Rozwój systemu finansowego w Polsce

Departament Stabilności Finansowej Rozwój systemu finansowego w Polsce Warszawa / 15 listopada 218

Ewolucja i struktura systemu finansowego (1) 2 Aktywa systemu finansowego w relacji do PKB w wybranych krajach Europy Środkowo-Wschodniej oraz w strefie euro w latach 214 217 (w %) 214 215 216 217 Polska 121,9 122,7 125,6 124,4 Czechy 164,4 154,4 157,9 157,9 Słowacja 118,1 125,8 124,1 126,6 Węgry 133,3 127, 127,2 127,2 Strefa euro 493,8 463,6 486,6 486,6 Uwagi: dane dla strefy euro dotyczą 18 krajów w 214 r. oraz 19 krajów w latach 215-217. Dane nie są porównywalne z zamieszczonymi poprzednich edycjach opracowania ze względu na zmianę źródła danych, uwzględnienie w aktywach systemu finansowego aktywów funduszy rynku pieniężnego oraz korekty przesłane przez banki centralne. Źródło: dla strefy euro ECB Statistical Data Warehouse oraz Eurostat; dla pozostałych krajów dane udostępnione przez narodowe banki centralne oraz GUS Polska gospodarka, podobnie jak gospodarki innych krajów regionu, wciąż charakteryzowała się, w porównaniu z krajami strefy euro, stosunkowo niskim poziomem pośrednictwa finansowego.

Segmenty sektora finansowego (w % PKB) 2 27 211 217 Ewolucja i struktura systemu finansowego (2) 3 Rozwój systemu finansowego w zależności od poziomu PKB per capita 11 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 7,5 8 8,5 9 9,5 1 Logarytm PKB per capita (w PPP) Sektor bankowy Sektor bankowy - wartości rzeczywiste w Polsce Rynek akcji Rynek akcji - wartości rzeczywiste w Polsce Papiery dłużne sektora publicznego Papiery dłużne sektora publicznego - wartości rzeczywiste w Polsce Papiery dłużne pozostałych sektorów Papiery dłużne pozostałych sektorów - wartości rzeczywiste w Polsce Sektor ubezpieczeniowy Sektor ubezpieczeniowy - wartości rzeczywiste w Polsce Źródło: opracowano na podstawie danych Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Banku Światowego, GUS, UKNF, GPW, Fitch Polska oraz NBP Analiza instytucji i rynków finansowych różnych krajów na tle ich rozwoju gospodarczego sugeruje, że niektóre segmenty systemu finansowego w Polsce, w tym sektor bankowy, są nadal relatywnie słabo rozwinięte.

Hiszpania Wielka Brytania Włochy Francja Luksemburg Szwecja Holandia Niemcy Irlandia Portugalia Finlandia Dania Austria Belgia Malta Grecja Cypr Polska Węgry Chorwacja Słowenia Bułgaria Czechy Estonia Słowacja Rumunia Łotwa Litwa Ewolucja i struktura systemu finansowego (3) 4 Wskaźnik rozwoju systemu finansowego (FD), rozwoju instytucji finansowych (FI) i rozwoju rynków finansowych (FM) w krajach UE w 216 r. 1,,9,8,7,6,5,4,3,2,1, FD FI FM Źródło: Opracowanie NBP na podstawie danych MFW. http://data.imf.org/?sk=f832e8-b36c-43b1-ac26-493c5b1cd33b Polskę można zaklasyfikować do krajów o średnim poziomie rozwoju systemu finansowego (18 pozycja w grupie krajów UE).

Ewolucja i struktura systemu finansowego (4) 5 Struktura aktywów systemu finansowego krajów strefy euro 212 217 23,4% 26,6% 45,8% 1,2% 54,3% 2,6% 14,6% 9,5% 3,2% 9,8% Monetarne instytucje finansowe Fundusze emerytalne Inne instytucje finansowe Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Monetarne instytucje finansowe Fundusze emerytalne Inne instytucje finansowe Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Źródło: IMF Country Report No. 18/226, July 218 Wzrost udziału funduszy inwestycyjnych i znaczący udział innych instytucji finansowych w aktywach systemu finansowego krajów strefy euro

Ewolucja i struktura systemu finansowego (5) 6 Aktywa 1 instytucji finansowych w Polsce w latach 211-VI 218 (w mld zł) 211 212 213 214 215 216 217 VI 218 Banki komercyjne 2 1 187,8 1 233,7 1 275,4 1 393,9 1 455,3 1 548,1 1 63,7 1 672,8 Banki spółdzielcze i zrzeszające 2 16,1 115,8 129,3 135,4 139,7 158,2 173,4 173,3 Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe 3 15,6 16,8 18,7 13,7 12,3 11,3 1,2 9,9 Zakłady ubezpieczeń 146,1 162,9 167,6 178,5 18,3 184,3 198,4 196,2 Fundusze inwestycyjne 117,8 151,5 195, 218,9 272,5 275,4 32,8 313,3 Otwarte fundusze emerytalne 224,7 269,6 299,3 149,1 14,5 153,4 179,5 158,1 Podmioty maklerskie 1,1 9, 8,6 7,9 7,6 6,2 6,8 7, Ogółem 1 88,2 1 959,3 2 93,9 2 97,4 2 28,2 2 336,9 2 474,8 253,6 1 Dla funduszy inwestycyjnych i otwartych funduszy emerytalnych wartość aktywów netto. 2 Banki prowadzące działalność operacyjną. Do banków komercyjnych zaliczono również oddziały instytucji kredytowych. 3 Dane za 214-VI 218 obejmują aktywa kas działających. Źródło: NBP, UKNF, Analizy Online, KSKOK. Na koniec czerwca 218 r. aktywa instytucji tworzących polski sektor finansowy wyniosły 2 bln 53,6 mld zł, tj. były o 2,3% wyższe niż na koniec roku 217. Aktywa banków komercyjnych wzrosły o 4,3%, aktywa funduszy inwestycyjnych o 3,5%.

