Krótkookresowe wahania produkcji. Model AD/AS

Krótkookresowe wahania produkcji. Model AD/AS Makroekonomia II Joanna Siwińska-Gorzelak

Plan wykładu Wyprowadzenie krzywych podaży Wyprowadzenie krzywej popytu Prezentacja skutków szoków popytowych i podażowych

Równowaga w krótkim i średnim okresie Do tej pory rozważaliśmy gospodarkę w bardzo długim okresie (albo poszczególne elementy popytu i polityki) W długim okresie kluczowe są możliwości produkcyjne (produkcja na głowę w modelu Solowa) bogactwo kraju zależy tylko od strony podażowej (ile potrafimy wyprodukować) wszelkie szoki znikają W krótkim i średnim okresie równowaga makroekonomiczna kształtowana jest przez szoki, które powodują pewne zaburzenia po stronie popytu i podaży Na przykład może się zdążyć, że część produkcji nie znajdzie nabywców co spowoduje spadek produkcji poniżej jej poziomu naturalnego

Równowaga w krótkim i średnim okresie Musimy więc teraz analizować (przejściowe) odchylenia popytu i podaży od poziomu równowagi Ważne jest więc nie tylko, ile możemy wyprodukować, ale ile chcemy kupić oraz ile chcemy sprzedać w danych warunkach makroekonomicznych

Krzywe podaży Będziemy rozpatrywać dwie krzywe podaży Krzywą podaży długookresową (LRAS) Krzywą podaży krótkookresową (SRAS)

Krzywa podaży długookresowej Wyznacza poziom produkcji naturalnej (lub potencjalnej) Zależy ona od poziomu kapitału, technologii, ilości pracowników Y N Y AF ( K, N) L(1 u Gdzie u n to poziom bezrobocia naturalnego n ) AF ( K, L(1 u n ))

Krzywa podaży długookresowej W modelu AS/AD zakładamy stały (dany) zasób kapitału, dany poziom technologii oraz dany poziom bezrobocia naturalnego Nie analizujemy więc przyczyn, dla których produkcja naturalna jest wysoka lub niska Zauważmy, że te wyjaśnienia dał nam model Solowa Zasób kapitału oraz technologii wyjaśnienie (lub jego brak, jak w przypadku A) to model Solowa Bezrobocie naturalne zależy od instytucjonalnych uwarunkowań rynku pracy Innymi słowy, zmienne K, A, u N są dane z góry, nie wpływają na nie krótkookresowe szoki, jakie rozpatrujemy w modelu AS/AD

Krzywa podaży długookresowej Wielkość produkcji potencjalnej NIE zależy od poziomu cen w gospodarce Zmiana wszystkich cen w gospodarce nie zmienia wielkości kapitału, zatrudnienia ani technologii

Krzywa podaży krótkookresowej Jednak w krótkim okresie, zmiany cen wpłyną na wielkość podaży Krótkookresowa podaż zależy więc od poziomu cen, a dokładniej od odchylenia rzeczywistych cen od oczekiwanych Mamy więc dwie podaże krótko i długookresową

Krzywa podaży krótkookresowej Istnieje co najmniej kilka modeli (hipotez), które wyjaśniają kształt krótkookresowej podaży (czyli zależność pomiędzy wielkością produkcji w krótkim okresie a poziomem cen) Krótkookresowa krzywa jest kluczowa, gdyż to właśnie ona określa mechanizm wahań cyklicznych Zajmiemy się wyjaśnieniem (podejściem) keynesowskim, w ramach którego możemy wyróżnić dwie ważne hipotezy: sztywność cen i sztywność płac (współczesna teoria nowo-keynesowska koncentruje się głównie na sztywności cen; sztywność płac cechowała raczej starsze podejścia)

Wyjaśnienie 1: lepkie ceny Keynesiści twierdzą, że w krótkim okresie ceny nie są elastyczne - są lepkie Co to oznacza? Pomimo, że z prostych modeli mikroekonomicznych wynika, że w wyniku na przykład szoku popytowego firma powinna zmienić ceny, to ona ich nie zmienia. Ceny są lepkie przyklejają się do starego poziomu Pytanie - dlaczego?? Odpowiedź koszty karty dań

Lepkość cen i koszty karty dań Firmy działają na rynku niedoskonale konkurencyjnym (price-makers) Zmiana cen w odpowiedzi na zmianę popytu jest kosztowna tzw. koszty karty dań (menu costs). W krótkim okresie optymalnym zachowaniem może być utrzymanie cen na stałym poziomie i zwiększenie lub zmniejszenie produkcji przy niezmienionej cenie. W przypadku zwiększenia produkcji, firma może łatwo zatrudnić dodatkowych pracowników aby zaspokoić większy popyt.

