Przegląd zasad ramowych dotyczących pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego 1. Wprowadzenie Konsultacje Zasady ramowe dotyczące pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego 1 ( zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego lub zasady ramowe ) obejmują reguły, którymi kieruje się Komisja, dokonując oceny pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego. Zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego weszły w życie dnia 1 stycznia 2004 r. i początkowo miały obowiązywać przez trzy lata. Od tamtej pory Komisja dwukrotnie zdecydowała o przedłużeniu okresu obowiązywania zasad ramowych: w 2006 r. 2 o dwa lata i w 2008 r. o kolejne trzy lata 3. Zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego obowiązują więc obecnie do 31 grudnia 2011 r. W związku z tym, że obowiązujące zasady ramowe tracą moc z końcem 2011 r., służby Komisji rozpoczęły ocenę wyników ich stosowania, aby ustalić, czy Komisja powinna nadal stosować obowiązujące zasady ramowe, zmienić je, czy też pozwolić im wygasnąć w 2011 r. Celem niniejszych konsultacji jest zatem zaproszenie państw członkowskich i zainteresowanych stron do wyrażenia swoich opinii na temat stosowania zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego. Niniejsze konsultacje są jednocześnie częścią oceny wpływu dotyczącej przyszłości zasad ramowych, którą służby Komisji przeprowadzą zgodnie z odpowiednimi wytycznymi 4. Przemysł stoczniowy jest jednym z nielicznych sektorów, w przypadku których wciąż stosuje się szczególny system pomocy państwa przewidujący zwolnienie ze stosowania (ogólnych) zasad horyzontalnych. Było to do tej pory uzasadnione częściowo względami historycznymi, a częściowo pewnymi cechami charakterystycznymi rynku stoczniowego, przede wszystkim ogólnie panującą opinią, że na rynkach światowych występują cykliczne nadwyżki mocy produkcyjnych. Ogólnym założeniem zasad ramowych jest możliwość przekazywania pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa z wyjątkiem sytuacji, w których zastosowanie mają szczegółowe postanowienia zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego. Wspomniane postanowienia szczegółowe dotyczą następujących dziedzin: pomoc na badania naukowe, rozwój i innowacje 5, pomoc 1 2 Dz.U. C 317 z 30.12.2003, s. 11. Zob. komunikat Komisji w sprawie przedłużenia okresu obowiązywania wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego, Dz.U. C 260 z 28.10.2006, s. 7. 3 Zob. komunikat Komisji w sprawie przedłużenia okresu obowiązywania wspólnotowych zasad ramowych dotyczących pomocy państwa dla przemysłu stoczniowego (Dz.U. C 173 z 8.7.2008, s. 3). 4 Zob. wytyczne Komisji w sprawie oceny skutków: http://ec.europa.eu/governance/impact/commission_guidelines/commission_guidelines_en.htm 5 Proszę zauważyć, że niniejsze konsultacje nie dotyczą projektów finansowanych na mocy ramowego programu badań (V, VI, VII).
na zamykanie przedsiębiorstw, pomoc na tworzenie miejsc pracy, kredyty eksportowe, pomoc rozwojowa i pomoc regionalna. Ponieważ przemysł stoczniowy kwalifikuje się również do otrzymywania pomocy na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa, niniejsze konsultacje powinny przede wszystkim pomóc ustalić, czy szczegółowe postanowienia zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego są nadal uzasadnione. Do tej pory Komisja przyjęła ogółem 35 decyzji opartych na postanowieniach szczególnych zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego, w tym decyzji dotyczących zarówno programów, jak i pomocy ad hoc nieobjętej programami 6. Na podstawie swego doświadczenia ze stosowaniem zasad ramowych służby Komisji na obecnym etapie mają wątpliwości co do konieczności dalszego istnienia szczegółowych postanowień w sprawie pomocy na zamykanie przedsiębiorstw i pomocy na tworzenie miejsc pracy. Wątpliwości te biorą się stąd, że w całym okresie stosowania zasad ramowych, tj. od 2004 r., nie było żadnych zgłoszeń w sprawie tych dwóch rodzajów pomocy. Podobne wątpliwości dotyczą konieczności utrzymania szczególnego systemu pomocy regionalnej na rzecz przemysłu stoczniowego może to zależeć od tego, czy w unijnym przemyśle stoczniowym nadal występują cykliczne nadwyżki mocy produkcyjnych. Z otrzymanych do tej pory sprawozdań państw członkowskich wynika, że pomoc na innowacje jest wykorzystywana częściej niż inne postanowienia zasad ramowych. Służby Komisji powinny jednak dokładniej zbadać skuteczność tych reguł i ich wpływ na innowacyjność i konkurencyjność stoczni UE i całego unijnego przemysłu stoczniowego. Zgłoszenia państw członkowskich dotyczące kredytów eksportowych i pomocy rozwojowej są zasadniczo oceniane na podstawie porozumienia OECD w sprawie wytycznych w dziedzinie kredytów eksportowych wspieranych