PSZENŻYTO OZIME WYNIKI DOŚWIADCZEŃ Uwagi ogólne i omówienie wyników. Według danych GUS powierzchnia uprawy formy ozimej pszenżyta w 2015 roku wynosiła ponad 1,3 mln ha i była podobna do lat poprzednich. Udział pszenżyta ozimego w strukturze zasiewów zbóż z mieszankami zbożowymi w 2015 roku wynosił 15,6%. W naszym województwie ma ono bardzo duże znaczenie, areał uprawy zajmuje około 17% powierzchni zasiewów. Wysokie potencjalne możliwości plonotwórcze a także wartość paszowa zbliżona do pszenicy i jęczmienia, pozwalają na wykorzystanie go w żywieniu tuczników i drobiu. W niewielkim stopniu jest wykorzystywane do wypieku chleba. Dodatkowo niski koszt produkcji oraz stosunkowo mniejsze wymagania glebowe sprawiają, że pszenżyto jest bardzo chętnie uprawiane na terenie naszego kraju. Krajowy rejestr obecnie liczy 47 odmian, wciąż jeszcze w większości polskich, aczkolwiek daje się zauważyć, że z roku na rok liczba zagranicznych kreacji rośnie. W miarę zwiększania się powierzchni uprawy tego gatunku zwiększa się nasilenie występowania chorób na pszenżycie, które jest powszechnie porażane przez mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści. W 2014 pojawił się problem porażenia roślin przez rdzę żółtą (40% doświadczeń). 1)W roku 2015 i 2016 chorobę tę również zaobserwowano, jednak już nie na taką skalę jak w 2014 roku. Rdza żółta występuje rzadko, jednak w dużym nasileniu może powodować znaczne obniżki plonów u odmian wrażliwych. Odmiany rejestrowane w ostatnich latach cechują się na ogół korzystnymi ocenami w odporności na najważniejsze choroby. Odmiany nie różnią się wyraźnie pod względem wymagań glebowych, natomiast wykazują pewne zróżnicowanie reakcji na niski odczyn gleby. Przyjmuje się, że odmiany krótkosłome nie powinny być uprawiane na najsłabszych glebach przeznaczonych pod pszenżyto. Podstawowym kryterium wyboru odmiany do uprawy jest plon ziarna. Duże znaczenie mają także zimotrwałość, odporność na porastanie ziarna w kłosie, odporność na wyleganie i choroby oraz termin dojrzewania, zawartość białka i inne cechy ziarna. W sezonie 2015/2016 na terenie województwa mazowieckiego zostały założone 4 doświadczenia z 16 odmianami pszenżyta ozimego. Doświadczenia zlokalizowane były w następujących jednostkach: - Stacja Doświadczalna Oceny Odmian w Seroczynie - Zakład Doświadczalny Oceny Odmian w Kawęczynie - DANKO Hodowla Roślin ZHR O/ Laski - Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie O/Radom W minionym sezonie odnotowano znaczny spadek plonowania pszenżyta w stosunku do lat poprzednich, przyczyną takiego stanu był niewątpliwie fakt słabego przezimowania. Jedynie w Laskach odmiany bardzo dobrze przezimowały i tam uzyskano wysokie plony, porównywalne z plonami w roku poprzednim. Spośród odmian badanych w 2016 roku na obu poziomach agrotechniki najlepiej plonowały: Meloman, Borowik, Pizzaro, Subito i Tomko. Na szczególną uwagę zasługuje nowa odmiana Trefl, badana pierwszy rok, ale jej wyniki były tak dobre, że została wpisana na LOZ jako wstępnie rekomendowana. Porażenie przez choroby w 2016 roku było dość małe, w największym stopniu wystąpiło porażenie mączniakiem prawdziwym w Laskach i w Seroczynie. 1
