Bilans płatniczy. R zeczypospolitej Polskiej za IV k war tał 2009 roku

Bilans płatniczy R zeczypospolitej Polskiej za k war tał 2009 roku Warszawa 2010

Projekt graficzny: Oliwka s. c. Skład i druk: Drukarnia NBP Wydał: Narodowy Bank Polski Departament Edukacji i Wydawnictw 00-919 Warszawa, ul. Świętokrzyska 11/21 Telefon 22 653 23 35 Fax 22 653 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2010

Synteza Spis treêci Spis treści Synteza...................................................... 6 1. Rachunek bieżący............................................. 8 1.1. Niższy deficyt obrotów towarowych............................................ 9 1.1.1. Spadek eksportu towarów............................................ 10 1.1.2. Spadek importu towarów............................................. 12 1.2. Wzrost dodatniego salda usług.............................................. 15 1.2.1. Podróże zagraniczne................................................. 17 1.2.2. Usługi transportowe................................................. 17 1.2.3. Pozostałe usługi.................................................... 18 1.3. Pogłębienie ujemnego salda dochodów........................................ 19 1.4. Spadek dodatniego salda transferów bieżących.................................. 21 2. Rachunek kapitałowy......................................... 24 3. Rachunek finansowy......................................... 25 3.1. nwestycje nierezydentów w Polsce............................................ 25 3.1.1. Napływ zagranicznych inwestycji bezpośrednich............................ 26 3.1.2. Silny napływ inwestycji portfelowych.................................... 27 3.1.3. Napływ kapitału z tytułu pozostałych inwestycji zagranicznych................. 29 3.2. nwestycje rezydentów za granicą............................................. 31 3.3. Pochodne instrumenty finansowe............................................. 32 4. Oficjalne aktywa rezerwowe................................... 33 5. Zadłużenie zagraniczne ogółem................................. 34 5. 1. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego....................... 34 5. 2. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw................................. 35 5. 3. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego.................................... 37 5. 4. Zadłużenie zagraniczne NBP................................................ 37 5. 5. Obsługa zadłużenia zagranicznego........................................... 38 5. 6. Wybrane wskaźniki zadłużenia zagranicznego................................... 38 6. Aneks. Tabele statystyczne..................................... 41 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku

Spis tabel Spis tabel TABELA. Składniki salda rachunku bieżącego........................................ 8 TABELA. Eksport towarów w podziale geograficznym................................ 10 TABELA. mport towarów w podziale geograficznym................................ 13 TABELA. mport towarów wg kierunków przeznaczenia.............................. 14 TABELA V. Usługi............................................................. 16 TABELA V. Dochody.......................................................... 20 TABELA V. Transfery bieżące.................................................... 23 TABELA V. Rachunek kapitałowy................................................ 24 TABELA X. Zagraniczne inwestycje w Polsce........................................ 25 TABELA X. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie..................................... 26 TABELA X. Zagraniczne inwestycje portfelowe salda................................. 28 TABELA X. Zagraniczne inwestycje portfelowe obroty............................... 28 TABELA X. Pozostałe inwestycje pasywa......................................... 29 TABELA X. nwestycje rezydentów za granicą....................................... 31 TABELA XV. Saldo pochodnych instrumentów finansowych............................. 32 TABELA XV. Oficjalne aktywa rezerwowe stany..................................... 33 TABELA XV. Bilans płatniczy w mln EUR........................................... 42 TABELA XV. Bilans płatniczy w mln PLN........................................... 44 TABELA XX. Bilans płatniczy w mln USD........................................... 46 TABELA XX. Bilans płatniczy salda............................................... 48 TABELA XX. Rachunek bieżący.................................................. 48 TABELA XX. Usługi........................................................... 50 TABELA XX. Pozostałe usługi................................................... 50 TABELA XX. Dochody........................................................ 52 TABELA XXV. Transfery bieżące................................................... 54 TABELA XXV. nwestycje bezpośrednie............................................ 56 TABELA XXV. nwestycje portfelowe.............................................. 57 TABELA XXV. nwestycje portfelowe aktywa...................................... 56 TABELA XXX. nwestycje portfelowe pasywa....................................... 58 TABELA XXX. Pozostałe inwestycje aktywa........................................ 58 TABELA XXX. Pozostałe inwestycje pasywa........................................ 60 TABELA XXX. Podstawowe wskaźniki bilansu płatniczego.............................. 60 TABELA XXX. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na długo i krótkoterminowe........ 62 TABELA XXX. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory i instrumenty............ 62 TABELA XXXV. Podstawowe wskaźniki zadłużenia zagranicznego......................... 66 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza Spis wykresów Spis wykresów WYKRES 1. Składniki salda rachunku bieżącego....................................... 8 WYKRES 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej....................................... 9 WYKRES 3. Obroty towarowe................................................... 10 WYKRES 4. Eksport towarów wg sekcji CN.......................................... 12 WYKRES 5. mport towarów wg sekcji CN.......................................... 13 WYKRES 6. Usługi............................................................ 16 WYKRES 7. Usługi przychody.................................................. 16 WYKRES 8. Usługi rozchody................................................... 