przez państwo oraz porozumienia sektorowego OECD w sprawie kredytów eksportowych dla statków, do których odnoszą się zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego. Wydaje się, że w przypadku tych postanowień nie wystąpiły szczególne problemy z ich stosowaniem, zostanie to jednak poddane dokładniejszej analizie w kontekście niniejszego przeglądu. Niektóre problemy, z jakimi zmaga się dziś unijny przemysł stoczniowy, wynikają, przynajmniej częściowo, z kryzysu gospodarczego i finansowego. Za przykład może posłużyć nagły spadek popytu na nowe statki, jaki nastąpił w latach 2009/2010, po kilkunastu latach wysokiego zapotrzebowania. Ponadto wydaje się, że niektóre stocznie i właściciele statków mają problemy z dostępem do finansowania. Służby Komisji pragną zauważyć, że kwestie związane z kryzysem gospodarczym i finansowym powinny być przede wszystkim oceniane w kontekście ram prawnych dotyczących środków pomocy państwa mających na celu walkę z kryzysem 7. 6 Wszystkie decyzje Komisji są publikowane na stronie internetowej DG ds. Konkurencji, gdzie za pomocą wyszukiwarki można znaleźć decyzje, podając sektor, państwo członkowskie lub rok: http://ec.europa.eu/competition/elojade/isef/index.cfm?clear=1&policy_area_id=3 Zob. http://ec.europa.eu/competition/state_aid/legislation/temporary.html 2
Niniejsze konsultacje zasadniczo ograniczają się do obecnego zakresu zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego. Głównym celem przeglądu tych zasad jest zwiększenie przejrzystości i skuteczności reguł pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego, a także uproszczenie ogólnej struktury reguł pomocy państwa. Służby Komisji są jednak gotowe przyjrzeć się wszelkim innym kwestiom, jakie mogą mieć znaczenie dla pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego. 2. Jak wziąć udział w konsultacjach Państwa członkowskie i inne zainteresowane strony proszone są o wypełnienie kwestionariusza. Odpowiedzi można udzielać we wszystkich językach urzędowych UE. Z uwagi na możliwość opóźnień w tłumaczeniu odpowiedzi udzielonych w niektórych językach mile widziane jest załączenie tłumaczenia w jednym z języków roboczych Komisji (angielskim, francuskim lub niemieckim). Mile widziane będą także wszelkie dodatkowe uwagi, wykraczające poza kwestie poruszone w kwestionariuszu. Niektóre pytania są adresowane do organów państwowych lub konkretnych zainteresowanych stron. Nie jest więc konieczne odpowiadanie na wszystkie pytania. Jeśli dane pytanie Państwa nie dotyczy, proszę odpowiedzieć nie dotyczy. Termin nadsyłania odpowiedzi upływa dnia 06.12.2010. Odpowiedzi należy przesyłać do Kancelarii ds. Pomocy Państwa w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej na następujący adres: European Commission, DG COMP, State aid registry, 1049 Brussels, "HT 2656", a najlepiej pocztą elektroniczną na adres Stateaidgreffe@ec.europa.eu. Służby Komisji zamierzają opublikować nadesłane odpowiedzi na swojej stronie internetowej http://ec.europa.eu/competition/consultations/open.html. W związku z tym, jeśli nie chcą Państwo ujawniać swojej tożsamości lub części swoich odpowiedzi, należy to wyraźnie zaznaczyć oraz załączyć jawną wersję swoich odpowiedzi. Jeśli nie wskażą Państwo żadnych treści poufnych, DG ds. Konkurencji uzna, że odpowiedź nie zawiera takich treści i może być opublikowana w całości. 3
KWESTIONARIUSZ INFORMACJE O RESPONDENCIE Przepisy dotyczące ochrony danych osobowych na stronie internetowej EUROPA znajdują się pod adresem: http://ec.europa.eu/geninfo/legal_notices_pl.htm#personaldata Oświadczenie o ochronie prywatności: Otrzymane odpowiedzi oraz tożsamość respondenta zostaną opublikowane w Internecie, chyba że respondent sprzeciwi się publikacji swoich danych osobowych, powołując się na konieczność ochrony swoich uzasadnionych interesów. W takim przypadku odpowiedzi mogą zostać opublikowane anonimowo. W innym przypadku uwagi nie zostaną opublikowane, a ich treść, zasadniczo, nie zostanie uwzględniona. Proszę podać swoje dane teleadresowe. Imię i nazwisko / Nazwa Reprezentowana organizacja Miejsce (kraj) Adres e-mail: Proszę opisać główny zakres działalności swojego przedsiębiorstwa/ organizacji/ stowarzyszenia. W przypadku stoczni proszę podać główne rodzaje wytwarzanych produktów. SEKCJA A: PYTANIA OGÓLNE A.1. a) Stosowanie zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego przez organy krajowe Czy po 2004 r. polskie władze udzielały pomocy państwa na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? Jeżeli tak, to: proszę podać całkowitą kwotę pomocy (w mln EUR) w ujęciu rocznym, przyznanej przez polskie władze (w regionie/ kraju) między 2004 r. a czerwcem 2010 r. na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego; proszę podać dokładne kwoty pomocy udzielonej na mocy wyszczególnionych niżej poszczególnych postanowień zasad ramowych oraz zaznaczyć, jeśli to możliwe, czy pomoc została udzielona w ramach zatwierdzonego programu pomocy państwa, czy też jako pomoc indywidualna: pomoc rozwojowa, pomoc na zamykanie przedsiębiorstw, pomoc przeznaczona na tworzenie miejsc pracy, kredyty eksportowe, pomoc rozwojowa, pomoc regionalna. 4