Ewolucja i struktura systemu finansowego (6) 7 Struktura aktywów systemu finansowego w Polsce w latach 21 VI 218 1% 9% 8% 7% 6% 5% 4% 3% 2% 1% % 21 211 212 213 214 215 216 217 VI 218 Banki Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe Zakłady ubezpieczeń Fundusze inwestycyjne Otwarte fundusze emerytalne Podmioty maklerskie Źródło: NBP, UKNF, Analizy Online, KSKOK. Sektor bankowy nadal odgrywał główną rolę w systemie finansowym. Od 214 r. znacząco zwiększył się udział aktywów funduszy inwestycyjnych w strukturze krajowego systemu finansowego.

Ewolucja i struktura systemu finansowego (7) 8 Aktywa niebankowych instytucji finansowych w Polsce w latach 21-VI 218 mld zł 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1,, 21 211 212 213 214 215 216 217 VI 218 Spółdzielcze kasy oszczędnościowo-kredytowe - lewa oś Zakłady ubezpieczeń - lewa oś Fundusze inwestycyjne - lewa oś Otwarte fundusze emerytalne - lewa oś Podmioty maklerskie - lewa oś Aktywa NIF / Aktywa sektora bankowego - prawa oś Źródło: NBP, UKNF, Analizy Online, KSKOK. 56 49 42 35 28 21 14 7 Wzrost znaczenia aktywów funduszy inwestycyjnych w sektorze niebankowych instytucji finansowych.

Ewolucja i struktura systemu finansowego (8) 9 Liczba spółek krajowych notowanych na Głównym Rynku GPW oraz ich kapitalizacja do PKB w latach 21 217 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 % 5 45 4 35 3 25 2 15 1 5 21 211 212 213 214 215 216 217 Liczba spółek - lewa oś Kapitalizacja/PKB - prawa oś Źródło: NBP. Znaczenie giełdy (rynku akcji) dla gospodarki jest nadal niewielkie. W październiku 218 r. na Głównym Rynku GPW notowane były akcje 424 spółek krajowych (o 8 mniej niż w grudniu 217 r.).

Ewolucja i struktura systemu finansowego (9) 1 Struktura aktywów finansowych gospodarstw domowych w latach 211 VI 218, wg stanu na koniec okresów 1 3 mld zł 1 2 1 1 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 211 212 213 214 215 216 217 VI 218 Depozyty bankowe Depozyty w SKOK-ach Tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych Tytuły uczestnictwa UFK Skarbowe papiery wartościowe Akcje notowane na rynkach GPW Nieskarbowe papiery wartościowe Gotówka w obiegu (bez kas banków) Uwagi: 1) Do 217 r. kategoria tytuły uczestnictwa UFK jest prezentowana łącznie ze składkami oszczędnościowymi ubezpieczeń na życie; od 217 r. wartość aktywów z tytułu ubezpieczeń na życie (w tym UFK) obliczona zgodnie z przepisami dyrektywy Wypłacalność II. 2) Aktywa gospodarstw domowych obejmują depozyty gromadzone w bankach i SKOK-ach, tytuły uczestnictwa funduszy inwestycyjnych nabyte przez gospodarstwa domowe, aktywa z tytułu ubezpieczeń na życie (w tym jednostki uczestnictwa ubezpieczeniowych funduszy kapitałowych -UFK), skarbowe papiery wartościowe, akcje notowane na rynkach organizowanych przez GPW, gotówkę w obiegu pozostającą poza kasami banków oraz nieskarbowe dłużne papiery wartościowe. Źródło: opracowano na podstawie danych UKNF, Analizy Online i NBP. Największy udział w strukturze aktywów finansowych gospodarstw domowych miały nadal depozyty bankowe.

Ewolucja i struktura systemu finansowego (1) 11 Wybrane pozabankowe zewnętrzne źródła finansowania przedsiębiorstw w Polsce w latach 214 217 6 mld zł 56, 5 49,2 4 36,2 3 2 21,7 31,1 24,7 21,7 21,8 1 2, 1,1 5,6 3,3 2, 3,3 214 215 216 217 Emisja akcji na rynkach GPW Emisja długoterminowych obligacji na rynku krajowym Private equity Leasing 3,3 1,6 Uwaga: dane na temat leasingu nie zawierają pożyczek udzielanych przez firmy leasingowe i z tego względu mogą różnić się od publikowanych w poprzednich edycjach opracowania. Źródło: opracowano na podstawie Fitch Polska, GUS, KDPW, GPW, Invest Europe i NBP, Leasing pozostaje najważniejszym pozabankowym zewnętrznym źródłem finansowania przedsiębiorstw.

