FILOZOFOWIE UMYSŁU Angielskie oświecenie
JOHN LOCKE (1632-1704)
NOWY ARYSTOTELES Locke w 1690 roku wydaje swoje podstawowe dzieło filozoficzne: En essay concerning the human understanding (Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego)
ODRZUCENIE IDEALIZMU idee powszechne i uniwersalne, jak idea Boga czy substancji duchowej nie są wrodzone w naszym umyśle. wszelka wiedza pochodzi z doświadczenia. człowiek jest tabula rasa (czystą tablicą) Empiryzm
IDEE PROSTE I ZŁOŻONE postrzeżenie zmysłowe (sensation) refleksja (reflection) idee proste ( atomy ludzkiego poznania ) porównywanie, łączenie i rozdzielanie idee złożone (substancje, typy i relacje)
POWSTAWANIE IDEI OGÓLNYCH idee ogólne powstają poprzez oddzielenie elementów ogólnych od elementów szczegółowych. ogólne idee uniwersalne są wytworami ludzkiego umysłu
ŚWIADOMOŚĆ I TOŻSAMOŚĆ OSOBOWA Odrzucenie kartezjańskich idei wrodzonych musi skutkować w innym rozumieniu ja, które już nie może opierać się na jasnej i wyraźnej idei rzeczy myślącej. Bycie tą samą osobą oznacza bycie tym samym myślącym bytem, który pojmuje siebie jako siebie - tę samą rzecz myślącą w innych miejscach i czasie. Człowiek jest sobą dzięki ciągowi wspomnień, które pojawiają się w świadomości. Locke po raz pierwszy używa słowa świadomość - (consciousness) w nowoczesnym znaczeniu. W ten sposób zostaje otwarta droga do materialistycznego pojmowania człowieka, który jest cielesnym bytem mającym cechę bycia myślącym. (idea myślącej materii).
GEORGE BERKELEY (1685-1753)
ESSE EST PERCIPI realne jest dla nas to, co istnieje w naszym postrzeżeniu zmysłowym. nie istnieje abstrahowanie tego, co ogólne z rzeczy szczegółowych, ponieważ zawsze idei ogólnej towarzyszy konkret. konkretne postrzeżenie składa się z zespołu jakości zmysłowych, które zawsze występują razem.
SPIRYTUALIZM jakości zmysłowe, które postrzegamy jako jedną rzecz zawdzięczają swoją realność duchowi, który je postrzega i podtrzymuje jedność wszystkich jakości zmysłowych pochodzi z ducha, który je postrzega. to nie materia podtrzymuje jakości zmysłowe i daje im jedność. substancja materialna jako taka nie istnieje.
BÓG JAKO GWARANCJA OBIEKTYWNOŚCI jak więc duch ludzki może nie pozostawać sam w sobie (solus ipse)? Jak ustrzec się przed solipsyzmem i subiektywizmem. jedyną gwarancją obiektywności naszego poznania jest Bóg.
DAWID HUME (1711-1776) Tomasz Stępień
PODSTAWOWE DZIEŁO Traktat o naturze ludzkiej Próba wprowadzenia eksperymentalnej metody rozumowania do nauk moralnych Duch filozofii krytycznej: Hume otwiera ogień w kierunku pomyłek całego szeregu wielkich filozofów od Kartezjusza do Berkeleya. E. Gilson
METODA Zastosowanie eksperymentalnej metody Newtona do analizy natury człowieka na sposób negatywny poprzez: - unikanie racjonalnych hipotez o materialnej i duchowej substancji. - unikanie założeń a priori odnośnie charakteru naszego rozumowania. na sposób pozytywny poprzez: - redukcję całej struktury naszego zachowania do jej zmysłowych, empirycznych, eksperymentalnych początków.
TERMINOLOGIA wrażenia (impressions) doświadczane przez nas odebranie danych zmysłowych, uczucia, pragnienia itd.. mogą być proste i złożone wyobraźnia (imagination) naczelna władza poznawcza idee (ideas) to, co przedstawia nam wyobraźnia, nasz obraz doznanego wrażenia mogą być proste i złożone
CHARAKTER WRAŻEŃ I IDEI wrażenia są: zawsze pierwotne i oryginalne, ponieważ atakują nasze zmysły z wielką ostrością. są autentyczne ponieważ doznajemy ich zawsze teraz, bez odniesienia do punktów w przyszłości i przeszłości. idee są: wtórne ponieważ pochodzą z wrażeń. nieautentyczne ponieważ odnoszą się zawsze do tego co było, a nie do tego, co jest.
