Opracowanie: dr inż. Małgorzata Kosiorowska 1. Oznaczenie cen na towarach Scenariusz do wykorzystania podczas godzin wychowawczych, zajęć z techniki. Cel zapoznanie uczniów z wymaganiami prawnymi dotyczącymi uwidaczniania cen towarów i usług oraz sposobu oznaczania ceną towarów przeznaczonych do sprzedaży Cele kształcenia w kategoriach operacyjnych Cel poznawczy Poziom zapamiętania: uczeń potrafi wymienić informacje, jakie powinny znaleźć się na wywieszce towaru, który znajduje się w sprzedaży, towaru, który jest w promocji lub który został przeceniony. Uczeń wie, kiedy towar będący w sprzedaży detalicznej w sklepie samoobsługowym, nie musi posiadać naklejonej na niego ceny, a jedynie kod kreskowy. Uczeń pamięta, jakie informacje powinny znaleźć się w cennikach firm gastronomicznych i usługowych. Poziom zrozumienia: uczeń rozróżnia, które z wywieszek przy towarach w sklepach lub w sieciach handlowych mają wszystkie wymagane prawem informacje, a które sporządzone są nierzetelnie i mogą wprowadzać konsumenta w błąd Poziom stosowania w sytuacjach typowych: uczeń wymienia różnice w zakresie informacji umieszczanych na wywieszkach towarów (na półkach) w sklepach, w sieciach handlowych a w cennikach firm np. gastronomicznych, usługowych. Cel praktyczny Poziom umiejętności: uczeń projektuje wywieszkę towaru spożywczego oraz przemysłowego oraz cennik. 1
Cel motywacyjny: Postawy: uczeń staje się świadomym konsumentem i podczas zakupów zwraca szczególną uwagę na informacje podawane na wywieszkach towarów (na półkach) oraz w cennikach firm gastronomicznych i usługowych. Metody i formy pracy pogadanka, prezentacja, dyskusja, praca w grupach Materiały potrzebne do realizacji kilka wywieszek informujących konsumenta o cenie danego towaru, który jest w promocji lub jest przeceniony, kilka cenników firm oferujących potrawy i wyroby oraz usługi Przebieg zajęć Na początku nauczyciel wyjaśnia uczniom podstawową terminologię w omawianym temacie oraz wyjaśnia jak ważne znaczenie dla dokonywania świadomych zakupów ma dokładne czytanie informacji podanych w materiałach promocyjnych, gazetkach reklamowych, na etykietach produktów, opakowaniach oraz na etykietach umieszczonych na półkach. Nauczyciel podaje uczniom, jakie informacje powinny znajdować się na etykietach towarów informujących konsumenta o cenie i gdzie powinny być umieszczone, kiedy towar będący w sprzedaży detalicznej w sklepie dostosowanym do samoobsługi może zamiast naklejonej na nim ceny posiadać tylko kod kreskowy (jakie muszą być spełnione warunki), jakie informacje dotyczące ceny powinny być zawarte na towarach nieopakowanych, odmierzanych, odważanych podczas sprzedaży w obecności kupującego, jak powinna wyglądać etykietą z informacją o cenie towaru, gdy został on przeceniony lub znajduje się w promocji, jakie informacje powinny być zawarte na cennikach w restauracjach. Nauczyciel podaje przykłady najczęstszych błędów dotyczących cen towarów i informacji umieszczanych na wywieszkach towarów oraz w cennikach firm. 2
