SZKOLNY PROGRAM PROFILAKTYKI ZESPOŁU OŚWIATOWEGO W GROCHOWIE 1. UWAGI WSTĘPNE Tworzeniu Szkolnego programu profilaktyki towarzyszyło przekonanie, że: Profilaktyka jest ochroną człowieka przed zagrożeniami i reagowaniem na nie. Obejmuje eliminację lub redukcję czynników ryzyka oraz wzmacnianie czynników chroniących. Szkoła jest miejscem realizacji profilaktyki pierwszorzędowej, skierowanej do grupy niskiego ryzyka. Profilaktyka pierwszorzędowa polega na promowaniu zdrowego stylu życia i zapobieganiu zagrożeniom, w szczególności na rozwijaniu umiejętności radzenia sobie z wymogami życia. Szkolny program profilaktyki to ogół działań chroniących młodzież przed zakłóceniami w rozwoju i interwencji w sytuacji pojawiających się zagrożeń. Szkolny program profilaktyki obejmuje działania podejmowane w trakcie realizacji programów nauczania i Programu wychowawczego szkoły, gdy realizowane są ogólne zadania szkoły, a także działania specyficzne dla profilaktyki. Gotowy program profilaktyczny musi być usytuowany wśród innych działań szkolnych, norm, regulaminów i zwyczajów. Innymi słowy, nie da się zrealizować dobrego Szkolnego programu profilaktyki opierając go jedynie na gotowych programach profilaktycznych (scenariuszach), nawet jeśli będą liczne i dobrze przygotowane. 2. STRUKTURA ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Rada Pedagogiczna Nauczyciele Określa zadania w zakresie profilaktyki. Określa zapotrzebowanie na realizację programów profilaktycznych. Dokonuje analizy działalności profilaktycznej. Współpracują z wychowawcami klas w realizacji zadań profilaktycznych. Wykonują zalecenia zawarte w orzeczeniach wydanych przez PPP. Doskonalą kwalifikacje i zdobywają nowe umiejętności w zakresie działań profilaktycznych.
Wychowawca klasy Integruje zespół klasowy. Dba o poczucie bezpieczeństwa i akceptacji ucznia w klasie. Wyposaża uczniów w umiejętności radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Realizuje zadania w zakresie profilaktyki we współpracy z rodzicami uczniów. Szkolna Komisja ds. Profilaktyki Monitoruje pracę wychowawców klas i a w zakresie profilaktyki. Diagnozuje oczekiwania uczniów i rodziców w zakresie profilaktyki. Współpracuje z podmiotami szkoły oraz instytucjami wspomagającymi działania z zakresu profilaktyki. Inicjuje i organizuje przedsięwzięcia określone w Szkolnym programie profilaktyki. Pedagog szkolny Rozpoznaje indywidualne potrzeby uczniów oraz analizuje przyczyny niepowodzeń szkolnych. Określa formy i sposoby udzielania uczniom pomocy z wybitnymi uzdolnieniami, pomocy psychologiczno- icznej, odpowiednio do rozpoznanych potrzeb. Organizuje i prowadzi różne formy pomocy psychologiczno-icznej dla uczniów, rodziców i nauczycieli. Podejmuje działania profilaktyczno-wychowawcze wynikające z Programu wychowawczego szkoły i Szkolnego programu profilaktyki w stosunku do uczniów, z udziałem rodziców i nauczycieli. Wspiera działania opiekuńczo-wychowawcze wynikające ze Szkolnego programu profilaktyki. Rada Rodziców Rodzice Opiniuje Szkolny program profilaktyki. Analizuje i diagnozuje opinie rodziców na temat profilaktyki. Współpracuje z Radą Pedagogiczną, Szkolną Komisją ds. Profilaktyki, Samorządem Uczniowskim Przedstawiają Radzie Rodziców opinie na temat profilaktyki. Korzystają z pomocy i wsparcia ze strony a w zakresie profilaktyki. Wnioskują do odpowiednich organów i instytucji w sprawach kształcenia specjalnego, nauczania indywidualnego, zajęć rewalidacyjno-wychowawczych. Organ prowadzący Urząd Gminy Decyduje o zatrudnianiu i wymiarze czasu pracy a, logopedy. Współuczestniczy w wyposażaniu szkoły w pomoce dydaktyczne, środki niezbędne do realizacji Szkolnego programu profilaktyki.