proszę podać całkowitą liczbę beneficjentów pomocy udzielonej na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego we wskazanym powyżej okresie; proszę wskazać, czy beneficjentami były: a) stocznie, b) jednostki powiązane, c) właściciele statków. Jakie jest Państwa ogólne doświadczenie związane ze stosowaniem zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? Jakie jest pozytywny/ negatywny wpływ tej pomocy? W szczególności: Jaki wpływ ma ona na ogólnoświatową pozycję konkurencyjną przemysłu stoczniowego UE? Czy ma ona wpływ na wydajność tego przemysłu?? Czy ma ona wpływ na poszczególne przedsiębiorstwa lub niektóre regiony? Czy ma ona wpływ na poziom zatrudnienia w sektorze, na przykład pod względem utworzonych lub straconych miejsc pracy? W jaki sposób pomoc udzielana na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego przyczynia się do specjalizacji w unijnym przemyśle stoczniowym? Czy pobudza ona podnoszenie kwalifikacji pracowników, poprawę stanu środowiska, jakości produktów? Jak oceniają Państwo obciążenia administracyjne związane ze stosowaniem zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? A.1. b) Stosowanie zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego w ocenie zainteresowanych stron Czy między 2004 r. a czerwcem 2010 r. Państwa przedsiębiorstwo lub członkowie Państwa stowarzyszenia korzystali z pomocy państwa na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? Jeżeli tak, to: proszę podać całkowitą kwotę pomocy (w mln EUR) w ujęciu rocznym, jaką otrzymało Państwa przedsiębiorstwo między 2004 r. a czerwcem 2010 r. na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego; proszę podać dokładne kwoty pomocy udzielonej na mocy wyszczególnionych niżej postanowień zasad ramowych oraz zaznaczyć, czy pomoc została udzielona w ramach zatwierdzonego programu pomocy państwa, czy też jako pomoc indywidualna: pomoc na innowacje, pomoc na zamykanie przedsiębiorstw, pomoc przeznaczona na tworzenie miejsc pracy, kredyty eksportowe, pomoc rozwojowa, pomoc regionalna. Jakie jest Państwa ogólne doświadczenie związane ze stosowaniem zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? Jaki jest pozytywny/ negatywny wpływ pomocy udzielanej na mocy tych zasad? W szczególności: 5
Jaki wpływ ma ona na ogólnoświatową pozycję konkurencyjną przemysłu stoczniowego UE? Czy ma ona wpływ na wydajność tego przemysłu? Czy ma ona wpływ na poszczególne przedsiębiorstwa lub niektóre regiony? Czy ma ona wpływ na poziom zatrudnienia w sektorze, na przykład pod względem utworzonych lub straconych miejsc pracy? W jaki sposób pomoc udzielana na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego przyczynia się do specjalizacji w unijnym przemyśle stoczniowym? Czy pobudza ona podnoszenie kwalifikacji pracowników, poprawę stanu środowiska, jakości produktów? Jak oceniają Państwo obciążenia administracyjne związane ze stosowaniem zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? A.2. Pomoc na rzecz przemysłu stoczniowego przyznana na mocy innych instrumentów pomocy państwa informacje od organów państwowych Jak wyjaśniono powyżej, przemysł stoczniowy kwalifikuje się do otrzymywania pomocy na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa, takich jak Wytyczne wspólnotowe dotyczące pomocy państwa w celu ratowania i restrukturyzacji zagrożonych przedsiębiorstw 8 ( wytyczne w sprawie ratowania i restrukturyzacji ), Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy państwa na ochronę środowiska 9 ( wytyczne w sprawie ochrony środowiska ), Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną 10 ( zasady ramowe dotyczące BRI ) oraz Tymczasowe wspólnotowe ramy prawne w zakresie pomocy państwa ułatwiające dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego 11 ( tymczasowe ramy prawne ). Służby Komisji chciałyby ocenić względne znaczenie pomocy udzielanej na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego w porównaniu z pomocą udzielaną na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa. Jeżeli polskie władze udzielały pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego na mocy instrumentów pomocy państwa innych niż zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego: proszę podać całkowitą kwotę pomocy (w mln EUR) w ujęciu rocznym, przyznanej na rzecz przemysłu stoczniowego między 2004 r. a czerwcem 2010 r. na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa, oraz podać jej podstawę prawną; proszę podać procentowy udział pomocy (w ujęciu rocznym) przyznanej na rzecz przemysłu stoczniowego na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego oraz na mocy horyzontalnych instrumentów pomocy państwa z określeniem podstawy prawnej między 2004 r. a czerwcem 2010 r. A.3. Sytuacja na rynku 8 Dz.U. C 244 z 1.10.2004 r., s. 2. Zob. także przedłużenie obowiązywania wytycznych w Dz.U. C 156 z 9.7.2009, s. 3. 9 Dz.U. C 82 z 1.4.2008, s. 1. 10 Dz.U. C 323 z 30.12.2006, s. 1. 11 Zob. Dz.U. C 83 z 7.4.2009, s. 1 wraz z późniejszymi zmianami w Dz.U. C 261z 31.10.2009 oraz Dz.U. C 303 z 15.12.2009, s.6. 6
