BARAŃSKA Marta 1 DEJA Agnieszka 2 Analiza natężenia hałasu generowanego przez transport samochodowy w bezpośrednim sąsiedztwe portu morskiego w aglomeracji szczecińskiej WSTĘP Port w Szczecinie jest jednym z najważniejszych węzłów logistycznych dla Rejonu Morza Bałtyckiego. Ze względu na swoje położenie odgrywa on niezwykle istotną rolę w obsłudze ładunków ze Skandynawii, w kierunku Środkowej i Południowej Europy. Wspólnie ze Świnoujściem stanowi uniwersalny kompleks portowy obsługujący ładunki z Rosji, Filandii, Estonii, Łotwy do Niemiec i Europy Zachodniej, tym samym jest bardzo istotnym ogniwem łańcucha logistycznotransportowego. Port w Szczecinie ze swoim zapleczem skomunikowany jest m.in. poprzez autostrady A11 i A20, w kierunku Europy zachodniej oraz E-65 z Europą Południową. Szczecin i Świnoujście odgrywają bardzo istotną rolę jako porty tranzytowe dla Czech, Słowacji, Austrii i Węgier. Pod względem realizowanych przeładunków rok 2013 okazał się bardzo korzystny dla obu portów, przeładowano łącznie 22 mln 750 tys. ton towarów i tym samym w stosunku do roku ubiegłego odnotowano wzrost przeładunków ogółem o 7%. W związku z realizowanymi w ostatnich latach inwestycjami związanymi m.in. z budową terminala kontenerowego zaobserwowano także wzrost ilości przeładowywanych kontenerów. Ogółem przeładunki kontenerów ukształtowały się na poziomie 62,3 tys. TEU i były wyższe od zrealizowanych w 2012 roku o 19,4 %. Obserwowany wzrost ilości obsługiwanych ładunków skonteneryzowanych oznacza, że port intensywnie rozwija się pod względem świadczenia usług intermodalnych obejmujących m.in. obsługę samochodów ciężarowych pełniących rolę dowozowo-odwozową dla transportu morskiego. Terminal kontenerowy zlokalizowany na terenie szczecińskiego portu jest jedynym tego typu obiektem w promieniu 300 km. Zlokalizowany jest w bezpośrednim sąsiedztwie Zachodniopomorskiego Centrum Logistycznego. Obecnie na terminalu obsługiwanych jest 5 statków tygodniowo. W związku z planowanym dalszym rozwojem terminala oraz Zachodniopomorskiego Centrum Logistycznego przewiduje się, w najbliższych latach, większy ruch samochodów ciężarowych na ulicy St. Hryniewieckiego, stanowiącej bezpośrednią drogę dojazdową do portu, a tym samym prognozuje się wzrost emisji hałasu komunikacyjnego na tym odcinku drogi. Zgodnie z Dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnoszącą się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (2002/49/WE) pojęcie hałas oznacza każdy niepożądany lub szkodliwy dźwięk powodowany przez działalność człowieka na wolnym powietrzu, w tym hałas emitowany przez środki transportu, ruch drogowy, ruch kolejowy, ruch samochodowy oraz hałas pochodzący z obszarów działalności przemysłowej [2]. Niniejszy artykuł stanowi kontynuację badań przeprowadzonych przez Zakład Technologii Transportu Zintegrowanego i Ochrony Środowiska na Wydziale Inżynieryjno-Ekonomicznym Transportu Akademii Morskiej w Szczecinie w zakresie oceny emisji hałasu generowanego przez środki transportu drogowego w wybranych punktach Szczecina. 1 Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno Ekonomiczny Transportu; 70-500 Szczecin; ul. Wały Chrobrego 1-2, Tel: 505 045 331, m.baranska@am.szczecin.pl 2 Akademia Morska w Szczecinie, Wydział Inżynieryjno Ekonomiczny Transportu; 70-500 Szczecin; ul. Wały Chrobrego 1-2, Tel: 601 918 089, a.deja@am.szczecin.pl 305