3. ZASADY ODDZIAŁYWAŃ PROFILAKTYCZNYCH Poniższe zasady sformułowano na podstawie projektu Standardów jakości pierwszorzędowych programów profilaktycznych realizowanych w szkole i placówce oświatowej, autorstwa Krzysztofa A. Wojcieszke i Joanny Szymańskiej. Należą do nich: Bezpieczeństwo uczestników Respektowanie podmiotowości uczestników. Poszanowanie ich godności i indywidualności. Ochrona prywatności i zapewnienie dyskrecji. Uwzględnianie wieku i poziomu rozwoju uczestników. Uwzględnianie systemu wartości i stopnia wrażliwości uczestników. Niestosowanie technik, które naruszają mechanizmy obronne osobowości (terapeutycznych, psychomanipulacyjnych). Realizatorzy działań profilaktycznych powinni posiadać przygotowanie iczne. Adekwatność oddziaływań Działania profilaktyczne powinny być maksymalnie dostosowane do potrzeb i problemów odbiorców oraz mieć wyraźnie określonego adresata. Skuteczność Rzetelność Działania powinny być zgodne z aktualnym stanem wiedzy z dziedziny, której dotyczą. Działania powinny wykorzystywać wiedzę dotyczącą sprawdzonych strategii, form i metod oddziaływania. Działania powinny uwzględniać wiedzę z zakresu psychologii rozwojowej. Informacje powinny być rzetelne. Informacje powinny być dostosowane do poziomu rozwoju intelektualnego, emocjonalnego i społecznego adresata, do jego możliwości percepcyjnych. Informacje powinny uwzględniać poziom już posiadanej wiedzy (zbyt wczesne wkraczanie z informacjami na temat zagrożeń może podsuwać pomysły na niepożądane zachowania). Informacje powinny być rzeczowe (odwoływanie się do emocji, np. straszenie, może powodować obronne odrzucanie zagrażających informacji lub też pobudzać ciekawość). Informacje dotyczące zagrożeń nie powinny być zbyt szczegółowe (aby nie stanowiły instruktażu nieprawidłowych zachowań). 4. ROZPOZNANE CZYNNIKI RYZYKA Czynniki ryzyka to wszystkie elementy (cechy, sytuacje, warunki) zwiększające ryzyko wystąpienia zachowań problemowych i związanych z nimi szkód. Są one zróżnicowane w zależności od rodzaju problemu objętego profilaktyką (od kilkunastu do ponad stu, w zależności od typu problemu). Do zbadanych czynników ryzyka należą: Środowisko społeczne i normy w nim obowiązujące, promujące określone wzorce zachowań. Modelowanie negatywnych zachowań w domu i w szkole. Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne. Słabe wyniki w nauce. Brak celów życiowych.
Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych. Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych. 5. ZACHOWANIA RYZYKOWNE I ICH PRZYCZYNY Zachowania ryzykowne, to działania zwiększające prawdopodobieństwo pojawienia się niekorzystnych konsekwencji psychologicznych, społecznych i zdrowotnych. Rodzaj zachowania ryzykownego Wulgaryzmy, brak kultury osobistej Przyczyny obyczaj środowiskowy negatywne wzorce (np. w mediach) chęć zaimponowania wyraz buntu, manifestowanie dorosłości złe relacje z rówieśnikami, z osobami dorosłymi brak reakcji nauczyciela i innych dorosłych ubóstwo językowe Wagary brak zainteresowania nauką trudności w nauce uległość wobec kolegów chęć zaimponowania innym brak samodyscypliny niemożność sprostania wymaganiom rodziców i nauczycieli Brak zainteresowania nauką niedostosowanie wymagań do poziomu uczniów niejasne kryteria oceniania brak samodyscypliny brak motywacji do nauki negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak zainteresowania dzieckiem ze strony rodziców Palenie papierosów, picie alkoholu, zażywanie dopalaczy i innych środków psychoaktywnych oraz cyberprzemocy ciekawość wpływ reklamy w mediach wzorowanie się na dorosłych sposób na odreagowanie trudny emocjonalnie okres w rozwoju młodych ludzi negatywny wpływ grupy rówieśniczej brak rzetelnej wiedzy na temat uzależnień Zachowania agresywne negatywne wzorce, także w mediach sposób na odreagowanie stresu i załatwienie sprawy chęć dominowania, zaistnienia w grupie moda na agresję w grupie rówieśniczej nieumiejętność radzenia sobie z problemami odpowiedź na prowokację Wczesna inicjacja seksualna niski poziom wiedzy i uświadomienia ciekawość wpływ grupy rówieśniczej moda na dorosłość uległość, nie znajomość zachowań asertywnych sytuacja domowa
6. CZYNNIKI CHRONIĄCE Czynniki chroniące, to wszystkie elementy osłabiające oddziaływanie czynników ryzyka. Wymienia się w tym kontekście: silną więź z rodzicami, opiekę dorosłych ( w tym nauczycieli) zainteresowanie nauką i własnym rozwojem, aktywność, ciekawość poznawczą rzetelną wiedzę na temat uzależnień praktyki religijne zakorzenienie w tradycji społeczności i szacunek dla jej norm konstruktywną grupę rówieśniczą, autorytety 7. CELE PROFILAKTYKI SZKOLNEJ Wspomaganie zdrowego rozwoju psychicznego dzieci i młodzieży. Wykształcenie umiejętności i zachowań umożliwiających zdrowy styl życia. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym. Kształtowanie umiejętności prawidłowej reakcji w sytuacjach zagrożenia i wspieranie uczniów w radzeniu sobie z zagrożeniami. Wspieranie rodziców w procesie wychowania. 8. ZADANIA PROFILAKTYKI SZKOLNEJ Dostarczenie informacji na temat skutków zachowań ryzykownych i tym samym umożliwienie racjonalnego wyboru. Pomoc w rozwijaniu ważnych umiejętności społecznych i psychologicznych. Rozwijanie możliwości podejmowania działań alternatywnych poprzez zaangażowanie uczniów w działalność pozytywną. Reagowanie w sytuacjach rozpoznania pierwszych prób podejmowania zachowań ryzykownych poprzez odwołanie się do specjalistycznej pomocy. Pomoc w organizowaniu pierwszego kontaktu ze specjalistą. Nawiązanie kontaktu z rodzicami. Motywowanie do podjęcia leczenia, terapii. 9. ODDZIAŁYWANIA PROFILAKTYCZNE Czynniki ryzyka Zadania Sposoby realizacji Odpowiedzialni Czynnik ryzyka: Środowisko społeczne i normy w nim występujące, promujące określone wzorce zachowań Negatywne wzorce 1.Uczyć krytycznego stosunku do mediów - przeprowadzić zajęcia informujące o możliwości uzależnienia od mediów nauczyciele przedmiotów, wychowawcy, w mediach - przeprowadzić zajęcia wos dotyczące roli mediów - przygotować informacje dla uczniów na temat roli mediów (np. w formie gazetki ściennej) Niski poziom kultu- prawnej 1.Podnieść poziom świadomości i kultury prawnej uczniów - zorganizować spotkanie uczniów z przedstawicielem KPP w Sokołowie Podlaskim czy kuratorami Wydziału Rodzinnego i Nieletnich, nt. prawnych aspektów przestępczości wśród nieletnich i problemów resocjalizacji dyrektor ZO,, wychowawcy klas Wzorce zachowań dysfunkcjonalnych w 1.Pomagać uczniom w - zajęcia socjoterapeutyczne w świetlicy szkolnej wychowawcy klas,
