Rozpoznawanie depresji praktyczne aspekty Dr n. med. Sławomir Murawiec
Rozpowszechnienie depresji w rzs przegląd systematyczny z metaanalizą Rozpowszechnienie depresji Rozpowszechnienie samej depresji stwierdzano w zakresie 0,04% do 66,3 % w poszczególnych badaniach
Depresja w chorobach przewlekłych Nie jest tak łatwo wykrywać depresję u osób z chorobami przewlekłymi Nie zawsze narzędzia najbardziej naukowe będą najskuteczniejsze Ale to nie jedyny problem
Trudności na styku psychiatrii i Po stronie pacjenta reumatologii Po stronie reumatologa/lekarza specjalisty Obiektywne bariery dostępu
Specyficzne trudności w omawianej grupie pacjentów Depresja niekiedy ujawnia się w sposób zgodny z klasycznym opisem zawartym w jej kryteriach diagnostycznych Depresja niekiedy ujawnia się w sposób maskowany, to znaczy obraz kliniczny jest odmienny od klasycznego Depresja niekiedy jest przykryta zachowaniami obronnymi, podejmowanymi przez osobę depresyjną, aby jej nie doświadczać Depresja jest niekiedy ukrywana w wypowiedziach osoby która jej doświadcza, a prezentowany jest obraz siebie jestem dzielny i radzę sobie.
Depresja Depresja manifestowana zachowaniami maskującymi alkohol, pracoholizm, poświęcanie się, aktywność fizyczna, sprzątanie, różne inne przymusowe aktywności Depresja zaprzeczana pacjent demonstruje i stara się przekonać siebie i otoczenie, że radzi sobie, że nie ma żadnych problemów
Depresja - kryteria
Maski somatyczne zaburzeń afektywnych - depresja Depresje maskowane tym mianem określa się zespoły depresyjne, które mogą być szczególnie trudne do prawidłowego zdiagnozowania. Depresja kryje się w takich wypadkach za maską jakiegoś innego zespołu psychopatologicznego lub somatycznego.
Pojęcie jest użyteczne klinicznie ponieważ opisuje sytuację, że coś za czymś stoi. Za objawami somatycznymi stoją inne zaburzenie Nawet w jak najbardziej książkowej, zwykłej, typowej depresji objawy somatyczne występują często np. ból w 65% Uwaga: Te objawy somatyczne mają swoje podłoże biologiczne (stan zapalny, stres oxydacyjny ) Maski dotyczące zachowania Okresowe nadmierne przyjmowanie leków przeciwbólowych, uspokajających. Okresowe nadużywanie alkoholu Maski psychopatologiczne Przewlekły lęk Natręctwa Zaburzenia rytmów dobowych Bezsenność, wczesne wybudzanie się, lub nadmierna senność Maski bólowe Bóle w klatce piersiowej, bóle w jamie brzusznej, bóle głowy Maski psychosomatyczne Zaburzenia motoryki przewodu pokarmowego, trudności w spożywaniu pokarmów Świąd, reakcje alergiczne
Przyczyny częstego nie rozpoznawania Badania WHO: depresji 25 000 badanych w 14 krajach, którzy zgłaszali się do lekarzy 69% osób z depresją zgłaszało jedynie skargi na objawy somatyczne (utrata łaknienia, zmęczenia, zaburzenia snu, utrata masy ciała, bóle) An international study of the relation between somatic symptoms and depression. Simon GE, VonKorff M, Piccinelli M, Fullerton C, Ormel J. N Engl J Med. 1999 Oct 28;341(18):1329-35.