1. METODYKA BADAŃ Badania natężenia hałasu komunikacyjnego emitowanego przez transport samochodowy zostały przeprowadzone w punkcie pomiarowym zlokalizowanym przy ul. St. Hryniewieckiego bezpośrednio sąsiadującej z Portem Szczecin. Pomiary wykonano przy pomocy metodyki referencyjnej, zgodnie z wymogami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011r. Jest ona zalecana do pomiarów wartości hałasu emitowanego do środowiska w związku z eksploatacją dróg publicznych. Metoda ta służy do pomiarów poziomu hałasu oddziałującego na środowisko, wyrażanego wskaźnikami LAeq D i LAeq N (L DEN i L NIGHT ). Niniejsze wskaźniki stosuje się celem ustalenia i kontroli warunków korzystania ze środowiska w stosunku do jednej doby. Uszczegółowiając: Wskaźnik L Aeq D stosuje się do oznaczania równoważnego poziomu dźwięku A dla pory dziennej tj. od godz. 6.00 do godz. 22.00, wyrażany w decybelach [db], Wskaźnik L Aeq N stosuje się do oznaczania równoważnego poziom dźwięku A dla pory nocnej tj. od godz. 22.00 do godz. 6.00, wyrażany w decybelach [db]. Wartość równoważnego poziomu dźwięku A wyznaczona została w oparciu o procedurę pomiarów poziomu ekspozycyjnego dźwięku w odniesieniu do pojedynczych zdarzeń akustycznych. Procedura ta jest zalecaną dla określania poziomów hałasu wprowadzanego do środowiska dla dróg publicznych, na których to natężenie ruchu nie przekracza 300 pojazdów na godzinę [7]. Pojedyncze zdarzenia akustyczne zostały podzielone na klasy, w obrębie których obliczono średnią logarytmiczną wartość poziomu ekspozycji według wzoru (1). gdzie poszczególne dane oznaczają: L AEk średni poziom ekspozycji wyznaczony dla pojedynczych zdarzeń akustycznych, należących do klasy oznaczonej k, w decybelach [db], N liczba pojedynczych zdarzeń akustycznych należących do klasy oznaczonej k, L AEki wartość poziomu ekspozycyjnego dla pojedynczych zdarzeń akustycznych zakwalifikowanych do klasy oznaczonej k, w decybelach [db] [7]. Wyliczone wartości L AEk podstawiono do wzoru (2) (1) (2) gdzie poszczególne dane oznaczają: L Aeq T wartości równoważnego poziomu dźwięku A dla czasu odniesienia. T przedział czasu odniesienia w sekundach [s], N k liczba pojedynczych zdarzeń akustycznych należących do klasy oznaczonej k", występująca w przedziale czasu odniesienia, zawierającego się w okresie doby, dla której prowadzono pomiary, L AEk średni poziom ekspozycji wyznaczony dla pojedynczych zdarzeń akustycznych, należących do klasy oznaczonej k", w decybelach [db], m liczba klas pojedynczych zdarzeń akustycznych [7]. Pomiary natężenia hałasu wykonano miernikiem poziomu dźwięku, sonometrem DT-8852 (Rysunek 1). 306
Rys. 1. Sonometr (opracowanie własne) 2. PODZIAŁ SAMOCHODÓW NA KLASY Zgodnie z zaleceniami Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. badanie natężenia hałasu dla każdej pory przeprowadzone było dla poszczególnych klas pojazdów z podziałem na lekkie () i ciężkie (). Badanie wykonano w dniu 13.02.2014 r., w godzinach 7:00 8:00 i 14:30-15:30 dla pory dziennej oraz w godz. 22:00-23:00 dla pory nocnej. W badaniach nie zostały uwzględnione pomiary uzyskane podczas równoczesnej jazdy dwóch pojazdów, czego skutkiem było nakładanie się źródeł hałasu. Na rysunku 2 przedstawiono liczbę pojazdów z podziałem na klasy w poszczególnych porach dnia. 120 100 105 104 80 64 61 60 40 22 lekkie ciężkie 20 10 0 7:00-8:00 14:30-15:30 Pora nocna godz. 22:00-23:00 Rys. 2. Liczba pojazdów z podziałem na masę całkowitą (opracowanie własne) We wszystkich badanych okresach, liczba samochodów przemieszczających się ul. St. Hryniewieckiego, nie przekroczyła 300 samochodów na godzinę. Największy ruch pojazdów zaobserwowano w porze dziennej w godzinach 7:00-8.00. W tym okresie ulicą przemieszczało się łącznie 169 samochodów, z czego 105 stanowiły samochody zaliczane do pojazdów lekkich () a 64 samochody ciężarowe (). Najmniejsza liczba samochodów przemieszczała się w godzinach 22:00-23:00, łącznie zaobserwowano zaledwie 32 pojazdy. 307