Niedoskonała konkurencja P P* Popyt MR MC P

Niedoskonała konkurencja- wzrost popytu P** P* Popyt MR MC Wobec szoku popytowego (czerwony popyt i MR) o na pierwszy rzut oka należałoby podnieść cenę do P** Cena jednak pozostaje na P* - powoduje to obniżenie zysku (w stosunku do zysku przy cenie P**) Dlaczego? Bo koszty karty dań

Lepkość cen Jeżeli koszty karty dań z są większe, niż strata zysku wynikająca z pozostawienia ceny na starym poziomie, to firma nie zmieni ceny Koszty karty dań to wszelkie koszty, jakie firma ponosi zmieniając ceny

Od lepkości cen do krzywej podaży Firmy na rynku niedoskonałej konkurencji ustalają ceny powyżej kosztu krańcowego P ( 1 )MC gdzie µ oznacza narzut na ceny ponad koszt krańcowy Koszt krańcowy zależy od ogólnego poziomu cen i od poziomu produkcji Wyższe ceny zwiększają koszty (nominalne) Wyższa produkcja często jest związana z wyższym kosztem krańcowym

Od lepkości cen do krzywej podaży Załóżmy dwa rodzaje firm Firmy, które płynnie zmieniają ceny wobec zmian popytu (koszty karty dań są bliskie zera) ich odsetek to (1-s) Firmy, które zmieniają ceny raz na jakiś czas, czyli usztywniają je w krótkim okresie, gdyż (te firmy) charakteryzują się znacznymi kosztami karty dań przyjmijmy, że ich odsetek wynosi s

Od lepkości cen do krzywej podaży Wysokość kosztów krańcowych zależy od ogólnego poziomu cen P oraz od wielkości produkcji Firmy, które zawsze zmieniają ceny, ustalają je tak, by (monopolistyczny) zysk był zawsze maksymalny; przyjmijmy, że opisuje to równanie: p P a( Y Y ) Wszelkie szoki popytowe powodują zmiany cen; zmiana cen w gospodarce również powoduje natychmiastowe dostosowanie

Od lepkości cen do krzywej podaży Firmy, które usztywniają ceny musza opierać się na swoich oczekiwaniach dotyczących przyszłego poziomu cen i produkcji p P E E a( Y Y ) W ciągu kilku okresów oczekuje się, że produkcja będzie równa potencjalnej, czyli Wynika stąd, że Y E Y E p P

Od lepkości cen do krzywej podaży U tych firm (jest ich s), ceny są przyklejone do oczekiwanego poziomu cen. Nawet jeżeli ceny w gospodarce zmienią się, to w krótkim okresie firmy te nie zmienią poziomu swoich cen Jednak jeżeli wyższe ceny okażą się trwałe, to ceny w tych firmach w końcu się odkleją

Od lepkości cen do krzywej podaży e P s P (1 s )[ P a( Y Y )] Ceny ustalone przez firmy o lepkich cenach Ceny ustalone przez firmy o płynnych cenach Odejmijmy (1 s )P od dwóch stron: e sp s P (1 s )[ a( Y Y )] Podzielmy obie strony przez s : e (1 s ) a P P ( Y Y ) s

Krzywa podaży Wysokie P e wysokie P Jeżeli firmy spodziewają się wysokich cen, to ustalą ceny (faktyczne) na wysokim poziomie. Wysoki Y wysokie P Kiedy dochód jest wysoki, popyt na dobra i usługi jest wysoki. Firmy o płynnych cenach ustalą ceny na wysokim poziomie. Im większy jest odsetek s tym silniejszy jest wpływ wzrostu dochodu na wysokość cen.

