczym i paszowym. Pod względem struktury zasiewów obszar powiatu płockiego jest również silnie zróżnicowany. I tak zboża razem zajmowały tu w zależności od gminy od 28 do 58% odnośnych gruntów rolnych. Najwięcej (54-58%) w gminach: Stara Biała, Drobin, Staroźreby, Słupno, Radzanowo, a najmniej (29-45%) w gminach: Nowy Duninów, Słubice, Wyszogród. Jest rzeczą ciekawą, iż największy powierzchniowo udział upraw tradycyjnych (żyta i owsa) występował w gminach o najniższym udziale zasiewów zbóż w powierzchni gruntów rolnych ogółem. Specyfika tych upraw wydaje się wskazywać na występowanie tam względnie mniej sprzyjających warunków dla produkcji roślinnej. Jednocześnie w tych samych gminach o najniższym udziale powierzchni zajętej przez zboża występował najniższy udział upraw przemysłowych, w tym buraków cukrowych, rzepaku i rzepiku, a także warzyw gruntowych. Powyższe wynika z występowania zróżnicowanych warunków dla prowadzenia produkcji roślinnej na obszarach wiejskich powiatu płockiego. Duże różnice występują również w intensywności produkcji zwierzęcej rozwijanej w poszczególnych gminach powiatu płockiego. Odnosząc pogłowie zwierząt hodowlanych do 100 ha użytków rolnych, stwierdza się w zakresie hodowli bydła w zależności od gminy zróżnicowanie obsady od 9 (Łąck) do 78 sztuk (Drobin) na 100 ha. Gminy wykazujące najwyższy poziom obsady bydła (Drobin, Bulkowo, 21

Mała Wieś, Wyszogród, Staroźreby, Bielsk) mają jednocześnie przeważnie zaledwie przeciętny lub niski poziom obsady trzody chlewnej oraz drobiu w odniesieniu do powierzchni swoich użytków rolnych. W produkcji trzody chlewnej zdecydowanie dominowały w powiecie gminy: Słupno, Stara Biała, Słubice, Gąbin, Radzanowo. Te również gminy wykazywały najwyższą w odniesieniu do użytków rolnych ilość drobiu. 3.3 Turystyka w powiecie płockim Powiat płocki jest jednym z największych powiatów w regionie i w kraju. Bogactwo tej ziemi to walory rolnicze, jak również turystyczne i przyrodniczo - kulturowe. Położenie na terenie powiatu dwóch parków krajobrazowych, urozmaicony krajobraz, kompleksy leśne zasobne w zwierzynę stwarzają korzystny klimat do rozwoju turystyki i agroturystyki. Szczególnie wschodnia część powiatu posiada warunki do uprawiania turystyki wypoczynkowej, a także aktywnej: pieszej, rowerowej, wodnej oraz sportów konnych. Tereny Brudzeńskiego Parku Krajobrazowego obejmują malowniczą dolinę Skrwy Prawej. Na szczególną uwagę zasługują jary brudzeńskie, aleje lipowe i kasztanowe oraz rezerwaty w Sikorzu i Brwilnie. Dużą atrakcją turystyczną jest ośrodek jeździecki w Cierszewie z kompleksem noclegowo restauracyjnym prowadzącym również zajęcia hipoterapii. Sama Skrwa Prawa jest niedocenianym jeszcze szlakiem wodnym. W Łącku mieści się Stado Ogierów założone w 1923 roku, dysponujące zespołem obiektów zabytkowych stajni i wozowni, krytej ujeżdżalni i hipodromu. Organizowane są tu wczasy w siodle, przejażdżki powozami, kuligi. Odbywają się również zawody konne rangi krajowej. Wspaniałe warunki do uprawiania sportów wodnych posiadają gminy nadwiślańskie. Do najintensywniej zagospodarowanych akwenów należy Jezioro Zdworskie o powierzchni 380 ha otoczone licznymi ośrodkami wypoczynku sobotnio-niedzielnego oraz obiektami wczasowo - kolonijnymi, polami namiotowymi, campingami i gospodarstwami agroturystycznymi. Bogata sieć rzeczna w powiecie i liczne jeziora stanowią o atrakcyjności tego terenu dla miłośników wędkowania. W większości wód regionu występują gatunki atrakcyjne pod względem połowów: szczupak, sandacz, okoń, sum, kleń, karp, płoć i leszcz. Na terenie powiatu poluje się na bażanty, kuropatwy, dziki, zające i sarny. Bogata historia i lata świetności tych ziem znajdują odzwierciedlenie w różnorodności obiektów zabytkowych, szczególnie w budownictwie sakralnym, czy też zespołach parkowo-dworskich i rezydialnych rozproszonych po całym terenie powiatu (m.in. w Słubicach, Nowym Duninowie, Miszewie Murowanym, Leszczynie Szlacheckim, Sikorzu, Brudzeniu Dużym, Koszelewie, Soczewce, Srebrnej). Największą bazę turystyczną posiada gmina Łąck oferująca ok. 1500 miejsc noclegowych w obiektach i ośrodkach wypoczynkowych. Drugą pozycję pod względem ilości miejsc hotelowych posiada gmina Nowy Duninów oferująca 998 miejsc w 10 obiektach. Wiele ośrodków wypoczynkowych przystosowano do świadczenia usług w systemie całorocznym, co stwarza dobre warunki do organizowania działalności szkoleniowej i wypoczynkowej również poza sezonem turystycznym. Walory przyrodnicze, krajobrazowe i kulturowe oraz zasoby wód powierzchniowych predysponują teren powiatu do rozwoju turystyki. Usługi turystyczne stanowią jeden z głównych 22