najbliższym otoczeniu identyfikowaniu ich problemów - zajęcia wychowawcze 2. Neutralizować wpływ patologii na uczniów zagrożonych nimi 3. Wskazać uczniom możliwości pomocy ze strony osób dorosłych Czynnik ryzyka: Modelowanie negatywnych zachowań w domu i w szkole Nieprawidłowe relacje między uczniami a nauczycielami 1.Zwracać uwagę na respektowanie zapisów wso i statutu szkoły dotyczących norm poprawnego zachowania się w szkole - ustalić normy, wdrożyć je w praktyce lekcyjnej - przestrzegać zapisów regulaminu szkolnego i wso - zapoznać się z dostępną literaturą wychowawcy klas we współpracy z iem bibliotekarz 2.Podnieść umiejętności i wiedzę nauczycieli w zakresie rozwiązywania sytuacji konfliktowych Brak kontaktu z rodzicami uczniów 1.Nawiązać kontakt z rodzicami uczniów lub zwiększyć ich częstotliwość jeśli występuje taka konieczność - przeprowadzać indywidualne spotkania z rodzicami (obowiązkowo dotyczy przypadków negatywnych zachowań ucznia), dokumentować ich przebieg w porozu-mieniu z dyrektorem ZO oraz wychowawcami klas - w szczególnych przypadkach nawiązać współpracę z organem prowadzącym lub kuratorem sądowym Stan wiedzy icznej i psychologicznej rodziców 1.Rozszerzyć zakres form pomocy iczno-psychologicznej dla rodziców -opracować i realizować tematykę izacji rodziców uczniów -opracować informacje bibliograficzne nt. iczno - psychologiczne, pozyskać materiały informacyjne, udostępnić je rodzicom bibliotekarz wychowawcy klas, Brak poszanowania 1.Egzekwować przestrzeganie prawa wewnątrzszkolnego -aktualizować zapisy prawa wewnątrzszkolnego szkolna komisja ds.wso dla norm prawnych -stosować statutowy system nagród i kar wychowawcy -systematycznie (podczas zajęć wychowawczych, apeli itp.)poruszać tematykę właściwego zachowania się w szkole dyrektor ZO Czynnik ryzyka: Grupy rówieśnicze i występujące w nich zachowania dysfunkcyjne Uległość wobec grupy 1.Eliminować istnienie negatywnych grup rówieśniczych - przeprowadzić badania socjometryczne w klasach wychowawcy klas, 2.Integrować zespoły klasowe - przeprowadzić zajęcia wychowawcze integrujące zespoły klasowe wychowawcy świetlicy, 3. Kształcić umiejętności radzenia sobie z presją grupy - inicjować klasowe przedsięwzięcia służące integracji zespołów uczniowskich (wycieczki, wyjścia, imprezy) - przeprowadzić zajęcia wychowawcze trenujące umiejętność asertywności i radzenia sobie z presją grupy 1.Ograniczyć zjawiska przemocy i agresji wśród uczniów -zdiagnozować miejsca oraz sytuacje występowania przemocy i agresji w szkole we współ-pracy z wychowawcami klas Przemoc i agresja 2.Podnieść umiejętności i wiedzę nauczycieli -przeprowadzić badania socjometryczne lub ankietowe w klasach wychowawcy klas 3.Dostarczyć uczniom wiedzę nt. -przeprowadzić zajęcia wychowawcze nt. kształtowania prawidłowych postaw oraz ćwiczenia umiejętności dyrektor ZO - mechanizmów i przyczyn powstawania agresji zachowania się w sytuacji stresu, frustracji oraz zagrożenia zawierać kontrakty z klasą i poszczególnymi uczniami w celu