We wstępie do zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego zapisano, że niektóre szczególne czynniki oddziałujące na sektor przemysłu stoczniowego powinny zostać odzwierciedlone w polityce Komisji dotyczącej kontroli pomocy państwa. Jako czynniki uzasadniające szczególny system pomocy państwa przywołuje się w zasadach ramowych przede wszystkim nadwyżki mocy produkcyjnych, niskie ceny oraz zakłócenia w handlu na światowym rynku przemysłu stoczniowego (pkt 3 lit. a)). Jak kształtował się Państwa zdaniem rozwój mocy produkcyjnych w przemyśle stoczniowym w UE w ciągu ostatniego dziesięciolecia? Jakie wnioski na przyszłość wyciągają Państwo z takiego rozwoju wydarzeń (w perspektywie średnio- i długoterminowej) pod względem rozwoju mocy produkcyjnych? Czy Państwa zdaniem w tych segmentach rynku, w jakich działa Państwa stocznia/ stocznie/ przedsiębiorstwo, istnieją nadwyżki mocy produkcyjnych? Jeśli tak, proszę podać szacunkową wysokość nadwyżek mocy produkcyjnych w każdym segmencie rynku. Czy Państwa zdaniem nadwyżki te są strukturalne (występują bez względu na cykle rynkowe), czy też mają związek z obecną sytuacją (2009 2010)? Czy Państwa zdaniem nadwyżki mocy produkcyjnych nadal powodują spadek cen w odnośnym segmencie rynku? Proszę podać szczegółowe wyjaśnienia. Proszę opisać jak, z Państwa perspektywy, zmieniła się sytuacja w obszarze zatrudnienia w unijnym przemyśle stoczniowym. W szczególności proszę wskazać, jaki wpływ na zatrudnienie w sektorze miał kryzys finansowy i gospodarczy. Jakie są w tym obszarze perspektywy na przyszłość? Czy Państwa zdaniem w strukturze unijnego przemysłu stoczniowego zachodzą zmiany, które wymagają modyfikacji systemu pomocy państwa na rzecz przemysłu stoczniowego? Prosimy o szczegółową odpowiedź. Czy Państwa zdaniem na światowym rynku przemysłu stoczniowego istnieją poważne zakłócenia w handlu, które dotyczą tego segmentu sektora stoczniowego, w którym działa Państwa stocznia/ stocznie/ przedsiębiorstwo? Jeżeli tak, proszę określić charakter tych zakłóceń 12 oraz ich wpływ na Państwa działalność. A. 4. Finansowanie przemysłu stoczniowego Proszę opisać, jak zazwyczaj przebiega finansowanie działalności stoczniowej (finansowanie kapitału obrotowego) w państwa przedsiębiorstwie/państwie członkowskim. Czy kryzys gospodarczy i finansowy spowodował jakieś zmiany w zakresie zwykłych źródeł finansowania? Proszę podać szczegółową odpowiedź. W oparciu o Państwa doświadczenie (jako stoczni/ właściciela statku/ państwa członkowskiego), jaki jest udział finansowania ze środków publicznych (tj. pomocy państwa i wszelkich innych form wsparcia publicznego, np. gwarancji na zaliczki wg stawek rynkowych) w porównaniu z finansowaniem prywatnym w przemyśle stoczniowym? Jak postrzegają Państwo rolę pomocy państwa w finansowaniu przemysłu stoczniowego w perspektywie krótko-, średnio- i długoterminowej? SEKCJA B: DEFINICJE I ZAKRES 12 Przykładem zakłóceń mogą być dotacje z innych państw. 7
W sekcji 2 zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego przemysł ten zdefiniowano jako budowanie, we Wspólnocie, pełnomorskich statków handlowych z własnym napędem. W sekcji 2 lit. d) w następujący sposób zdefiniowano kategorie pełnomorskich statków handlowych z własnym napędem kwalifikujących się do otrzymania pomocy na mocy zasad ramowych: statki, o nie mniej niż 100 tonach brutto używanych do transportu pasażerskiego i/lub towarowego; statki, o nie mniej niż 100 tonach brutto wykorzystywanych do specjalistycznych usług; holowniki o mocy nie mniejszej niż 365 kilowatów; statki rybackie, o nie mniej niż 100 tonach brutto, w odniesieniu do kredytów eksportowych oraz pomocy rozwojowej, gdy są zgodne z odpowiednim porozumieniem OECD oraz z regułami wspólnotowymi regulującymi pomoc państwa w sektorze rybołówstwa i akwakultury; niewykończone kadłuby wyżej wymienionych statków, które są zwodowane i przenośne. W sekcji 3.1 zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego zdefiniowano z kolei zakres tychże zasad: Pomoc dla przemysłu stoczniowego zawiera pomoc dla stoczni, jednostki powiązanej, właściciela statku lub strony trzeciej, której jest przyznana, bezpośrednio lub pośrednio, na budowanie, naprawianie lub przekształcanie statków. Czy Państwa zdaniem sekcja 2 zasad ramowych prawidłowo oddaje charakter działań unijnego przemysłu stoczniowego? Jeżeli nie, to jakie zmiany należałoby do niej wprowadzić? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź. Czy zgadzają się Państwo z zakresem zasad ramowych? Czy uważają Państwo, że zasady ramowe powinny obejmować pomoc państwa na rzecz stoczni, właścicieli statków oraz osób trzecich, czy też powinny ograniczać się tylko do pomocy dla stoczni? Jeśli nie, to jakiego rodzaju osoby trzecie są/ powinny być beneficjentami pomocy? Czy Państwa zdaniem zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego zawierają postanowienia, które nakładają się na postanowienia wytycznych w sprawie transportu morskiego 13 (szczególnie postanowienia dotyczące pomocy na inwestycje), określających reguły, zgodnie z którymi Komisja może zatwierdzić pomoc na rzecz przemysłu stoczniowego? Czy mają Państwo inne uwagi dotyczące zakresu zasad ramowych? Proszę uzasadnić odpowiedź. SEKCJA C: PRZEPISY SZCZEGÓŁOWE Sekcja C 1 Pomoc na badania, rozwój i innowacje Przemysł stoczniowy kwalifikuje się do otrzymywania pomocy zarówno na mocy reguł horyzontalnych zawartych we Wspólnotowych zasadach ramowych dotyczących pomocy państwa na działalność badawczą, rozwojową i innowacyjną ( zasadach ramowych dotyczących BRI ) 14, jak i przepisów szczegółowych dotyczących pomocy na innowacje zawartych w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego. 13 Komunikat Komisji C(2004) 43 Wytyczne wspólnotowe w sprawie pomocy publicznej dla transportu morskiego, Dz. U. C 13 z 17.1.2004, s. 3. 14 Zob. przypis 9 powyżej. 8
Innowację opisano w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego jako przemysłowe wykorzystanie produktów lub procesów innowacyjnych w porównaniu z obecną sytuacją w tym przemyśle we Wspólnocie, które niesie ze sobą ryzyko technologicznego lub przemysłowego niepowodzenia (pkt 15 zasad ramowych). Powyższe postanowienie dotyczące pomocy na innowacje dotyczy wyłącznie przemysłu stoczniowego. Zostało ono uzasadnione w zasadach ramowych pewnymi charakterystycznymi cechami przemysłu stoczniowego, które sprawiają, że różni się on od innych sektorów, takimi jak krótkie serie produkcyjne, rozmiar, wartość i złożoność produkowanych jednostek, jak również fakt komercyjnego wykorzystywania prototypów (pkt 7 zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego). Pomoc na innowacje włączono do zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego, aby zwiększyć skuteczność i konkurencyjność stoczni wspólnotowych (pkt 5 zasad ramowych). Do tej pory Komisja zatwierdziła programy pomocy na innowacje dla siedmiu państw członkowskich i jeden środek pomocy na innowacje ad hoc poza programem. Komisja ocenia pomoc na podstawie kryteriów określonych w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego, uzupełnionych dodatkowymi kryteriami pojawiającymi się w decyzjach zatwierdzających programy pomocy na innowacje. Kryteria te obejmują między innymi próg powodujący obowiązek zgłoszenia pomocy oraz obowiązek przedstawienia poświadczenia innowacyjnego charakteru projektu, sporządzonego przez niezależnego eksperta. Służby Komisji chciałyby w szczególności ocenić, na ile obecne reguły dotyczące pomocy na innowacje służą propagowaniu większej wydajności i konkurencyjności unijnych stoczni. Proszę podać przykłady projektów finansowanych z pomocy na innowacje i wyjaśnić, co stanowi o innowacyjności tych projektów. Proszę wskazać również, czy projekty te stanowiły głównie a) procesy innowacyjne dla stoczni, b) prototypy statków, czy też c) części produktów. Jaki udział w całkowitych kosztach eksploatacyjnych Państwa stoczni stanowią, w ujęciu rocznym, koszty działań badawczo-rozwojowych? Jaka część tych kosztów została wyraźnie poniesiona na projekty innowacyjne? Ile projektów innowacyjnych 15 (jako odsetek liczby wyprodukowanych statków lub obrotu) prowadzi rocznie Państwa stocznia? Czy Państwa zdaniem bez pomocy na innowacje Państwa stocznia (lub jakakolwiek inna stocznia) nadal będzie w stanie produkować innowacyjne statki / prowadzić innowacyjne projekty, jak wymaga tego rynek? Jeśli nie, proszę wyjaśnić dlaczego. Czy z Państwa doświadczenia wynika, że bywają sytuacje, w których innowacyjny projekt można było ukończyć bez pomocy państwa? Czy miały miejsce sytuacje, w których wniosek o pomoc na innowacje został odrzucony, a jeśli tak, to czy projekt mimo to został ukończony? Proszę określić. Czy innowacyjne aspekty projektu są zazwyczaj opracowywane z inicjatywy właściciela statku, stoczni, producenta sprzętu czy też jeszcze kogoś innego? 15 Projekty innowacyjne należy rozumieć jako projekty zawierające element innowacji w rozumieniu zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego (tj. w porównaniu z obecną sytuacją w tym przemyśle we Wspólnocie ). 9