Nauczyciel dzieli uczniów na kilka zespołów i rozdaje każdemu zespołowi przykłady wywieszek towarów (np. towaru przecenionego, będącego w promocji) oraz cenników. Zespoły analizują otrzymane materiały wskazując na niewłaściwe lub brak wymaganych prawem informacji oraz projektują nowe wywieszki i cenniki. Na zakończenie nauczyciel powtarza na co trzeba zwracać szczególną uwagę w odniesieniu do cen towarów przy dokonywaniu zakupów, a na co uważać. Materiały dla nauczyciela Podstawowe definicje Towar pakowany produkt w opakowaniu jednostkowym, którego ilość jest odmierzana bez obecności kupującego. Towar masowy towar nie opakowany, lecz odmierzany, w tym odważany podczas sprzedaży w obecności kupującego. Punkty sprzedaży okrężnej punkty sprzedaży obwoźnej i obnośnej oraz inne punkty sprzedaży detalicznej o charakterze ruchomych stoisk. Wywieszka - etyka, tabliczka lub plakat z wydrukowaną lub napisaną odręcznie ceną i nazwą towaru, nie złączone trwale z towarem. Towar podobny towar o podobnych parametrach techniczno-użytkowych, w tym pod względem przeznaczenia, posiadający zbliżoną wartość użytkową, a różniący się pod względem poziomu technicznego, wzornictwa lub innych cech. Wprowadzenie konsumenta w błąd może być związane z podaniem informacji o cenie poprzez umieszczenie jej w trudno dostępnym miejscu na stronie internetowej lub zamieszczenie jej w nieczytelny sposób lub przez jej pominiecie. Działania te zaliczane są do tzw. nieuczciwych praktyk rynkowych - prawa konsumenta w tym zakresie określa Dyrektywa 2005/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 maja 2005 r. dotycząca nieuczciwych praktyk handlowych stosowanych przez przedsiębiorstwa wobec konsumentów na rynku wewnętrznym. W Polsce wymagania dyrektywy zostały wprowadzone ustawą z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. 2007, Nr 171, poz. 1206). Wywieszka informująca konsumenta o towarze Towar oferowany konsumentom w miejscu sprzedaży powinien posiadać wywieszkę z informacją na temat jego nazwy handlowej, ceny oraz jednostki miary, do której odnosi się cena. 3
Ceny podane przez sprzedawcę na wywieszce muszą być aktualne w momencie oferowania wyrobów konsumentom. Jeśli produkty są eksponowane w witrynie okiennej, gablocie i/lub innym podobnym miejscu wystawowym, wewnątrz lub na zewnątrz przestrzeni związanej z miejscem sprzedaży, ceny również powinny być uwidocznione. Jeżeli zamiast towarów oryginalnych przedsiębiorca wystawia ich atrapy, imitacje lub wzory, powinien uwidocznić ceny w taki sam sposób i taką samą czcionką, jak ceny towarów oryginalnych. Wywieszki z informacjami (z nazwą handlową produktu, jego ceną i jednostką miary, co do której odnosi się cena) sprzedawca powinien umieścić w miejscu ogólnodostępnym i widocznym dla każdego konsumenta. Wywieszki powinny się znajdować bezpośrednio przy towarach lub w pobliżu towarów, których dotyczą, ale powinny być umiejscowione w taki sposób, aby nie można było pomylić ceny określonego towaru z ceną innego, a w szczególności podobnego towaru. Napisy na wywieszkach powinny być wyraźne i czytelne. Obowiązek uwidocznienia aktualnej ceny Jeżeli sprzedawca reklamuje towar lub usługę wraz z ceną sprzedaży w czasopiśmie, gazecie, prospekcie, katalogu, na plakacie, afiszu lub ekranie telewizyjnym, a także w handlu elektronicznym albo na specjalnie zorganizowanych spotkaniach, to powinien także uwidocznić cenę jednostkową danego towaru lub usługi oraz datę lub termin jej obowiązywania. W materiałach reklamowych, na wywieszkach umieszczonych przy towarach oferowanych do sprzedaży po cenach promocyjnych lub obniżonych obok przekreślonej ceny dotychczasowej uwidacznia się cenę promocyjną lub cenę obniżoną, uwzględniającą rabat (Fot.1.). Przepis ten nie dotyczy towarów oferowanych do sprzedaży po raz pierwszy. Na podanej fotografii zgodnie z przepisami przedstawiono obie ceny (cenę towaru poza promocją i w czasie obowiązywania promocji), ale obok umieszczono napis 50% taniej - ta informacja wprowadza konsumenta w błąd, gdyż cena w promocji 1,39 zł za 1,5 l nie stanowi 50% ceny 1,69 zł. 4
