Międzynarodowe stosunki gospodarcze. Produktywność pracy a handel międzynarodowy WYKŁAD 1 Z MIĘDZYNARODOWYCH STOSUNKÓW GOSPODARCZYCH, CE UW 1
Cel i organizacja zajęć Cel zajęć: zrozumienie kluczowych mechanizmów funkcjonowania otwartej gospodarki (handel międzynarodowy, polityka handlowa, przepływy finansowe, kursy walutowe, makroekonomia gospodarki otwartej) Studiowanie ekonomii międzynarodowej nigdy jednak nie było aż tak ważne jak obecnie. Na początku XXI w. kraje są ściślej niż kiedykolwiek przedtem powiązane wymianą dóbr i usług oraz przepływami pieniądza i inwestycji. Organizacja zajęć: Wykład - 30 h nieobowiązkowy, ale zalecany Ćwiczenia do wykładu - 30 h obowiązkowe mgr Paweł Krzewicki Koordynacja obu części nie wszystkie treści wspólne dla wykładu i ćwiczeń 2
Prowadząca wykład i koordynator przedmiotu Dr Gabriela Grotkowska, Katedra Makroekonomii i Teorii Handlu Zagranicznego, Wydział Nauk Ekonomicznych UW www.wne.uw.edu.pl/~ggrotkowska E-mail: ggrotkowska@wne.uw.edu.pl Dyżur: poniedziałek, godz. 15.00 16.30, sala B306, WNE UW, ul. Długa 44/50 Kontakt mailowy 3
Podręczniki Podstawowy: [KO]: Krugman P., M. Obsteld, M. Melitz Ekonomia międzynarodowa. Teoria i polityka, wydanie czwarte zmienione, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2018 - podręcznik podstawowy - dostępne jest też wydanie z roku 2007 (jakie różnice?) Dodatkowe: Wersja po angielsku: Krugman P., M. Obsteld, M. Melitz, International Economics: Theory and Policy, Pearson, wydanie 9 (2011) lub późniejsze (najnowsze: 2018) [M]: Marrewijk Ch. Van, International Economics, Oxford University Press 2012 - głównie Nowa Teoria Handlu, ale nie tylko, precyzyjny zapis wielu modeli [JJM]: Michałek J. J., Instrumenty polityki handlowej, mechanizmy ekonomiczne i regulacje międzynarodowe, PWN 2002 - niezbędny do części o polityce handlowej 4
Program zajęć (1/2) 1. Wprowadzenie 2. Tradycyjne modele handlu 1. Model Ricardo i różnice w technologii 2. Model Heckschera-Ohlina (HO) i różnice w wyposażeniu w czynniki produkcji 3. Nowe teorie handlu: korzyści skali oraz model z firmą reprezentantem Krugman (1986) 4. Przepływy czynników produkcji 5. Polityka handlowa: mechanizmy ekonomiczne i instytucje 5
Program zajęć (2/2) 6. Kurs walutowy i rynek walutowy 7. Bilans płatniczy i rachunek dochodu narodowego w gospodarce otwartej 8. Systemy kursowe i kryzysy walutowe 9. Międzynarodowy system walutowy 10. Determinanty dochodu narodowego w gospodarce otwartej (zarys): model Keynesa 6
Zasady zaliczenia Do egzaminu dopuszczone są osoby, które zaliczyły ćwiczenia. Zasady zaliczenia ćwiczeń będą przedstawione w czasie ćwiczeń. Egzamin końcowy składa się z pytań testowych. Zaliczenie przedmiotu wymaga zdania egzaminu końcowego (uzyskania min. 50 pkt). Ocena końcowa z przedmiotu zależy od liczby uzyskanych punktów z ćwiczeń (waga 40%) oraz egzaminu końcowego (waga 60%). 7
Wykład 1 Kilka faktów o współczesnej wymianie handlowej i polskim handlu zagranicznym Teoria wymiany międzynarodowej z lotu ptaka Klasyczny model handlu Davida Ricardo Koszt alternatywny i przewaga komparatywna Gospodarka według modelu Ricardo Krzywa możliwości produkcyjnych i równowaga autarkiczna Wymiana w modelu Ricardo i korzyści z handlu Płace a handel Koszty transportu i dobra nie podlegające wymianie Empiryczna weryfikacja modelu Ricardo 8
KILKA FAKTÓW O WSPÓŁCZESNYM HANDLU MIĘDZYNARODOWYM 9
Organizacja produkcji i konsumpcji w kresie przedprzemysłowym 10
Skutki rewolucji przemysłowej 11
Skutki rewolucji komunikacyjnej i informatycznej 12