Tabela 1 PSZENŻYTO OZIME. Odmiany badane. Rok zbioru: 2016 Odmiana Rok wpisania do Krajowego Rejestru Odmian w Polsce Adres jednostki zachowującej odmianę, a w przypadku odmiany zagranicznej- -pełnomocnika w Polsce 1 2 3 4 1 TRISMART* 2007 2 PIZZARO* 2008 3 TULUS* 2009 4 FREDRO* 2010 5 AGOSTINO* 2011 6 BOROWIK* 2011 7 MAESTOZO* 2011 8 SUBITO* 2012 9 TOMKO* 2012 10 TORINO* 2012 11 MELOMAN * 2014 12 ROTONDO * 2014 13 LOMBARDO* 2015 14 PANTEON * 2015 15 TRAPERO* 2015 16 TREFL* 2015 *- odmiana chroniona krajowym wyłącznym prawem hodowców Saaten-Union Polska sp. z o.o. ul. Staszewska 70 PL- 62-100 Wągrowiec Lantmannen SW Seed BV, Kleiweg 9 NL-8305 AR Emmeloord Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. ul.główna 20,PL-99-307 Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. ul.główna 20,PL-99-307 Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. ul. Główna 20, PL-99-307 Strzelce Lantmannen SW Seed BV, Kleiweg 9 NL-8305 AR Emmeloord Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. ul.główna 20,PL-99-307 Strzelce Hodowla Roślin Strzelce sp. z o.o. ul.główna 20,PL-99-307 Strzelce 2
Tabela 2 PSZENŻYTO OZIME. Warunki polowe doświadczeń. Rok zbioru: 2016 Miejscowość Seroczyn Kawęczyn Laski Powiat Siedlce Sochaczew Grójec Kompleks rolniczej przydatności gleby 4 4 4 Klasa bonitacyjna gleby IVb IIIa IV PH gleby w KCI 6,5 5,73 6,4 Przedplon Łubin żółty Rzepak ozimy Buraki cukrowe Data siewu 23.09 23.09 23.09 Obsada nasion (szt/m 2 ) 400 400 400 Data zbioru 26.07 21.07 03.08 Nawożenie mineralne N na poziomie a1 (kg/ha) 94 80 111 N na poziomie a2 (kg/ha) 134 120 151 P2O5 ( kg/ha) 56 45 50 K2O (kg/ha) 84 90 75 Nawożenie dolistne preparatami wieloskładnikowymi na poziomie a2 (l/ha) Środki ochrony roślin Zaprawa nasienna (nazwa) Funaben T Vitavax 200FS Maxim 025FS Herbicyd Legato Plus 600 SC 1,3 Legato Plus 600 SC 1,5 l Legato Plus 600 SC 1,5 l ( nazwa, dawkaa) Apyros 75 WG-26,5 g/ha Insektycyd ( nazwa, dawka) Minuet 100 EW-0,1 l/ha Minuet 100 EW-0,1 l/ha - Fastac 100 EC -0,12l Fungicyd - pierwszy zabieg Tylko na poziomie a2 Bumper Super 490 EC- (nazwa, dawka) 1,0 l Fungicyd - drugi zabieg (nazwa, dawka) Falcon 460 EC-0,6 l Bumper Super 490 EC- 1,0 l Amistar250 SC 0,6l + Chefara330EC 0,4l Regulator wzrostu (nazwa, dawka) - Cerone 480 SL 1,0 l Boogie Xpro 400EC-1,2l Fandango01,0l Moddus250EC-0,2l Stabilan750SL-0,9l 3