17 WYKRES 9. Dochody.......................................................... 20 WYKRES 10. Komponenty rachunku finansowego.................................... 25 WYKRES 11. Zagraniczne inwestycje bezpośrednie.................................... 26 WYKRES 12. Różnice rentowności obligacji 10-letnich................................. 27 WYKRES 13. Zagraniczne inwestycje portfelowe...................................... 28 WYKRES 14. Pozostałe inwestycje pasywa......................................... 30 WYKRES 15. nwestycje portfelowe aktywa........................................ 32 WYKRES 16. Zmiany stanu oficjalnych aktywów rezerwowych........................... 33 WYKRES 17. Zadłużenie zagraniczne Polski w podziale na sektory........................ 34 WYKRES 18. Zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego................. 35 WYKRES 19. Zadłużenie zagraniczne sektora przedsiębiorstw............................ 36 WYKRES 20. Zadłużenie zagraniczne sektora bankowego.............................. 37 WYKRES 21. Relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego do zadłużenia ogółem..... 39 Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku

Synteza Synteza Poniższe opracowanie przedstawia relacje gospodarcze podmiotów krajowych z podmiotami zagranicznymi w kwartale 2009 r. W materiale wykorzystano dane dostępne na dzień 31 marca 2010 r. Dane te mają charakter danych wstępnych i mogą ulec zmianie. 1. W omawianym okresie saldo rachunku bieżącego było ujemne i wyniosło 2.728 mln EUR. O deficycie na rachunku bieżącym zadecydowało przede wszystkim ujemne saldo dochodów oraz ujemne saldo obrotów towarowych, których nie zrekompensowały nadwyżki w transferach bieżących i usługach. Zdecydowanie niższy deficyt obrotów towarowych, w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r., spowodowany był znacznym spadkiem wielkości importu towarów, przy jednoczesnym niewielkim wzroście eksportu. Relacja deficytu rachunku bieżącego do PKB w kwartale 2009 r. wyniosła 3,1% i w porównaniu z kwartałem 2008 r. poprawiła się o 2,1 punktu procentowego. Relacja ta w ujęciu płynnego roku wyniosła -1,6% i w porównaniu z 2008 r. poprawiła się o 3,4 punktu procentowego. Główne pozycje rachunku bieżącego, w porównaniu z kwartałem 2008 r., przedstawiały się następująco: deficyt obrotów towarowych wyniósł 1.114 mln EUR i zmniejszył się o 3.881 mln EUR, ujemne saldo dochodów wyniosło 3.002 mln EUR i pogłębiło się o 1.000 mln EUR, dodatnie saldo usług wyniosło 1.050 mln EUR i zmniejszyło się o 341 mln EUR, dodatnie saldo transferów bieżących wyniosło 338 mln EUR i pogorszyło się o 454 mln EUR. W kwartale 2009 r. wartość eksportu towarów, w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r., zwiększyła się o 0,1%, natomiast importu zmniejszyła się o 12,1%. Dane eksportu sklasyfikowane pod kątem kierunków przeznaczenia wskazują, że największy udział, wynoszący 48,0%, stanowiły towary zaopatrzeniowe. Udział towarów konsumpcyjnych wyniósł 39,4%, zaś inwestycyjnych 12,7%. Struktura geograficzna polskiego eksportu wskazuje, że w kwartale 2009 r., największy udział, wynoszący 78,7%, miały kraje Unii Europejskiej 1. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy ich udział stanowił 25,5% ogółu eksportu. Kolejne kraje europejskie, których udział w polskim eksporcie był największy to: Włochy (6,7%), Francja (6,7%), Wielka Brytania (6,4%), Czechy (5,9%) i Niderlandy (4,0%). Największą część importu (62,2% całości) stanowił import dóbr zaopatrzeniowych. mport towarów konsumpcyjnych stanowił 21,7%, a dóbr inwestycyjnych 16,1%. Analiza struktury geograficznej importu wskazuje, że 60,8% wartości towarów sprowadzonych do Polski w kwartale 2009 r. pochodziła z krajów Unii Europejskiej. Udział tych krajów, w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r., kształtował się na zbliżonym poziomie. Udział krajów spoza strefy UE jest wyższy w imporcie niż w eksporcie, co wiąże się z wysokim importem z krajów Dalekiego Wschodu, czyli Chin i Korei, oraz z Rosji. Saldo obrotów usługowych w analizowanym okresie 2009 r. było dodatnie i wyniosło 1.050 mln EUR. W porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 341 mln EUR. O wielkości salda usług zdecydował w główniej mierze poziom dodatniego salda usług transportowych. W kwartale 2009 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.002 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. saldo to pogłębiło się o 1.000 mln EUR. Wyższe ujemne saldo dochodów było wynikiem głównie zwiększenia się dochodów nierezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce oraz niższych dochodów rezydentów z tytułu pozostałych inwestycji. 1 W prezentowanym materiale bez względu na analizowany okres pojęcie Unia Europejska odnosi się do 27 krajów. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Synteza O zmniejszeniu dodatniego salda transferów bieżących w kwartale 2009 r. zadecydowała jednostkowa transakcja sektora rządowego zarejestrowana w listopadzie 2009 r., w wyniku której rozchody, w porównaniu z kwartałem 2008 r., były wyższe o 16,0%. W analizowanym kwartale napływ środków z Unii Europejskiej, w ujęciu bilansu płatniczego, wyniósł 2.290 mln EUR, jednocześnie Polska wpłaciła do budżetu Unii Europejskiej 596 mln EUR. Łączne saldo transferów z Unią Europejską w kwartale 2009 r. było dodatnie i wyniosło 1.694 mln EUR. Największą część funduszy otrzymano z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz z Funduszu Spójności. 2. W czwartym kwartale 2009 r. do Polski napłynęło 5.628 mln EUR z tytułu inwestycji zagranicznych. Napływ kapitału dotyczył głównie zagranicznych inwestycji portfelowych. Nierezydenci inwestowali przede wszystkim w długoterminowe skarbowe papiery wartościowe emitowane na rynku krajowym oraz na rynkach zagranicznych. Napływ kapitału inwestowanego przez nierezydentów w polskie papiery dłużne wyniósł 2.594 mln EUR. Przed rokiem zanotowano odpływ kapitału wynoszący 2.920 mln EUR. Po serii trzech kwartałów (od kwartału 2008 r. do kwartału 2009 r.), w których salda tych inwestycji były ujemne, zaobserwowano od kwartału 2009 r. stały napływ zagranicznych inwestycji w polskie papiery dłużne. Napływ ten jest nie tylko skutkiem globalnego spadku awersji do ryzyka, ale również rezultatem relatywnie dobrej sytuacji Polski na tle regionu, a z drugiej strony wysokiej podaży papierów skarbowych będących wynikiem rosnących potrzeb finansowych rządu. Zanotowano również wzrost napływu zagranicznych inwestycji bezpośrednich do Polski. O wysokości tego napływu zadecydowała wartość środków w wysokości 1.786 mln EUR, przeznaczonych na zasilenie kapitałów własnych przedsiębiorstw bezpośredniego inwestowania. Wielkość polskich inwestycji za granicą zmniejszyła się o 553 mln EUR. O ich poziomie zadecydowało zmniejszenie wartości aktywów z tytułu pozostałych inwestycji, głównie z tytułu wycofania lokat banków polskich z banków za granicą. 