Jak zmieniło to handel międzynarodowy? 13
Zmiana struktury geograficznej handlu 14
Co kryje się w Iphone ie? 15
Krzywa uśmiechu 16
Kto tak naprawdę handluje: wielkie korporacje! rola formy i różnic między firmami w teorii Rosnąca rola krajów rozwijających się Dynamika handlu większa niż dynamika PKB Rosnąca rola usług Rosnąca rola wymiany dobrami pośrednimi Outsourcing, offshoring, FDI Coraz dłuższe i bardziej skomplikowane łańcuchy wartości dodanej (global value chains) 17
POLSKI HANDEL ZAGRANICZNY 18
Handel zagraniczny Polski 60.0 8.0 50.0 40.0 6.0 4.0 2.0 30.0 0.0 20.0 10.0-2.0-4.0-6.0 0.0-8.0 Udział światowym handlu (2017): 1,22% (eksport) oraz 1,15% (import) Znaczące otwarcie w ostatnich dwóch dekadach Eksport (jako % PKB) Import (jako % PKB) Bilans handlowy (jako % PKB, prawa oś) Większa część transformacji: raczej deficyt niż nadwyżka w handlu; w ostatnim czasie zmiany 19
Struktura handlu Polski http://atlas.cid.harvard.edu/explore/?country=177&partner=undefined&pro duct=undefined&productclass=hs&startyear=undefined&target=product&ye ar=2012 20
CZYM ZAJMUJE SIĘ TEORIA HANDLU? 21
Autarkia a gospodarka otwarta Gospodarka autarkiczna Gospodarka otwarta: wymiana towarów, wymiana usług, przepływy kapitałowe (międzynarodowa działalność inwestycyjna i pożyczkowa) handel międzyokresowy, migracje międzynarodowe, integracja gospodarcza (od FTA do unii gospodarczej), powiązania makroekonomiczne. 22
Przedmiot teorii wymiany międzynarodowej Teoria wymiany międzynarodowej szuka odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: Jakie są przyczyny (mechanizmy) wymiany międzynarodowej? (Co decyduje o wielkości i strukturze handlu towarami i usługami?) Jakie są skutki wymiany dla dobrobytów narodowych, dla poszczególnych grup, dla firm, ich produktywności i zyskowności, dla akcjonariuszy, dla pracowników, dla środowiska naturalnego, dla rządów? Inna kwestia to możliwości polityki publicznej wpływania na wielkość i strukturę handlu, a tym samym na skutki wymiany (polityka handlowa). 23
Korzyści z handlu Każda dobrowolna transakcja wymiany wiąże się z korzyścią dla stron ją zawierających (inaczej by jej nie zawierały): Polska (czyli polski konsument) kupując zimą pomidory na Wyspach Kanaryjskich zyskuje, gdyż może je konsumować taniej (czyli więcej) niż, gdyby miała je sama produkować (szklarnia, światło, węgiel itd.) Dodatkowa korzyść: skoncentrowanie się na wytwarzaniu tego, w czym się jest dobrym, czyli specjalizacja produkcji; nie musi to oznaczać ograniczania się do konsumpcji tego, co produkujemy. Specjalizacja może prowadzić do dodatkowych korzyści dynamicznych: korzyści skali produkcji przy istotnych kosztach stałych, zwiększenie skali produkcji ogranicza koszt jednostkowy postęp technologiczny istnieją badania wskazujące, iż większy stopień otwartości (a tym samym konkurencji) sprzyja postępowi technologicznemu 24
Zagrożenia związane z otwarciem gospodarki Koszty dostosowawcze (realokacja zasobów) Ryzyko (większe niż w działalności gospodarczej w kraju: różnice kulturowe i prawne) Przenoszenie zakłóceń Uzależnienie od koniunktury gospodarczej u partnerów handlowych Społeczeństwo jako całość zyska na otwarciu gospodarki, ale mogą być jednostki (lub grupy), które stracą na otwarciu potencjalne źródło konfliktów i presji politycznej (lobbing, ruchy antyglobalistyczne) efekty redystrybucyjne Kto przejmuje nadwyżkę? 25
Dane dot. gospodarki USA 26