Tabela 3 PSZENŻYTO OZIME. Wyniki ogólne doświadczeń. Rok zbioru: 2016 Cecha I. Seroczyn Kawęczyn Laski a1 a2 a1 a2 a1 a2 1 Stan roślin przed zimą (skala 9 0 ) 8,8 8,8 9,0 2 Stan roślin po zimie (skala 9 0 ) 6,5 7,1 7,6 3 Martwe rośliny (%) 5,1 17,8 0,0 4 Termin kłoszenia (dzień, m-c) 19.05 21.05 20.05 21.05 22.05 24.05 5 Termin dojrzałości wosk. (dzień, m-c) 06.07 07.07 01.07 03.07 20.07 20.07 6 Wysokość roślin (cm) 112,7 109,5 100,9 104,9 121,2 111,8 7 Wyleganie roślin w fazie dojrzałości mlecznej (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 8 Wyleganie przed zbiorem (skala 9 0 ) 9,0 9,0 8,3 8,5 8,7 8,8 9 Porastanie ziarna przed zbiorem (skala 9 0 ) 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 Porażenie przez choroby (skala 9 0 ) 10 Rdza brunatna 8,7 9,0 8,7 8,9 9,0 9,0 11 Fuzarioza kłosów 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 9,0 12 Septorioza liści 7,2 9,0 7,3 7,9 9,0 9,0 13 Septorioza plew 8,1 8,5 8,7 8,6 9,0 9,0 14 Mączniak prawdziwy 6,8 8,0 7,7 8,1 6,2 9,0 15 Masa 1000 ziarn (g) 49,7 50,7 40,4 42,6 43,4 42,5 16 Wilgotność ziarna (%) 12,8 13,0 12,7 12,7 10,7 10,3 16 Plon ziarna (dt z ha) 68,6 76,8 64,0 70,6 98,3 116,5 4
Tabela 4 PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna w miejscowościach (% wzorca). Rok zbioru 2016 Poziom a1 Poziom a2 Odmiana Seroczyn Kawęczyn Laski Seroczyn Kawęczyn Laski Wzorzec dt/ha 68,6 64,0 98,3 76,8 70,6 116,5 1 Trismart 116 94 101 110 98 101 2 Pizarro 110 105 103 102 105 100 3 Tulus 114 87 92 107 89 95 4 Fredro 60 95 104 80 94 101 5 Agostino 71 72 88 55 74 91 6 Borowik 113 95 98 111 99 102 7 Maestozo 103 93 95 91 93 97 8 Subito 105 110 103 89 107 104 9 Tomko 116 101 100 110 105 100 10 Torino 68 69 94 89 69 99 11 Meloman 132 113 105 131 106 100 12 Rotondo 107 95 105 116 99 101 13 Lombardo 100 105 99 116 106 102 14 Panteon 101 118 102 103 123 101 15 Trapero 62 133 105 82 125 105 16 Trefl 122 113 104 109 108 103 Wzorzec: wszystkie badane odmiany 5
Tabela 5 PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2014, 2015, 2016 Odmiana Zimotrwałość (skala 9 0 ) 2016 2015 2014 Poziom a 1 Poziom a 2 2015-2016 2014-2016 2016 2015 2014 2015-2016 2014-2016 Wzorzec dt/ha 77,0 90,7 82,5 83,9 83,4 88,0 103,4 105,5 95,7 90,0 1 Trismart 6 104 94 107 98 101 103 99 104 101 102 2 Pizarro 5 106 105 113 106 108 102 108 105 105 105 3 Tulus 4 97 100 101 99 99 97 102 101 99 100 4 Fredro 4,5 89 96 107 93 97 93 96 105 95 99 5 Agostino 3 79 105 116 93 101 76 100 101 89 93 6 Borowik 5 101 108 120 105 110 104 98 109 101 104 7 Maestozo 4 97 94 117 95 102 94 93 111 94 100 8 Subito 5,5 105 106 110 106 107 100 108 112 104 107 9 Tomko 6 105 89 104 97 99 104 91 96 97 97 10 Torino 2,5 79 103 116 92 100 88 99 109 94 100 11 Meloman 5,5 115 109-112 - 111 106-108 - 12 Rotondo 5,5 103 97-100 - 104 97-100 - 13 Lombardo 5 101 - - - - 107 - - - - 14 Panteon 6 106 - - - PSZENŻYTO OZIME. Plon ziarna odmian (%wzorca). Lata zbioru: 2014, 2015, 2016-107 - - - - Wzorzec 15 - Trapero wszystkie badane odmiany 6 Skala 100 9 o : 9 - oznacza - stan najkorzystniejszy, - - 1 - oznacza - stan 104 najmniej korzystny - - - - 16 Trefl 5 112 - - - - 106 - - - - Liczba doświadczeń 3 3 3 6 9 3 3 3 6 9 6