Luksemburg Malta Wielka Brytania Cypr Holandia Szwecja Hiszpania Francja Dania Austria Belgia Niemcy Portugalia Finlandia Włochy Grecja Irlandia Czechy Chorwacja Estonia Łotwa Bułgaria Węgry Słowenia Polska Słowacja Litwa Rumunia 352 334 322 34 33 31 257 227 21 197 187 153 148 146 137 125 11 16 11 97 96 9 9 65 5 429 428 1 484 Sektor bankowy (1) 12 Rozmiar polskiego sektora bankowego Aktywa sektora bankowego w Polsce 21 mld zł 15 Relacja aktywów sektora bankowego do PKB % 8 18 9 7 15 75 6 5 12 6 4 9 6 45 3 3 2 1 3 15 24 26 28 21 212 214 216 6-218 Aktywa - lewa oś Tempo wzrostu - prawa oś Aktywa/PKB - prawa oś Źródło: NBP Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych EBC. Umiarkowane tempo wzrostu aktywów sektora bankowego. Bezpieczny rozmiar sektora bankowego - wartość aktywów sektora bankowego nie przekracza PKB.

12-21 6-211 12-211 6-212 12-212 6-213 12-213 6-214 12-214 6-215 12-215 6-216 12-216 6-217 12-217 6-218 mld zł Sektor bankowy (2) 13 Kredyty dla sektora niefinansowego głównym źródłem wzrostu aktywów Zmiana wartości wybranych pozycji aktywów 7 6 5 4 3 2 1 Źródło: NBP. 62 52 31 4 Kredyty dla sektora niefinansowego 13 64 21 Obligacje skarbowe 12 12 7,3 215 216 217 I poł. 218 15 Należności od sektora finansowego Dynamika kredytów, r/r Uwaga: dane dla rezydentów po wyeliminowaniu wpływu zmian kursów walutowych. Źródło: NBP. Powrót do proporcji zmian aktywów sprzed wprowadzenia podatku bankowego w 216 r.: głównym źródłem wzrostu aktywów ponownie kredyty dla sektora niefinansowego, wzrost wartości obligacji skarbowych wyraźnie mniejszy. Tempo wzrostu kredytów dla sektora niefinansowego nieznacznie niższe od nominalnego tempa wzrostu PKB. % 15 1 5-5 -1 Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty mieszkaniowe Kredyty konsumpcyjne Kredyty dla sektora niefinansowego ogółem

Sektor bankowy (3) 14 Kredyty mieszkaniowe dla gospodarstw domowych Zmiany wartości i tempo, r/r Struktura walutowa 28 6-218 1,3%,5% 5,7%,4% 3,4% 26,8% 67,8% 67,1% w PLN w CHF w EUR w innych walutach w PLN w CHF w EUR w innych walutach Uwaga: dane dla rezydentów po wyeliminowaniu wpływu zmian kursów walutowych. Źródło: NBP. Walutowe kredyty mieszkaniowe są systematycznie spłacane; banki praktycznie nie udzielają nowych kredytów tego typu.

6-23 6-24 6-25 6-26 6-27 6-28 6-29 6-21 6-211 6-212 6-213 6-214 6-215 6-216 6-217 6-218 Bułgaria Łotwa Węgry Włochy Litwa Cypr Austria Słowenia Grecja Estonia Rumunia Francja Luksemburg Chorwacja Belgia Czechy Hiszpania Finlandia Malta Portugalia Holandia Szwecja Niemcy Słowacja Dania Polska Irlandia Wielka Brytania Sektor bankowy (4) 15 Struktura kredytów dla sektora niefinansowego w Polsce w latach 23-218 w krajach UE na koniec czerwca 218 r. 1 % Kredyty dla przedsiębiorstw Kredyty dla gospodarstw domowych 9 1% % 8 9% 7 8% 6 7% 5 6% 4 5% 3 4% 2 3% 1 2% 1% % Źródło: NBP. Przedsiębiorstwa MSP Rolnicy indywidualni Mieszkaniowe PLN Duże przedsiębiorstwa Przedsiębiorcy indywidualni Konsumpcyjne Mieszkaniowe FX Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych EBC. Jeden z najwyższych w UE udziałów kredytów dla gospodarstw domowych w portfelu kredytowym. Kredyty mieszkaniowe dominują wśród kredytów dla gospodarstw domowych.

Sektor bankowy (5) 16 Finansowanie działalności banków Luka finansowania Finansowanie zagraniczne do aktywów Źródło: NBP. Uwaga: dane dla banków komercyjnych. Źródło: NBP. Luka finansowania w sektorze bankowym bliska domknięcia. Maleje znaczenie finansowania zagranicznego.