Od lepkości cen do krzywej podaży e (1 s ) a P P ( Y Y ) s Przekształcamy, by otrzymać równanie krzywych podaży : e Y Y ( P P ), where s (1 s ) a

Krzywe podaży Zauważmy, że jeżeli ceny są takie jak oczekiwane, to produkcja osiąga poziom naturalny i gospodarka znajduje się na długookresowej krzywej podaży (LRAS) Odejścia od LRAS możliwe są tylko wtedy, kiedy rzeczywiste ceny są niezgodne z oczekiwaniami Intuicja: niespodziewany wzrost popytu (na przykład) część firm zmienia ceny (P w górę), ale część z nich (odsetek s) jest zaskoczona zmianą cen (ceny inne niż oczekiwane) ci nie zmieniają cen, i wobec zwiększonego popytu zwiększają produkcję.

Krótko i długookresowa krzywa podaży P LRAS P=P e e Y Y ( P P ) P P e P P e SRAS P P e Y Y

Wyjaśnienie 2: założenie nominalnej sztywności płac Część teorii nowo-keynesowskich zakłada, że płace nominalne nie są w pełni elastyczne Ma to znaczenie dla wyjaśnienia szczegółów procesu powrotu do równowagi po szoku popytowym, natomiast w żaden sposób nie zmienia wniosków dotyczących równowagi długookresowej w modelu AS-AD

Lepkość (sztywność) płac nominalnych Cześć pracowników (odsetek {1-s}) ma w pełni giętkie płace nominalne, które można opisać: W P a( Y Y ); 1 Pozostali pracownicy (odsetek s) mają usztywnione płace, które są negocjowane zgodnie z: W P e e a( Y Y ); 1

Lepkie płace Pracownicy nie oczekują odchyleń produktu od poziomu naturalnego, więc płace ustalane są wyłącznie na podstawie oczekiwań cenowych W P E W sumie, poziom płac równy jest: W (1 s){ P a( Y Y )} E sp

Od płac do cen Płace są jednym z ważniejszych elementów kosztów Przypomnijmy: P (1 1 ) MC W Wynika stąd znane nam równanie: P (1 s){ P a( Y Y )} E sp

Lepkość płac płac Jeżeli P P P P P P e e e W P P P E to Płaca realna jest na oczekiwanym poziomie (λ); bezrobocie równe jest naturalnemu, produkcja jest na poziomie naturalnym Płaca realna jest NIŻSZA niż oczekiwana, więc firmy mają niższe koszty i mogą obniżyć ceny i sprzedać więcej; produkcja jest wyższa niż naturalna Płaca realna jest WYŻŚZA niż oczekiwana, więc firmy zatrudniają mniej pracowników, i produkcja spada poniżej produktu naturalnego

Krótko i długookresowa krzywa podaży P LRAS e Y Y ( P P ) P P e P P e SRAS P P e Y Y

Krótko i długookresowa krzywa podaży P LRAS Krzywa podaży krótkookresowej dla dwóch poziomów cen oczekiwanych P e 2 =P 2 P e 1 =P 1 Y Y

Krzywa popytu AD Przypomnijmy: AD=C+I+G Wiemy, jakie czynniki wpływają na C (Y, aktywa, r, T, ) oraz I (MPK, user cost) ; do tego przyjmujemy, że poziom wydatków rządowych zależy od decyzji rządu Krzywa AD jest nachylona ujemnie wraz ze wzrostem poziomu cen, maleje zagregowany popyt

Krzywa popytu AD Dlaczego? Wzrost poziom cen oznacza spadek realnej wartości majątku (aktywów o stałej wartości nominalnej) To powoduje spadek wydatków na dobra i usługi C( Y, A/ P)

Krzywa popytu AD Czynniki przesuwające krzywą AD (w prawo) Wzrost wydatków rządowych lub spadek podatków (przy założeniu braku Ekwiwalencji Ricardiańskiej) Obniżenie stopy procentowej przez bank centralny Wzrost wydatków konsumpcyjnych lub inwestycyjnych przy danym poziomie cen (z różnych powodów, na przykład oczekiwań korzystnych zmian w przyszłości)

Równowaga na rynku dóbr i usług E P 0 Równowaga w długim okresie: produkcja równa produkcji naturalnej, ceny równe cenom oczekiwanym