Tabela 6 PSZENŻYTO OZIME. Porażenie odmian przez ważniejsze choroby na przeciętnym poziomie agrotechniki a1 (odchylenia od wzorca). Rok zbioru: 2016, 2014-1016 Liczba Mączniak Septorioza liści Odmiana lat badań 2016 2014-2016 2016 2014-2016 Wzorzec (skala 9 0 ) 6,9 6,6 7,3 7,2 1 Trismart 3-0,9-0,4-0,8-0,6 2 Pizarro 3 1,4 1,8-0,3 0,4 3 Tulus 3-1,2-0,3-0,3 0,1 4 Fredro 3-1,4-1,2-0,5-0,4 5 Agostino 3 0,1 1,1 0,7 0,5 6 Borowik 3-0,9 0,1 0,0-0,1 7 Maestozo 3-1,2 0,1 0,2-0,3 8 Subito 3 0,2 0,6-0,5-0,1 9 Tomko 3 0,4 0,7 0,2 0,1 10 Torino 3 0,3 0,7 0,2 0,2 11 Meloman 2 1,1-0,0-12 Rotondo 2 0,8 - -0,3-13 Lombardo 1-0,1-0,5-14 Panteon 1-0,1-0,7-15 Trapero 1 0,3-0,0-16 Trefl 1 1,4-0,2 - Liczba doświadczeń 3 9 2 7 Wzorzec - wszystkie badane odmiany Skala 9 o : 9 - oznacza stan najkorzystniejszy, 1 - oznacza stan najmniej korzystny 7
Tabela 7 PSZENŻYTO OZIME. Ważniejsze właściwości rolniczo-użytkowe odmian (odchylenie od wzorca). Lata zbioru 2016, 2014-2016 Wzorzec Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie dojrzałości przed zbiorem (cm) (g) mlecznej 2016 2014-2016 2016 2014-2016 2016 2014-2016 2016 2014-2016 Poziom agrotechniki a1 Nie wystąpiło Nie wystąpiło 8,5 8,2 116,7 119,7 44,5 44,1 1 Trismart 3-0,3-0,4 9,2 12,0 4,2 4,9 2 Pizarro 3-0,5-0,9 11,7 9,9-0,7 0,0 3 Tulus 3 0,5 0,3 2,3 4,8-0,6-0,1 4 Fredro 3 0,3 0,4-3,3 2,7 1,8 1,5 5 Agostino 3 0,3-0,2-20,8-19,7-1,6-1,5 6 Borowik 3-0,3 0,0 15,8 14,6 3,8 5,9 7 Maestozo 3 0,3-0,8 8,8 11,3-1,3-1,1 8 Subito 3 0,3-0,4-1,5 1,4 0,5-0,1 9 Tomko 3 0,5 0,5-6,2-8,3-1,4-1,8 10 Torino 3 0,0 0,1 0,2 6,0 2,0-0,4 11 Meloman 2 0,3 - -0,7 - -2,8-12 Rotondo 2 0,5 - -17,2 - -0,2-13 Lombardo 1 0,0 - -6,0-4,0-14 Panteon 1-1,5-2,7 - -3,8-15 Trapero 1 0,0-1,3 - -4,2-16 Trefl 1 0,3-3,5-0,4 - Liczba doświadczeń 2 8 3 9 3 9 8
Ciąg dalszy tabeli 7 Odmiana Liczba lat badań Wyleganie (skala 9 0 ) Wysokość roślin Masa 1000 ziaren w fazie dojrzałości przed zbiorem (cm) (g) mlecznej 2016 2014-2016 2016 2014-2016 2016 2014-2016 2016 2014-2016 Poziom agrotechniki a2 Wzorzec 8,7 8,4 110,5 114,5 45,2 46,1 1 Trismart 3-0,7-1,1 9,6 11,7 3,3 6,8 2 Pizarro 3-0,4-0,4 7,8 8,4-2,6-2,0 3 Tulus 3 0,3 0,2-0,4 3,7-1,2-0,2 4 Fredro 3 0,1 0,3-2,4 2,4 1,2 1,3 5 Agostino 3 0,3-0,1-15,1-15,9-1,7-2,9 6 Borowik 3-0,4 0,2 13,4 12,0 6,0 7,1 7 Maestozo 3 0,3-0,5 4,1 8,0-0,7-1,0 8 Subito 3-0,2-0,7 2,1 2,6 0,4-0,8 9 Tomko 3 0,3 0,3-5,3-8,5-0,6-2,2 10 Torino 3 0,3 0,1-0,3 4,8 2,5-0,1 11 Meloman 2 0,3 - -4,6 - -4,2 0 12 Rotondo 2 0,1 - -9,3-0,6 0 13 Lombardo 1 0,3 - -3,0-3,8 0 14 Panteon 1-0,4-2,0 - -3,4 0 15 Trapero 1-0,2 - -2,6 - -4,6 0 16 Trefl 1-0,2-4,3 - -0,7 0 Liczba doświadczeń 2 8 3 9 3 9 Wyleganie: wyniki pochodzą z tych doświadczeń, w których miało ono miejsce; wyższa wartość oznacza ocenę korzystniejszą. Wzorzec - wszystkie badane odmiany Nie wystąpiło Nie wystąpiło 9