Sektor bankowy (6) 17 Zyskowność sektora bankowego Wyniki finansowe netto sektora bankowego mld zł 16 1,6 14 1,4 12 1,2 1 1, 8 15,4 15,4 15,1 15,9,8 13,9 14,8 12,8 13,7 6,6 4,4 Wskaźnik zwrotu z kapitału % 14 12 1 8 6 4 2 211 212 213 214 215 216 217 6-218 Wynik finansowy netto (lewa oś) ROA (prawa oś) Uwaga: dane o wyniku finansowym na 6-218 za poprzedzających 12 miesięcy. Źródło: NBP.,2, 211 212 213 214 215 216 217 6-218 Uwaga: dane annualizowane. Źródło: NBP. Od kryzysu na rynkach globalnych wskaźniki zwrotu z kapitału i z aktywów banków europejskich i polskich w trendzie malejącym. W ostatnim półroczu poprawa zyskowności sektora bankowego; wskaźnik ROE w sektorze bankowym niższy niż w sektorze przedsiębiorstw niefinansowych. 2 Banki komercyjne Banki spółdzielcze Przedsiębiorstwa niefinansowe

Dźwignia finansowa 13,1 11,7 14,7 13,1 15, 13,5 14,7 13,5 13,5 16, 14,6 14,6 17,2 15,6 15,5 18, 16,2 16,2 18,1 16,1 16,1 Sektor bankowy (7) 18 Adekwatność kapitałowa sektora bankowego Wskaźniki kapitałowe 2 18 16 14 12 1 8 6 4 2 % 211 212 213 214 215 216 217 6-218 Łączny współczynnik kapitałowy Współczynnik kapitału Tier I Współczynnik kapitału Podstawowego Tier I 2 18 16 14 12 1 8 Porównanie międzynarodowe NL ES FR UK DE IT CY BE CZ AT MT PT LT HU SKRO PL GR LV SI DK BG HR IE 6 % 1 15 2 25 Współczynnik kapitału Tier I FI LU SE Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych EBC. Źródło: NBP. Wysokie wyposażenie kapitałowe głównie na skutek zatrzymania zysków. Banki w Polsce charakteryzują się niską dźwignią finansową.

udział w aktywach udział w aktywach Sektor bankowy (8) 19 Struktura sektora bankowego w Polsce Struktura organizacyjna % 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 91,5 91, 9,4 Banki krajowe 2,1 2,1 2,5 Oddziały instytucji kredytowych 6,4 6,9 7,1 Banki spółdzielcze Struktura własnościowa 7 6 5 4 3 2 1 % 63,5 61,5 45,2 Inwestorzy zagraniczni 23, 24,1 4,9 Inwestorzy krajowi - Skarb Państwa 5, 5,5 4,6 Inwestorzy krajowi - prywatni Źródło: NBP. 212 214 6-218 Źródło: NBP. 212 214 6-218 Tendencje w całym sektorze bankowym kształtowane są przez banki komercyjne podmioty o największej sumie aktywów. Większość aktywów sektora kontrolowana przez inwestorów krajowych, głównie Skarb Państwa

Niekredytowe instytucje finansowe (1) 2 Struktura sektora funduszy inwestycyjnych otwartych i zamkniętych na koniec 217 r. i czerwca 218 r. 1 9 8 7 % 9,3 1,4 15,9 14,5 49,2 5,1 6 5 4 8, 7,4 52,7 56,3 88,9 89,8 3 2 28,9 3,7 1 Źródło: NBP. 13,9 11,9 22,1 18,8 5,1 5, 5,7 5, XII 217 VI 218 XII 217 VI 218 XII 217 VI 218 Sektor ogółem Fundusze otwarte i specjalistyczne otwarte Fundusze zamknięte Fundusze akcji Fundusze papierów dłużnych Fundusze mieszane Fundusze pozostałe Wśród funduszy otwartych dominowały fundusze papierów dłużnych, a wśród zamkniętych fundusze pozostałe.

Niekredytowe instytucje finansowe (2) 21 Koszty ponoszone przez uczestników akcyjnych funduszy inwestycyjnych Źródło: Cremers M., Ferreira M.A., Matos P., Starks L. (216), Indexing and active fund management: International evidence, Journal of Financial Economics, Volume 12, Issue 3, June 216, 539 56.

Niekredytowe instytucje finansowe (3) 22 Koszty ponoszone przez uczestników funduszy inwestycyjnych 4,5 % 4, 3,5 4,3 3, 3,26 2,5 2, 1,5 1,,5, 1,89 1,51 1,52 1,1,91,39 Fundusze akcji Fundusze mieszane Fundusze papierów dłużnych Fundusze pieniężne Polska Unia Europejska Źródło: Distribution systems of retail investment products across the European Union, European Commission April 218. Mediana kosztów w Polsce jest około dwukrotnie wyższa niż w innych krajach UE. Rozpoczęto prace legislacyjne zmierzające do ustanowienia maksymalnych stawek stałego wynagrodzenia TFI za zarządzanie FIO i SFIO. Zgodnie z projektem rozporządzenia Ministra Finansów stawki opłat byłyby obniżane sukcesywnie do 2 wartości aktywów netto funduszu od 222 r.

Niekredytowe instytucje finansowe (4) 23 Pracownicze plany kapitałowe Ustawa o PPK ścieżka legislacyjna II 218 skierowanie projektu do konsultacji publicznych VIII 218 przyjęcie projektu przez Radę Ministrów IX 218 skierowanie projektu do Sejmu X 218 uchwalenie ustawy I 219 planowane wejście w życie Źródła finansowania składek Państwo Pracodawca Uczestnik PPK 25 zł składka powitalna 24 zł dopłata roczna 1,5% składka podstawowa 2,5% składka dobrowolna 2% składka podstawowa 2% składka dobrowolna Terminy obejmowania kolejnych grup pracodawców obowiązkiem prowadzenia PPK Szacowana wartość aktywów PPK mld zł 3 25 2 15 1 5 219 22 221 222 223 224 225 226 227 składka minimalna 3,5 składka minimalna 8 Źródło: szacunki MF, założenie wskaźnika partycypacji na poziomie 75.