Dodatni szok popytowy P P 1 E P 0 Y A SAS 0 AD 1 AD 0 Y Gospodarka znajduje się w równowadze (ceny równe oczekiwanym, produkcja równa naturalnej) gdy następuje dodatni szok popytowy Na przykład: Bank Centralny obniża stopę procentową To powoduje wzrost poziomu wydatków (C,I) przy danym poziomie cen Wzrasta popyt na dobra i usługi Cześć firm podnosi ceny, część nie ( lepkość cen) Ogólny poziom cen rośnie, ale jednocześnie rośnie produkcja, bo firmy, które nie podniosły cen, produkują więcej Gospodarka osiąga krótkookresową równowagę (popyt=krótkookresowej podaży)

Równowaga na rynku dóbr i usług E P 1 P 1 E P 0 SAS 1 dla P 1 E SAS 0 ; dla P 0 E AD 0 AD 1 Przecięcie AD 1 i SAS 0 to nie jest jednak punkt optymalny część firm nie maksymalizuje zysku (firmy, które nie podniosły cen) Firmy te w końcu zaczną podnosić ceny. Zauważmy również, że na rynku pracy bezrobocie jest poniżej poziomu naturalnego, co spowoduje wzrost płac nominalnych, co jest kolejnym powodem, by firmy podniosły ceny Jest to równoznaczne z przesunięciem AS w lewo Proces ten będzie trwał, aż produkcja wróci do poziomu naturalnego (i bezrobocie do poziomu naturalnego, co zahamuje presję na wzrost płac) Y Y

Wnioski Wzrost popytu doprowadził do czasowego wzrostu produkcji. W długim okresie produkcja wraca do poziomu naturalnego Bez zwiększenia naturalnego poziomu produkcji (dzięki zwiększeniu K, A, N) nie da się osiągnąć trwałego wzrostu produkcji W długim okresie pieniądz jest neutralny jedyny efekt to zmiana wielkości nominalnych cen i płac nominalnych

Wnioski Bardzo podobne efekty będzie miał wzrost wydatków rządowych (zakładając brak Ekwiwalencji Ricardiańskiej); z tym, że nawet w długim okresie zmiana polityki fiskalnej nie jest neutralna W długim okresie produkcja wróci do poziomu naturalnego, ale ponieważ wzrosły wydatki rządowe, to wyparte zostały wydatki prywatne konsumpcja i inwestycje stąd też brak neutralności

Szoki Zauważmy, że poprzez odpowiednie wykorzystanie polityki fiskalnej/monetarnej można próbować łagodzić wahania produkcji Negatywny szok popytowy może być zneutralizowany ekspansywną polityką fiskalną (na przykład dzięki automatycznym stabilizatorom) lub monetarną (obniżenie stóp procentowych

Szok podażowy E P 0 SAS 1 AD SAS 0 Negatywny szok podażowy Spowodowany nagłym wzrostem kosztów produkcji (wzrost cen ropy naftowej) lub załamaniem produkcji (katastrofy naturalne) W wyniku szoku następuje jednoczesny wzrost cen i spadek produkcji równowaga krótkookresowa Y Y

Szok podażowy Powrót do równowagi długookresowej powrót SAS do wyjściowej pozycji dzięki cofnięciu się szoku (w przypadku szoku nietrwałego) lub spadku realnych płac Inną odpowiedzią może być ekspansywna polityka fiskalna lub monetarna

Szok popytowy rola oczekiwań w przypadku lepkich płac Oczekiwania skierowane w przeszłość oczekiwany poziom cen, jest taki, jak w poprzednim okresie

Pełna elastyczność cen i płac Jeżeli zarówno ceny i płace są w pełni elastyczne (oraz informacja doskonała), jedyną krzywą podaży jest długookresowa, pionowa krzywa LRAS. Wszelkie szoki powodują wyłącznie zmiany cen, bez zmian produkcji Warunkiem wahań produkcji jest więc sztywność płac i/lub cen (lub niedoskonała informacja) LUB wahania samej LRAS

Wnioski Wahania produkcji są spowodowane przez niedoskonałości na rynku ( lepkości nominalne ) lub niedoskonałą informację. Polityka fiskalna/monetarna może teoretycznie łagodzić te szoki W długim okresie liczy się wyłącznie wielkość produkcji naturalnej