Fot. 1. Przykład tablicy informującej konsumenta o cenie produkt będącego w promocji Źródło: http://przyklawiaturze.pl/tag/promocja/ W materiałach reklamowych oraz w placówkach handlowych przy towarach oferowanych do sprzedaży po przecenie lub na wywieszkach umieszczonych przy towarach przecenionych obok przekreślonej dotychczasowej ceny i wyrazu przecena" albo wyrazów obniżka ceny" lub podwyżka ceny" powinna być uwidoczniona cena obniżona lub podwyższona, jej okres obowiązywania, a także przyczyna lub przyczyny, ze względu na które dokonano przeceny. Cena jednostkowa towaru Cena jednostkowa towaru na wywieszce powinna dotyczyć ceny za: a) 1 litr lub 1 metr sześcienny dla towarów przeznaczonych do sprzedaży według objętości, b) 1 kilogram lub 1 tonę dla towarów przeznaczonych do sprzedaży według masy, c) 1 metr lub 1 metr kwadratowy dla towarów sprzedawanych według długości lub powierzchni, d) 1 sztukę dla towarów sprzedawanych na sztuki. Towary masowe (nieopakowane, odmierzane, odważane podczas sprzedaży w obecności kupującego) powinny być opatrzone wywieszkami zawierającymi cenę jednostkową oraz nazwę handlową towaru. Cena jednostkowa opakowanego produktu spożywczego 5
Cena jednostkowa opakowanego produktu spożywczego będącego w stanie stałym znajdującego się w płynie lub mieszance płynów, w postaci zamrożonej lub głęboko mrożonej, takich jak: woda, wodne roztwory soli, solanka, wodne roztwory kwasów spożywczych, ocet, wodne roztwory cukrów, wodne roztwory innych substancji słodzących, a w przypadku owoców lub warzyw - także w soku owocowym albo warzywnym, powinna dotyczyć masy netto produktu spożywczego po odsączeniu, oznaczonej na opakowaniu jednostkowym, jeżeli płyn ten lub mieszanka płynów stanowi jedynie dodatek do podstawowego składu tego produktu spożywczego. W przypadku towarów pakowanych zawierających informację o liczbie sztuk w danym opakowaniu, sprzedawca może podać cenę jednostkową za 1 sztukę lub za dziesiętną wielokrotność liczby sztuk danego towaru. Powyższe przepisy dotyczące cen jednostkowych pakowanych (produktów spożywczych) mają zastosowanie również do towarów dystrybuowanych przez automaty sprzedające i inne automaty umieszczone w miejscach sprzedaży. Bezpośrednie oznaczanie towaru ceną Sprzedawca powinien umieścić cenę na pojedynczych opakowaniach towarów przeznaczonych do sprzedaży detalicznej w taki sposób, aby uniemożliwić jej łatwe usunięcie. W miejscu sprzedaży detalicznej, dostosowanym do samoobsługi kupujących towar posiadający kod kreskowy spełnia wymogi oznaczenia ceną, jeśli: Towar nieoznaczony ceną zostanie opatrzony wywieszką zawierającą nazwę handlową produktu, jego cenę oraz jednostkę miar, do której odnosi się uwidoczniona cena. W przypadku towarów podobnych na wywieszkach umieszcza się ponadto nazwę producenta i inne informacje umożliwiające niebudzącą wątpliwości identyfikację ceny z towarem. Na wywieszkach podaje się ceny aktualne w momencie oferowania towaru. Przedsiębiorca zapewni kupującym na sali sprzedaży odpowiednią liczba czytników, które umożliwią niezwłoczne odczytanie przez nich cen poszczególnych towarów na podstawie kodu kreskowego, przy czym na każde 400 m 2 powierzchni sprzedażowej powinien przypadać co najmniej 1 czytnik, nie uwzględniając czytników zainstalowanych w kasach. Masa lub objętość towaru nieoznaczonego ceną nie przekroczy 5 kilogramów lub 5 litrów odpowiednio dla towarów sprzedawanych według masy lub objętości. W przypadku towarów 6