Procentowy udział poszczególnych klas pojazdów samochodowych w porze dziennej i nocnej zaprezentowano na rysunku 3. 70,00% 62,13% 63,03% 68,75% 60,00% 50,00% 37,87% 36,97% 40,00% 30,00% 31,25% lekkie ciężkie 20,00% 10,00% 0,00% 7:00-8:00 14:30-15:30 Pora nocna godz. 22:00-23:00 Rys. 3. Procentowy udział pojazdów z podziałem na klasy w porze dziennej i nocnej (opracowanie własne) Zaobserwowano, że podczas pory dziennej najwyższy udział miały lekkie pojazdy samochodowe, w godz. 7:00-8:00 udział samochodów lekkich kształtował się na poziomie 62,13%, a w godz. 14:30-15:30 stanowił 63,03%. ciężkie stanowiły 37,87% w godzinach rannych a 36,97% w godzinach popołudniowych. Procentowy udział obydwu klas samochodów w ruchu podczas pory nocnej był porównywalny do udziału w porze dziennej. Wynosił odpowiednio: 68,75% dla pojazdów lekkich i 31,25% dla pojazdów ciężkich. 3. PUNKT POMIAROWY Przy doborze lokalizacji punktu pomiarowego kierowano się wskazaniem Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r., aby wyniki pomiaru w punkcie pomiarowym charakteryzował hałas z danego, jednorodnego pod względem akustycznym odcinka drogi. Szczegółową lokalizację punktu pomiarowego przedstawiono na rysunku 4. Rys. 4. Fotografia satelitarna przedstawiająca ulicę Hryniewieckiego wraz z punktem pomiarowym [5]. 308
4. ANALIZA EMISJI HAŁASU PRZY UL. ST. HRYNIEWIECKIEGO Dzień oraz godziny dokonywanych pomiarów wyznaczono w uzgodnieniu z przedstawicielami portu. Termin wykonanych badań pokrywał się z terminem przybycia i obsługi logistycznej statku. Wyboru dokonano celem optymalizacji wyników obrazujących hałas generowany przez transport samochodowy wynikający z eksploatacyjnej funkcji portu. Badania hałasu zostały przeprowadzone dnia 13.02.2014r. zarówno w porze dziennej (dwa pomiary) jak i nocnej (jeden pomiar). W punkcie pomiarowym zebrano 366 wyników ogółem. Dla punktu pomiarowego przy ulicy St. Hryniewieckiego obliczony został średni poziom ekspozycji LAEk. Wyniki zaprezentowano na rysunku 5. L AEk [db] 72,5 72 71,5 71 70,5 70 71,98 72,31 70,55 69,5 Pomiar 1 godz. 7:00-8:00 Pomiar 2 godz. 14:30-15:30 Pomiar 3 godz. 22:00-23:00 Rys. 5. Średni poziom ekspozycji L AEk (opracowanie własne) Przeprowadzone badania wykazały, że najwyższy średni poziom ekspozycji wyznaczony dla pojedynczych zdarzeń akustycznych L AEk zaobserwowano w porze dziennej (14.30-15.30) L AEk =72,31[dB]. Najniższą wartość L AEk =70,55 [db] wyliczono na podstawie danych z pomiarów wykonanych w porze nocnej, w godzinach 22:00-23:00. Na rysunku 6 przedstawiono wartości równoważnego poziomu dźwięku. L Aeq T [db] 58,69 58,92 60 58 56 54 52 50 48 46 44 Pomiar 1 godz. 7:00-8:00 Pomiar 2 godz. 14:30-15:30 50,04 Pomiar 3 godz. 22:00-23:00 Rys. 6. Wartości równoważnego poziomu dźwięku dla czasu odniesienia (opracowanie własne) 309
Przeprowadzone badania wykazały, że najwyższą wartość równoważnego poziomu dźwięku wyliczono dla pory dziennej (14:30-15.30) L Aeq =58,92[dB]. Wartość równoważnego poziomu dźwięku dla badań wykonanych w porze nocnej była znacznie mniejsza i wyniosła L Aeq =50,04 [db] w godzinach (22:00-23:00). W tabeli nr 1 zaprezentowano wyliczenia poziomu ekspozycji (LAEk) oraz równoważonego poziomu dźwięku dla pory nocnej i dziennej (L AeqD i L AeqN ) z uwzględnieniem podziału na klasy samochodów. Tab.1. Poziom ekspozycji (L AEk ) i równoważonego poziomu dźwięku dla pory nocnej i dziennej z uwzględnieniem klas pojazdów. (opracowanie własne) Pora dzienna Pomiar L AEk [db] L Aeq D [db] 1 60,13 76,02 44,78 40,46 2 58,78 76,50 43,39 40,94 Pora nocna Pomiar L AEk [db] L Aeq N [db] 3 62,61 75,09 40,47 39,53 Na podstawie przeprowadzonych badań, najwyższy średni poziom ekspozycji wyznaczony dla pojedynczych zdarzeń akustycznych dla pojazdów ciężkich uzyskano w porze dziennej (godz. 14:30-15:30), L AEk =76,50 [db]. Najniższą wartość L AEk=75,09[dB] dla pojazdów ciężkich wyliczono na podstawie danych z pomiarów hałasu w porze nocnej (godz. 22:00-23:00). Najwyższy średni poziom ekspozycji wyznaczony dla pojedynczych zdarzeń akustycznych L AEk dla pojazdów lekkich, został wyliczony na podstawie pomiarów przeprowadzonych dla pory nocnej (godz. 22:00-23:00), L AEk =62,61[dB]. Najniższą wartość dla pojazdów lekkich, L AEk=58,78[dB] wyliczono na podstawie danych pomiarów hałasu w porze dziennej (godz. 14:30-15:30). Przeprowadzone badania pozwoliły na dokonanie obliczeń równoważonego poziomu dźwięku dla pory nocnej i dziennej (L AeqD i L AeqN ). Najwyższą wartość równoważonego poziomu dźwięku dla pojazdów