Z czego wynika handel międzynarodowy? Kraje różnią się od siebie. technologią. wyposażeniem w czynniki produkcji W związku z tym ceny tych samych dóbr w różnych krajach są różne (przewaga Model Ricardo Model Heckscherakomparatywna) motyw dla handlu (wykład Ohlina (następny dzisiejszy) wykład) Handel wynika z innych przyczyn, takich jak rosnący korzyści skali produkcji, zamiłowanie konsumentów do różnorodności, a cena nie jest czynnikiem decydującym Nowe teorie handlu (kolejny wykład) Im bardziej kraje się różnią, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu Im bardziej kraje są do siebie podobne, tym większe możliwości wymiany i korzyści z handlu W rzeczywistości struktura handlu międzynarodowego odzwierciedla współistnienie tych dwóch powodów. W celu lepszego zrozumienia przyczyn oraz skutków międzynarodowej wymiany handlowej, warto przyjrzeć się uproszczonym modelom, w których występuje tylko jeden z wyżej wymienionych powodów. 27
KLASYCZNY MODEL HANDLU David Ricardo (1772-1823) 28
Kolumbijskie róże na Walentynki: źle czy dobrze? 29
Dostępność róż zimą a koszt alternatywny Ograniczona dostępność róż zimą Wysokie koszty produkcji kwiatów w sezonie zimowym (energia, szklarnie, inne zasoby) Zasoby te można by wykorzystywać do produkcji innych potrzebnych dóbr zjawisko zamienności (ang. trade-off) Aby produkować więcej róż zimą, musimy produkować mniej komputerów koszt alternatywny Załóżmy, że USA na Walentynki produkuje się 10 mln róż i że z zasobów użytych do ich produkcji można by wyprodukować 100 tys. komputerów kosztem alternatywnym 10 mln róż jest 100 tys. komputerów A gdyby produkować róże w Ameryce Południowej? Tam najprawdopodobniej koszt alternatywny produkcji róż jest niższy (lepsza pogoda, niższa wydajność w produkcji komputerów) kosztem alternatywnym 10 mln róż jest 30 tys. komputerów Sytuacja taka może być źródłem korzyści z wymiany 30
Przewaga komparatywna Przyczyna korzyści z handlu wymiana pozwala specjalizować się w produkcji dóbr, w których kraje mają przewagę komparatywną Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji jakiegoś dobra, jeśli koszt alternatywny jego produkcji w przeliczeniu na inne dobra jest niższy niż w innych krajach W naszym przykładzie: USA maja przewagę w produkcji komputerów, a Ameryka Południowa w produkcji róż Handel między dwoma krajami może być korzystny dla krajów, kiedy każdy z nich eksportuje dobro, w produkcji którego ma przewagę komparatywną. Stwierdzenie to mówi o możliwości korzyści. Nie ma centralnego zarządcy, który decyduje o handlu. Handel jest wynikiem decyzji konkretnych firm i konsumentów. 31
Koszt alternatywny i przewaga komparatywna: przykład liczbowy Inny sposób przedstawienia kosztu alternatywnego i przewagi komparatywnej Dla uproszczenia przyjmijmy, iż kraj dysponuje jednym zasobem siłą roboczą Nakłady pracy wyglądają następująco: USA Ekwador Róże 1 2 Komputery 8 24 Koszt alternatywny komputera w USA wynosi 8 róż, a w Ekwadorze wynosi 12 róż Koszt alternatywny róży wynosi 1/8 komputera w USA i 1/12 w Ekwadorze USA mają przewagę komparatywną w produkcji komputerów, a Ekwador w produkcji róż, mimo, iż oba dobra wytwarzane są taniej w USA 32
Koszt alternatywny: przykład liczbowy, ciąg dalszy Załóżmy, że Ekwador na 2400 pracowników, a USA 36 tysięcy. Początkowo zatrudniają się po połowie w obu sektorach Ekwador USA Razem Róże 600 18000 18600 Komputery 50 2250 2300 Niech Ekwador wyprodukuje jeden komputer mniej, a USA jeden komputer więcej: co z produkcją róż? Ekwador USA Razem Róże 612 17992 18604 Komputery 49 2251 2300 33