Niekredytowe instytucje finansowe (5) 24 Niekredytowe instytucje finansowe Sektor funduszy inwestycyjnych W sektorze jest spodziewany dalszy dynamiczny wzrost aktywów m.in. w związku z rozpoczęciem funkcjonowania PPK. W 218 r. TFI prawdopodobnie odnotują najwyższy w historii funkcjonowania sektora wynik finansowy. W październiku 218 r. pierwsze zdecydowane obniżki opłat za zarządzanie pobieranych przez niektóre TFI i rozwój funduszy pasywnych. Sektor ubezpieczeń Ubezpieczenia z UFK są najważniejszą linią biznesową w dziale ubezpieczeń na życie pod względem zebranej składki i wartości aktywów. W I półroczu 218 r. nastąpił odpływ środków z UFK (spadła składka, wzrosły wypłaty). Wzrost składek w ubezpieczeniach OC pojazdów w latach 217-218 przyczynił się do poprawy wyniku technicznego w ubezpieczeniach samochodowych. Ubezpieczenia te są najważniejszą linią biznesową działu ubezpieczeń majątkowych. Grupa PZU (konglomerat finansowy) zajmuje dominującą pozycję w sektorze ubezpieczeń.

Niekredytowe instytucje finansowe (6) 25 Wskaźnik ROE dla PTE, TFI, zakładów ubezpieczeń, banków i przedsiębiorstw w latach 21 217 5 % 45 4 35 3 25 2 15 1 5 21 211 212 213 214 215 216 217 PTE TFI ZU Banki Przedsiębiorstwa Źródło: przedsiębiorstwa GUS, banki NBP, ZU i PTE UKNF, TFI 21 r. GUS, od 211 r. UKNF. Poprawa ROE w 217 r. we wszystkich grupach podmiotów gospodarki poza bankami.

Rynek pieniężny (1) 26 Zadłużenie z tytułu poszczególnych instrumentów rynku pieniężnego oraz wartość obrotów na rynku transakcji lokacyjnych w latach 214 VI 218 (w mld zł) Źródło: NBP. 214 215 216 217 VI 218 Rynek instrumentów dłużnych (zadłużenie na koniec okresu) Bony skarbowe,,,,, Bony pieniężne 11,6 98,8 81,3 94,4 12,1 Krótkoterminowe bankowe papiery dłużne 5,1 5, 4,7 6,3 5,7 Krótkoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw 13,5 7,3 7,8 18,7 8, Rynek transakcji lokacyjnych (średnie dzienne obroty netto) Niezabezpieczone lokaty międzybankowe 4,9 3,9 3,8 3,8 3,9 FX swap 1,3 11,8 13,7 14, 14,8 Transakcje repo/sbb 15,2 14,5 13,8 13,8 14,7 w tym: operacje między bankami krajowymi 4,6 4,7 4,2 4,9 3,6 Na rynku transakcji warunkowych dominowały operacje SBB, zawierane głównie przez banki z niekredytowymi instytucjami finansowymi. Istotny wzrost zadłużenia z tytułu krótkoterminowych papierów dłużnych przedsiębiorstw na koniec 217 r. wynikał przede wszystkim z uplasowania w grudniu przez jeden podmiot takich instrumentów o dużej wartości (prawie 1 mld zł) przy jednoczesnym wykupie obligacji długoterminowych.

1.214 4.214 7.214 1.214 1.215 4.215 7.215 1.215 1.216 4.216 7.216 1.216 1.217 4.217 7.217 1.217 1.218 4.218 Rynek pieniężny (2) 27 Miesięczne obroty netto na krajowym międzybankowym i klientowskim rynku transakcji warunkowych w okresie I 214 r. VI 218 r. (w mld zł) 4 mld zł 35 3 25 2 15 1 5 Źródło: opracowano na podstawie danych NBP, KDPW oraz MF. Rynek międzybankowy Rynek klientowski Transakcje z nierezydentami Płynność krajowego rynku transakcji warunkowych w I połowie 218 r. była zbliżona do obserwowanej w 217 r. W strukturze podmiotowej obrotów na tym rynku wyraźnie zwiększył się udział operacji z nierezydentami.

Rynek pieniężny (3) 28 Średnie dzienne obroty netto na globalnym rynku transakcji fx swap złotego, w tym w Polsce i w Londynie w okresie IV 215 IV 218 (w mln USD) IV 215 X 215 IV 216 X 216 IV 217 X 217 IV 218 Rynek globalny 18 7 16 979 18 42 16 357 19 549 19 318 22 89 rynek krajowy, w tym: 3 45 3 37 3 714 3 221 3 418 4 612 3 947 - transakcje z nierezydentami 2 33 2 45 2 916 2 54 2 771 3 31 3 293 rynek offshore, w tym: 15 25 13 942 14 328 13 136 16 13 14 76 18 943 - rynek londyński 9 487 8 83 8 59 7 795 9 571 8 726 11 24 Uwaga: obroty w poszczególnych segmentach globalnego rynku transakcji złotego oszacowano na podstawie danych z przeprowadzanego co trzy lata badania Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) i wyznaczonych za kwiecień 213 r. i kwiecień 216 r. udziałów transakcji zawartych na rynku londyńskim w obrotach ogółem na rynku offshore. Źródło: opracowano na podstawie danych Banku Anglii, Banku Rozrachunków Międzynarodowych i NBP. Rynek transakcji fx swap złotego pozostawał największym rynkiem spośród walut krajów Europy Środkowo-Wschodniej. Dominowały operacje krótkoterminowe, o terminie zapadalności do 7 dni włącznie. Zdecydowaną większość transakcji fx swap z udziałem złotego przeprowadzano na rynku offshore (operacje między nierezydentami). Jedynie około 2% obrotów na rynku fx swap złotego stanowiły transakcje zawierane na rynku krajowym.

