PRAWO PRACY KAZUSY I ĆWICZENIA Marcin Mazuryk Mateusz Kaczocha Warszawa 2012
Spis treści Wykaz skrótów... 7 Słowo wstępne... 9 Część I. Ćwiczenia... 11 1. Podstawowe pojęcia i źródła prawa pracy... 13 2. Zasady prawa pracy... 14 3. Stosunek pracy i jego konstytutywne cechy... 15 4. Umowa o pracę i jej rodzaje... 16 5. Rozwiązywanie umów o pracę... 19 6. Wygaśnięcie umowy o pracę... 21 7. Stosunek pracy na podstawie powołania, wyboru, mianowania. oraz spółdzielczej umowy o pracę... 22 8. Wynagrodzenie za pracę oraz inne świadczenia... 23 9. Obowiązki pracodawcy i pracownika... 24 10. Odpowiedzialność materialna pracowników... 26 11. Czas pracy... 27 12. Urlopy pracownicze... 30 13. Uprawnienia pracowników związane z rodzicielstwem... 31 14. Bezpieczeństwo i higiena pracy... 33 15. Pracownicy tymczasowi... 34 16. Szczególne zasady rozwiązywania z pracownikami. stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników... 35 17. Państwowa Inspekcja Pracy... 37 18. Układy zbiorowe pracy... 38 19. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze stosunku pracy... 49 20. Przedawnienie roszczeń... 52 21. Związki zawodowe... 54 Część II. Odpowiedzi... 61 Część III. Pytania kontrolne... 125
Wykaz skrótów Akty prawne k.c. ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) Konstytucja RP Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.) k.p. ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) k.p.c. ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) u.k.s. ustawa z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz. U. z 2011 r. Nr 41, poz. 214 z późn. zm.) u. PIP ustawa z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589 z późn. zm.) u.r.s.z. ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o rozwiązywaniu sporów zbiorowych (Dz. U. Nr 55, poz. 236 z późn. zm.) ustawa ustawa z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązyo zwolnieniach wania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących grupowych pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844 z późn. zm.) u.z.p.t. ustawa z dnia 9 lipca 2003 r. o zatrudnianiu pracowników tymczasowych (Dz. U. Nr 166, poz. 1608 z późn. zm.) u.z.z. ustawa z dnia 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (tekst jedn.: Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 z późn. zm.) Inne NSA OSNC OSNP PiP PiZS SN Naczelny Sąd Administracyjny Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych Państwo i Prawo Praca i Zabezpieczenie Społeczne Sąd Najwyższy
Słowo wstępne W intencji autorów głównym celem publikacji Prawo pracy. Kazusy i ćwiczenia jest dostarczenie szerokim kręgom adresatów książki o walorach dydaktycznych, która łączy w swej treści ćwiczenia służące weryfikacji znajomości przepisów kodeksu pracy z zakresu indywidualnego prawa pracy, jak i podstawowych regulacji z zakresu zbiorowego prawa pracy. Oprócz regulacji kodeksowej wykorzystano także przepisy szczególne prawa pracy. Zostały również podane konkretne stany faktyczne i prawne (kazusy) będące przedmiotem zainteresowania sądów i doktryny. Zróżnicowany poziom trudności 110 ćwiczeń i kazusów pozwala, w ocenie autorów, stwierdzić, że książka jest kierowana zarówno do studentów na kierunkach prawo, administracja, zarządzanie, jak i do uczniów szkół policealnych. Jej adresatami mogą być także osoby zainteresowane pogłębianiem wiedzy z zakresu stosunków pracownik pracodawca. Ponadto stanowi ona materiał dydaktyczny dla nauczycieli akademickich. Książka została podzielona na 21 rozdziałów tematycznych, a całość zakończona zestawieniem odpowiedzi oraz wykazem pytań kontrolnych. W przypadku kazusów ich rozwiązania oparto na poglądach przedstawicieli świata nauki i istniejącego orzecznictwa. Autorzy wierzą, że oddawana do rąk Czytelników pozycja będzie cieszyła się zainteresowaniem odbiorców i znajdzie stałe miejsce wśród innych książek z zakresu prawa pracy. Jakakolwiek zbieżność nazw firm i danych osobowych zawartych w publikacji jest czysto przypadkowa. Zbiór kazusów i ćwiczeń uwzględnia stan prawny na dzień 1 marca 2012 r. dr Marcin Mazuryk
10
Część I Ćwiczenia 11
12