-sposobów radzenia sobie przeciwdziałania przemocy i agresji z emocjami, stresem i zagrożeniem 4. Uświadomić uczniom skutki prawne zachowań agresywnych nawiązać współpracę z policją, kuratorem sądowym kształtować właściwe sposoby wyrażania emocji 5.Zapobiegać używaniu wulgaryzmów Czynnik ryzyka: Słabe wyniki w nauce Brak motywacji do nauki 1.Systematycznie i skutecznie aktywizować uczniów -stosować metody aktywizujące w pracy z uczniami nauczyciele 2. Eliminować nieciekawe lekcje poprzez upowszechnienie aktywizujących metod nauczania -zaangażować uczniów w działalność pozytywną (społeczną, charytatywną, artystyczną itp.) -stworzyć zespoły wyrównawcze przedmiotów, wychowawcy 3.Poszerzyć ofertę spędzania czasu wolnego, umożliwić zdobycie nowych umiejętności - organizować prezentacje osiągnięć uczniów - zorganizować formy doskonalenia zawodowego nt. metod aktywizacji uczniów na lekcjach Niska samoocena uczniów 1.Dostarczyc uczniom wiedzę na temat oceny własnej osobowości -wykorzystywać elementy motywacji w systemie oceniania nauczyciele 2. Rozwijać poczucie własnej tożsamości -nagradzać uczniów za rzeczywiste osiągnięcia i umiejętności - organizować prezentacje osiągnięć uczniów przedmiot ów, wychowawcy Absencja na zajęciach 1.Ograniczać rozmiary absencji uczniów na lekcjach 2.Organizowanie pomocy uczniom mającym problemy z uzupełnieniem zaległości w nauce -zapoznać uczniów i rodziców z treściami Statutu szkoły dot. praw i obowiązków uczniów, zasad usprawiedliwiania nieobecności oraz systemu nagród i kar -monitorować absencję uczniów w szkole wychowawcy, dyrektor ZO -utrzymywać stały kontakt z rodzicami uczniów opuszczających najwięcej godzin lekcyjnych -współpracować z kuratorem sądowym i asystentem rodziny -wskazywać możliwości uzupełniania materiału nauczania Problemy okresu dorastania 1. Rozpoznać problemy rozwojowe uczniów -wspomagać rodziców w nawiązaniu kontaktu z PPP w kwestiach orzecznictwa wychowawcy, -opracować rejestr uczniów posiadających orzeczenia PPP i monitorować realizację zaleceń nauczycielwdż - przeprowadzić zajęcia wychowawcze dotyczące problemów rozwojowych występujących w określonych grupach wiekowych Czynnik ryzyka: Brak celów życiowych Brak umiejętności radzenia sobie z 1.Dostarczyć uczniom wiedzę o konsekwencjach zachowań -podjąć, na lekcjach wychowawczych tematykę dotyczącą metod radzenia sobie z trudnościami oraz odpowiedzialności prawnej i moralnej młodzieży wychowawcy klas trudnościami dysfunkcyjnych 2.Aktywizować system wartości przeciw zachowaniom dysfunkcyjnym -przeprowadzić lekcje wychowawcze nt. przyjaźni, miłości, szczęścia rodzinnego wartości najbardziej cenionych (wg badań) przez młodzież -wykorzystywać uczestnictwo młodzieży w praktykach religijnych dla dostarczania wiedzy o wartościach uniwersalnych nauczyciel wdż katecheta Brak alternatywnych sposobów spędzania 1.Ukazywać alternatywne sposoby organizowania życia - po rozpoznaniu zapotrzebowania wśród młodzieży zorganizować różne formy zajęć pozalekcyjnych (zajęcia wychowawcy, nauczyciele przedmiotów
czasu wolnego sportowo-rekreacyjne, zawody, wycieczki rowerowe, rajdy piesze, konkursy, udział w przygotowaniu imprez i uroczystości szkolnych i klasowych Czynnik ryzyka: Dostęp do środków i substancji psychoaktywnych Brak umiejętności zachowań asertywnych 1.Upowszechniać wśród uczniów znajomość zachowań asertywnych -przeprowadzić lekcje wychowawcze nt. zachowań asertywnych wychowawcy Łatwość dostępu do środków psychoaktywnych 1. Utrudniać uczniom dostęp do środków psychoaktywnych - zwracać uwagę na przestrzeganie zapisów statutu szkoły dotyczących palenia papierosów i spożywania alkoholu -zabezpieczyć szkołę przed wnoszeniem i handlem na jej terenie narkotykami wychowawcy, nauczyciele Brak rzetelnej wiedzy na temat uzależnień 1. Zdiagnozować skalę zjawiska zagrożenia uzależnieniami wśród uczniów -zgromadzić materiały, nowoczesne środki dydaktyczne nt. profilaktyki uzależnień bibliotekarz w porozumieniu z iem, 