Czy innowacyjne aspekty projektu stosowane są zwykle w całej serii statków, czy też dotyczą zazwyczaj jednego statku w oparciu o specyfikacje techniczne wymagane przez właściciela statku? Proszę podać przykłady z własnego doświadczenia. Czy Państwa zdaniem od czasu wejścia w życie zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego pomoc na innowacje przyczyniła się do poprawy wydajności i konkurencyjności Państwa stoczni / unijnego przemysłu stoczniowego? Czy ułatwiają one wprowadzanie i rozpowszechnianie nowych metod produkcji, technologii i produktów? W szczególności, czy zasady ramowe pobudzają czy hamują badania i rozwój? Czy Państwa zdaniem obecne reguły w zakresie pomocy na innowacje są odpowiednim narzędziem osiągnięcia tych celów, czy też mogłyby istnieć inne reguły lub instrumenty służące propagowaniu wydajności i konkurencyjności unijnych stoczni? Prosimy o szczegółową odpowiedź popartą przykładami. Proszę podać szacunki dotyczące ekonomicznego wpływu pomocy na innowacje na Państwa stocznię. Proszę również wskazać, czy projekty przeprowadzone dzięki pomocy na innowacje przyniosły korzyści pod względem ochrony środowiska. Czy doświadczyli Państwo jakichkolwiek problemów ze stosowaniem obecnych reguł dotyczących pomocy innowacyjnej? Czy reguły te, w formie obowiązującej w Polsce, wydają się Państwu skomplikowane/ zniechęcające? Czy próg powodujący konieczność zgłoszenia pomocy należy ponownie rozważyć? Jeśli tak, proszę podać szczegóły i wyjaśnić jak, Państwa zdaniem, należałoby zmienić te reguły. Czy Państwa zdaniem pomoc na innowacje mogłaby być skuteczniejsza niż ma to obecnie miejsce w zakresie budowania bardziej ekologicznych statków? Czy poparliby Państwo wyłączenie innych rodzajów innowacji z możliwości otrzymywania pomocy na innowacje i zachowanie pomocy na innowacje tylko dla projektów związanych ze statkami ekologicznymi? Czy też są Państwo przeciwnego zdania i opowiadaliby się Państwo za poszerzeniem zakresu stosowania zasad ramowych? Proszę określić, jakiego rodzaju zmiany uważaliby Państwo za stosowne, i uzasadnić swoje stanowisko. Czy Państwa zdaniem konieczne jest utrzymanie pomocy na innowacje dla przemysłu stoczniowego, oprócz pomocy w ramach horyzontalnych zasad ramowych dotyczących BRI? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź. Czy mogą Państwo określić, jakie inne instrumenty niż pomoc państwa mogłyby poprawić warunki działalności innowacyjnej w przemyśle stoczniowym (np. instrumenty regulacyjne, poprawa sieci kontaktów, koordynacji i rozpowszechniania informacji, edukacja oraz zmiany na rynku pracy)? Sekcja C 2 Pomoc na zamykanie przedsiębiorstw Pomoc na zamykanie przedsiębiorstw ma na celu zmniejszenie, w koniecznych przypadkach, nierentownych mocy produkcyjnych w sektorze uważanym zasadniczo za borykający się z problemem cyklicznego nadmiaru mocy produkcyjnych (pkt 5 lit. b) zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego). Przemysł stoczniowy jest poza tym jedynym sektorem gospodarki kwalifikującym się do pomocy na zamykanie przedsiębiorstw. Od czasu wejścia w życie zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego w 2004 r. nie wpłynęły żadne zgłoszenia pomocy na zamykanie przedsiębiorstw, mimo że wcześniej Komisja oceniła kilka 10
przypadków takiej pomocy na mocy rozporządzenia (WE) 1540/98 16, poprzedzającego obecne zasady ramowe. W przypadku złożenia wniosku o pomoc przez stocznię w trudnej sytuacji finansowej, jaki był główny cel takiej pomocy (utrzymanie/ ograniczenie działalności, utrzymanie/ ograniczenie zatrudnienia, zmiana działalności, zamknięcie przedsiębiorstwa)? Dlaczego Państwa zdaniem stocznie, które w ciągu kilku ostatnich lat zakończyły działalność, nie ubiegały się o pomoc na zamykanie przedsiębiorstw na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego? Czy doświadczyli Państwo jakichkolwiek problemów uniemożliwiających stosowanie obecnych reguł dotyczących pomocy na zamykanie przedsiębiorstw? Jeśli tak, proszę podać szczegóły i wyjaśnić, jak należałoby zmienić te reguły. Czy Państwa zdaniem utrzymanie pomocy na zamykanie przedsiębiorstw jest uzasadnione w świetle innych istniejących instrumentów pomocowych, oferujących odpowiednią podstawę prawną w celu otrzymania pomocy na pokrycie podobnych kosztów? W szczególności, czy Państwa zdaniem koszty kwalifikowalne w kontekście pomocy na zamykanie przedsiębiorstw pokrywają się z kosztami kwalifikowalnymi w kontekście pomocy szkoleniowej? Czy pomoc na zamykanie przedsiębiorstw nakłada się na pomoc przeznaczoną na