1. Podstawowe pojęcia i źródła prawa pracy Ćwiczenie nr 1 Wskaż, który z niżej wymienionych podmiotów ma status pracownika w rozumieniu art. 2 k.p. Uzasadnij swój wybór. Podmioty: 1) Jan K. zatrudniony na podstawie umowy o pracę na okres próbny, 2) Alina G. szyjąca garnitur na podstawie umowy o dzieło, 3) Paweł W. prowadzący wykłady z prawa pracy na podstawie umowy zlecenia, 4) Mariusz S. zarządzający przedsiębiorstwem na podstawie kontraktu menedżerskiego umowy nienazwanej, 5) Łukasz L. powołany na stanowisko dyrektora przedsiębiorstwa państwowego, 6) Wiktor K. prowadzący jednoosobową działalność gospodarczą i świadczący usługi porządkowe dla firmy BCD na podstawie umowy outsourcingu, 7) Janina K. zatrudniona na podstawie umowy na czas wykonywania określonej pracy. Zaznacz, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe. Ćwiczenie nr 2 1. Spółka jawna Albatros zatrudniająca jedynie dwie osoby na podstawie umowy zlecenia ma status pracodawcy w rozumieniu art. 3 k.p. 2. Pracodawcą w rozumieniu kodeksu pracy jest osoba fizyczna, osoba prawna i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli zatrudniają pracowników. 3. Jeżeli stosunek pracy określonej kategorii pracowników regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu pracy stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. 4. Pracownikiem może być jednostka organizacyjna nieposiadająca osobowości prawnej. 13
Część I. Ćwiczenia 5. Za pracodawcę będącego jednostką organizacyjną czynności w sprawach z zakresu prawa pracy dokonuje osoba lub organ zarządzający tą jednostką albo inna wyznaczona do tego osoba. 6. W zakresie nieuregulowanym w kodeksie pracy do stosunku pracy stosuje się wprost przepisy kodeksu cywilnego. Ćwiczenie nr 3 [kazus] W regulaminie zakładu pracy Albatros zostało zawarte unormowanie, zgodnie z którym pracownikowi, który pracuje co najmniej 6 godzin na dobę, przysługuje prawo do dziesięciominutowej przerwy w pracy. Jeden z pracowników zakwestionował powyższe unormowanie, gdyż w jego ocenie jest ono mniej korzystne niż przepisy kodeksu pracy, a tym samym narusza ono dyspozycję art. 9 2 k.p. Ponadto pracownik ten poinformował pracodawcę, że w tym zakresie będzie stosował się do kodeksu pracy, a nie do regulaminu zakładu pracy, ponieważ kodeks gwarantuje mu prawo do minimum piętnastominutowej przerwy w pracy. Oceń, czy pracownik zakładu pracy Albatros ma rację? Ćwiczenie nr 4 14 2. Zasady prawa pracy Zaznacz, które z poniższych zdań są prawdziwe, a które fałszywe. 1. Zasady prawa pracy zawarte są tylko w kodeksie pracy. 2. Do nawiązania stosunku pracy wystarczające jest oświadczenie woli pracodawcy. PRAWDA FAŁSZ 3. Pracownicy mają równe prawa z tytułu wypełniania takich samych obowiązków. 4. Postanowienia umowy o pracę mogą być mniej korzystne dla pracownika niż przepisy kodeksu pracy. 5. Pracodawca ma obowiązek ułatwiać pracownikom podnoszenie kwalifikacji zawodowych. 6. Pracodawca ma prawo szanować godność i inne dobra osobiste pracownika.
3. Stosunek pracy i jego konstytutywne cechy Wskaż, które z poniższych zasad i praw są zasadami i prawami prawa pracy: 1) zasada swobody umów, 2) zasada uprzywilejowania pracownika, 3) zasada praworządności, 4) zasada równego traktowania pracowników, 5) zasada wolności pracy, 6) zasada prawdy obiektywnej, 7) zasada poszanowania minimum egzystencji pracownika, 8) prawo do godziwego wynagrodzenia, 9) zasada lojalności pracownika wobec pracodawcy, 10) zasada nominalizmu, 11) prawo do wypoczynku, 12) zasada proporcjonalności. Ćwiczenie nr 5 Ćwiczenie nr 6 [kazus] W dniu 1 marca 2012 r. Jan B. zawarł ze Stowarzyszeniem Patriota umowę o pracę na okres próbny w wymiarze dwóch miesięcy. W jednym z jej paragrafów strony ustaliły, że z chwilą zakończenia umowy o pracę na okres próbny staje się ona umową o pracę na czas nieokreślony. Ponadto w umowie o pracę na okres próbny zawarto postanowienie, zgodnie z którym w okresie trwania okresu próbnego Janowi B. będzie przysługiwać wynagrodzenie w wysokości 2500 brutto, a po upływie tego okresu 3500 zł brutto. Oceń, czy w świetle przepisów prawa pracy, w tym jego zasad, dopuszczalne było w przedmiotowej sprawie zawarcie w umowie o pracę na okres próbny regulacji, zgodnie z którą po jej zakończeniu umowa ta staje się umową na czas nieokreślony. 3. Stosunek pracy i jego konstytutywne cechy Ćwiczenie nr 7 Wskaż, która z niżej wymienionych cech ma charakter konstytutywny dla stosunku pracy. Uzasadnij swój wybór. 1) elastyczny czas pracy, 2) kierownictwo pracodawcy, 3) praca może być wykonywana bez wynagrodzenia, 4) praca jest wykonywana na ryzyko pracodawcy, 5) praca może być czynnością jednorazową, 6) praca jest wykonywana zawsze za wynagrodzeniem, 7) istnieje możliwość wykonywania pracy przez inną osobę fizyczną niż pracownik, 8) praca jest wykonywana czynnościowo, 15