2.Dostarczyć uczniom i ich rodzicom wiedzę nt. uzależnień - przygotować i przeprowadzić lekcje wychowawcze nt. zagrożeń związanych z uzależnieniami 2. Promować zdrowy styl życia -przeprowadzić izację rodziców nt. zagrożeń uzależnieniami i profilaktyki uzależnień 3.Dbać o rozwój wiedzy i umiejętności zawodowych nauczycieli -zorganizować warsztaty dla uczniów z zakresu uzależnień zainteresowani nauczyciele, 4.Wykorzystać wsparcie ze strony specjalistów 5.Realizować w miarę potrzeby programy profilaktyczne -zorganizować konkurs wiedzy uczniów nt. uzależnień -nasilić propagandę wizualną nt. uzależnień -pozyskać współpracowników z PPP, poradni specjalistycznych dyrektor, wychowawcy klas pracownik KPP w Sokołowie Podlaskim Przeciwdziałać zjawisku uzależnień (narkomania, alkoholizm, nikotynizm, dopalacze) -pozyskać i przeprowadzić program z zakresu profilaktyki uzależnień -przeprowadzić cykl zajęć z wykorzystaniem programu Smak życia, czyli debata o dopalaczach -wskazywać możliwości unikania zagrożeń i sposobów radzenia sobie z nimi -aktywizować rodziców -kształcić umiejętności asertywne, prawidłowego komunikowania się i radzenia sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi -uświadomić uczniom konsekwencje prawne związane z handlem i używaniem środków odurzających -rozpropagować wśród uczniów obchody światowych dni takich jak dzień bez papierosa, aids, samochodu itp. Czynnik ryzyka: Wczesna inicjacja w zachowaniach ryzykownych 1.Realizować treści prozdrowotne oraz wychowanie do życia w rodzinie 1.Dostarczyć uczniom wiedzę o AIDS oraz chorobach przenoszonych drogą płciową -opracować tematykę dla poszczególnych etapów kształcenia -podjąć tematykę AIDS i chorób przenoszonych drogą płciową w ramach lekcji wychowawczych -uruchomić propagandę wizualną wychowawcy klas, pielęgniarka wdż, pielęgniarka
10. OCZEKIWANE EFEKTY PROFILAKTYKI PIERWSZORZĘDOWEJ 1. Uczniowie mają szeroką wiedzę o: Problemach uzależnień i ich skutkach, Związkach między odurzeniem a innymi chorobami, np. AIDS, Niebezpieczeństwie jednoczesnego używania środków chemicznych, leków i alkoholu, Wpływie środków odurzających na różne formy aktywności człowieka (nauka, praca, sport), Skutkach prawnych, społecznych i ekonomicznych używania środków odurzających, Placówkach interwencyjnych dla osób zagrożonych lub uzależnionych, Formach pomocy dla osób uzależnionych, Możliwościach alternatywnych spędzania wolnego czasu, Aktach prawnych regulujących życie szkoły. 2. Zmiany w postawach i zachowaniu. Uczeń: Posiada ukształtowane zasady moralne i rozróżnia zagrożenia, jakie człowiek napotyka w swoim życiu, Przyjmuje prawidłową postawę wobec używania środków odurzających, Rozumie istotę presji rówieśników i potrafi się jej przeciwstawić, Nawiązuje przyjaźń z rówieśnikami zachowującymi wolność od środków odurzających, Ma poczucie własnej wartości i wie jak pracować nad jej podnoszeniem, Posiada prawidłową motywację do pokonywania trudności, Zna zasady dobrej komunikacji, Potrafi określić i nazwać pozytywne i negatywne emocje, Zna sposoby rozwiązywania konfliktów i osiągania kompromisu, Rozumie istotę zachowań asertywnych. 3. Aktywność alternatywna uczniów Włącza się do realizacji programów profilaktycznych, Angażuje się w programy wsparcia rówieśniczego i pomocy koleżeńskiej, Uczestniczy w formach aktywności, Pełni funkcje społeczne w szkole. 4. Pozytywne zmiany w funkcjonowaniu szkolnym. Uczeń: Osiąga pozytywne wyniki w nauce, Podejmuje wartościowe działania edukacyjne, np.: konkursy, olimpiady, turnieje.. Uczestniczy w zajęciach sportowych lub innych nadobowiązkowych działaniach pozalekcyjnych, Nie opuszcza zajęć szkolnych, Pomaga słabszym uczniom w nauce, Przestrzega postanowień statutu.