Kasowy rynek walutowy (1) 29 Średnie dzienne obroty netto na globalnym kasowym rynku złotego, w tym w Polsce i w Londynie w okresie IV 215 IV 218 (w mln USD) IV 215 X 215 IV 216 X 216 IV 217 X 217 IV 218 Rynek globalny 13 358 9 938 11 855 9 317 1 45 1 58 1 967 rynek krajowy, w tym: 1 718 1 719 1 634 1 748 1 712 1 785 2 29 - transakcje z nierezydentami 781 667 671 673 624 817 813 rynek offshore, w tym: 11 64 8 219 1 221 7 569 8 693 8 723 8 938 - rynek londyński 6 717 4 742 5 718 4 234 4 863 4 88 5 1 Uwaga: obroty w poszczególnych segmentach globalnego rynku transakcji na kurs złotego oszacowano na podstawie danych z przeprowadzanego co trzy lata badania Banku Rozrachunków Międzynarodowych (BIS) i wyznaczonych za kwiecień 213 r. i kwiecień 216 r. udziałów transakcji zawartych na rynku londyńskim w obrotach ogółem na rynku offshore. Źródło: opracowano na podstawie danych Banku Anglii, Banku Rozrachunków Międzynarodowych i NBP. Na kasowym rynku złotego także wyraźnie przeważały operacje między nierezydentami, głównie instytucjami finansowymi zlokalizowanymi w Londynie. Jednym z czynników, które mogły stymulować aktywność podmiotów zagranicznych na kasowym rynku złotego, był dysparytet między stopami procentowymi w Polsce i w krajach wysoko rozwiniętych.

IV X IV X IV X IV X IV X IV X IV X IV X IV X IV X IV Kasowy rynek walutowy (2) 3 Miesięczne obroty na kasowym rynku złotego i ich odniesienie do wartości wymiany handlowej Polski w kwietniu i październiku w okresie IV 28 IV 218 3 25 2 15 1 5 mld USD % 3 25 2 15 1 5 28 29 21 211 212 213 214 215 216 217 218 Obroty netto na globalnym kasowym rynku wymiany złotego - lewa oś Obroty netto na krajowym kasowym rynku wymiany złotego - lewa oś Relacja wartości wymiany handlowej Polski do obrotów na globalnym rynku złotego - prawa oś Źródło: opracowano na podstawie danych Banku Anglii, Banku Rozrachunków Międzynarodowych, GUS oraz NBP. Obroty na globalnym kasowym rynku złotego były kilkakrotnie większe niż wartość wymiany handlowej Polski. Transakcje związane z realną sferą gospodarki mają niewielki wpływ na płynność kasowego rynku złotego, która jest determinowana przede wszystkim przez aktywność zagranicznych instytucji finansowych (głównie banków inwestycyjnych i funduszy hedgingowych).

Rynek kapitałowy (1) 31 Wielkość poszczególnych segmentów krajowego rynku kapitałowego w latach 214 VI 218 (w mld zł) 1 214 215 216 217 VI 218 Instrumenty dłużne 623,8 666, 74,7 772,1 789,8 Obligacje rynkowe Skarbu Państwa 482,9 513,4 576,7 65,7 618,9 Obligacje BGK na rzecz KFD 25,6 19,4 22,7 25,6 3,3 Długoterminowe papiery dłużne przedsiębiorstw 66, 81,3 86,4 76, 82, Obligacje komunalne 19,1 2, 19,9 2,1 19,9 Długoterminowe bankowe papiery dłużne 2 25,1 26,5 27,4 34,8 28,2 Listy zastawne 4,1 5,4 7,6 9,9 1,5 Instrumenty udziałowe 1 262,1 1 91,6 1 125,5 1 389,5 1 237,9 Główny Rynek GPW 1 253, 1 82,9 1 115,7 1 379,9 1 229,2 NewConnect 9,1 8,7 9,8 9,6 8,7 1 Dla instrumentów dłużnych wielkość poszczególnych segmentów rynku kapitałowego mierzona jest wartością tych instrumentów w obiegu, a dla instrumentów udziałowych kapitalizacją spółek krajowych i zagranicznych notowanych na Głównym Rynku GPW oraz na platformie NewConnect. 2 Dane obejmują wyłącznie wyemitowane w Polsce przez banki krajowe obligacje i bankowe papiery wartościowe nominowane w złotych i w walutach obcych. W obrocie na rynku krajowym znajdowały się także obligacje Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz instytucji kredytowych z UE. Źródło: opracowano na podstawie danych MF, NBP, KDPW, GPW, Fitch Polska. Najważniejszymi segmentami krajowego rynku kapitałowego były Główny Rynek GPW oraz rynek obligacji skarbowych. Rynek nieskarbowych papierów dłużnych (w tym obligacji przedsiębiorstw) pozostaje słabo rozwinięty i charakteryzuje się dużą segmentacją, ograniczoną przejrzystością oraz znikomą płynnością.