ciężkich, wyliczono dla pomiarów wykonanych w porze dziennej (godz. 14:30-15:30) L Aeq =58,80[dB], a najniższą wartość L Aeq = 49,53[dB] dla pojazdów ciężkich, wyliczono na podstawie danych z pomiarów hałasu w porze nocnej (godz. 22:00-23:00). Najwyższą wartość równoważonego poziomu dźwięku dla pojazdów lekkich, wyliczono dla pomiarów wykonanych dla pory dziennej (godz. 7:00-8:00) L Aeq =44,78[dB], a najniższą wartość L Aeq = 40,47[dB] dla pojazdów lekkich, wyliczono na podstawie danych z pomiarów hałasu w porze nocnej (godz. 22:00-23:00). WNIOSKI Dokonując analizy badań można zauważyć, iż natężenie hałasu przy ul. St. Hryniewieckiego w Szczecinie, stanowiącej jedną z bezpośrednich dróg dojazdowych do portu, nie przekracza dopuszczalnych norm. Ocena wyników badań została dokonana na zasadzie porównania zmierzonych, a następnie obliczonych wartości z dopuszczalnymi poziomami hałasu. Przeprowadzone badania wykazały, że poziom natężenia hałasu wykazuje zmiany w zależności od pory dnia, nocą wykazując niższą wartość. Można wnioskować, że wraz z rozwojem terminala i terenów portowych, a w szczególności Zachodniopomorskiego Centrum Logistycznego wzrośnie wskaźnik natężenia poziomu hałasu generowanego przez transport samochodowy w badanym regionie. Mając na uwadze powyższe tendencje wskazanym jest prowadzenie dalszych badań hałasu w tym rejonie. Streszczenie W artykule przedstawiono wyniki badań natężenia hałasu na ulicy stanowiącej drogę dojazdową do 310
szczecińskiego portu. Mając na uwadze rozwój transportu intermodalnego w najbliższych latach, poddano analizie hałas generowany przez środki transportu samochodowego. Obserwowanie zmian poziomu hałasu drogowego w punktach sąsiadujących z portem może być pomocne w przyszłości przy ocenie klimatu akustycznego oraz sporządzaniu programów zwalczania nadmiernego hałasu w tym rejonie. Analysis of traffic noise level in vicinity of sea port within Szczecin municipal area Abstract In the article, there are presented outcomes of studies on noise intensity on the access road to Szczecin port. Having in mind intermodal transport development in the coming years, the studies analyzed noise generated by means of motor transport. Observations of noise level changes in the areas next to the port may be helpful in the evaluation of acoustic climate in future and preparing programs aiming at reducing excessive noise level in the area. BIBLIOGRAFIA 1. Christowa Cz., System transportowy regionu zachodniopomorskiego ocena stanu, red. Cz. Christowa Akademia Morska w Szczecinie, Szczecin 2010. 2. Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 25 czerwca 2002 r. odnosząca się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku (2002/49WE). 3. Instrukcja obsługi Sonometru DT-8852. 4. Jóźwiak Z., Stattler W., Ocena natężenia hałasu generowanego przez transport samochodowy w wybranych punktach Szczecina. Autobusy Technika, Eksploatacja, Systemy Transportowe, 3/2013. 5. Mapa ul. Stanisława Hryniewieckiego, [dostęp 14.02.2014r.] 6. Opinia Komitetu Regionów Dyrektywa w sprawie hałasu w środowisku: dalsze działania. (2012/C 113/08), Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej, C 113/40-44, 18.04.2012. 7. Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 16 czerwca 2011 r. w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz. U. 2011 nr 140 poz. 824). 8. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2012r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku. 9. Strona DB Port Szczecin, Sp. z o.o., http://portszczecin.deutschebahn.com/dbportszczecin.pl/start/serwis/terminal/terminal_kontenerow y.html. 10. Strona ZMPSiŚ S.A. http://port.szczecin.pl/files/port/pdf/zcl.pdf. [dostęp 14.02.2014r.]. 11. Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. 12. Zagrożenie hałasem, Wybrane zagadnienia- Opracowanie tematyczne, Kancelaria Senatu, luty 2012, http://www.senat.gov.pl/gfx/senat/pl/senatopracowania/30/plik/ot-612_inter.pdf. [dostęp 14.02.2014r.]. 311