3. Zadłużenie zagraniczne Polski na koniec kwartału 2009 r. wyniosło 193.938 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2009 r. zwiększyło się o 5.278 mln EUR, tj. o 2,8%. Na zmianę stanu zadłużenia zagranicznego ogółem w kwartale 2009 r. wpłynęły transakcje bilansu płatniczego, które spowodowały wzrost zadłużenia zagranicznego o 2.966 mln EUR oraz różnice kursowe i inne zmiany, które spowodowały dalszy wzrost zadłużenia zagranicznego o 2.312 mln EUR. O wzroście zadłużenia zagranicznego zadecydowało przede wszystkim zwiększenie się zobowiązań sektora rządowego i samorządowego (o 3.979 mln EUR, tj. o 7,0%) oraz sektora przedsiębiorstw (o 1.312 mln EUR, tj. o 1,5%). W analizowanym kwartale wyższe zadłużenie zagraniczne sektora rządowego i samorządowego to rezultat inwestycji nierezydentów w skarbowe papiery dłużne (wzrost stanu o 3.797 mln EUR, tj. o 8,0%). Natomiast o wzroście zadłużenia zagranicznego przedsiębiorstw zadecydowała przede wszystkim wielkość kredytów (łącznie z kredytami handlowymi) otrzymanych przez polskie podmioty od nierezydentów niepowiązanych kapitałowo (wzrost stanu o 1.501 mln EUR, tj. o 3,6%). 4. Wskaźniki ostrzegawcze służące do oceny równowagi zewnętrznej w kwartale 2009 r. utrzymały się na bezpiecznym poziomie, przy czym poszczególne wskaźniki charakteryzowały się odmiennymi tendencjami. Relacja aktywów rezerwowych do średniomiesięcznego importu towarów i usług w kwartale 2009 r., w ujęciu płynnego roku, wskazywała na możliwość finansowania importu towarów i usług rezerwami przez 5,5 miesiąca. Dla Czech w kwartale 2009 r., wskaźnik ten wynosił 4,7 miesiąca, a dla Węgier 6,7 miesiąca. Relacja krótkoterminowego zadłużenia zagranicznego 2 do oficjalnych aktywów rezerwowych, która służy ocenie płynności międzynarodowej Polski, na koniec grudnia 2009 r. wyniosła 86,7% i porównaniu z kwartałem 2009 r. poprawiła się o 3,1 punktu procentowego. Relacja ta dla Czech wyniosła 58,1%, a dla Węgier 65,3%. Natomiast relacja zadłużenia krótkoterminowego do zadłużenia zagranicznego ogółem na koniec kwartału 2009 r. dla Polski wyniosła 24,7%, podczas gdy dla Węgier wskaźnik ten ukształtował się na poziomie 15,4%, dla Czech 27,9% oraz dla Słowacji 57,3%. 2 Zadłużenie krótkoterminowe to zadłużenie o terminie pierwotnym spłaty do 1 roku włącznie. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku

Rachunek bieżący 1 Rachunek bieżący 1 Saldo rachunku bieżącego bilansu płatniczego w kwartale 2009 r. było ujemne i wyniosło 2.728 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r. saldo to poprawiło się o 2.086 mln EUR. O wysokości deficytu na rachunku bieżącym zadecydowały w pierwszej kolejności ujemne saldo dochodów oraz zdecydowanie niższe, ale ciągle ujemne saldo obrotów towarowych, których nie zrekompensowały nadwyżki w usługach i transferach bieżących. Ujemne saldo obrotów towarowych wyniosło 1.114 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 3.881 mln EUR. W kwartale 2009 r., w porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r., wielkość eksportu towarów nieznacznie zwiększyła się (o 33 mln EUR, tj. o 0,1%), natomiast importu zmniejszyła się o 3.848 mln EUR, tj. o 12,1%, i był to niższy spadek niż odnotowany w poprzednich kwartałach 2009 r. Dodatnie saldo usług wyniosło 1.050 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 341 mln EUR. Saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.002 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r. saldo to pogłębiło się o 1.000 mln EUR. Był to rezultat przede wszystkim wyższych dochodów inwestorów zagranicznych z zainwestowanego przez nich kapitału w Polsce (wzrost wypłat o 851 mln EUR, tj. o 46,5%). Wykres 1. Składniki salda rachunku bieżącego 4.000 mln EUR 2.000 0-2.000-4.000-6.000-8.000-10.000 2004 2005 Towary 2006 Usługi 2007 Dochody 2008 2009 Transfery Rachunek bieźący Tabela. Składniki salda rachunku bieżącego (mln EUR) 2008 2009 Saldo rachunku bieżącego -4.386-5.062-4.040-4.814-30 -1.088-1.159-2.728 Saldo obrotów handlowych -2.987-3.802-3.847-3.604 71 380-115 -64-3.552-4.683-4.494-4.995-744 -513-812 -1.114 565 881 647 1.391 815 893 697 1.050-2.374-3.047-2.167-2.002-1.606-3.127-2.338-3.002 975 1.787 1.974 792 1.505 1.659 1.294 338 Saldo towarów Saldo usług Saldo dochodów Saldo transferów bieżących N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 2. Wskaźniki równowagi zewnętrznej 0,0 mln EUR -1,0-2,0-3,0 1-4,0-5,0-6,0 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Saldo rachunku bieźącego/pkb Saldo rachunku bieźącego kapitałowego/pkb Saldo transferów bieżących w omawianym kwartale wyniosło 338 mln EUR i w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. było niższe o 454 mln EUR. O tym spadku w głównej mierze zadecydowała jednostkowa transakcja sektora rządowego, będąca wynikiem porozumienia z Eureko, która miała miejsce w listopadzie 2009 r. Relacja salda rachunku bieżącego do PKB w 2009 r. wyniosła -1,6% i w porównaniu z 2008 r. poprawiła się o 3,4 punktu procentowego. Natomiast relacja salda rachunku bieżącego i kapitałowego do PKB, również w ujęciu rocznym, wyniosła 0,02% i poprawiła się o 4 punkty procentowe w stosunku do 2008 r. W przypadku państw sąsiednich, wskaźnik ten również wykazał poprawę i wyniósł dla Czech i Węgier odpowiednio: 0,1% i 1,6%. W przypadku Słowacji wskaźnik ten był ujemny i wyniósł 2,5%. 1.1. Niższy deficyt obrotów towarowych 3 Eksport towarów w kwartale 2009 r. został oszacowany na poziomie 26.916 mln EUR, zaś import towarów wyniósł 28.030 mln EUR. Spadek importu (o 3.848 mln EUR, tj. o 12,1%), przy niewielkim wzroście eksportu (o 33 mln EUR, tj. o 0,1%), wpłynął na istotne zmniejszenie się deficytu obrotów towarowych, który wyniósł 1.114 mln EUR. Oznacza to poprawę salda o 3.881 mln EUR w porównaniu z kwartałem 2008 r. Analizę obrotów towarowych pod kątem struktury rzeczowej i geograficznej przeprowadzono na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego Głównego Urzędu Statystycznego 4. 