Model Ricardo Prosty przykład dotyczący róż i komputerów wyjaśnia intuicje, jaka stoi za modelem Ricardo Nieco sformalizujemy ten model pełen model Ricardo 34
Model Ricardo - założenia 1. Świat składa się z dwóch krajów: Kraju i Zagranicy. 2. Jedynym czynnikiem produkcji w obu krajach jest praca. 3. Podaż pracy w każdym kraju jest stała (oznaczamy ją jako L) 4. Istnieją dwa dobra: ser (c) i wino (w) oba są produkowane i konsumenci chcą oba konsumować. 5. W gospodarce panuje doskonała konkurencja: zarówno na rynku dóbr (=> cena jest równa kosztom produkcji), jak i na rynku pracy (płaca jest równa produktywności pracownika). 6. Siła robocza jest w pełni mobilna (pracownicy mogą wybierać, gdzie chcą pracować, co znaczy, że pójdą pracować tam, gdzie oferowana jest im wyższa płaca). 7. Pracownicy nie mogą przenosić się między krajami (praca jest niemobilna). 8. Produktywność pracy różni się między krajami (na skutek różnic w posiadanej technologii). 35
Model Ricardo: technologia Ponieważ produktywność pracy jest stała, technologię produkcji w każdym z krajów możemy opisać za pomocą jednostkowego nakładu pracy, czyli liczby godzin potrzebnych do wytworzenia jednostki produktu a LW to jednostkowy nakład pracy w produkcji wina w Kraju. Na przykład: jeśli a LW = 2, to znaczy, że wyprodukowanie litra wina w Kraju zabiera 2 godziny pracy a LC to jednostkowy nakład pracy w produkcji sera w Kraju. Na przykład: jeśli a LC = 1, to znaczy, że wyprodukowanie kg sera w Kraju zabiera 1 godzinę pracy Wysoki jednostkowy nakład pracy oznacza niską produktywność pracy 36
Granica możliwości produkcyjnych (PPF) Każda gospodarka ma ograniczone zasoby ograniczone możliwości produkcyjne. Mamy do czynienia z zamiennością możliwości produkcji obu dóbr Granica możliwości produkcyjnych: pokazuje maksymalną wielkość produkcji wina, która może wyprodukowania przy danej produkcji sera i odwrotnie. Przy jednym zasobie czynników produkcji jest linią prostą, a koszt alternatywny jest stały i równy bezwzględnej wartości nachylenia granicy możliwości produkcyjnych Przyjmijmy, że QC oznacza wielkość produkcji sera, zaś QW oznacza wielkość produkcji wina, wówczas granica możliwości produkcyjnych tej gospodarki może zostać opisana równaniem: a LC Q C + a LW Q W = L Całkowity zasób pracy Jednostkowy nakład pracy w produkcji sera Wielkość produkcji sera Jednostkowy nakład pracy w produkcji wina Wielkość produkcji wina 37
PPF w ujęciu graficznym Q C = L/a LC kiedy Q W = 0 Q W = L/a LW kiedy Q C = 0 Q W = L/a LW (a LC /a LW )Q C : równanie PPF, której nachylenie jest równe: (a LC /a LW ) 38
Możliwości produkcyjne Ogólnie wielkość krajowej produkcji jest dana: a LC Q C + a LW Q W L Nierówność ta opisuje, co gospodarka MOŻE wytwarzać. Aby stwierdzić, co faktycznie wytwarza konieczne jest określenie cen dóbr. 39
Produkcja, ceny i płace Niech P C będzie ceną sera, zaś P W ceną wina Ponieważ założyliśmy występowanie doskonałej konkurencji: Godzinowa stawka płacy przy produkcji sera równa jest rynkowej wartości sera wytwarzanego w ciągu godziny: P c /a LC Godzinowa stawka płacy przy produkcji wina równa jest rynkowej wartości wina wytwarzanego w ciągu godziny: P W /a LW Ponieważ pracownicy lubią wysokie płace, zatrudnią się w tym sektorze, który oferuje wyższe wynagrodzenia 40
