Alfred Marshall (1842-1924) Drugi (obok Leona Walrasa) twórca ekonomii neoklasycznej Zasady ekonomii, 1890 Ekonomia polityczna a ekonomia w ujęciu Marshalla Główny cel ekonomii: poprawa dobrobytu ludzi, a zwłaszcza ubogich
Alfred Marshall o matematyce w ekonomii 1. Używaj matematyki jako języka stennograficznego, a nie jako narzędzia badawczego. 2. Trzymaj się jej aż skooczysz. 3. Przetłumacz to na angielski. 4. Zilustruj to przykładami mającymi znaczenie w realnym świecie. 5. Spal matematykę (to znaczy twój zapis matematyczny). 6. Jeżeli nie udaje ci się 4. to spal 3.
Metoda badawcza Marshalla Kombinacja podejścia matematycznego oraz podejścia historycznego (tzw. szkoła historyczna) Przyczyny ograniczonej przydatności matematyki w ekonomii: Złożonośd gospodarki Problem ujęcia czasu w modelach ekonomicznych
Teoria równowagi ogólnej (RO) kontra podejście oparte na równowadze cząstkowej (RO) RO uwzględnia jednocześnie wszystkie rynki w gospodarcze (rynki produktów finalnych oraz czynników produkcji) RC zakłada, że sytuacja na większości rynków nie ma wpływu na interesujący nas rynek i analizuje go w oderwaniu od innych (ceteris paribus) Przykład rynku soku pomaraoczowego Równowaga cząstkowa w XX wieku
Metodologia Marshalla Aby uwzględnid znaczenie czasu w badaniach ekonomicznych wprowadził analityczny podział na 4 rodzaje czasu: Okres rynkowy (krzywa podaży sztywna) Okres krótki (krzywa podaży elastyczna) Okres długi (krzywa podaży dosk. elastyczna) Okres sekularny (zmiany technologii, liczby ludności)
Teoria wartości A. Marshalla Jest syntezą klasycznej i marginalistycznej teorri cen Uwzględnia analityczny podział czasu na 4 kategorie Zasadnicza teza: w ogólnym przypadku MU, koszt produkcji i cena są współzależne, nawzajem wyznaczają swoje wartości Nie ma jednej przyczyny ceny
Teoria wartości A. Marshalla Analogia do kul umieszczonych w misie Teorie wartości klasyczna, marginalistyczna i inne są błędne W zależności od długości okresu analitycznego inne czynniki odgrywają dominującą rolę w wyznaczaniu ceny Im dłuższy okres, tym większa rola kosztu produkcji (podaży)
Teoria wartości Marshalla Okres rynkowy o cenie decyduje popyt Okres krótki o cenie współdecydują popyt i podaż Okres długi o cenie decyduje podaż
Inne osiągnięcia Marshalla Upowszechnił w ekonomii pojęcie cenowej elastyczności popytu (procentowa zmiana ilości żądanej w stosunku do procentowej zmiany ceny) Wprowadził inne innowacje teoretyczne (1) Pojęcie nadwyżki konsumenta
Nadwyżka konsumenta
Zmiany nadwyżki konsumentów jako miara zmian dobrobytu społecznego
Inne innowacje teoretyczne Marshalla Analiza kosztów produkcji i podaży w różnych okresach analitycznych (krótkim i długim) Przedstawił pełną analizę zachowania się firmy w otoczeniu konkurencyjnym w krótkim okresie (równowaga, gdy p=mc, firma nie zaprzestaje produkcji gdy przynosi stratę, ale p> min AVC) Nieco zmodyfikował teorię podziału opartą na idei produkcyjności kraocowej
Osiągnięcia i wpływ Marshalla Neoklasyczna teoria wartości Podejście oparte na równowadze cząstkowej Uwzględnienie roli czasu Mikroekonomia współczesna na poziomie podstawowym i średnim jest Marshallowska (poza teoriami konkurencji niedoskonałej i paroma ledwie innowacjami)