pokrycie społecznych kosztów restrukturyzacji, przewidzianą w pkt 3.2.6 wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji? Wreszcie, czy postanowienia zawarte w wytycznych w sprawie ochrony środowiska dotyczące rekultywacji zanieczyszczonych terenów byłyby wystarczające, jeśli chodzi o aspekt rekultywacji w przypadku zamknięcia przedsiębiorstwa? Czy Państwa zdaniem pomoc na zamykanie przedsiębiorstw nakłada się na pomoc objętą wytycznymi w sprawie ratowania i restrukturyzacji w takim zakresie, że w przypadkach częściowego zamknięcia stoczni zamknięcie stanowiłoby część kosztów restrukturyzacyjnych koniecznych do odzyskania przez stocznię rentowności i jako takie kwalifikowałoby się do pomocy i zastosowania wytycznych w sprawie ratowania i restrukturyzacji? Jaki wpływ na unijny przemysł stoczniowy miałoby zrezygnowanie z pomocy na zamykanie przedsiębiorstw, a jakie byłyby skutki jej utrzymania? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź. C.3 Pomoc regionalna Zgodnie z postanowieniami zawartymi w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego w sprawie pomocy regionalnej pomoc należy przyznawać na inwestycje przeznaczone na polepszenie stanu infrastruktury lub modernizację istniejących stoczni, ( ) których celem jest poprawienie produktywności istniejących instalacji. W szeregu swoich decyzji 17 Komisja wyjaśniła, że postanowienie to należy interpretować następująco: samo zwiększenie mocy produkcyjnych, niezwiązane ze wzrostem produktywności, nie jest podstawą do otrzymania pomocy. W przeciwieństwie do tego, co jest dozwolone w innych 16 Dz.U. L 202 z 18.7.1998, s. 1. 17 Zob. C 6/2006 Volkswerft Stralsund; C 05/2006 Rolandwerft; C 21/2006 Komarno, N 35/2007 Peene Werft; N 445/2006 Rolandwerft II. 11
sektorach na mocy Wytycznych w sprawie krajowej pomocy regionalnej na lata 2007 2013 18 ( wytyczne w sprawie pomocy regionalnej RAG ), otwieranie nowych stoczni lub zwiększanie mocy produkcyjnych nie jest więc możliwe na mocy obecnych postanowień zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego. Ponadto w przypadku pomocy regionalnej dla przemysłu stoczniowego obowiązują niższe poziomy intensywności pomocy niż na mocy reguł ogólnych zawartych w wytycznych RAG. Proszę podać szacunkową liczbę stoczni znajdujących się w regionach objętych pomocą w Polsce. Które regiony w największym stopniu skorzystały z pomocy państwa w sektorze stoczniowym w Polsce? Jakie jest względne znaczenie stoczni w aspekcie ekonomicznym i społecznym w Państwa regionie? Proszę podać szacunkowe dane liczbowe. Proszę krótko opisać rodzaj projektów, które od 2004 r. zostały objęte pomocą regionalną. Czy możliwe byłoby zrealizowanie tych projektów bez pomocy? Jeśli nie, proszę podać dlaczego. Jeżeli reguły dotyczące pomocy regionalnej zapisane w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego miałyby zostać zachowane w tym samym kształcie, czy uważają Państwo, że ich zakres oraz regulowane przez nie poziomy intensywności pomocy są odpowiednie do rodzaju inwestycji, jakich potrzebuje przemysł stoczniowy? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź. Jeżeli pomoc regionalna zostałaby w przemyśle stoczniowym zakazana (jak w przypadku sektora hutniczego), czy uniemożliwiłoby to realizację inwestycji w tym sektorze? Proszę podać szczegółową odpowiedź. Jeżeli reguły dotyczące pomocy regionalnej dla przemysłu stoczniowego zostałyby ujednolicone z ogólnymi regułami, czy z uwagi na uzależnienie rynku stoczniowego od cyklu koniunkturalnego oraz fakt, że do otrzymywania pomocy kwalifikowałyby się tylko stocznie w regionach objętych pomocą, nie spowodowałoby to ryzyka większego zakłócenia konkurencji? Czy uważają Państwo, że europejscy konstruktorzy statków chcieliby zwiększyć moce produkcyjne i że pomoc regionalna mogłaby być zachętą do podjęcia takich kroków? Czy Państwa zdaniem tworzenie nowych mocy produkcyjnych dzięki pomocy państwa byłoby właściwym krokiem w sektorze borykającym się z problemami cyklicznego nadmiaru mocy produkcyjnych? Czy Państwa zdaniem pomoc regionalna miała pozytywny wpływ na regiony, w których znajdują się stocznie? Jeśli tak, proszę podać konkretne przykłady. Czy doświadczyli Państwo jakichkolwiek problemów z interpretacją lub stosowaniem obecnych reguł dotyczących regionalnej pomocy inwestycyjnej? Jeśli tak, proszę podać szczegóły i wyjaśnić, jak należałoby zmienić te reguły. C.4 Pomoc w zakresie zatrudnienia ocena organów państwowych Na mocy zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego pomoc na tworzenie miejsc pracy oraz na zatrudnianie pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji i niepełnosprawnych lub też na pokrycie dodatkowych kosztów wynikających z zatrudnienia takich pracowników można uznać za zgodną ze wspólnym rynkiem, jeśli jest ona 18 Dz.U. C 54 z 4.3.2006, s. 13. 12