Produkcja, ceny i płace Kiedy P C /a LC > P W /a LW pracownicy chcą pracować tylko przy produkcji sera Kiedy P C /P W > a LC /a LW produkowany będzie tylko ser Gospodarka specjalizuje się w produkcji sera, jeśli relacja ceny sera do ceny wina (względna cena sera) jest wyższa od kosztu alternatywnego produkcji sera Kiedy P C /a LC < P W /a LW pracownicy chcą pracować tylko przy produkcji wina Kiedy P C /P W < a LC /a LW produkowane będzie tylko wino. Kiedy P W /P C > a LW /a LC produkowane będzie tylko wino. Gospodarka specjalizuje się w produkcji wina, jeśli relacja ceny wina do ceny sera (względna cena wina) jest wyższa od kosztu alternatywnego produkcji wina 41
Relacja cen rynkowych w autarkii Kiedy w gospodarce zamkniętej konsumenci chcą konsumować oba dobra, cena względna musi się tak dostosować, aby płace były identyczne w obu sektorach (wytwarzający ser i wino): Kiedy P C /a LC = P W /a LW pracownikom jest wszystko jedno, gdzie pracują, a zatem wytwarzane są oba dobra P C /P W = a LC /a LW W autarkii ma miejsce produkcja (i konsumpcja) obu dóbr tylko wtedy, gdy cena względna dobra jest równa kosztowi alternatywnemu jego produkcji. Ile konkretnie będzie produkowane którego dobra zależy od preferencji konsumentów. 3-42
Równowaga autarkiczna Q w L/a LW (1-α)L/a LW A αl/a LC L/a LC Q C 43
Handel w modelu Ricardo Dodajmy teraz drugą gospodarkę do naszego modelu (Zagranica, L*, a LC *, a LW *). Załóżmy, że Kraj jest bardziej wydajny od Zagranicy zarówno w produkcji wina, jak i sera. Mówimy wówczas, że ma absolutną przewagę w produkcji obu dóbr: jednostkowe nakłady pracy zarówno w produkcji wina, jak i sera są niższe w Kraju niż Zagranicą: a LC < a * LC and a LW < a * LW Kraj może być bardziej wydajny w produkcji obu dóbr, ale ma przewagę komparatywna tylko w produkcji jednego z dóbr tego, gdzie wydajność produkcji jest większa w porównaniu z drugim dobrem 3-44
Handel w modelu Ricardo Załóżmy, że Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji sera: jego koszt alternatywny produkcji sera jest niższy niż zagranicą: a LC /a LW < a * LC /a * LW Kiedy Kraj zwiększa produkcję sera, zmniejsza produkcję wina o mniej niż Zagranicą, gdyż krajowy jednostkowy nakład pracy w produkcji sera jest niski w porównaniu z nakładem w produkcji wina. gdzie * oznacza zmienne odnoszące się do Zagranicy 3-45
Handel w modelu Ricardo Nawet jeśli kraj jest bardziej (lub mniej) wydajny w produkcji wszystkich dóbr, może skorzystać na handlu Aby zobaczyć, na czym polega korzyść z handlu musimy najpierw ustalić względną cenę dóbr w warunkach handle Bez handlu, względna cena dobra równa się kosztowi alternatywnemu jego produkcji, czyli w naszym przypadku względna cena sera w kraju jest niższa niż zagranicą motyw dla handlu Cena w warunkach handlu kształtować się będzie między cenami w obu krajach w warunkach autarkii: (P c /P W ) (P c /P W ) TOT (P* c /P* W ) 3-46
Korzyści z handlu Można pokazać, że handel rozszerza możliwości konsumpcyjne poza możliwości produkcyjne danego kraju Bez handlu konsumpcja ograniczona jest do tego, co kraj produkuje W warunkach handlu, konsumpcja każdego kraju może się zwiększyć, ponieważ łączna światowa produkcja się zwiększa, gdy każdy kraj specjalizuje się w produkcji tego dobra, w którym ma przewagę komparatywną 3-47
Korzyści z handlu 48
Przykład liczbowy Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LC = 3 godz./litr a LC /a LW = 1/2 < a * LC /a * LW = 2 3-49
Przykład liczbowy: ustalenie przewagi Kraj jest bardziej wydajny w produkcji obu dóbr od Zagranicy, ale ma przewagę komparatywną w produkcji sera Zagranica jest mniej wydajna w produkcji obu dóbr, ale ma przewagę komparatywną w produkcji wina Pytanie kontrolne: jaki jest koszt alternatywny produkcji wina w obu krajach? A produkcji sera? Jednostkowe nakłady pracy w produkcji wina i sera Ser Wino Kraj a LC = 1 godz./kg a LW = 2 godz./litr Zagranica a * LC = 6 godz./kg a * LW = 3 godz./litr 3-50