Objawy depresji zwykle nie dzielimy na (ale możemy podzielić na ) Internalizing skierowane do wewnątrz Externalizing skierowane na zewnątrz smutek samo-obwinianie anhedonia agresja i złość, alkohol i narkotyki pracoholizm zachowania ryzykowne
Epizod depresyjny Tu takiego podziału i wielu objawów nie znajdziemy
Czy to prawda że częstość występowania depresji u kobiet i mężczyzn ma się jak 2 do 1? Śmiem wątpić
Autorzy przenalizowali dane pochodzące z reprezentatywnej grupy dorosłych mieszkańców Stanów Zjednoczonych ( tak zwane: National Comorbidity Survey), ponad 5 500 osób. Autorzy przygotowali do celów tego badania specjalne narzędzia diagnostyczne, uwzgledniające męskie postacie depresji. Nie opierali się więc wyłącznie na tych powszechnie obowiązujących kryteriach rozpoznawania depresji, ale rozszerzyli je o inne aspekty tego zaburzenia. Stwierdzono w tym badaniu, że depresja występowała częściej u mężczyzn u 26,3% badanych, natomiast u kobiet występował z częstością 21,9%. Ta różnica była statystycznie istotna i wskazywała na wyższą częstość depresji u mężczyzn.
Objawy które występowały częściej u mężczyzn jako symptomy depresji to: ataki złości, agresji, nadużywanie substancji psychoaktywnych i podejmowanie zachowań ryzykownych. Natomiast kobiety częściej niż mężczyźni zgłaszały poczucie stresu, drażliwości, problemy ze snem i utratę zainteresowania czynnościami poprzednio dającymi uczucie przyjemności. Poleganie w diagnozowaniu depresji na tym, że mężczyźni opiszą jej klasyczne objawy obecne w klasyfikacji psychiatryczne prowadzi do zbyt rzadkiego w stosunku do rzeczywistości diagnozowania tego zaburzenia. Pewne objawy jak złość, irytacja czy podejmowanie zachowań mogących zakończyć się tragicznie (ryzykowanych) nie jest zazwyczaj widziane w kategoriach objawów depresyjnych.
Często mężczyźni zamiast doświadczać i opisywać smutek, wyrażają swoją depresję w sposób atypowy lub maskowany. Te atypowe, bo nie opisane w klasyfikacji diagnostycznej objawy męskiej depresji to wzmożona drażliwość ( która jest także częsta u kobiet, jednak w kontekście wyrażania także bardziej typowych objawów) złość, zachowania autodestrukcyjne, zachowania odciągające uwagę od własnego cierpienia i maskujące je, a także tłumienie negatywnych emocji przy pomocy alkoholu i narkotyków, innych uzależnień lub pracoholizmu
Big boys don t cry Mity te mogą prowadzić do niewłaściwego diagnozowania depresji u mężczyzn i nie uzyskiwania przez nich właściwego wsparcia i leczenia. Nadwyżka częstości występowania depresji stwierdzana u kobiet może być artefaktem tego w jaki sposób depresja jest rozpoznawana i leczona i w jaki sposób mężczyźni stawiają sami sobie diagnozę problemu i poszukują pomocy. To kolejny ważny temat jeśli chodzi o męską depresje czyli kwestia barier i problemów jakie napotykają mężczyźni w podjęciu decyzji aby udać się po poradę i poszukiwać pomocy w zakresie problemów psychicznych. Dla wielu z nich jest to równoznaczne z przyznaniem się do porażki życiowej i okazaniem słabości.
Depresja Stan zapalny
Trudności diagnostyczne Często trudno jest odróżnić objawy somatyczne w skład zaburzeń depresyjnych, od wywołanych chorobą podstawową lub działaniami niepożądanymi stosowanego leczenia
Trudności diagnostyczne Najczęściej przyjmuje się, że należy uwzględniać/ pewniejsze są raczej objawy psychopatologiczne niż objawy somatyczne Ale w przypadku RZS to nie jest takie proste
Rezultat wskazuje że trzeba usunąć niektóre punkty np. dotyczące objawów somatycznych jak zaburzenia snu i poczucie zmęczenia
Nie wszystko jest proste i logiczne jeśli chodzi o rozpoznawanie depresji u osób z chorobami autoimmunologicznymi
Na poziomie psychologicznym stwierdzano różnice dotyczące rozpoznawania emocji, związanych z emocjami cech osobowości, w wyniku których osoby z RZS są bardziej podatne na działanie przewlekłego stresu i poprzez to deregulację osi podwzgórzowo-przysadkowonadnerczowej. Te czynniki mogą powodować, że pewna podgrupa osób z RZS jest bardziej podatna na wystąpienie depresji.