11.EWALUACJA PROGRAMU Oceny efektów realizacji Szkolnego programu profilaktyki, obok bieżącego monitorowania, dokonuje się w trakcie posiedzeń Rady Pedagogicznej podsumowujących pracę w pierwszym i drugim półroczu roku szkolnego. Wynikające z oceny wnioski, przekazywane są do wiadomości Rady Rodziców. Ocenie poddawane są następujące elementy: funkcjonowanie pomocy icznej, tematyka izacji rodziców uczniów na spotkaniach z wychowawcami klas, realizacja zaleceń zawartych w orzeczeniach poradni psychologiczno-icznej oraz poradni specjalistycznych, realizacja tematyki profilaktyki zawartych w planach pracy wychowawców klas, udział nauczycieli w formach zewnętrznego doskonalenia zawodowego z zakresu profilaktyki, innowacje i projekty wychowawcze w zakresie profilaktyki, realizacja programów profilaktycznych, występowanie czynników, rodzajów i przyczyn zachowań ryzykownych, występowanie czynników chroniących. Podstawę dla formułowania ocen realizacji Szkolnego programu profilaktyki stanowią: sprawozdania z realizacji działań wychowawczych, analizy, dane statystyczne, obserwacje, hospitacje, zapisy w dokumentacji, badania ankietowe, opinie, wnioski, zgłoszone projekty działań. 11. WYBRANA LITERATURA Gaś Z. B., Profilaktyka uzależnień, Warszawa 1993. Gaś Z. B., Profilaktyka w szkole. [W:] Zapobieganie uzależnieniom uczniów, Warszawa 1997. Grzelak J., Sochocki M. (red.), Ewaluacja profilaktyki problemów dzieci i młodzieży, Warszawa 2001. Hawkins J. D., Podręcznik ewaluacji programów profilaktycznych, Warszawa Olsztyn1994. Koczurowska J., Standardy jakości programów profilaktycznych. [W:] Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa 2002. Korporowicz L. (red.),ewaluacja w edukacji, Warszawa 1998. Kosińska E., Mądrze i skutecznie. Zasady konstruowania szkolnego programu profilaktycznowychowawczego, Kraków 2002. Podręcznik prewencji. Alkohol, narkotyki tytoń, Warszawa 1999. Simm M.. Węgrzyn-Jonek M., Budowanie szkolnego programu profilaktyki, Kraków 2002. Szymańska J., Programy profilaktyczne. Podstawy profesjonalnej psychoprofilaktyki, Warszawa 2000. Szymańska J., Szkoła jako miejsce realizacji działań profilaktycznych, [W:] Profilaktyka w środowisku lokalnym, Warszawa 2002. Wojcieszke K.A., Jak uruchomić program profilaktyczny? [w:] Poradnik wychowawcy, (red. M. Pomianowska), Warszawa 2002. Wojcieszke K.A. cykle artykułów w miesięczniku "Remedium" w latach 1995-2002.