kierunków rozwoju społeczno gospodarczego powiatu. Rozwój turystyki na obszarze powiatu wymaga podjęcia stosownych działań w zakresie rozwoju baz obsługi ruchu turystycznego, wspierania działalności gospodarczej na obszarach atrakcyjnych turystycznie oraz promocji oferty turystycznej w skali krajowej i międzynarodowej. 23

4. INFRASTRUKTURA DROGOWA Układ istniejącej sieci transportowo komunikacyjnej powiatu płockiego jest wynikiem dwudzielnego charakteru sieci osadniczej oraz intensywności zagospodarowania obszaru powiatu płockiego, które tworzą z jednej strony umiarkowanie środowiskowo przekształcone gminy lewobrzeżne i nadwiślańskie fragmenty gmin prawobrzeżnych powiatu płockiego a z drugiej cała północna część tego powiatu użytkowana rolniczo, pokryta rozproszoną siecią miejscowości wiejskich. Stan sieci drogowej powiatu na dzień 31 grudnia 2013 r, należy uznać jako dobrze rozwinięty, nie wymagający rozbudowy, wymagający natomiast podejmowania działań inwestycyjnych w zakresie poprawy istniejącego stanu. Ważnym aspektem rozwoju powiatu jest duże zróżnicowanie w dostępności komunikacyjnej poszczególnych gmin. Sieć dróg krajowych na terenie powiatu to ponad 130 km drogi krajowe numer 10, 60, 50, 62. Głównym ciągiem komunikacyjnym na linii wschód zachód jest droga numer 62, która charakteryzuje się jednocześnie najdłuższym przebiegiem spośród wszystkich dróg krajowych przez teren powiatu (53,2 km). W ogólnym ujęciu drogi krajowe przebiegają przez teren 11 gmin powiatu płockiego, jednak bezpośredni dostęp do nich posiada tylko 6 miejscowości gminnych Nowy Duninów, Łąck, Słupno, Wyszogród, Drobin i Bielsk (rysunek 2). Rysunek 2 Układ komunikacyjny powiatu płockiego Źródło: Diagnoza stanu realizacji prorozwojowych usług publicznych dla Powiatu Płockiego, raport opracowany przez ECORYS Polska Sp. z o.o., 2013, s. 32 24