o Pacjenci z aleksytymią zgłaszali silniejszy ból niż oczekiwano tego z powodu nasilenia stanu zapalnego Logiczne - Nasilenie odczuwanego bólu zwiększało się liniowo wraz z nasileniem stanu zapalnego i depresji u osób bez aleksytymii U pacjentów z aleksytymią jeśli mieli depresję, to opisywali ciężkie nasilenie bólu niezależnie od stanu zapalnego Ale jeśli nie mieli depresji nie raportowali bólu kiedy nasilenie stanu zapalnego było niskie lub średnie. Tylko kiedy stan zapalny był nasilony.
Pacjenci z rzs uzyskiwali niższe wyniki w skalach asertywności, samo-oceny i impulsywności. Koresponduje to z wcześniejszymi doniesieniami opisującymi pacjentów z rzs jako: nieśmiałych, samopoświęcających się i nastawionych na współpracę z innymi Sugeruje że przykładają oni większą wagę do potrzeb innych osób, poświęcając własne potrzeby Pacjenci z rzs zgłaszali większy poziom empatii i lepsze relacje, ale gorsze radzenie sobie ze stresem i gorszą regulację emocji.
pacjentka była leczona przed kilkoma laty z powodu depresji, przyjmowała lek SSRI, lek przyjmuje aktualnie. Obecnie znaczne pogorszenie stanu psychicznego. Pacjentka informuje, że rozpoznano u niej reumatoidalne zapalenie stawów. Pacjentka w silnym zaprzeczeniu, mówi że nic się nie zmieniło i informuje że choroba ma postępujący charakter i jest związana z silnym bólem, powoduje poważne ograniczenie funkcjonowania. Mówi Nic się nie dzieje, tylko nie wiem czy następnego dnia będę mogła wstać z łóżka nie chcę tak żyć. jak mam tak żyć, to nie chce mi się. Pacjentka była osobą bardzo aktywną, przywykła do polegania na sobie, nie obarczającą innych swoimi problemami, nagle zachorowała i ma poważne ograniczenia funkcjonowania. Budzi to jej złość i lęk. Nastrój obniżony, napęd obniżony, zgłasza dolegliwości bólowe, ujawnia złość na swoją sytuację, drażliwość, łatwo wybucha emocjonalnie z błahych powodów, ujawnia lęk o przyszłość.
Dlaczego o tym mówię? Ponieważ to reumatolog może wychwycić tego rodzaju objawy przy częstszym i dłuższym kontakcie z pacjentem Jednorazowa konsultacja może nie być tak efektywna, ze względu na zachowania pozorowane pacjenta
Dlaczego o tym mówię? Te spostrzeżenia reumatologa powinny się znaleźć w formularzu konsultacji Nawet jeśli skargi pojawiają się sporadycznie Nawet jeśli reumatolog ma wrażenie, że może to być jego subiektywne spostrzeżenie
Dlaczego o tym mówię? Inne sposoby dotarcia do problemu Skale wypełniane przez pacjenta Szpitalna skala lęku i depresji https://www.duac.pl/common/docs/szpitalna -skala-samoopisu-leku-i-depresji.pdf Test samooceny Becka
Czemu tak? Ponieważ pacjent musi być wewnętrznie przekonany że coś jest na rzeczy aby podjąć rozmowę z psychiatrą, zaakceptować diagnozę, zainicjować i kontynuować leczenie Inaczej - opór i brak współpracy brak wdrożenia efektywnego leczenia
Pytania przesiewowe
farmakoterapia Escitalopram 10-20mg Citalopram 20mg Sertralina 50-150mg Wenlafaksyna 75-225mg
Duloksetyna w przewlekłym bólu Zapalenie stawów Fibriomialgia Przewlekły ból okolicy lędźwiowej kręgosłupa Przewlekła neuropatia cukrzycowa Odsetek pacjentów osiągających co najmniej 50% poprawę w zakresie redukcji bólu duloksetyna 60/120mg i placebo
Domniemany mechanizm działania przeciwbólowego duloksetyny