Szkoła historyczna w ekonomii Ekonomia heterodoksyjna a ekonomia ortodoksyjna (głównego nurtu) Ekonomia neoklasyczna stała się ekonomią głównego nurtu od lat 40. XX wieku Wpływ heterodoksji na główny nurt Przykłady kierunków heterodoksyjnych: Szkoła historyczna w ekonomii Szkoła austriacka w ekonomii
Szkoła historyczna w ekonomii Powstała w latach 40. XIX wieku w Niemczech (chod działała także w Anglii) Bardzo zróżnicowane poglądy przedstawicieli (łączyła ich głównie krytyka ekonomii klasycznej i później neoklasycznej) Wyróżniamy: Starszą szkołę historyczną Młodszą szkołę historyczną
Starsza szkoła historyczna Friedrich List (1789-1846), działa w latach 20.-40. XIX w. Ekonomia klasyczna nie jest uniwersalna nie można jej stosowad do wszystkich czasów i kultur Wnioski Smitha, Ricardo i Milla są właściwe dla Anglii, ale niestosowne do rolniczych Niemiec Nacjonalizm gospodarczy analiza emocjonalna, tylko quasi-naukowa
Starsza szkoła historyczna, c.d. Ekonomia powinna stosowad metody historii a nie nauk ścisłych indukcję zamiast dedukcji Ekonomia powinna odkrywad prawa rządzące gospodarką na poszczególnych etapach rozwoju (np. koczowniczym, pasterskim, rolniczym, przemysłowym, handlowym itp.) Prawa te nie będą uniwersalne, ale historycznie zmienne
Starsza szkoła historyczna, c.d. Wg Lista leseferyzm jest zawodny i przynajmniej w przypadku Niemiec i USA paostwo powinno kierowad rozwojem gospodarek Polityka protekcjonistyczna cła i ograniczenia importu
Młodsza szkoła historyczna Gustav Schmoller (1838-1917) Również atakuje uniwersalizm ekonomii (neo)klasycznej Używa metod indukcyjnych, historycznego opisu, bez teorii Zwolennicy reform społecznych, socjalizmu paostwowego kierowanego przez arystokrację Brak wpływu neoklasycyzmu w Niemczech
Młodsza szkoła historyczna spór o metodę, lata 80.-90. XIX w. 1883 Carl Menger wydaje książkę w której krytykuje metodę historyczną 1888 Gustav Schmoller skrytykował Mengera i to sprowokowało gorącą i bezowocną debatę na temat metody uprawiania ekonomii Podejście neoklasyczne zatriumfowało Rozwój ekonomii w Niemczech na kilka dekad zatrzymał się
Stara ekonomia instytucjonalna Kierunek heterodoksyjny (koniec XIX wieku lata 40. XX wieku) Działała głównie w USA Zmarginalizowana w latach 40. Quasi-instytucjonalizm (G. Myrdal, J. K. Galbraith, lata Odrodzenie nowa ekonomia instytucjonalna (od lat 80. XX w.)
Thorstein Veblen (1857-1929)
Thorstein Veblen (1857-1929) Życie Teoria klasy próżniaczej, 1899 Ekonomista i socjolog Veblenowska ekonomia: Krytyka ekonomii neoklasycznej Analiza kapitalizmu Scenariusze rozwojowe kapitalizmu
Veblena krytyka ekonomii neoklasycznej Krytykował następujące twierdzenia ekonomii neoklasycznej: 1. doskonale konkurencyjna gospodarka zmierza do optymalnych wyników Wg Veblena korporacje ograniczają konkurencję, monopolizują rynki, podnoszą ceny, doprowadzają do międzynarodowych konfliktów, kryzysów finansowych i masowego bezrobocia
Veblena krytyka ek. neoklasycznej 2. Krytyka hedonistycznej i atomistycznej natury ludzkiej Ludzie nie kierują się maksymalizacją użyteczności. Działanie ludzi wynika ze splotu złożonych motywacji instynktów (m. in. rodzicielski, dobrej roboty, bezinteresownej ciekawości, zachłanności itd.) 3. Krytyka statycznego podejścia do badania gospodarki Ekonomia powinna byd nauką ewolucyjną, badającą genezę i rozwój instytucji gospodarczych w długim okresie