3 Obroty towarowe w bilansie płatniczym od 2000 r. są zestawiane na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego Głównego Urzędu Statystycznego oraz doszacowaniach dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. W kwartale 2009 r. kwoty obrotów towarowych w eksporcie zawierały 95,0% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego, prezentowanej przez Główny Urząd Statystyczny oraz 5,0% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych; zaś w imporcie 96,7% obrotów zestawionych według danych statystyki handlu zagranicznego oraz 3,3% obrotów zestawionych na podstawie szacunków dokonanych na potrzeby rachunków narodowych. Ponadto, na potrzeby bilansu płatniczego import wyliczony na podstawie danych statystyki handlu zagranicznego został skorygowany o oszacowane koszty transportu, zawarte w fakturach importowych wystawionych na bazie CF. 4 Obroty handlu zagranicznego zostały zestawione przez NBP zgodnie z metodologią stosowaną przez GUS na podstawie zbiorów Ministerstwa Finansów, pochodzących z dokumentów celnych SAD oraz z deklaracji NTRASTAT. Do 2004 r. źródłem danych były zbiory CHZ. Użyte w opracowaniu nazwy grup towarowych są zgodne ze Scaloną Nomenklaturą CN, stosowaną przez GUS. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku

Rachunek bieżący Wykres 3. Obroty towarowe 40.000 mln EUR 35.000 30.000 1 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2004 Eksport 2005 2006 2007 2008 2009 mport 1.1.1. Spadek eksportu towarów Według danych statystyki handlu zagranicznego wartość eksportu towarów w kwartale 2009 r. wyniosła 25.839 mln EUR, co w porównaniu z kwartałem 2008 r. oznacza spadek o 1.107 mln EUR, tj. o 4,1%. Struktura geograficzna polskiego eksportu wskazuje, że w kwartale 2009 r. największy udział wynoszący 78,7% miały kraje Unii Europejskiej. Głównym partnerem handlowym Polski były Niemcy ich udział stanowił 25,5% ogółu eksportu. Kolejne kraje europejskie, których udział w polskim eksporcie był największy to Włochy (6,7%), Francja (6,7%), Wielka Brytania (6,4%), Czechy (5,9%) i Niderlandy (4,0%). Spadek wartości eksportu do krajów Unii, w porównaniu z kwartałem 2008 r., stanowił 61,2% spadku eksportu ogółem. Najwyższy spadek zarejestrowano w wymianie towarowej z Niemcami (o 165 mln EUR, tj. o 2,4%), dotyczył on głównie eksportu węgla, koksu, mięsa drobiowego, konstrukcji z żelaza i stali oraz ich części. Jednocześnie zanotowano silny wzrost eksportu samochodów osobowych, odbiorników TV, miedzi oraz pralek. Zmniejszył się także eksport na Słowację (o 157 mln EUR, tj. o 20,2%, głównie części urządzeń RTV, energii elektrycznej i odbiorników TV), na Litwę (o 120 mln EUR, tj. o 28,4%), do Szwecji (o 125 mln EUR, tj. Tabela. Eksport towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2008 OGÓŁEM 28.613 30.286 30.399 26.946 23.012 23.466 24.009 25.839 Unia Europejska 22.818 23.553 23.070 21.016 18.703 18.477 18.851 20.339 w tym: Niemcy 7.290 7.512 7.577 6.746 6.275 6.009 6.252 6.581 Włochy 1.813 1.931 1.611 1.587 1.645 1.769 1.448 1.736 Francja 1.883 1.964 1.700 1.663 1.676 1.579 1.560 1.721 Wielka Brytania 1.658 1.688 1.726 1.627 1.381 1.512 1.598 1.648 Czechy 1.580 1.696 1.726 1.629 1.320 1.309 1.469 1.527 Niderlandy 1.173 1.219 1.184 1.100 1.047 956 959 1.042 Pozostałe kraje 5.795 6.733 7.329 5.930 4.310 4.989 5.159 5.500 w tym: Rosja 1.343 1.581 1.759 1.367 831 805 940 1.014 1.021 1.136 1.336 852 509 630 640 681 371 404 481 432 327 405 502 538 Ukraina Stany Zjednoczone 10 2009 W prezentowanym materiale bez względu na analizowany okres pojęcie Unia Europejska odnosi się do 27 krajów. N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący o 14,8% i dotyczył głównie aparatury telefonicznej, części do maszyn dźwigowo-transportowych), do Czech (o 102 mln EUR, tj. o 6,3%, przede wszystkim silniki Diesla, odbiorniki TV, węgiel przy jednoczesnym zwiększeniu się eksportu silników benzynowych), do Niderlandów (o 58 mln EUR, tj. o 5,3% głównie autobusy, odbiorniki TV, przy jednoczesnym przyroście eksportu komputerów i samochodów osobowych), do Austrii (o 56 mln EUR, tj. o 10,1%), Danii (o 55 mln EUR, tj. o 10,7%). Jednocześnie wzrósł eksport do Włoch (o 149 mln EUR, tj. o 9,4%, głównie odbiorniki TV, miedź, samochody osobowe i ich części, silniki Diesla), Hiszpanii (o 55 mln EUR, tj. o 10,2%, głównie samochody osobowe i ich części, silniki Diesla, opony), Francji (o 58 mln EUR, tj. o 3,5%, głównie samochody osobowe i ich części, komputery). 1 W analizowanym okresie zanotowano również spadek eksportu do Rosji (o 352 mln EUR, tj. o 25,8% przede wszystkim dotyczył on nadwozi i kabin samochodowych, ciągników, samochodów ciężarowych, osobowych i ich części, silników benzynowych), na Ukrainę o 171 mln EUR, tj. o 20,0% (głównie nadwozi i kabin samochodowych, samochodów ciężarowych i ich części, mięsa wieprzowego). Warto zwrócić uwagę, że były to dwa kraje, do których spadek eksportu był największy. Analiza struktury rzeczowej polskiego eksportu w kwartale 2009 r. wskazuje, że największy udział w polskim eksporcie ogółem stanowiły: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (26,6% eksportu ogółem), to między innymi silniki Diesla, druty i kable, sprzęt RTV, AGD i jego części, komputery; sprzęt transportowy (17,9% eksportu), obejmujący między innymi samochody osobowe, ciężarowe i ich części, ciągniki, autobusy; żywność (11,0%); metale nieszlachetne i wyroby (10,7%), wśród których najistotniejsze były różnego rodzaju wyroby z żelaza i stali oraz miedź; tworzywa sztuczne (6,1%), głównie opony; różne wyroby gotowe (6,1%), głównie meble; produkty przemysłu chemicznego (5,9%). Spadek eksportu dotyczył wszystkich głównych grup towarowych. Zmniejszenie wartości towarów sprzedanych za granicę w największym stopniu odnosiło się do: żywności o 250 mln EUR, tj. o 8,1% głównie soki owocowe i warzywne (o 43 mln EUR, tj. o 33,4%); metali nieszlachetnych o 212 mln EUR, tj. o 7,1% przede wszystkim konstrukcje z żeliwa i stali (o 139 mln EUR, tj. o 32,8%), różne wyroby z żelaza i stali (o 85 mln EUR, tj. o 37,0%), z drugiej strony wzrósł silnie eksport miedzi (o 157 mln EUR, tj. o 54,7%); produktów mineralnych o 201 mln EUR, tj. o 17,5% przede wszystkim koks (o 90 mln EUR, tj. o 24,7%), węgiel (o 80 mln EUR, tj. o 31,0%); maszyn i urządzeń o 160 mln EUR, tj. o 2,3% głównie aparatura telefoniczna (o 111 mln EUR, tj. o 41,0%), części do maszyn dźwigowo-transportowych (o 72 mln EUR, tj. o 41,4%), druty i kable (o 69 mln EUR, tj. o 16,1%), jednocześnie zwiększył się eksport komputerów i akcesoriów komputerowych (o 155 mln EUR, tj. o 40,3%), odbiorników TV (o 70 mln EUR, tj. o 5,4%), silników benzynowych (o 59 mln EUR, tj. o 172,0%), pralek, silników Diesla oraz części do maszyn biurowych. produktów przemysłu chemicznego o 148 mln EUR, tj. o 8,9% głównie nawozów azotowych (o 76 mln EUR, tj. o 69,2%); różnych wyrobów gotowych o 112 mln EUR, tj. o 6,6% przede wszystkim meble (o 101 mln EUR, tj. o 16,3%). Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku 11