pakowanych podane wielkości dotyczą odpowiednio jednostek masy i objętości netto bez opakowania, a w odniesieniu do towarów sprzedawanych na sztuki jeśli towary te nie przekraczają swoją wielkością sumy wymiarów, przy pomiarze w skrajnych punktach (długości, szerokości i wysokości) 2 metrów oraz masy całkowitej 5 kilogramów lub objętości 5 litrów. Pracownicy obsługi zostaną zobowiązani do niezwłocznego odczytu ceny towaru na podstawie kodu kreskowego na każde życzenie kupującego wyrażone na sali sprzedaży. Cena towaru odczytana na podstawie kodu kreskowego nie może być wyższa od ceny uwidocznionej przy identycznym towarze. System czytników, na życzenie kupującego, dokonuje odczytu ceny sprzedaży każdego towaru wraz z jego nazwą handlową lub zrozumiałym dla kupującego skrótem tej nazwy, umożliwiającym łatwą identyfikację towaru i ceny. Cenniki Ceny towarów przeznaczonych do sprzedaży, ale umieszczonych w innym miejscu (niedostępnym i niewidocznym dla kupujących) uwidacznia się w cennikach. Cenniki powinny być udostępnione w miejscu sprzedaży towarów (np. powinny być wywieszone, wyłożone itp.), aby były czytelne dla kupujących. W przedsiębiorstwach gastronomicznych ceny oferowanych potraw lub wyrobów powinny być uwidocznione w cenniku, który jest wywieszony w miejscu ogólnodostępnym dla kupujących i znajduje się wewnątrz lub na zewnątrz lokalu lub w pobliżu drzwi wejściowych. Cenniki w restauracjach, barach, stołówkach oraz innych placówkach gastronomicznych powinny zawierać: datę wystawienia, pełną nazwę potrawy lub wyrobu, określenie ilości nominalnej potrawy lub wyrobu wyrażonej w legalnej jednostce miary, zawartej w jednej porcji, w tym zwłaszcza ilości głównego składnika (np. mięsa, drobiu, ryb) (np. sałatka z tuńczykiem - tuńczyk 100 g), dodatków uzupełniających (przystawek, deserów) i napojów. Gdy towary sprzedawane są na sztuki dopuszcza się określenie ilości nominalnej oferowanej porcji w sztukach. W przypadku wyrobów garmażeryjnych ceny porcji uwidacznia 7
się na wywieszkach przy poszczególnych towarach, wraz z pełną ich nazwą, określeniem ilości nominalnej oferowanej porcji każdego wyrobu, wyrażonej w legalnej jednostce miary (np. pierogi z serem - 7 sztuk). W przypadku towarów sprzedawanych na sztuki dopuszcza się określenie ilości nominalnej oferowanej porcji w sztukach. Przedsiębiorstwa, które prowadzą działalność usługową w zakresie gastronomii i hotelarstwa powinny przed przyjęciem zamówienia i przy rozliczeniu końcowym zapewnić konsumentom wystarczającą ilość cenników oferowanych potraw lub wyrobów i napojów. Firmy świadczące usługi związane z noclegiem i wyżywieniem powinny w każdym pokoju noclegowym umieścić cennik z informacją na temat ceny noclegu, wyżywienia lub innych oferowanych usług. W hotelach w miejscu przeznaczonym do odbywania rozmów telefonicznych powinien znajdować się cennik, informujący konsumenta o cenie za jeden impuls telefoniczny i oraz informacje dotyczące innych opłat za usługi dodatkowe, związane z łączeniem rozmowy. W zakładach świadczących usługi w widocznym i ogólnodostępnym miejscu powinien znajdować się cennik wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usług. W przypadku świadczenia usług wyłącznie u konsumentów lub w odniesieniu do usług świadczonych w punktach sprzedaży okrężnej, cennik powinien być przedstawiony konsumentowi przed wykonaniem zamówionej przez niego usługi. Ceny za usługi Ceny za