Veblena krytyka ekonomii neoklasycznej 4. Krytyka wysokiego poziomu abstrakcji w ek. neoklasycznej Metoda dedukcyjna jest nieprzydatna; teoria równowagi ogólnej również. Ekonomia powinna prowadzid szczegółowe badania empiryczne, na podstawie których będzie można formułowad hipotezy badawcze (indukcja)
Veblenowska analiza kapitalizmu Jak następuje rozwój społeczeostw? 1. instynkt bezinteresownej ciekawości i dobrej roboty powodują postęp technologiczny (wyposażenie techniczne produkcji, wiedza, umiejętności itp.) 2. zmiany technologiczne powodują zmiany instytucji Instytucje to dominujące sposoby myślenia, poglądy, postawy, tradycje. Instytucje determinują stan i rozwój społ.-ekon. społeczeostw
Veblen o rozwóju społeczno-ekon. Instytucje zmieniają się wolniej niż technologia i w związku z tym nigdy nie są do niej dostosowane powstaje konflikt Marks a Veblen podobieostwa teorii rozwoju społ.-gosp. Wg Veblena przyszłośd nie jest zdeterminowana, wynik ewolucji instytucjonalnej nie jest przewidywalny
Veblen o rozwoju kapitalizmu W kapitalizmie wyłoniły się 2 rodzaje instytucji ekonomicznych: 1. Instytucje pieniężne związane ze zdobywaniem pieniędzy (biznesmeni, menadżerowie, politycy, wojskowi, lekarze, prawnicy itp.) Cel maksymalizacja zysków 1. Instytucje produkcyjne związane z produkowaniem dóbr (inżynierowie, technicy, robotnicy) Cel maksymalizacja wielkości i jakości produkcji Wynik: konflikt między osobami ucieleśniającymi te 2 typy instytucji
Możliwe scenariusze rozwoju kapitalizmu 1. Zachowanie status quo marnotrawienie zasobów, zaostrzające się kryzysy 2. Rewolucja socjalistyczna 3. Rewolucja technokratyczna 4. Zwrot ku paostwu policyjnemu lub dyktaturze
Veblen o konsumpcji w kapitalizmie Jaka jest rola konsumpcji? Instynkt rywalizacji jeden z najsilniejszych naturalnych instynktów We wczesnych fazach rozwoju realizował się przez demonstrację siły, przemocy itp. W kapitalizmie przybiera różne formy w zależności od klasy społecznej Ludzie ucieleśniający instytucje pieniężne rywalizują głównie przez maksymalizację majątku Ludzie ucieleśniający instytucje produkcyjne rywalizują głównie poprzez pracowitośd, pomysłowośd i oszczędnośd.
Veblen o konsumpcji w kapitalizmie Ludzie ucieleśniający instytucje pieniężne tworzą klasę próżniaczą (bogactwo głównym celem, praca fizyczna pogardzana) Ponieważ bogactwa samego w sobie nie widad klasa próżniacza demonstruje je angażując się w: Ostentacyjne próżniactwo (próżniactwo na pokaz) Ostentacyjną konsumpcję (konsumpcję na pokaz) Działaniami tymi zaraża również inne klasy Są one nieodłącznymi elementami kapitalizmu Efektem, wg Veblena, jest marnotrawstwo dóbr i czasu
Podsumowanie myśli Veblena Teoria rozwoju społeczno-eknomicznego Pomieszanie analizy pozytywnej z wnioskami normatywnymi Pewien wpływ na ekonomię klasyczną w dziedzinie krytyki założeo tej ostatniej Aby zastąpid daną teorię potrzeba nowej teorii, nie wystarczy krytyka lub samo gromadzenie faktów
Inni przedstawiciele starej ekonomii instytucjonalnej Wesley Mitchell (1874-1948) Twórca National Bureau of Economic Research (NBER) (1920) Krytkował abstrakcyjne modele ekonomi ortodoksyjnej Badał cykl koniunkturalny opierając się na zebranym materiale empirycznym, unikając jasno sformułowanej teorii Tłumaczył cykl koniunkturalny odwołując się do reakcji firm na zmiany stóp zysku Jego ekonomię nazwano pomiarem bez teorii