Przykład liczbowy: co z cenami? W warunkach handlu, względna cena sera musi mieścić się między a LC /a LW = ½ i a * LC /a * LW = 2 Załóżmy, że w równowadze w warunkach handlu P C /P W = 1 Oznacza to, że kraje wymienia się dobrami według relacji: 1 kg sera za 1 litr wina 3-51
Przykład liczbowy: korzyści z handlu Bez handlu, kraj może użyć jednej godziny pracy do wyprodukowania 1/a LW = 1/2 litra wina Jeśli dopuścimy możliwość wymiany, kraj będzie mógł użyć tej samej godziny pracy do wyprodukowania 1/a LC = 1 kg sera, będzie mógł go sprzedać zagranicę wg ceny międzynarodowej i otrzyma w zamian 1 litr wina Bez handlu, zagranica może użyć jednej godziny pracy do wyprodukowania 1/a * LC = 1/6 kg sera Jeśli dopuścimy możliwość wymiany, zagranica będzie mogła użyć tej samej godziny pracy do wyprodukowania 1/a * LW = 1/3 litra wina, będzie mogła go sprzedać do kraju wg ceny międzynarodowej i otrzyma w zamian 1/3 kg sera 3-52
Korzyści z handlu w ujęciu graficznym Q w L/a LW (1-α) p c tt L/a LC (1-α)L/a LW A A C αl/a LC L/a LC Q C 53
Korzyści z handlu w ujęciu graficznym Q* w L*/a* LW (1-α)L*/a* LW A* A* C αl*/a* LC L*/a* LC (α/ p tt c ) (L*/a* LW ) Q* C 54
Korzyści z handlu: wzrost produkcji Korzyści z handlu (w ujęciu Ricardo) wynikają ze takiej specjalizacji produkcji, gdy posiadane zasoby używane są w sposób najbardziej wydajny oraz możliwości użycia dochodu powstającego przy produkcji do zakupu dóbr i usług, które chcą konsumować konsumenci w tym kraju Najbardziej wydajne użycie zasobów oznacza produkcję dobra, w którym kraj ma przewagę komparatywną 3-55
Korzyści z handlu: zmiany dochodów Krajowi pracownicy uzyskują wyższy dochód z produkcji sera (niż w autarkii) ponieważ względna cena sera rośnie na skutek otwarcia się kraju na handel międzynarodowy Zagraniczni pracownicy uzyskują wyższy dochód z produkcji wina (niż w autarkii) ponieważ dla nich względna cena sera spada na skutek otwarcia się zagranicy na handel międzynarodowy (ser staje się tańszy, a wino względnie droższe) 3-56
Koszty transportu i dobra niehandlowe Model Ricardo przewiduje, że kraje powinny się w pełni specjalizować w produkcji któregoś dobra W praktyce zdarza się to bardzo rzadko: Jaka cena w warunkach handlu? Więcej niż jeden czynnik produkcji (ogranicza to możliwości specjalizacji model HO) Protekcjonizm Koszty transportu ograniczające możliwości handlu i powodujące, że pewne dobra muszą być produkowane przez wszystkie kraje 3-57
Weryfikacja empiryczna 58
Podsumowanie 1. Kraj ma przewagę komparatywną w produkcji dobra, dla którego koszt alternatywny jest niższy niż zagranicą Produkując dobro, w którym ma przewagę komparatywną kraj używa w sposób najbardziej efektywny swoich zasobów 2. Model Ricardo skupia się na różnicach w produktywności pracy między krajami i wyjaśnia korzyści z handlu posługując się koncepcją przewagi komparatywnej 3-59
Podsumowanie 3. Kiedy kraj specjalizuje się w produkcji i handlu zgodnie z modelem Ricardo, cena względna dobra produkowanego rośne, dochód pracowników rośnie, a dobra stają się realnie tańsze dla konsumentów 4. Na handlu korzysta zarówno bardziej, jak i mniej wydajna (produktywna) gospodarka, choć handel może zmienić dystrybucję dochodu wewnątrz krajów 5. Wysoka wydajność LUB niskie płace dają krajom przewagę kosztową 3-60
Koniec wykładu 1 DZIĘKUJĘ I ZAPRASZAM ZA TYDZIEŃ 61