Rynek kapitałowy (2) 32 Zaangażowanie inwestorów na krajowym rynku obligacji skarbowych w latach 216 VI 218 (w mld zł) 27 24 mld zł 243,9 235,5 263,2 21 18 22,7 192,5 192,1 15 12 9 6 3 Banki krajowe Nierezydenci Zakłady ubezpieczeń 59, 59,8 62,4 57,1 57, 5,2 Fundusze inwestycyjne 12,2 15,9 18, Osoby fizyczne 2, 2,3 2,2,9 1,1 1,1 Fundusze emerytalne Podmioty niefinansowe 35,6 38,2 4,5 Inne podmioty Źródło: dane MF. 216 217 VI 218 W ostatnich latach wyraźnie wzrosło znaczenie banków działających w Polsce w strukturze inwestorów na krajowym rynku obligacji skarbowych. W I połowie 218 r. zaangażowanie nierezydentów na tym rynku zmniejszyło się o ponad 1 mld zł, m.in. w wyniku spadku inwestycji zagranicznych funduszy inwestycyjnych i instytucji publicznych.

Rynek kapitałowy (3) 33 Liczba ofert pierwotnych na Głównym Rynku GPW i NewConnect oraz wycofań akcji z obrotu na tych rynkach w latach 211 VI 218 225 2 175 15 125 1 75 5 25-25 -5 Uwaga: uwzględniono spółki, które przeszły z NewConnect na Główny Rynek GPW. Źródło: GPW. 172 89 42 22 19 16 38 19 19 23 28 3 8 19 15 5-12 -7-11 -8-13 -19-2 -14-6 -11-26 -34-32 -3-17 -13 211 212 213 214 215 216 217 IH 218 Liczba debiutów na Głównym Rynku GPW Liczba debiutów na NewConnect Liczba wycofań z Głównego Rynku GPW Liczba wycofań z NewConnect Zmiana liczby spółek na rynkach GPW W 217 r. zmniejszyła się liczba spółek, których akcje znajdowały się w obrocie zorganizowanym. W 218 r. tendencja ta jest kontynuowana, na co wpływ mają malejące zainteresowanie pozyskiwaniem kapitału przez emisje akcji i rosnące koszty utrzymywania tych instrumentów w publicznym obrocie, w tym wypełniania obowiązków informacyjnych.

1-214 3-214 5-214 7-214 9-214 11-214 1-215 3-215 5-215 7-215 9-215 11-215 1-216 3-216 5-216 7-216 9-216 11-216 1-217 3-217 5-217 7-217 9-217 11-217 1-218 3-218 5-218 Rynek kapitałowy (4) 34 Udział inwestorów zagranicznych w kapitalizacji spółek krajowych notowanych na rynkach zorganizowanych GPW w latach 214 VI 218 29 mld zł % 5 275 48 26 46 245 44 23 42 215 4 2 38 185 36 Portfel nierezydentów - lewa oś Udział inwestorów zagranicznych w kapitalizacji GPW - prawa oś Źródło: NBP. W ostatnich latach udział nierezydentów w kapitalizacji spółek krajowych stopniowo spadał i we wrześniu 217 r. był najniższy od ponad 1 lat. W 218 r. udział ten oscyluje wokół 4%. Jednocześnie nierezydenci stanowią najaktywniejszą grupę inwestorów ich udział w obrotach brutto akcjami na Głównym Rynku GPW w 217 r. wyniósł 53% (tyle samo co w 216 r., najwięcej w historii GPW).

Rynek kapitałowy (5) 35 Reklasyfikacja akcji notowanych na GPW We wrześniu 217 r. administrator globalnych benchmarków FTSE Russell zdecydował o przeniesieniu Polski z kategorii zaawansowanych rynków wschodzących do rynków rozwiniętych. W kwietniu 218 r. analogiczną decyzję podjął Stoxx administrator benchmarków Deutsche Boerse. Zmian dokonano 24 września 218 r. Udział spółek z GPW w indeksie FTSE Developed All Cap Index jest szacowany na około,154%. Z kolei udział polskich spółek w indeksie FTSE Emerging All Cap Index przed decyzją o przeniesieniu wynosił około 1,37%. Inwestorzy pasywni, którzy chcieli odwzorować strukturę indeksów FTSE Russell oraz Stoxx, dostosowali swoje portfele na zamknięciu sesji 21 września 218 r., czego skutkiem były najwyższe dzienne obroty w historii GPW 5,4 mld zł (wobec średnio 82,6 mln zł od stycznia do sierpnia 218 r.). Indeksy WIG i WIG2 zmniejszyły się na zamknięciu sesji 21 września, odpowiednio, o,7% i,9%. Sugeruje to, że reklasyfikacja polskich spółek w indeksach FTSE Russell i Stoxx skutkowała niewielkim odpływem netto kapitału inwestorów pasywnych z GPW. W dłuższym terminie można oczekiwać, że przeniesienie spółek z GPW do indeksów rynków rozwiniętych wpłynie na spadek zmienności cen ich akcji oraz oczekiwanej premii za ryzyko związane z inwestycjami w te instrumenty.