Sieć dróg krajowych na terenie powiatu płockiego uzupełniana jest siecią dróg wojewódzkich. Których przez teren powiatu przebiega 8 (drogi nr 540, 562, 564, 567, 568, 573, 575, 577). Położone są one na obszarze 12 gmin co sprawia, że jedynie 3 gminy znajdują się poza zasięgiem dróg wojewódzkich (Bulkowo, Bodzanów i Mała Wieś). Na uwagę zasługuje fakt, że gmina Bulkowo nie posiada na swoim obszarze ani drogi krajowej ani wojewódzkiej. Kluczowymi problemami powiatu płockiego w zakresie istniejącej infrastruktury drogowej jest zły stan techniczny niektórych odcinków dróg oraz problematyczna użyteczność istniejących tu powiązań kolejowych. Istniejące układ zagospodarowania powiatu z występującą rozproszoną wiejską siecią osadniczą (ok. 450 miejscowości wiejskich na obszarze całego powiatu) generuje problemy nie tylko skoncentrowane na stanie technicznym dróg ale przede wszystkim na wysokich kosztach utrzymania koniecznej, bo odpowiadającej potrzebom obsługi komunikacyjno transportowej, niezmiernie rozbudowanej sieci dróg gminnych, a także dróg rolniczych. Statystycznie na obszarze powiatu płockiego przypada w przeliczeniu na 10 tys. mieszkańców niemal 2 krotnie większa długość dróg o nawierzchni twardej niż w średnio w województwie mazowieckim, podczas gdy dróg o nawierzchni gruntowej prawie 3-krotnie więcej tabela 9 Istniejąca sieć drogowa powiatu płockiego Zapewnienie całorocznej przejezdności systemu dróg lokalnych ze szczególnym uwzględnieniem dróg powiatowych i gminnych, warunkować będzie dostęp mieszkańców rozproszonej sieci osadniczej Tabela 9 Istniejąca sieć drogowa powiatu płockiego KLASY ISTNIEJĄCYCH DRÓG POWIATOWYCH PRZEBIEGAJĄCYCH NA TERENIE POWIATU PŁOCKIEGO Lp. Numer drogi Nazwa drogi Klasa drogi 1 1450W Gostynin Lipianki (dr.pow.nr 2972W) Z 2 1451W Szczawin Kościelny - Smolenta - Korzeń Z 3 1452W Gostynin - Zwoleń - Korzeń - do drogi nr 577 Z 4 1453W Reszki - Gąbin Z 5 1454W Droga nr 577 Sanniki - Grabowiec - Słubice Z 6 1455W Od drogi nr 577 Czyżew - Nowe Budy Z 7 1456W Od drogi nr 583 Lwówek - Konstantynów do drogi nr 577 Z 8 1457W Od drogi nr 573 Suserz - Rybie - Nowy Kamień Z 9 1458W Sanniki - Jamno - Iłów Z 10 1459W Wólka - Studzieniec Z 11 2901W Rogozino - Imielnica Z 12 2902W Łąck - stacja kolejowa Łąck Z 13 2903W Brudzeń Duży - Karwosieki - Nowe Proboszczewice Z 14 2904W Brudzeń Duży - gr. woj. - (Kamienica) Z 15 2905W Siecień Strupczewo Z 16 2906W Rembielin - Myśliborzyce Z 17 2907W Wyszyna Ulaszewo Z 18 2908W Srebrna - Draganie L 19 2909W Nowe Trzepowo Bronowo-Zalesie Z 20 2910W Bronowo-Zalesie Ciachcin Z 21 2911W Goślice - Smolino - Sędek - Kłaki - Drobin Z 22 2912W Bielsk - Smolino Z 23 2913W Jaroszewo Biskupie - Brzechowo Z 25

24 2914W Kłaki - Staroźreby Z 25 2916W Przedbórz - Worowice Wyroby - do drogi 567 Z 26 2917W Rogotwórsk - Bromierzyk Z 27 2918W Biała - Dziarnowo - Proboszczewice Z 28 2919W Sędek - Staroźreby Z 29 2920W Opatówiec - Zagroba Z 30 2921W Smolino - Psary Z 31 2923W od drogi nr 567 - Worowice Wyroby - Zdziar Wielki - Rogowo Falęcin Z 32 2924W Bulkowo Góra Z 33 2925W Piączyn - Włóki Z 34 2926W Ostrzykowo - Nowa Wieś Z 35 2927W Staroźreby Łubki Z 36 2928W Męczenino Woźniki Czerniewo Staroźreby Z 37 2929W Radzanowo - Woźniki Z 38 2932W Blichowo - Łubki - Nadułki Z 39 2933W Nadułki Daniszewo Włóki Z 40 2934W od drogi (Kucice - Bodzanów) - Daniszewo Z 41 2935W Rogozino Blichowo Bulkowo Z 42 2936W Rogozino - Dźwierzno Z 43 2937W Stróżewko - Rogozino Z 44 2938W Boryszewo - Stróżewko Z 45 2939W Rogozino - Białkowo - Szczytno Z 46 2940W Słupno - Miszewko - Białkowo Z 47 2941W Miszewko - Pepłowo - Cieśle Z 48 2942W Radzanowo Szczytno Mijakowo Z 49 2943W Radzanowo Święcieniec Z 50 2944W Radzanowo - Bodzanów Z 51 2945W Święcieniec - Kanigowo Z 52 2946W Golanki Dolne - Leksyn Z 53 2947W Leksyn - Mąkolin Z 54 2948W Dzierżanowo - Gromice - Mąkolin - Rogowo Z 55 2949W Bulkowo - Osiek - Krubice Z 56 2951W Bulkowo - Kobylniki Z 57 2952W Wilczkowo Bodzanów Słupno G 58 2953W Mała Wieś - Główczyn Z 59 2954W Wilkanowo (dr.pow.nr 2953W) - Gródkowo Z 60 2955W Bodzanów - Wilkanowo Z 61 2956W Bodzanów - Kępa Polska Z 62 2957W Krawieczyn - Małoszewo Z 63 2958W Słupno - Pepłowo Z 64 2959W Słupno - Wykowo Z 65 2960W Mała Wieś - Niździn - Cieśle Z 66 2962W Niździn - Gałki - Chylin Z 67 2963W Kępa Polska Podgórze Rakowo Wyszogród Z 68 2965W Węgrzynowo Podgórze Z 69 2966W Mała Wieś - Orszymowo Z 70 2967W Rębowo - Ciućkowo Z 26