John R. Commons (1862-1945) Również ekonomista amerykaoski, wykładał w Uniwersytecie Wisconsin Wniósł duży wkład w dziedzinie reformy socjalnej w USA a także do ekonomiki rynku pracy Uważał, że należy wyeliminowad wady leseferyzmu, pozostawiając istotę kapitalizmu nietkniętą Jego ekonomia jest jednym ze źródeł idei paostwa dobrobytu
John R. Commons (1862-1945) Przygotował projekty wielu reform społecznych: Ustawy o bezpieczeostwie pracy Regulacja usług komunalnych Ustawy o pracy dzieci Regulacje o minimalnej płacy kobiet Ustawy o zasiłkach dla bezrobotnych W latach 30. były to posunięcia radykalne Wiele reform udało się wprowadzid w życie (polityka New Deal prezydenta Roosevelta 1933-1939) Commons sądził, że nowoczesny kapitalizm wymaga interwencji paostwa, jeżeli ma byd to system sprawiedliwy społecznie
Idee ekonomiczne Commonsa Podobnie jak Veblen utrzymywał, że problemy gospodarcze należy rozpatrywad dynamicznie, ewolucyjnie i z szerokiej perspektywy (a nie wyłącznie w dedukcyjny sposób) Próbował łączyd ekonomię z historią i prawem Odrzucał leseferyzm i optymistyczną wizję działania niewidzialnej ręki rynku Używał analizy instytucjonalnej do uzasadnienia szerokiego zakresu reform socjalnych Nie wywarł wpływu na teorię ekonomii (głównego nurtu ekonomię neoklasyczną)
Ekonomia instytucjonalna po II wojnie światowej 1. Quasi-instytucjonaliści 2. Nowa ekonomia instytucjonalna
Quasi-instytucjonalizm Gunnar Myrdal (1898), The political element in the development of economic theory, 1930, 1955. Krytykował ekonomię głównego nurtu (ekonomię neoklasyczną - EN) 1. EN jest normatywna a powinna byd pozytywną nauką 2. EN jest zbyt wąsko zdefiniowana 3. EN w nieuprawniony sposób preferuje leseferyzm Myrdal argumentował na rzecz krajowego i międzynarodowego planowania makroekonomicznych celów rozwoju gospodarki Nawoływał również do stworzenia zunifikowanej nauki społecznej zajmującej się problemami rozwoju gospodarczego
John Kenneth Galbraith (1908-2006) American Capitalism, 1952 Krytykował EN za nieadekwatne wyjaśnienie działania gospodarki amerykaoskiej Dlaczego gospodarka prosperuje nawet w obliczu faktu, że rynki są mało konkurencyjne? (monopole, oligopole) Ponieważ powstały tzw. równoważące się siły, które zapobiegają złym konsekwencjom siły wielkich korporacji Przykłady: związki zawodowe, polityka rządu itp. Równoważące siły utrzymują gospodarkę w równowadze, Countervailing powers keep the economy in balance and allow it to produce welfare for members of society.
John Kenneth Galbraith (1908-2006) The affluent society, 1958 W społeczeostwie amerykaoskim mamy do czynienia z poważną nieefektywnością alokacji zasobów w gospodarce Popyt na towary jest nieograniczony ponieważ pragnienia konsumentów w zamożnym społeczeostwie są tworzone i manipulowane prze producentów Konsekwencje: Teoria konsumenta ekonomii głównego nurtu powinna byd odrzucona (dlaczego?) Podaż tzw. dóbr publicznych jest zbyt niska (preferencje na nie nie są tworzone przez producentów)
John Kenneth Galbraith (1908-2006) The new industrial state, 1967 Krytykował tym razem teorię firmy i podaży ekonomii głównego nurtu Criticized mainstream account of the theory of firm and supply Postęp technologiczny powstanie wielkich korporacji oddzielenie własności od kontroli przetrwanie (nie maksymalizacja zysków) jest celem korporacji korporacje zmierzają do kontrolowania rynków poprzez manipulację preferencji konsumentów i kształtowanie stosunków z innymi podmiotami (rządem, związkami zawodowymi itp.)