Uniwersytet Warszawski Wydział Dziennikarstwa i Nauk Politycznych Łukasz Zamęcki Społeczne podstawy ładu politycznego Warszawa 2011
Spis tre ci Wst p....................................... 9 I. Podstawy ycia spo ecznego...................... 11 Cz owiek jako istota spo eczna....................... 11 Normy i instytucje spo eczne........................ 13 Warto ci i role spo eczne.......................... 16 Anomia spo eczna.............................. 19 II. Kon ikty spo eczne........................... 22 Przyczyny i przebieg kon iktów spo ecznych................ 22 Rodzaje kon iktów spo ecznych....................... 24 Sposoby rozwi zywania kon iktów..................... 26 Podzia socjopolityczny............................ 29 Wybrane kon ikty spo eczne i podzia y socjopolityczne.......... 30 III. Socjalizacja................................. 33 Socjalizacja pierwotna i wtórna....................... 33 Funkcje socjalizacji.............................. 34 Proces kontroli spo ecznej.......................... 37 Resocjalizacja................................. 38 Socjalizacja polityczna............................ 38 IV. Kultura polityczna............................ 39 Poj cie i funkcje kultury politycznej..................... 39 Naukowe rozumienie kultury politycznej.................. 40 Badania nad kultur polityczn....................... 41 Kultura polityczna Polski.......................... 44 V. Grupy spo eczne............................. 46 Cechy grup spo ecznych........................... 46 Rodzaje grup spo ecznych.......................... 49 Wp yw grup spo ecznych na zachowanie jednostki............. 52 To samo grupowa.............................. 54
6 VI. Rodzina.................................. 56 Poj cie i formy rodziny........................... 56 Funkcje rodziny............................... 57 Historyczne formy rodziny.......................... 58 Wspó czesna rodzina............................. 59 VII. Spo ecze stwo i jego struktura.................... 61 Spo ecze stwo i struktura spo eczna.................... 61 Klasy i warstwy spo eczne.......................... 64 Schematy struktury spo ecznej....................... 65 VIII. Ruchliwo spo eczna.......................... 67 Ruchliwo spo eczna i jej rodzaje..................... 67 Przyczyny i konsekwencje ruchliwo ci spo ecznej............. 68 Wybrane historyczne przyk ady ruchliwo ci spo ecznej.......... 70 IX. Struktura spo eczna spo ecze stwa polskiego........... 72 Wp yw zmian w Polsce po 1989 r. na struktur spo eczn......... 72 Wspó czesna struktura spo eczna spo ecze stwa polskiego........ 74 Nierówno ci i wykluczenie spo eczne w Polsce............... 79 Sytuacja ludzi m odych........................... 83 X. Zmiana spo eczna............................ 85 Zmiana spo eczna i jej przyczyny...................... 85 Teorie zmian spo ecznych.......................... 86 Historyczne formy organizacji spo ecze stwa................ 90 Wspó czesne spo ecze stwa zachodnie................... 90 XI. Ruchy spo eczne............................. 93 Ruch spo eczny i jego znaczenie....................... 93 Historyczne i wspó czesne przyk ady ruchów spo ecznych......... 95 XII. Naród.................................... 100 Koncepcje narodu.............................. 100 Czynniki narodotwórcze........................... 101 Narody w Europie.............................. 103 Postawy wobec ojczyzny i narodu...................... 105 XIII. Mniejszo ci narodowe.......................... 108 Mniejszo narodowa a mniejszo etniczna................ 108 Mniejszo ci narodowe w Polsce....................... 109 Prawa mniejszo ci narodowych w Polsce.................. 112 Kon ikty narodowe i etniczne na wiecie.................. 115 XIV. Kultura i pluralizm kulturowy.................... 120 Poj cie i znaczenie kultury......................... 120
Typy kultur................................. 122 ród a kultury spo ecze stwa polskiego.................. 124 Pluralizm kulturowy i jego konsekwencje................. 126 Polityka pa stw wobec imigrantów i mniejszo ci narodowych...... 127 XV. Kontrkultury i subkultury....................... 132 Kontrkultura i jej wp yw na ycie spo eczne................ 132 Subkultury................................. 133 XVI. Spo ecze stwo obywatelskie idea i historia.......... 138 Idea spo ecze stwa obywatelskiego.................... 138 Uczestnicy spo ecze stwa obywatelskiego................. 141 Historia spo ecze stwa obywatelskiego w Polsce............. 142 XVII. Rola i formy aktywno ci spo ecznej obywateli.......... 145 Znaczenie aktywno ci spo ecznej i zrzeszania si obywateli....... 145 Formy i uwarunkowania aktywno ci obywateli.............. 145 Niepos usze stwo obywatelskie...................... 150 Rola kapita u spo ecznego w rozwoju aktywno ci spo ecznej i spo ecze stwa obywatelskiego...................... 150 XVIII. Stowarzyszenia w Polsce....................... 153 Stowarzyszenia i ich znaczenie....................... 153 Zasady zak adania stowarzysze w Polsce................. 155 Przyk ady stowarzysze lokalnych..................... 156 XIX. Spo ecze stwa informacyjne..................... 159 Rozwój spo ecze stw informacyjnych................... 159 Rola edukacji w spo ecze stwach informacyjnych............. 161 Stan rozwoju spo ecze stwa informacyjnego w Polsce.......... 163 XX. Zachowania wyborcze Polaków................... 165 Poziom aktywno ci wyborczej w Polsce.................. 165 Zró nicowanie przestrzenne aktywno ci wyborczej w Polsce....... 167 Determinanty aktywno ci wyborczej Polaków............... 170 Zró nicowanie przestrzenne zachowa wyborczych w Polsce....... 174 Absencja wyborcza............................. 178 XXI. Partie polityczne............................. 179 Poj cie partii politycznej.......................... 179 Funkcje partii politycznych......................... 180 Geneza partii politycznych......................... 182 Program i struktura partii......................... 183 Klasy kacje partii.............................. 185 G ówne ideologie wspó czesnego wiata.................. 187 7
XXII. System partyjny III Rzeczypospolitej Polskiej.......... 192 System partyjny struktura, funkcje i typologie............. 192 Zasady tworzenia i funkcjonowania partii politycznych w Polsce..... 195 Zasady nansowania partii politycznych w Polsce............. 196 Partie polityczne w Polsce po 1989 r.................... 201 XXIII. Media masowe i opinia publiczna.................. 205 Media masowe i ich typologia....................... 205 Funkcje i znaczenie mediów masowych.................. 206 Odpowiedzialno mediów i dziennikarzy................. 207 Pluralizm i niezale no mediów...................... 209 Rozwój mediów masowych......................... 210 Rynek mediów w Polsce.......................... 212 Opinia publiczna.............................. 216 Badania opinii publicznej.......................... 216 Zasady badania opinii publicznej...................... 217 XXIV. Demokracja................................ 220 Idea i historia ustroju demokratycznego.................. 220 Wspó czesne teorie i modele demokracji................. 221 Wyzwania i zagro enia dla wspó czesnej demokracji........... 227 XXV. W adza polityczna............................ 232 Poj cie w adzy................................ 232 Legitymizacja w adzy politycznej...................... 234 Elity polityczne............................... 235 Zako czenie................................... 237 Bibliogra a.................................... 239 Indeks rzeczowy................................. 246 Indeks osób................................... 252 Wykaz tabel.................................... 254 Wykaz map.................................... 255 Wykaz rysunków................................ 256 Wykaz wykresów................................ 257 8