Rachunek bieżący Wykres 4. Eksport towarów wg sekcji cn 35.000 30.000 1 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2008 2009 Tworzywa sztuczne i wyroby Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia Sprzęt transportowy Różne wyroby gotowe meble, pref. budynków, zabawki Żywność Pozostałe niewymienione Nadmienić należy, że w kwartale 2009 zarejestrowano silny wzrost eksportu sprzętu transportowego (o 174 mln EUR, tj. o 3,9%), w tym głównie: samochodów osobowych (o 324 mln EUR, tj. o 21,3%), części i akcesoriów samochodowych (o 115 mln EUR, tj. o 10,0%), latarniowców i statków pożarniczych (o 95 mln EUR, tj. o 414,6%), statków pasażerskich, towarowych i promów (o 80 mln EUR, tj. o 23,7%) jednakże był to proces uszlachetniania, samochodów ciężarowych. Równocześnie odnotowano spadek sprzedaży za granicę ciągników (o 90 mln EUR, tj. o 57,2%), nadwozi i kabin do samochodów (o 73 mln EUR, tj. o 80,9) czołgów, autobusów oraz samolotów i śmigłowców. Dane eksportu sklasyfikowane pod kątem kierunków przeznaczenia wskazują, że największy udział miały towary zaopatrzeniowe 48,0%. Udział towarów konsumpcyjnych wyniósł 39,4%, zaś inwestycyjnych 12,7%. Porównując wyniki kwartału 2009 r. z danymi za kwartał 2008 r. można stwierdzić, że spadł eksport wszystkich trzech głównych grup towarowych towarów zaopatrzeniowych o 807 mln EUR, tj. o 6,1%, dóbr inwestycyjnych o 242 mln EUR, tj. o 6,9%, oraz towarów konsumpcyjnych o 58 mln EUR, tj. o 0,6%. Analizując wartość eksportu w 2009 r. warto zauważyć, że po znaczącym spadku w kwartale 2009 r. stopniowo przyrastał on w kolejnych kwartałach. 1.1.2. Spadek importu towarów W kwartale 2009 r. import towarów osiągnął wartość 28.056 mln EUR, co w porównaniu z kwartałem 2008 r. oznacza spadek o 6.090 mln EUR, tj. o 17,3%. Analiza struktury geograficznej importu wskazuje, że 60,8% wartości towarów sprowadzonych do Polski w kwartale 2009 r. pochodziła z krajów Unii Europejskiej. Udział tych krajów, w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r., kształtował się na zbliżonym poziomie. Spadek wartości importu z krajów należących do UE dotyczył przede wszystkim Niemiec (o 1.122 mln EUR, tj. o 15,3%, co stanowiło 18,4% spadku importu ogółem, zmniejszył się głównie import leków, maszyn i urządzeń mechanicznych, aparatów telefonicznych, pojazdów specjalnego przeznaczenia oraz obrabiarek do metali), Włoch (o 449 mln EUR, tj. o 20,2%, w tym samochody ciężarowe, walce, sprzęt grzewczy i chłodniczy do laboratoriów; zwiększył się import silników benzynowych), Finlandii (o 223 mln EUR, tj. o 37,2%, przede wszystkim maszyny do produkcji masy celulozowej oraz aparaty telefoniczne), Wielkiej Brytanii (o 220 mln EUR, tj. o 21,8%, głównie ropa naftowa i jej oleje), Niderlandów (o 217 mln EUR, tj. o 17,8%, w tym komputery i ich akcesoria, węgiel, części maszyn biurowych, ciągniki), Francji (o 212 mln EUR, tj. o 14,0% przede wszystkim leki i samochody ciężarowe), Szwecji (o 189 mln EUR, tj. o 17,5% przede wszystkim ryby), Hiszpanii (o 178 mln EUR, tj. o 21,8%, w tym samoloty i śmigłowce, samochody ciężarowe i odbiorniki TV). 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Tabela. mport towarów w podziale geograficznym (mln EUR) 2008 2009 OGÓŁEM 34.240 36.931 37.130 34.147 25.334 25.641 26.014 28.056 Unia Europejska 21.597 23.586 22.471 20.513 15.324 16.120 16.013 17.048 w tym: Niemcy 8.086 8.801 8.559 7.310 5.516 5.911 5.917 6.188 Włochy 2.285 2.482 2.268 2.225 1.729 1.841 1.695 1.775 Francja 1.780 1.795 1.634 1.515 1.157 1.183 1.168 1.303 Czechy 1.173 1.439 1.331 1.129 851 946 944 1.030 Niderlandy 1.158 1.286 1.232 1.220 884 926 927 1.003 Wielka Brytania 980 1.049 1.004 1.007 752 778 737 788 Pozostałe kraje 12.643 13.345 14.659 13.634 10.009 9.521 10.001 11.009 w tym: Rosja 2.565 2.600 3.056 3.246 2.522 2.167 2.379 2.707 Chiny 3.261 3.564 3.829 3.224 2.370 1.983 2.242 2.585 Republika Korei 826 842 840 1.023 752 918 697 827 Stany Zjednoczone 674 774 818 869 677 630 534 605 1 Udział krajów spoza UE jest wyższy w imporcie niż w eksporcie, co wiąże się ze znaczącym importem z krajów Dalekiego Wschodu, czyli z Chin i Korei oraz z Rosji, pomimo spadków zarejestrowanych w kwartale 2009 r. w stosunku do analogicznego kwartału 2008 r. mport z Rosji zmniejszył się o 639 mln EUR, tj. o 19,8%, do czego przyczynił się w największym stopniu spadek importu gazu ziemnego, natomiast import ropy naftowej zmniejszył się w niewielkim stopniu. Spadek importu, oprócz wymiany z Rosją, zarejestrowano również w handlu z Chinami (o 539 mln EUR, tj. o 16,6%, głównie komputery i ich akcesoria, aparatura telefoniczna, przy jednoczesnym zwiększeniu importu części maszyn biurowych), Stanami Zjednoczonymi (o 264 mln EUR, tj. o 30,3%, głównie samochody osobowe, węgiel), aparatura telefoniczna, Koreą (o 196 mln EUR, tj. o 19,2%, głównie odbiorniki TV, części i akcesoria samochodowe, urządzenia ciekłokrystaliczne), Japonią (o 309 mln EUR, tj. o 38,9%, w tym części urządzeń RTV, samochody osobowe, maszyny drukarskie, odbiorniki TV przy jednoczesnym wzroście importu urządzeń ciekłokrystalicznych). Wykres 5. mport towarów wg sekcji CN mln EUR 40.000 35.000 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 2008 2009 Produkty mineralne Produkty przemysłu chemicznego Metale nieszlachetne i wyroby Maszyny i urządzenia Sprzęt transportowy Żywność Pozostałe niewymienione Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku 13