Rynek instrumentów pochodnych (1) 36 Średnie dzienne obroty netto na krajowym rynku instrumentów pochodnych w latach 214 VI 218 (w mln zł) 214 215 216 217 VI 218 Pozagiełdowe instrumenty pochodne 9 733,4 8 16,3 7 68,4 6 637,2 8 369,9 - instrumenty pochodne stopy procentowej 7 355,8 6 39, 5 29,9 3 986,8 5 238,9 - walutowe instrumenty pochodne 2 377,6 2 121,3 2 317,5 2 65,4 3 131, Giełdowe instrumenty pochodne 97,8 92,1 777,9 886,3 891,4 - instrumenty pochodne stopy procentowej 6,5 1,9 4,9 4,1, - walutowe instrumenty pochodne 29,6 33,1 2,3 16,5 27,1 - instrumenty związane z rynkiem akcji 934,8 867,1 752,7 865,7 864,3 - w tym futures na WIG2 85,1 781,5 676,1 778, 813,6 Uwaga: obroty na rynku pozagiełdowym wyliczono według wartości nominalnej, a na rynku giełdowym według kwot rozliczenia transakcji. Rynek giełdowy obejmuje instrumenty notowane na GPW. W przypadku tego rynku uwzględniono transakcje sesyjne i pakietowe. Giełdowe procentowe instrumenty pochodne obejmują kontrakty na stawki referencyjne WIBOR oraz kontrakty na obligacje skarbowe, które były w obrocie na GPW od października 213 r. Kategoria walutowych instrumentów pochodnych nie obejmuje transakcji fx swap. Źródło: opracowano na podstawie danych pozyskanych od banków najbardziej aktywnych na krajowym rynku finansowym oraz danych GPW. Rynek instrumentów pochodnych OTC stopy procentowej jest jednym z najbardziej płynnych segmentów krajowego rynku finansowego. Jego głównymi uczestnikami są banki, a większość transakcji jest realizowana z nierezydentami. Na rynku terminowym GPW aktywność inwestorów koncentrowała się w segmencie kontraktów futures na WIG2.

Rynek instrumentów pochodnych (2) 37 Krajowy rynek transakcji OIS W 218 r. krajowy rynek złotowych operacji OIS de facto przestał funkcjonować. Łączne obroty netto na tym rynku w okresie od stycznia do sierpnia 218 r. wyniosły 2,25 mld zł, przy czym nieliczne transakcje zawierano tylko w marcu, lipcu i sierpniu. Strukturalne zmniejszenie się wartości transakcji na tym rynku jest związane z: niewielką i wciąż malejącą (wskutek konsolidacji sektora bankowego) liczbą jego krajowych uczestników, znikomą aktywnością nierezydentów, niską zmiennością stawki referencyjnej dla tych instrumentów (POLONIA) oraz słabymi oczekiwaniami na zmiany stóp procentowych NBP w krótkim okresie. Utrzymujący się brak płynności rynku transakcji OIS może mieć niekorzystne konsekwencje dla rozwoju innych segmentów krajowego rynku finansowego, ponieważ krzywe OIS są postrzegane jako najlepsze dostępne przybliżenie stóp procentowych wolnych od ryzyka i wykorzystywane do wyceny wielu instrumentów finansowych. Na niektórych rozwiniętych rynkach pieniężnych wskaźniki wyznaczane na podstawie stawek w transakcjach OIS prawdopodobnie zastąpią wrażliwe na zmiany ryzyka kredytowego kontrahenta oraz warunki płynnościowe indeksy referencyjne -IBOR, stając się podstawowymi benchmarkami rynku pieniężnego.

Perspektywy 38

Perspektywy (1) 39 Perspektywy Rozmiary i struktura systemu finansowego wskazują na przestrzeń do jego dalszego zrównoważonego rozwoju, wspierającego stabilny wzrost gospodarczy. Rozwój ten powinien zachować umiarkowane tempo i zachodzić wraz ze zwiększaniem znaczenia rynków finansowych. Niezbędny jest wzrost znaczenia rynku kapitałowego jako źródła finansowania działalności i rozwoju przedsiębiorstw. Pożądana byłaby zmiana w strukturze portfela kredytowego, szczególnie banków komercyjnych, w kierunku zwiększenia udziału kredytów dla przedsiębiorstw.

Perspektywy (2) 4 Perspektywy Sektor bankowy ze względu na presję konkurencyjną (w tym spoza sektora) będzie kontynuował inwestycje w rozwój i wdrożenie nowych technologii i innowacji. Wdrażanie nowych technologii wpływa na zmianę modelu biznesowego banków i prowadzi do zmian strukturalnych w sektorze bankowym, przejawiających się m.in. zmniejszeniem znaczenia tradycyjnych kanałów dystrybucji produktów i usług bankowych, co prowadzi do ograniczeniem liczby placówek i zatrudnienia. Wg danych KNF w 217 r. liczba placówek bankowych w porównaniu z 216 r. zmniejszyła się o 176, a zatrudnienie zmalało o 4431 osób.