DZIAŁANIE WYOBRAŹNI Podstawowym działaniem wyobraźni jest ustalanie związków pomiędzy ideami (association of the ideas). 1. relacje naturalne (natural relations) są ustalane na podstawie zwyczaju (coś zazwyczaj tak się dzieje) Wyobraźnia naturalnie przechodzi od jednej idei do drugiej. 2. relacje filozoficzne (philosophical relations) są łączone czysto uznaniowo. Wyobraźnia nie podąża za naturalną siłą. a) relacje, które zależą od samej natury idei. Idee są jasne i zrozumiałe. (najczęściej są to odniesienia ilościowe matematyka i fizyka) b) relacje, zakorzenione w faktach niezależne od samej natury idei (tutaj najważniejsza jest relacja przyczyny i skutku).
KRYTYKA PRZYCZYNOWOŚCI przyczynowość (relacja filozoficzna typu b) ktoś nastawił patefon w przeszłości (idea przyczyny) wrażenie grania na altówce doświadczane obecnie (idea skutku)
przyczynowość (relacja filozoficzna typu b) Czy rozum postrzega ją jako coś koniecznego? Ponieważ istnienia przyczyny nie da się zweryfikować przez doświadczenie rozum nie jest w stanie wykazać ponad wszelką wątpliwość związku przyczyny i skutku. Połączenie przyczyny i skutku nie jest połączeniem koniecznym (necessary connection).
KRYTYKA POJĘĆ METAFIZYCZNYCH Krytyka istnienia substancji: Jeżeli nawet milion razy doświadczamy istnienia przedmiotu, rozum nie jest uprawniony do twierdzenia, że istnieje substancja. wszystkie nasze oddzielne postrzeżenia są oddzielnymi egzystencjami Dotyczy to zarówno substancji duchowej jak i materialnej. Hume dodatkowo zauważa, że nie mamy żadnego doświadczenia naszego ja a więc tym bardziej duchowa substancja nie może istnieć Krytyka istnienia Boga: Dowody na istnienie Boga mogą być co najwyżej prawdopodobne i także nie dają rozumowi żadnej pewności o Jego istnieniu.
CZY ISTNIEJĄ WARTOŚCI? Podstawowe założenie empiryzmu: rozum musi być weryfikowany przez dane zmysłowe, dokładnie tak jak hipoteza w naukach szczegółowych jest weryfikowana przez doświadczenie. Według Huma pojęcia były tyko niejasnymi kopiami i kompilacjami danych zmysłowych. Ale przecież etycznych zasad nie można odczuć zmysłami jak więc je zmysłowo zweryfikować? Etyczne normy nie mają postaci wrażeń zmysłowych. Hume stwierdza, że tym, czego można doświadczyć zmysłowo są nasze uczucia (emotywna teoria wartości)
UCZUCIA I WARTOŚCI Wartości nie są ideami, ale uczuciami (emotywna teoria wartości) Przykład: Z kiedy widzimy zbira, który zabija staruszkę, to tyko wydaje nam się, że widzimy zło, ale tak na prawdę widzieliśmy tyko wrażenia zmysłowe: pałka, zamach na staruszkę, upadek, krew itp. Nie ma wrażeń zmysłowych dobra i zła; doświadczamy nie dobra i zła tylko faktów. Zło jest jedynie w naszych uczuciach - naszej reakcji na fakty. Człowiekowi jedynie wydaje się, że doświadcza dobra i zła i dlatego uważa je za obiektywne. Tymczasem obiektywne są tylko fakty.
ETYKA ZREDUKOWANA DO UCZUĆ Zmysłowo nie da się doświadczyć: Dobra i zła Substancji i przyczynowości Samego siebie (jako osoby) - nie mamy wrażenia nas samych jako zmysłowo odczuwanych podmiotów. Nie ma żadnego ja (tak jak nie ma substancji poza naszą świadomością). Istnieje tylko ciąg odczuć, strumień świadomości. Z tego zaś wynika, że nie istnieje żaden ktoś, kto miałby być odpowiedzialny, czy ktoś, kto popełniłby jakiś zły uczynek.