Rachunek bieżący Tabela. mport towarów według kierunków przeznaczenia (mln EUR) Kierunek przeznaczenia wg kategorii BEC 2008 2009 Dobra inwestycyjne ogółem 5.930 6.566 6.200 6.106 4.127 4.521 4.036 4.511 1 dobra inwestycyjne z tego: (z wyjątkiem środków transportu) środki transportu przemysłowe (inne niż samochody osobowe) Zużycie pośrednie (dobra zaopatrzeniowe) ogółem towary zaopatrzeniowe w tym: dla przemysłu nieprzetworzone* towary zaopatrzeniowe dla przemysłu przetworzone* paliwa i smary nieprzetworzone paliwa i smary przetworzone (inne niż benzyny silnikowe) części i akcesoria do dóbr inwestycyjnych (z wyjątkiem środków transportu) części i akcesoria do środków transportu 4.487 5.013 4.917 5.245 3.539 3.762 3.250 3.800 1.443 1.553 1.282 861 588 759 786 711 21.537 23.329 23.826 20.701 15.227 15.512 16.358 17.461 761 882 875 709 444 448 563 566 10.343 11.385 11.107 9.343 7.154 7.393 7.783 7.934 3.288 3.298 4.246 3.480 2.465 2.050 2.314 2.581 1.072 1.310 1.346 1.042 563 682 939 926 3.052 3.146 3.312 3.451 2.576 2.679 2.623 3.131 2.480 2.585 2.204 1.954 1.640 1.840 1.722 1.899 Towary konsumpcyjne ogółem 6.773 7.036 7.105 7.340 5.979 5.608 5.620 6.085 w tym: żywność i napoje przetworzone głównie dla gospodarstw domowych 932 1.002 1.157 1.245 990 1.049 1.005 1.055 samochody osobowe 1.350 1.590 1.350 1.156 869 944 866 950 towary konsumpcyjne trwałego użytku* towary konsumpcyjne półtrwałego użytku* towary konsumpcyjne nietrwałego użytku* 707 731 795 900 666 546 580 739 1.319 1.216 1.486 1.420 1.311 1.060 1.264 1.182 1.879 1.919 1.885 2.077 1.635 1.570 1.559 1.686 mport ogółem 34.240 36.931 37.130 34.147 25.334 25.641 26.014 28.056 * Dotyczy towarów gdzie indziej niewymienionych. Analiza struktury rzeczowej polskiego importu wskazuje, że w kwartale 2009 r. do najważniejszych grup towarowych należy zaliczyć: maszyny i urządzenia, sprzęt elektryczny i elektrotechniczny (26,4%), to m.in. telefony, komputery, części RTV, odbiorniki TV, różnego rodzaju urządzenia ciekłokrystaliczne, części do maszyn biurowych, układy scalone, części do silników spalinowych, druty i kable; produkty mineralne (11,4%) przede wszystkim ropa naftowa i jej oleje, gaz ziemny oraz koks i węgiel; sprzęt transportowy (9,8%) głównie samochody osobowe, ciężarowe oraz części do nich, ciągniki; 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący produkty przemysłu chemicznego (9,6%) głównie leki; metale nieszlachetne i wyroby (9,3%) głównie różne wyroby walcowane z żeliwa i stali; żywność (8,4%) głównie wieprzowina; tworzywa sztuczne i wyroby (6,9%). W kwartale 2009 r., w porównaniu z analogicznym okresem poprzedniego roku, spadek importu odnotowano we wszystkich głównych grupach towarowych. Największy spadek importu zaobserwowano w następujących grupach: 1 maszyny i urządzenia o 1.606 mln EUR, tj. o 17,8% głównie: aparatura telefoniczna (o 258 mln EUR, tj. o 33,9%), komputery i ich akcesoria (o 189 mln EUR, tj. o 25,9%), obrabiarki do metali (o 106 mln EUR, tj. o 48,9%), maszyny do produkcji masy celulozowej (o 99 mln EUR, tj. o 94,8%), różne urządzenia mechaniczne (o 99 mln EUR, tj. o 44,1%), odbiorniki TV (o 76 mln EUR, tj. o 21,0%), maszyny drukarskie (o 60 mln EUR, tj. o 27,0%). Zwiększył się z kolei import części maszyn biurowych; metale nieszlachetne o 769 mln EUR, tj. o 22,8% głównie wyroby walcowane z żeliwa lub stali (o 74 mln EUR, tj. o 23,1%), konstrukcje ze stali i ich części (o 69 mln EUR, tj. o 46,7%); sprzęt transportowy o 563 mln EUR, tj. o 17,0% głównie samochody osobowe (o 206 mln EUR, tj. o 17,8%), samochody ciężarowe (o 106 mln EUR, tj. o 35,4%), ciągniki (o 61 mln EUR, tj. o 29,0%); produkty przemysłu chemicznego o 515 mln EUR, tj. o 16,0% głównie leki (o 212 mln EUR, tj. o 20,8%); produkty mineralne o 490 mln EUR, tj. o 23,3%, główną przyczyną było zmniejszenie wartości zakupionej ropy naftowej i jej olejów (o 177 mln EUR, tj. o 7,0%) decydującym czynnikiem był spadek wolumenu o 4,7%, węgla (o 176 mln EUR, tj. o 44,8%); Analiza importu pod kątem kierunków przeznaczenia wskazuje, że w kwartale 2009 r. największą część importu (62,2% całości importu) stanowił import dóbr zaopatrzeniowych. mport towarów konsumpcyjnych stanowił 21,7%, natomiast dóbr inwestycyjnych 16,1%. Największy spadek odnotowano w imporcie dóbr zaopatrzeniowych o 3.240 mln EUR, tj. o 15,6%. Sprowadzone z zagranicy dobra inwestycyjne zmniejszyły swoją wartość o 1.595 mln EUR, tj. o 26,1%, a import towarów konsumpcyjnych zmniejszył się o 1.255 mln EUR, tj. o 17,1%. mport towarów w kwartale 2009 r. był zdecydowanie wyższy niż w poprzednich kwartałach tego roku. 1.2. Wzrost dodatniego salda usług Saldo obrotów usługowych w analizowanym okresie 2009 r. było dodatnie i wyniosło 1.050 mln EUR. W porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 341 mln EUR. O wielkości salda usług zdecydował w główniej mierze poziom dodatniego salda usług transportowych. Kwota przychodów z tytułu usług w omawianym okresie, w porównaniu z kwartałem 2008 r., spadła o 10,1% i ukształtowała się na poziomie 5.586 mln EUR. Wielkość rozchodów zmniejszyła się o 6,0% i wyniosła 4.536 mln EUR. Decydujące znaczenie w kształtowaniu się wielkości obrotów odgrywa wymiana handlowa z krajami Unii Europejskiej. Obroty usługowe z tymi krajami stanowiły około trzech czwartych wpływów oraz wypłat. Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku 15

Rachunek bieżący Wykres 6. Usługi 1 8.000 7.000 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 mln EUR -1.000 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Eksport mport Saldo Tabela V. Usługi (mln EUR) 2008 2009 Przychody 5.135 6.147 6.718 6.217 4.550 5.016 5.546 5.586 Usługi transportowe 1.702 1.907 1.945 1.898 1.470 1.464 1.535 1.730 Podróże zagraniczne 1.564 1.975 2.423 2.049 1.284 1.619 1.978 1.560 Pozostałe 1.869 2.265 2.350 2.270 1.796 1.933 2.033 2.296 Rozchody 4.570 5.266 6.071 4.826 3.735 4.123 4.849 4.536 Usługi transportowe 1.201 1.212 1.293 1.172 891 872 906 1.036 Podróże zagraniczne 1.228 1.761 2.425 1.266 887 1.287 1.919 1.134 Pozostałe 2.141 2.293 2.353 2.388 1.957 1.964 2.024 2.366 Saldo 565 881 647 1.391 815 893 697 1.050 Usługi transportowe 501 695 652 726 579 592 629 694 Podróże zagraniczne 336 214-2 783 397 332 59 426 Pozostałe -272-28 -3-118 -161-31 9-70 Wykres 7. Usługi przychody Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Podróże zagraniczne Transport Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe nformatyczne Pozostałe 16 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący Wykres 8. Usługi rozchody Podróże zagraniczne Transport Prawne, księgowe i doradcze Architektoniczne Pomiędzy przedsiębiorstwami powiązanymi kapitałowo Pocztowe i telekomunikacyjne Budowlane Finansowe nformatyczne Pozostałe 1 W badanym okresie udział wpływów z tytułu pozostałych usług 6 w przychodach usługowych ogółem był najwyższy i wyniósł 41,1%. Eksport usług transportowych stanowił 31,0%, natomiast podróży zagranicznych 27,9% kwoty przychodów ogółem. Podobnie jak po stronie przychodów, udział wypłat z tytułu pozostałych usług był najwyższy i stanowił 52,2% ogółu rozchodów usługowych. Wydatki Polaków na podróże zagraniczne to 25,0%, a import usług transportowych 22,8% kwoty rozchodów ogółem. 