Uwagi ogólne i wyniki doświadczeń OWIES WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Powierzchnia uprawy owsa na w naszym kraju w roku 2014 wynosiła 479 tys. ha (wg danych GUS). W strukturze zasiewów zbóż ( z mieszankami zbożowymi) owies zajmuje około 7,0 %. W województwie mazowieckim powierzchnia uprawy wynosi około 18%. Wyprodukowane ziarno w 87% przeznaczane jest na paszę. Owies można uprawiać zarówno na glebach piaszczystych, jak i gliniastych, jednak odpowiednio uwilgotnionych. Spośród wszystkich zbóż jarych owies najsilniej reaguje na opóźniony siew. Wyróżnia się większą odpornością na niskie ph gleby, dlatego może być z powodzeniem uprawiany zarówno na glebach o odczynie kwaśnym, jak i obojętnym. Jego tolerancyjność wynika z małej wrażliwości na niedobór wapnia i nadmiar jonów glinu, a także manganu w roztworze glebowym. Spełnia ważną rolę fitosanitarną w płodozmianie z dużym udziałem zbóż. Owies dobrze znosi uprawę po zbożach a sam jest dość dobrym przedplonem dla innych zbóż. Wymaga gleb nieco mniej żyznych ale wilgotnych. Najlepszymi przedplonami dla owsa są rośliny okopowe na oborniku oraz bobowate. W praktyce najczęściej uprawiany jest po zbożach. Najgorszym przedplonem dla owsa jest jęczmień. Owies ma dużą wartość w żywieniu człowieka. Ziarno owsa odznacza się bardzo dobrym składem aminokwasowym białka oraz zawiera znaczne ilości wartościowego tłuszczu. Owies ma cenne właściwości pobudzające przemianę materii, smakowe, dietetyczne i lecznicze. Produkty owsiane mogą regulować poziom cholesterolu we krwi. Tłuszcz zawarty w owsie jest bardziej strawny niż innych zbóż, zapobiega powstawaniu zakrzepów. Pełni też odpowiedzialną rolę w zapobieganiu i leczeniu miażdżycy. Szersze zastosowanie owsa w żywieniu zwłaszcza niektórych zwierząt ogranicza duża zawartość łuski (25-30%), a tym samym nadmierna zawartość włókna. Nowe możliwości wykorzystania owsa w żywieniu zwierząt i przemyśle spożywczym dały wyhodowane odmiany nieoplewione. Owies można też wykorzystywać jako źródło energii. W krajowym rejestrze znajduje się 25odmian owsa zwyczajnego i 5 odmian owsa nagiego. Owies nagi charakteryzuje się większą zawartością białka (o około 3,3 %) i tłuszczu (o 3,1%), większa jest też o 15 kg/hl gęstość w stanie zsypnym niż u owsa zwyczajnego. Niestety poziom plonowania tych odmian jest niższy niż u form oplewionych. W krajowym rejestrze dominują odmiany krajowe, ich udział wynosi 90%. Spośród zarejestrowanych odmian 96% stanowią odmiany żółtoziarniste, jedna odmiana Gniady cechuje się brązowym zabarwieniem łuski. W roku na terenie Mazowsza założono 4 doświadczenia z 9 odmianami owsa, założone były jak w latach poprzednich tylko na jednym poziomie agrotechniki. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Radom Plonowanie owsa w minionym sezonie wegetacyjnym było słabe, zebrane plony były niższe o 19,8 dt/ha niż w roku 2014. Było to wynikiem dotkliwej suszy. Najwyższe plony osiągnięto w Laskach. Z odmian badanych w naszych doświadczeniach najlepiej wypadły:arden, Bingo i Komfort. W Seroczynie bardzo dobrze zaplanowała odmiana nagoziarnista Amant dając 97% wzorca. Porażenie przez choroby było znikome. Rośliny były niższe, wyleganie wystąpiło jedynie w Seroczynie.
Tabela 1 OWIES.Odmiany badane. Rok zbioru: Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej - pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 KREZUS* 2005 2 BINGO* 2009 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. 3 ARDEN* 2010 DANKO Hodowla Roślin sp. z o.o. Choryń 27, PL-64-000 Kościan 4 HAKER* 2010 Hodowla Roślin Strzelce Sp. z o. o. 5 KOMFORT * 2013 6 AMANT* 2014 7 HARNAŚ 2014 Małopolska Hodowla Roślin -HBP sp.zo.o. Ul. Zbożowa 4, PL-30-002 Kraków 8 NAWIGATOR* 9 PASKAL* * - odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowcy
Tabela 2 OWIES. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: Miejscowość Seroczyn Kawęczyn Laski Powiat Siedlce Sochaczew Grójec Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 4 Klasa bonitacyjna gleby IVa III a IIIb PH gleby w KCI 5,58 5,17 6,68 Przedplon Groch siewny Rzepak ozimy Rzepak ozimy Data siewu (dzień, m-c, rok) 23.03 20.03 18.03 Obsada nasion (szt./m 2 ) 500 500 500 Data zbioru (dzień, m-c, rok) 10.08 30.07 05.08 Nawożenie mineralne N (kg/ha) 80 100 101 P2O5 (kg/ha) - 45 50 K2O (kg/ha) 90 90 75 Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Zaprawa Nasienna T Vitavax 200 FS Maxim Star 025 FS Lintur 70 Herbicyd (nazwa, dawka/ha) Gold 450 EC- 1,25 l Gold 450 EC -1,25 l WG+Chwastox Extra 300SL-150g+1,5 l Insektycyd (nazwa dawka/ha) - - Proteus 110 OD-0,5 l Tabela 3 OWIES. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: Cecha Seroczyn Kawęczyn Laski 1 Wiechowanie (dzień, m-c) 15.06 10.06 10.06 2 Termin dojrzałości woskowej (dzień, m-c) 24.07 17.07 27.07 3 Wysokość roślin (cm) 80,3 106,8 100,1 4 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 5 Wyleganie roślin przed zbiorem (skala 9 0 ) 7,3 8,8 9,0 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 6 Mączniak 9,0 9,0 9,0 7 Rdza wieńcowa 8,8 9,0 9,0 8 Helmintosporioza 8,0 8,1 9,0 9 Septorioza liści 9,0 9,0 9,0 10 Masa 1000 ziarn (g) 44,8 41,2 33,1 11 Wilgotność ziarna podczas zbioru (%) 10,5 14,6 8,7 12 Plon ziarna (dt/ha) 58,2 58,3 60,3 Wyniki średnie z wszystkich badanych odmian Skala 9 0 : 9 oznacza stan najkorzystniejszy, 1 najmniej korzystny
Tabela 4 OWIES. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru Seroczyn Kawęczyn Laski Wzorzec dt/ha 58,2 58,3 60,3 1 Krezus 96 100 102 2 Bingo 110 106 92 3 Arden 124 101 108 4 Haker 89 83 103 5 Komfort 97 114 110 6 Amant 97 84 63 7 Harnaś 86 111 90 8 Nawigator 96 85 106 9 Paskal 104 100 90 Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmiany nieoplewionej - Amant Tabela 5 OWIES. Plon ziarna odmian (% wzorca). Lata zbioru:,2014, 2013 2014 2013 2014-2013- Wzorzec dt/ha 58,9 78,7 65,0 68,8 67,5 1 Krezus 99 99 96 99 98 2 Bingo 102 103 108 103 105 3 Arden 111 96 101 102 102 4 Haker 92 97 108 95 99 5 Komfort 107 106 95 106 103 6 Amant 81 66-73 - 7 Harnaś 96 105-101 - 8 Nawigator 96 - - - 9 Paskal 98 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 Wzorzec: badane odmiany z wyjątkiem odmiany nieoplewionej - Amant
Tabela 6 OWIES. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby. Rok zbioru:, 2013- Liczba lat badań Rdza wieńcowa Mączniak prawdziwy Helmintosporioza 2013- Wzorzec (skala 9 0 ) 8,1 7,9 1 Krezus 3 Nie wystąpiła Nie wystąpiła 0,1 0,0 2 Bingo 3-0,2-0,3 3 Arden 3 0,4 0,4 4 Haker 3 0,3 0,4 5 Komfort 3-0,4-0,3 6 Amant 2-0,1-7 Harnaś 2 0,1-8 Nawigator 1-0,2-9 Paskal 1 0,1 - Liczba doświadczeń 2 6 Wzorzec: wszystkie badane odmiany. Tabela 7 OWIES. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenia od wzorca). Rok zbioru:, 2013- Liczba lat badań Wyleganie przed zbiorem (skala 9 0 ) 2013- Wysokość roślin (cm) 2013- Masa 1000 ziaren (g) 2013- Wzorzec (skala 9 0 ) 7,3 6,9 95,7 104,6 39,7 36,6 1 Krezus 3 0,4 0,2 0,8-1,1-0,4-0,2 2 Bingo 3 0,4 0,2 4,2 0,7 7,8 8,1 3 Arden 3-0,6-0,1 3,6 3,8-3,3-1,0 4 Haker 3 0,1 0,2 3,6 4,2 0,4 1,8 5 Komfort 3 0,4 0,0-2,9-2,7-0,5 0,5 6 Amant 2-1,9 - -6,4 - -11,8-7 Harnaś 2 0,7 - -4,6 - -1,0-8 Nawigator 1 0,7-1,2-6,8-9 Paskal 1-0,3-0,5-1,8 - Liczba doświadczeń 1 6 3 9 3 8 Wzorzec; wszystkie badane odmiany
OWIES CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH I ZAREJESTROWANYCH W ROKU (sporządzona na podstawie listy opisowej odmian) 1. NAWIGATOR - żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem wyżej położonych terenów górskich. Plon ziarna z łuską oraz bez łuski bardzo duży. Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę wieńcową i rdzę źdźbłową dość duża, na helmintosporiozę, septoriozę liści, septoriozę plew średnia. Rośliny średniej wysokości o dużej odporności na wyleganie. Termin wiechowania i dojrzewania średni. Udział łuski dość mały, masa 1000 ziaren bardzo duża, gęstość w stanie zsypnym duża, wyrównanie ziaren bardzo duże. Zawartość białka średnia, zawartość tłuszczu duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość mała. 2. PASKAL - żółtoziarnista, przeznaczona do uprawy na terenie całego kraju, z wyjątkiem terenów górskich. Plon ziarna z łuską bardzo duży, bez łuski duży do bardzo dużego. Odporność na mączniaka prawdziwego i rdzę źdźbłową dość duża, na rdzę wieńcowa, helmintosporiozę i septoriozę liści średnia. Rośliny średniej wysokości o dość małej odporności na wyleganie. Termin wiechowania dość wczesny, dojrzewania średni. Udział łuski duży, masa 1000 ziaren duża do bardzo dużej, gęstość w stanie zsypnym dość mała, wyrównanie ziaren duże do bardzo dużego. Zawartość białka mała. Zawartość tłuszczu bardzo duża. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża.