Raport z debaty klimatycznej w Jaworznie Społeczne założenia do powiatowego programu niskowęglowego rozwoju Materiał opracowany przez uczestników debaty zebrali: Agnieszka Czachowska Wojciech Kłosowski Komentarz eksperta: Andrzej Kassenberg Warszawa, 11.02.2013 Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej
Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 2
WNIOSKI Z DEBATY KLIMATYCZNEJ W JAWORZNIE Debata w Jaworznie odbyła się dnia 15 stycznia 2013r. w sali sesyjnej Urzędu Miejskiego w Jaworznie. Patronat objęli Minister Środowiska i Prezydent Miasta. Na Debatę zostali zaproszeni i udział w niej wzięli przedstawiciele Urzędu Miejskiego specjaliści i inspektorzy z Wydziału Ochrony Środowiska i Rolnictwa, Wydziału Gospodarki Komunalnej, Wydziału Rozwoju i Polityki Gospodarczej, Wydziału Inwestycji Miejskich, geolog powiatowy, przedstawiciele biznesu - Banku Spółdzielczego w Jaworznie, przedstawicielka Miejskiej Biblioteki Publicznej oraz przedstawiciele III Liceum Ogólnokształcącego (uczniowie z nauczycielką), Stowarzyszenia Inicjatyw Społeczno- Gospodarczych, Miejskiego Przedsiębiorstwa Wodociągów i Kanalizacji Spółka z o.o., Miejskiego Zarządu Dróg i Mostów, Przedsiębiorstwa Komunikacji Miejskiej Spółka z o.o. i Miejskiego Zespołu Obsługi Placówek Oświatowo-Wychowawczych w Jaworznie. Debata miała na celu wypracowanie społecznych założeń do powiatowego/miejskiego programu niskowęglowego rozwoju. W czasie Debaty zostały wymienione następujące uwarunkowania (w postaci zagrożeń i szans), które mają wpływ na rozwój gospodarki regionu a wynikają z kwestii zmian klimatycznych: ZAGROŻENIA: Wyginięcie gatunków chronionych Smog Susze lub powodzie Zmiana fauny i flory Pojawienie się gatunków inwazyjnych Braki wody podziemnej, w potokach i pitnej Zmiany w bioróżnorodności Ograniczenie produkcji rolnej Wzrost kosztów leczenia Błędne priorytety w wykorzystywaniu środków unijnych Brak środków na dofinansowanie OŹE dla gospodarstw indywidualnych Wycinka lasów w celu zwiększenia udziału biomasy Państwa, które nie podpisały deklaracji z Kioto, nie ograniczają emisji CO 2 Polityka klimatyczna kosztuje Spowolnienie rozwoju gospodarczego Konflikty społeczne Wzrost bezrobocia Zamykanie kopalń utrata miejsc pracy Migracje ludności Ograniczenie walorów przyrodniczych miasta We wszystkich grupach za szczególnie ważne uznano te zagrożenia, które wiążą się ze zmianami negatywnymi w środowisku, w tym skażeniem powietrza i wód oraz biurokratyzacja w występowaniu o środki zewnętrzne. Jako szanse grupy wymieniły, co następuje: SZANSE: Możliwość pozyskania środków finansowych z UE Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 3
Efektywniejsze wykorzystanie zasobów naturalnych Efektywniejsze wykorzystanie przestrzeni miejskiej Poprawa jakości środowiska Ograniczenie gospodarowania węglem (UE) ograniczy emisję SO 2 i CO 2 do atmosfery Ograniczenie emisji CO 2 z elektrowni i transportu Zmniejszenie niskiej emisji mniejsza ilość sytuacji smogowych Poprawa zdrowia mieszkańców, w tym ograniczenie zachorowań związanych z chorobami układu oddechowego i kardiologicznego Zwiększenie edukacji Wzrost świadomości mieszkańców miasta Usytuowanie w miastach koszy na odpady zwierzęce Ograniczenie zrzutów z odwodnienia kopalń wykorzystanie wody w gospodarstwie domowym i socjalnym Wzrost aktywności ludzi w kierunku poszukiwania OŹE Większe wykorzystanie OŹE Zwiększenie dotacji na dofinansowanie OŹE przez miasto Nowe miejsca pracy związane z OŹE Rozwój energetyki rozproszonej Rozwój transportu energooszczędnego Zmiany zachowań mieszkańców w związku z użytkowaniem energii Powstanie nowych zawodów Rozwój rolnictwa energetycznego Wykorzystanie biogazu do oczyszczalni ścieków do celów energetycznych Uczestnicy Debaty kontynuując pracę w trzech grupach wypracowali następujące propozycje i wizje Powiatu (zebrane w grupy tematyczne) w 2030 r., biorąc pod uwagę zmiany klimatyczne: 1. TRANSPORT Zrównoważona komunikacja miejska - rozwój transportu publicznego (tani, szybki, wygodny alternatywa dla transportu indywidualnego) Ekologiczny tabor publiczny - autobusy o napędzie elektrycznym i tramwaje Sieć dróg rowerowych 2. ŚRODOWISKO Ujęcie wody pitnej na potoku Wąwolnica przy Zakładach Chemicznych Organika - AZOT 3. ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA I LEGISLACJA Wprowadzanie zachowań ekologicznych od najmłodszych lat Dzielenie się nadwyżkami konsumpcyjnymi Duża świadomość wśród społeczeństwa Lepsze przepisy i ich spójność 4. BUDOWNICTWO I ZAGOPODAROWANIE PRZESTRZENNE Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 4