PSZENŻYTO OZIME CHARAKTERYSTYKA ODMIAN BADANYCH W ROKU 2016 (Zarejestrowanych w 2015 sporządzona na podstawie list opisowych odmian) 1. LOMBARDO - odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość średnia (5). Odporność na mączniaka prawdziwego i septoriozę plew dość duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, septoriozę liści, rynchosporiozę i fuzariozę kłosów- średnia, na rdzę brunatną mała. Rośliny dość niskie, o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna średnie gęstość ziarna w stanie zsypnym- dość mała, odporność na porastanie w kłosie i liczba opadaniaśrednia. Zawartość białka mała. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. 2. PANTEON- odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość dość duża (5,5). Odporność na mączniaka prawdziwego, rdzę brunatną, septoriozę liści i fuzariozę kłosów- dość duża, na pleśń śniegową, septoriozę plew i rynchosporiozę - choroby średnia, na choroby podstawy źdźbła -dość mała. Rośliny dość wysokie, o dość małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia i dojrzewania dość wczesny. Masa 1000 ziaren dość duża, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym bardzo duża. Odpornością na porastanie w kłosie średnia, liczba opadania bardzo duża. Zawartością białka duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby dość duża. 3.TRAPERO odmiana pastewna. Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki średni. Zimotrwałość dość duża (6.0). Odporność na septoriozę liści- duża, na mączniaka prawdziwego- dość duża, na pleśń śniegową, choroby podstawy źdźbła, rdzę brunatną, rynchosporiozę, fuzariozę kłosów- średnia, na septoriozę plew - dość mała. Rośliny dość wysokie o dość dużej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia średni, dojrzewania dość późny. Masa 1000 ziaren dość mała, wyrównanie ziarna średnie, gęstość ziarna w stanie zsypnym duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania duża. Zawartość białka duża do bardzo dużej. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 4.TREFL odmiana pastewna Plenność bardzo dobra. Przyrost plonu na wysokim poziomie agrotechniki poniżej średniej. Zimotrwałość średnia (5,0). Odporność na mączniaka prawdziwego- duża do bardzo dużej, na rdzę brunatną, septoriozę liści i fuzariozę kłosów dość duża, na rynchosporiozę i septoriozę plew- średnia, na pleśń śniegową i choroby podstawy źdźbła dość mała. Rośliny dość wysokie o małej odporności na wyleganie. Termin kłoszenia dość wczesny, dojrzewaniaśredni 10
Masa 1000 ziaren duża, wyrównanie ziarna dość dobre, gęstość ziarna w stanie zsypnym dość duża. Odporność na porastanie ziarna w kłosie średnia, liczba opadania dość duża. Zawartość białka średnia. Tolerancja na zakwaszenie gleby średnia. 11