usługi podaje się wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usługi. Przy określaniu cen za usługę mogą być podawane stawki godzinowe, stawki procentowe, ceny za kilometr i inne stawki przeliczeniowe, które powinny zawierać wszystkie elementy składowe ceny. Do stawek przeliczeniowych mogą być włączone także koszty materiałowe. Ceny za przejazd od lub do odbiorcy usługi zestawia się i osobno wycenia. Jeżeli nalicza się minimalny czas pracy, minimalną wartość wykonanej pracy, minimalny czas dojazdu lub minimalną odległość do przebycia, osobno podaje się poszczególne ceny. Przy określaniu cen usług szczególnych, w tym robót budowlanych lub remontowych, jednoznacznie i wyraźnie informuje się kupujących, czy podane ceny obejmują tylko wartość usługi, czy również zużytego materiału, a także czy towary zużyte przy wykonywaniu tych usług zostaną wycenione odrębnie, z uwzględnieniem narzutu kosztów do cen zakupu. 8
Pamiętaj! Sprawdzaj ceny produktów i usług przed złożeniem zamówienia, a nie w momencie płacenia rachunku! Sprawdzaj cenę produktu, który chcesz kupić! (często cena produktu, który nas interesuje znajduje się powyżej tego produktu, a nie poniżej jak większość z nas oczekuje), Jeśli towar (ze względów lokalowych) znajduje się w miejscu niewidocznym dla konsumenta (np. na zapleczu sklepu), to jego cena powinna być uwidocznia w cenniku, który jest dostępny dla konsumenta w miejscu sprzedaży! Przy towarach oferowanych do sprzedaży po cenach promocyjnych lub obniżonych obok przekreślonej ceny dotychczasowej uwidacznia się cenę promocyjną lub cenę obniżoną, uwzględniającą rabat, za wyjątkiem towarów oferowanych do sprzedaży po raz pierwszy! W materiałach reklamowych oraz w placówkach handlowych przy towarach przecenionych obok przekreślonej dotychczasowej ceny i wyrazu przecena" albo obniżka ceny" uwidacznia się cenę obniżoną, jej okres obowiązywania, a także przyczynę lub przyczyny dokonanej przeceny obniżki ceny! Firmy świadczące usługi związane z noclegiem i wyżywieniem powinny w każdym pokoju noclegowym umieścić cennik z informacją na temat ceny noclegu, wyżywienia lub innych oferowanych usług! W zakładach świadczących usługi w widocznym i ogólnodostępnym miejscu powinien znajdować się cennik wraz z dokładnym określeniem rodzaju i zakresu usług! Bądź czujny!- Sprawdzaj informacje na półkach oraz na opakowaniu produktów! Często towar na półce ma niższą cenę niż cena odczytana przez skaner przy kasie! Często na tej samej półce leżą obok siebie produkty prawie identyczne tylko z pozoru, a różniące się jakimś minimalnym detalem! (np. pościel sprzedawana w tym samym opakowaniu, posiadająca ten sam kolor, ale inne wymiary)! Często sprzedawcy eksponują na jednej półce obok siebie prawie identyczne produkty różnych producentów lub produkty te są wymieszane ze sobą! Często cena z gazetki reklamowej nie zgadza się z ceną towaru na półce! Jeśli produkt jest sprzedawany lub usługa jest oferowana po cenie promocyjnej sprawdź, z 9
jakiego powodu i jaki jest czas obowiązywania promocji Dodatkowe źródła informacji: Ustawa z dnia 23 sierpnia 2007r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (Dz.U. 2007, Nr 171, poz. 1206) z póź. zm. Ustawa o cenach z dnia 5 lipca 2001 (Dz. U. Nr 97, poz. 1050) z póź. zm. Ustawa z dnia 24 września 2010 r. o zmianie ustawy o cenach oraz ustawy o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 197, poz. 1309) http://www.uokik.gov.pl/ http://www.dolceta.eu http://www.federacja-konsumentow.org.pl 10