Minimalizacja lub całkowite wyeliminowanie spalania węgla w domowych piecach centralnego ogrzewania. Podłączenie do sieci miejskiej, ciepłowniczej budynków jednorodzinnych (ograniczenie emisji) Dofinansowanie do termomodernizacji budynków mieszkalnych Rozwój budownictwa energooszczędnego i pasywnego Inteligentne miasta Zielone dachy Zbieranie i wykorzystanie wody deszczowej Zagospodarowanie nieużytków poprzemysłowych Budowa systemu parków miejskich 5. ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Energetyka prosumencka (ogniwo fotowoltaiczne, kolektory słoneczne, OŹE na każdym dachu) Własna produkcja energii rowerek treningowy do produkcji prądu 6. ODPADY Idealna gospodarka komunalna (śmieciowa) 100% odzysk odpadów elektrycznych i elektronicznych Obowiązkowa segregacja odpadów i 100% odzysk Brak problemu z odpadami W czasie głosowania 21 punktów otrzymała propozycja: ROZWÓJ ZRÓWNIOWAŻONEGO TRANSPORTU MIEJSKIEGO, następnie 11 i 10 punktów otrzymały kolejno: EDUKACJA I ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA oraz ENERGETYKA PROSUMENCKA i uznano je tym samym, jako najważniejsze do realizacji, następnie 8 punktami wybrano propozycję: SEGREGACJA ODPADÓW W KAŻDYM GMINNYM BUDYNKU i INSTYTUCJI, pozostałe propozycje otrzymały od 5 do 0 punktów. Pierwsza grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: ENERGETYKA PROSUMENCKA. Wymieniono następujące zasoby i działania: Sieć siłowni produkujących prąd siłą mięśni o Chęci o Świadomość urzędników o Instytucje finansowe o Przechowywanie energii zmagazynowanej w akumulatorach podczas jazdy na rowerze wykorzystanie później w gospodarstwie domowym Dofinansowania z budżetu miasta Zwrot 45% kosztów poniesionych w związku z inwestycją z NFOŚ Instalowanie baterii słonecznych na dachach Termomodernizacja wraz z usunięciem azbestu (budownictwo jedno- i wielorodzinne) Wykorzystanie korytarza powietrznego (Jeleń) do budowy wiatraków (energia wiatrowa) Odpowiedni teren do instalowania pomp ciepła (Jaworzno) Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 5
Druga grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: ZRÓWNOWAŻONY TRANSPORT MIEJSKI, który, jak wielokrotnie podkreślono jest ważny dla mieszkańców. Wymieniono następujące zasoby: Studium komunikacyjne Zaczątki ścieżek rowerowych Przebudowa dróg miejskich Świadomość władz miasta o potrzebach w tym zakresie Upłynnienie ruchu obwodnice centrum PKM Jaworzno + MZDIM Bagażniki rowerowe na autobusach PKM i działania: Edukacja Budowa parkingów poza centrum Zakup taboru niskopojemnego dla PKM (elektryczny) do ekonomicznej obsługi tras o stosunkowo niskim wypełnieniu Zwiększenie częstotliwości kursowania PKM Rozbudowa sieci ścieżek rowerowych Płatne parkingi w centrum Regulacje prawne ograniczające nieuczciwą konkurencję (minibusy) Tramwaj Remont magistrali kolejowej Trzecia grupa skupiła się na spisaniu zasobów i instrumentów dla propozycji: EDUKACJA I ŚWIADOMOŚĆ EKOLOGICZNA. Wymieniono następujące zasoby: Lekcje ekologiczne, konkursy, happeningi Zbiórki elektroodpadów Sprzątanie świata Wyjazdy dzieci i młodzieży do 3 miasteczek ekologicznych (ośrodków edukacji ekologicznej) Lekcje prowadzone przez Chorzowski Ogród Botaniczny Udział miasta w akcji Dzień bez samochodu Wydawnictwa o przyrodzie miasta Jaworzna Informacja na stronach internetowych Certyfikat Gmina Bliska Środowisku Przyjęty program ochrony środowiska i działania: Organizacja spotkań w celu edukacji ekologicznej z bonusami Tworzenie w szkołach profili ekologicznych Upowszechnienie edukacji dorosłych poprzez organizacje pozarządowe Postery, filmiki, ulotki na stronie miejskiej Wykorzystanie środków zewnętrznych (unijnych, WFOŚiGW) na edukację ekologiczną Tworzenie centrów edukacji ekologicznej Dotarcie z informacją ekologiczną do ludzi starszych (poprzez diecezje, służby zdrowia) Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 6