zgodna z odnośnymi regułami horyzontalnymi 19. W międzyczasie, z chwilą wejścia w życie zasad ramowych, reguły horyzontalne uległy zmianie. Pomoc na tworzenie miejsc pracy jest możliwa wyłącznie, jeśli stanowi część inwestycji początkowej realizowanej na mocy wytycznych w sprawie regionalnej pomocy inwestycyjnej, które nie dotyczą przemysłu stoczniowego. Pomoc dla pracowników znajdujących się w szczególnie niekorzystnej sytuacji i pracowników niepełnosprawnych może również podlegać wyłączeniu grupowemu na mocy ogólnego rozporządzenia w sprawie wyłączeń blokowych (GBER) 20, które ma zastosowanie do przemysłu stoczniowego. Od czasu wejścia w życie zasad ramowych nie wpłynęły żadne zgłoszenia pomocy na tworzenie miejsc pracy. W związku z powyższym wydaje się, że obecne postanowienie dotyczące pomocy na tworzenie miejsc pracy zawarte w zasadach ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego nie ma już uzasadnienia. Czy zgadzają się Państwo z tym stanowiskiem? Jeśli nie, jakie argumenty przemawiałyby za utrzymaniem tego postanowienia? C. 5 Kredyty eksportowe i pomoc rozwojowa Kredyty eksportowe i pomoc rozwojową można uznać za zgodne ze wspólnym rynkiem, jeśli pomoc jest zgodna z warunkami porozumienia OECD z 1998 r. w sprawie wytycznych w dziedzinie kredytów eksportowych wspieranych przez państwo oraz porozumienia sektorowego OECD w sprawie kredytów eksportowych dla statków lub wszelkich późniejszych porozumień. Porozumienie OECD ma zastosowanie również do innych sektorów gospodarki, jednak zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego są jedynym instrumentem pomocy państwa zawierającym szczegółowe postanowienia w sprawie kredytów eksportowych i pomocy rozwojowej. W przypadku tej ostatniej zasady ramowe wymagają również, aby pomoc była konieczna, oferta pomocy rozwojowej była otwarta dla różnych stoczni, a w stosownych przypadkach przestrzegane były wspólnotowe reguły dotyczące zamówień publicznych. Komisja zatwierdziła szereg programów dotyczących kredytów eksportowych i kilkanaście zgłoszeń indywidualnych dotyczących pomocy rozwojowej na mocy zasad ramowych. Organy państwowe proszone są o podanie informacji na temat wielkości kwot pomocy udzielonej na mocy zatwierdzonych programów kredytów eksportowych od czasu wejścia w życie zasad ramowych w 2004 r. (kwota udzielonej pomocy i liczba beneficjentów rocznie). Właściciele statków proszeni są o podanie, w ujęciu rocznym, informacji na temat wielkości kwot pomocy w formie kredytów eksportowych otrzymanych od czasu wejścia w życie zasad ramowych w 2004 r. Czy Państwa zdaniem należy zachować szczegółowe postanowienia w sprawie kredytów eksportowych i pomocy rozwojowej dla przemysłu stoczniowego? Jaka jest Państwa zdaniem wartość dodana tych postanowień? 19 Wcześniej właściwymi przepisami było rozporządzenie Komisji (WE) nr 2204/2002 w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy państwa w zakresie zatrudnienia (Dz.U. L 337 z 13.12.2002). W rozporządzeniu tym przewidziano warunki, zgodnie z którymi programy pomocy na tworzenie miejsc pracy mogły być zwolnione z obowiązku wcześniejszego zgłaszania. Jego zakres stosowania nie obejmował jednak przemysłu stoczniowego. 20 Zob. sekcja 9 GBER. 13
Czy doświadczyli Państwo jakichkolwiek problemów ze stosowaniem reguł dotyczących kredytów eksportowych i pomocy rozwojowej? Jeśli tak, proszę podać szczegóły i wyjaśnić, czy Państwa zdaniem należałoby zmienić te reguły. Proszę rozwinąć swoją odpowiedź. C.6 Obowiązek zgłaszania pomocy i składania sprawozdań ocena organów państwowych W pkt 27 i 28 zasad ramowych przewidziano szczegółowe obowiązki dotyczące zgłaszania pomocy i składania sprawozdań. Jakie są Państwa doświadczenia w zakresie przestrzegania tych postanowień? Czy istnieją Państwa zdaniem inne środki służące zapewnieniu zgodności z tymi postanowieniami zasad ramowych? SEKCJA D: PRZYSZŁOŚĆ ZASAD RAMOWYCH DOTYCZĄCYCH PRZEMYSŁU STOCZNIOWEGO / INNE KWESTIE Czy mają Państwo inne uwagi na temat stosowania zasad ramowych dotyczących przemysłu stoczniowego lub propozycje zmian w zakresie kwestii innych niż poruszone w powyższych pytaniach? W oparciu o udzielone odpowiedzi czy Państwa zdaniem zasady ramowe dotyczące przemysłu stoczniowego powinny a) zostać zachowane, b) zostać zmienione, c) wygasnąć w grudniu 2011 r., w wyniku czego przemysł stoczniowy zacząłby podlegać regułom ogólnym? Proszę rozwinąć swoją odpowiedź. Proszę załączyć kopie wszystkich dokumentów lub opracowań, które mogą mieć znaczenie dla niniejszego przeglądu. Proszę zaznaczyć, czy służby Komisji mogą skontaktować się z Państwem, jeśli będą miały dodatkowe pytania w związku z podanymi informacjami. DZIĘKUJEMY ZA WYPEŁNIENIE KWESTIONARIUSZA 14