1.2.1. Podróże zagraniczne 7 Wielkość przychodów z tytułu podróży zagranicznych w kwartale 2009 r. wyniosła 1.560 mln EUR, zaś kwota wydatków poniesionych przez Polaków wyjeżdżających za granicę 1.134 mln EUR. Saldo obrotów z tytułu podróży zagranicznych ukształtowało się na poziomie 426 mln EUR. Saldo podróży zagranicznych, w porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r., zmniejszyło się o 357 mln EUR. Zmiana ta była wynikiem większego spadku przychodów z tytułu wydatków cudzoziemców w Polsce (o 489 mln EUR, tj. o 23,9%) niż wydatków Polaków na podróże zagraniczne (o 132 mln EUR, tj. o 10,4%). Ze wstępnych szacunków wynika, że w kwartale 2009 r. wydatki cudzoziemców z krajów Unii Europejskiej dokonane w Polsce stanowiły 70,6% przychodów z tytułu podróży zagranicznych. Natomiast wydatki Polaków na podróże zagraniczne do krajów Unii Europejskiej stanowiły 56,3% ogółu wydatków z tytułu podróży zagranicznych. 1.2.2. Usługi transportowe Saldo usług transportowych w kwartale 2009 r. było dodatnie i wyniosło 694 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. zmniejszyło się ono o 32 mln EUR. Przychody z tytułu usług transportowych wyniosły 1.730 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyły się o 168 mln EUR, tj. o 8,9%. Wartość rozchodów była niższa o 138 mln EUR, tj. o 11,6%, i wyniosła 1.036 mln EUR. 6 Grupę pozostałych usług stanowią m.in. usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty za korzystanie z patentów i praw autorskich, opłaty licencyjne, usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. 7 Opisywane dane zawierają szacunki wydatków Polaków pracujących krótkoterminowo za granicą. Szczegółowy opis nowej metody wyliczania dochodów z pracy, transferów prywatnych i związanych z nimi wydatków zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2007 roku Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku 17

Rachunek bieżący 1 Najwyższy udział w przychodach z tytułu usług transportowych, podobnie jak w poprzednich okresach, miał transport samochodowy (63,8% przychodów). W omawianym okresie wpływy z tytułu transportu samochodowego wyniosły 1.104 mln EUR i były na zbliżonym poziomie jak w kwartale 2008 r. Wielkość rozchodów, w porównaniu z analogicznym okresem 2008 r., zmniejszyła się o 3,1% i osiągnęła poziom 504 mln EUR. Zdecydowana część importu (82,2% usług transportowych) oraz eksportu (75,5%) to usługi transportu samochodowego z krajami Unii Europejskiej. Udział pozostałych rodzajów środków transportu w przychodach z tytułu usług transportowych ogółem przedstawiał się następująco: transport morski stanowił 12,6%, transport lotniczy 10,1%, a transport kolejowy 5,5%. Kwota wypłat z tytułu transportu samochodowego stanowiła również najbardziej istotną część (48,6%) rozchodów z tytułu usług transportowych. Udział transportu lotniczego i morskiego w rozchodach z tytułu usług transportowych był wyższy niż w przypadku przychodów i wynosił odpowiednio 18,5% i 19,1%. 1.2.3. Pozostałe usługi W kwartale 2009 r. saldo pozostałych usług było ujemne i wyniosło 70 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyło się o 48 mln EUR. W omawianym kwartale wielkość przychodów z tytułu tych usług osiągnęła kwotę 2.296 mln EUR, natomiast rozchody wyniosły 2.366 mln EUR. Grupę pozostałych usług charakteryzuje bardzo duże wewnętrzne zróżnicowanie. Zaliczane są do niej m.in.: usługi budowlane, telekomunikacyjne i pocztowe, finansowe, opłaty z tytułu użytkowania niematerialnych aktywów oraz praw własności, takich jak patenty, prawa autorskie czy opłaty licencyjne oraz pozostałe usługi gospodarcze 8 stanowiące istotną część tej grupy usług. Usługi te, w większości, charakteryzuje wyższy poziom rozchodów niż przychodów, co związane jest z dużym zapotrzebowaniem różnych dziedzin naszej gospodarki na nowoczesne rozwiązania i technologie. Wzrasta znaczenie usług architektonicznych i inżynieryjnych, usług prawnych i doradczych, związanych z reklamą oraz usług informatycznych. W kwartale 2009 r. dodatnie saldo usług budowlanych wyniosło 95 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zwiększyło się o 15 mln EUR. Wielkość przychodów uległa obniżeniu o 7,6%, osiągając kwotę 327 mln EUR. Kwota przychodów z tytułu usług świadczonych przez polskie przedsiębiorstwa za granicą zmniejszyła się o 33,2%. W tym samym czasie zwiększyły się koszty ponoszone przez nierezydentów świadczących usługi budowlane w Polsce o 51,4%. Wielkość rozchodów natomiast zmniejszyła się o 15,3% i osiągnęła wartość 232 mln EUR. Saldo usług pocztowych i telekomunikacyjnych w badanym okresie było ujemne i wyniosło 30 mln EUR. W porównaniu z kwartałem 2008 r. zmniejszyła się zarówno wartość przychodów, jak i rozchodów. Wielkość przychodów obniżyła się o 18,4% i wyniosła 115 mln EUR, kwota rozchodów natomiast spadła o 9,4% i osiągnęła poziom 145 mln EUR. W kwartale 2009 r. odnotowano istotne pogłębienie się (z 69 mln EUR do 160 mln EUR) ujemnego salda usług związanych z pośrednictwem finansowym. Nastąpiło to w konsekwencji znacznie szybszego wzrostu rozchodów niż przychodów. Kwota przychodów w badanym okresie zwiększyła się o 13,3%, w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego, i wyniosła 85 mln EUR. Wielkość rozchodów z tytułu tych usług zwiększyła się o 70,1% i ukształtowała się na poziomie 245 mln EUR. Opłaty za korzystania z patentów, praw autorskich oraz opłaty licencyjne to grupa usług charakteryzująca się najwyższym saldem ujemnym spośród pozostałych usług z uwagi na znaczący import tych usług. W kwartale 2009 r. wielkość salda tych usług uległa znacznemu zwiększe- 8 Kategoria Pozostałe usługi gospodarcze obejmuje między innymi: usługi dotyczące pośrednictwa handlowego, leasing operacyjny, usługi inżynieryjne, reklamę, usługi w zakresie doradztwa prawnego. 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Rachunek bieżący niu (o 98 mln EUR) i wyniosła minus 283 mln EUR. Nastąpiło to na skutek zmniejszenia się kwoty przychodów, przy prawie niezmienionym poziomie rozchodów, wynoszącym 297 mln EUR. W kwartale 2009 r. wielkość przychodów z tytułu usług informatycznych i informacyjnych wzrosła o 23,4% i osiągnęła kwotę 174 mln EUR, kwota rozchodów natomiast zwiększyła się o 1,3% i wyniosła 153 mln EUR. W wyniku tego saldo usług informatycznych i informacyjnych z ujemnego zmieniło się na dodatnie i ukształtowało się na poziomie 21 mln EUR. Pozostałe usługi gospodarcze to znacząca pozycja w grupie pozostałych usług. W porównaniu z kwartałem 2008 r. wielkość przychodów z tytułu tych usług zwiększyła się o 8% i wyniosła 1.506 mln EUR. Kwota rozchodów natomiast obniżyła się o 7,1% i osiągnęła poziom 1.079 mln EUR. W wyniku wzrostu przychodów, przy równoczesnym spadku rozchodów, wielkość dodatniego salda pozostałych usług gospodarczych uległa prawie podwojeniu i wyniosła 427 mln EUR. 1 W ramach tej grupy usług na szczególną uwagę zasługują usługi architektoniczne i inżynieryjne, prawne i doradcze oraz usługi związane z reklamą, gdyż to właśnie te rodzaje usług wykazują najwyższe obroty. W badanym okresie wpływy z tytułu reklamy zwiększyły się o prawie 33%, osiągając kwotę 333 mln EUR. W tym samym okresie wielkość wypłat z tytułu tych usług zmalała o 30,1%. W konsekwencji tego dodatnie saldo usług związanych z reklamą wzrosło ze 178 mln EUR do kwoty 282 mln EUR. W omawianym kwartale spadł zarówno eksport, jak i import usług architektonicznych i inżynieryjnych. Wpływy tytułu tych usług obniżyły się o 20,9% i osiągnęły kwotę 174 mln EUR, wypłaty natomiast wzrosły o 12,6% i wyniosły 215 mln EUR. Znaczne zmniejszenie się przychodów, przy równoczesnym wzroście rozchodów spowodowały, że saldo usług architektonicznych i inżynieryjnych z dodatniego przekształciło się w ujemne i osiągnęło poziom 41 mln EUR. Wpływy z tytułu usług prawnych i doradczych wyniosły 247 mln EUR (wzrost o 26,7%), wypłaty natomiast zmniejszyły się o 8,8% i ukształtowały na poziomie 268 mln EUR. Ujemne saldo zmniejszyło się z 99 mln EUR w kwartale 2008 r. do 21 mln EUR w kwartale 2009 r. 1.3. Pogłębienie ujemnego salda dochodów W kwartale 2009 r. saldo dochodów było ujemne i wyniosło 3.002 mln EUR. W porównaniu z kwartałem 2008 r. saldo to pogłębiło się o 1.000 mln EUR. Wyższe ujemne saldo dochodów było wynikiem głównie zwiększenia się dochodów nierezydentów z tytułu inwestycji bezpośrednich w Polsce oraz niższych przychodów rezydentów z tytułu pozostałych inwestycji. Obserwowane od kilku lat ujemne saldo dochodów jest zjawiskiem występującym nie tylko w Polsce, ale i w innych krajach regionu. Jest ono konsekwencją dużego zaangażowania zagranicznych inwestorów w daną gospodarkę i realizowania przez nich dochodów z tego tytułu oraz znacznie niższego poziomu zaangażowania rezydentów w inwestycje za granicą. Dochody nierezydentów zrealizowane w Polsce w kwartale 2009 r. wyniosły 4.357 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. zwiększyły się o 732 mln EUR, czyli o 20,2%. Przychody polskich podmiotów wyniosły 1.355 mln EUR i zmniejszyły się o 268 mln EUR, tj. o 16,5%. Saldo wynagrodzeń pracowników 9 było dodatnie i wyniosło 607 mln EUR. Przychody z tego tytułu stanowiły 63,9% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 866 mln EUR. W porównaniu z analogicznym kwartałem 2008 r. zmniejszyły się one o 58 mln EUR, tj. o 6,3%. Rozchody osiągnęły wartość 259 mln EUR. Saldo dochodów z tytułu inwestycji bezpośrednich było ujemne i wyniosło 2.650 mln EUR. Przed rokiem saldo to również było ujemne i wyniosło 1.832 mln EUR. 9 Narodowy Bank Polski opracował metodę wyliczania wielkości wynagrodzeń pracowników. W opisywanych danych zawarte są szacunki wynikające z zastosowania tej metody. Jej szczegółowy opis zamieszczono w Aneksie 1 opracowania Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2007 roku Bilans płatniczy Rzeczypospolitej Polskiej za kwartał 2009 roku 19

Rachunek bieżący Wykres 9. Dochody 1 6.000 5.000 4.000 3.000 2.000 1.000 0-1.000-2.000-3.000-4.000 mln EUR 2004 2005 2006 2007 2008 2009 Przychody Rozchody Saldo Dochody zagranicznych inwestorów bezpośrednich z tytułu ich zaangażowania kapitałowego w polskich podmiotach wyniosły 2.680 mln EUR i stanowiły 61,5% całości rozchodów. Na kwotę tę złożyły się: wypłacone dywidendy 818 mln EUR, reinwestowane zyski 1.492 mln EUR oraz zapłacone odsetki od kredytów 370 mln EUR. Kwota rozchodów z tytułu dochodów nierezydentów od zagranicznych inwestycji bezpośrednich, w porównaniu z kwartałem 2008 r., zwiększyła się o 851 mln EUR, tj. o 46,5%. Wartość wypłacanych dywidend zmniejszyła się o 726 mln EUR, tj. o 47,0%. Towarzyszył temu wzrost o 1.631 mln EUR wartości reinwestowanych zysków, które zmieniły znak z ujemnego na dodatni. Wartość odsetek wypłacanych przez polskie podmioty zagranicznym inwestorom od udzielonych przez nich kredytów była niższa o 54 mln EUR, tj. o 12,7%, niż w analogicznym okresie 2008 r. Dochody polskich podmiotów z tytułu ich inwestycji bezpośrednich za granicą wyniosły 30 mln EUR, przy czym: kwota otrzymanych dywidend wyniosła 94 mln EUR, odsetek otrzymanych od udzielonych kredytów osiągnęła wartość 39 mln EUR, natomiast kwota reinwestowanych zysków była ujemna i wyniosła 103 mln EUR. W kwartale 2009 r. ujemne saldo dochodów z tytułu inwestycji portfelowych wyniosło 726 mln EUR. Przed rokiem saldo to było również ujemne i wyniosło 414 mln EUR. Dochody nierezydentów z tytułu inwestycji portfelowych dokonanych w Polsce wyniosły 799 mln EUR i w porównaniu z kwartałem 2008 r. wzrosły o 52,8%. Wzrost dochodów był przede wszystkim wynikiem znacznego zwiększenia się zaangażowania nierezydentów w polskie papiery dłużne, głównie w obligacje skarbowe, zarówno nominowane w złotych, jak i w walutach obcych oraz w udziałowe papiery wartościowe. Do wzrostu wypłat przyczynił się również wyższy niż przed rokiem kurs euro, wskutek czego odsetki i dywidendy wypłacane w złotych miały po przeliczeniu wyższą wartość. W kwartale 2009 r. udział wypłat dochodów z inwestycji portfelowych w całkowitej wartości rozchodów wyniósł 18,3%. Dochody polskich podmiotów z inwestycji portfelowych 10 za granicą stanowiły w omawianym okresie 5,4% całości przychodów z tytułu dochodów i wyniosły 73 mln EUR. W analogicznym okresie 2008 r. dochody te były wyższe o 36 mln EUR. W kwartale 2009 r. saldo dochodów od pozostałych inwestycji było ujemne i wyniosło 233 mln EUR. W porównaniu z analogicznym okresem 2008 r. saldo to poprawiło się o 187 mln EUR. Dochody rezydentów od pozostałych inwestycji (przychody) wyniosły 386 mln EUR, z czego 250 mln EUR stanowiły przychody NBP z tytułu oficjalnych aktywów rezerwowych. Dochody nierezydentów z tego tytułu (rozchody) osiągnęły wartość 619 mln EUR. Saldo dochodów sektora bankowego w kwartale 2009 r. było ujemne i wyniosło 123 mln EUR. Rozchody sektora bankowego, w porównaniu z kwartałem 2008 r., zmniejszyły się 10 Dochody z tytułu inwestycji portfelowych nie obejmują dochodów NBP z aktywów rezerwowych, które zgodnie z zaleceniami Europejskiego Banku Centralnego są wykazywane w dochodach z pozostałych inwestycji. 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i