W czasie podsumowania Debaty uczestnicy podkreślili, że we wprowadzaniu zmian bardzo ważnym jest zaangażowanie każdej osoby oraz podejmowanie wspólnie wypracowanych działań. Debata wykazała także głębokie zrozumienie przez jej uczestników zagadnień ekologicznych i ochrony środowiska. Wyrażona chęć popracowania nad dalszym zrównoważonym rozwojem miasta, może zostać kontynuowana poprzez organizację szeregu spotkań poświęconych temu tematowi, tym bardziej, że w Jaworznie wiele działań w tym kierunku już zostało podjętych, a temat cieszy się zrozumieniem wśród władz oraz mieszkańców. Komentarz eksperta. Debata wykazała, że w mieście Jaworzno wiele się dzieje i podejmowane są różne inicjatywy dotyczące przeciwdziałania zmianom klimatu. Mimo tego, że w Jaworznie istnieją dwie duże elektrownie a miasta posiada tradycje górnicze spotkanie wyraźnie pokazało, potrzebę i chęć debatowanie na temat przyszłości z uwzględnieniem działań, które jednocześnie służą ochronie klimatu i adaptacji do nich jak i także pobudzeniu lokalnej gospodarki prowadzącej do tworzenia przyjaznych środowisku miejsc pracy, czego przykładem jest wybór wizji Zrównoważony Transport Miejskich. Dlatego warto może rozważyć wykorzystanie doświadczeń w tworzeniu transportowego okrągłego stołu i w celu zintegrowania i skoordynowania działań z inicjatywy Prezydenta powołać w porozumieniu z sąsiednimi gminami Jaworznicki Okrągły Stół Transportowy (JOST). JOST byłby stałą strukturą, która umożliwiałaby wypracowanie własnych rozwiązań i konsultacje propozycji rozwiązań wnoszonych przez władze samorządowe w określonych sprawach dotyczących transportu w mieście i jego okolicy. Uczestnikami JOST byliby przedstawiciele różnych grup interesu szczególnie zainteresowanych rozwojem transportu. JOST na swoich spotkaniach w drodze konsensusu wypracowywałby rekomendacje (wraz ze strategią ich wdrażania) dla władz samorządowych, co do realizacji polityki zrównoważonego rozwoju transportu oraz wspierałby władze samorządowe w tym wdrażaniu. Cały proces byłyby przejrzysty dla społeczności miasta, która nie tylko byłaby o tym informowana, ale miałaby możliwości na niego oddziaływać. W konsekwencji przyczyniłoby to się do znaczącego ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Szczególnie warte są podkreślenia podejmowane przez miasto działań na rzecz promocji postaw ekologicznych zwłaszcza wśród młodzieży. Uczestnictwo młodych ludzi w debacie w istotny sposób ją wzbogaciło. Biorąc pod uwagę wypracowany w ramach spotkania drugi element wizji dotyczący Edukacji i Świadomości Ekologicznej warto rozważyć powołanie przy Radzie Miasta forum gdzie młodzi ludzie wypracowywaliby i prezentowali pomysły i inicjatywy służące budowaniu ekologicznego obrazu Jaworzna, a także uczestniczyli w ich wdrażaniu. Dlatego proponuje się powołanie Młodzieżowej Rady ds. Zrównoważonego Rozwoju M. Jaworzno. Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 7
Co po debacie? W ramach projektu Dobry klimat dla powiatów w jednym powiecie uczestniczącym w projekcie społeczne założenia wypracowane podczas debaty zostaną rozwinięte w pełnoprawny Program Niskowęglowego Rozwoju na koszt projektu. Wybór powiatu zostanie ogłoszony do końca 2013 roku podczas regionalnych konferencji klimatycznych projektu organizowanych przez Związek Powiatów Polskich. Preferowany będzie wybór powiatu, który podpisał deklarację Dobry klimat dla powiatów. Program zostanie opracowany przez zespół ekspercki projektu wraz z udziałem społecznym mieszkańców powiatu w latach 2014-15. W ramach opracowywania programu zidentyfikowane zostaną projekty, które mogą być przedłożone do finansowania ze środków Unii Europejskiej w perspektywie finansowej do roku 2020. Wybranym uczestnikom debat, którzy wyróżnili się wsparciem społecznych założeń programu niskowęglowego rozwoju w swoim powiecie, a także aktywnie włączyli się w społeczność internetową Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego, zostanie zaoferowana możliwość bezpłatnego wyjazdu studyjnego do Kornwalii pierwszego niskowęglowego regionu w Wielkiej Brytanii. W społeczności internetowej Lokalnych Inicjatorów Społeczeństwa Obywatelskiego można wymienić się doświadczeniami z osobami, które na co dzień w swoim powiecie aktywnie zajmują się problematyką zmian klimatu, a także uzyskać wsparcie od ekspertów projektu Dobry klimat dla powiatów. Społeczność internetowa znajduje się pod adresem: http://liso.chronmyklimat.pl Projekt Dobry klimat dla powiatów jest realizowany przy udziale środków instrumentu finansowego LIFE+ Komisji Europejskiej oraz dofinansowaniu Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Społeczne założenia Programu Niskowęglowego Rozwoju miasta Jaworzno 8