UTRZYMANIE I ROZBUDOWA OBSZARÓW RETENCJI NA TERENIE ŁODZI Anita Waack-Zając Wydział Gospodarki Komunalnej UMŁ
RETENCJA Retencja to możliwość gromadzenia deszczu lub wód roztopowych w miejscu powstania. Retencja to takie działania, które ograniczają spływ wód powierzchniowych, hamują odpływ i zmniejszają jego zmienność. To zamiana spływu powierzchniowego na odpływ podziemny O retencji w ostatnich latach i sporo się mówi, bardzo dużo się pisze i na szczęście coraz więcej jest przykładów działań demonstracyjnych i wdrożeniowych. Nie należy zapominać o detencji, działaniach, które mają za zadanie spowolnić, zatrzymać chwilowo odpływ niemniej są bardzo istotne w warunkach przestrzeni miejskiej. Najbardziej przyjazną środowisku metodą jest zwiększanie zdolności retencyjnej zlewni poprzez przywrócenie jej naturalnej pojemności naturalnej retencji. Retencję można podzielić ze względu na formę (glebowa, krajobrazowa, powierzchniowa), ze względu na możliwość kontroli (mała retencja jest automatyczna, a jej pojemność trudno zmierzyć) oraz na działania techniczne i nietechniczne.
RETENCJA Do działań technicznych zalicza się: prace hydrotechniczne i melioracyjne (budowę zbiorników wodnych, przebudowę kanałów i rowów); użycie właściwych metod i materiałów dla odprowadzania wód z powierzchni. Natomiast wszystkie działania w zlewni które mają na celu zwiększenie pojemności retencyjnej zlewni, które są związane ze zmianami w planowaniu przestrzennym i użytkowaniu ziemi, to nietechniczne formy małej retencji, to kształtowanie retencji krajobrazowej poprzez rekultywację, rewitalizację rzek i dolin, zwiększanie areału siedlisk podmokłych, zadrzewień, ograniczenie spływu, ochrona stawów, wykorzystanie zagłębień terenowych. Zbiorniki najczęściej pełnią wiele funkcji jednocześnie, ale można je podzielić na: przeciwpowodziowe (suche i ze stałym lustrem wody), ograniczające skutki suszy (magazynują wodę), rekreacyjne i do celów estetycznych, kąpieliska, stawy parkowe i wędkarskie, ekologiczne jako enklawy wodnej fauny i flory oraz takie, które służą poprawie bilansu wodnego. Najbardziej mierzalną retencję mają zbiorniki, przy czym zbiorniki suche zdecydowanie większą. Choć w terenie zurbanizowanym każda forma retencji jest pożądana.
Układ hydrograficzny miasta Łodzi 1-Aniołówka, 2-Augustówka, 3-Bałutka, 4-Brzoza, 5-Bzura, 6-Dobrzynka, 7-Gadka, 8-Jasieniec, 9-Jasień, 10-Karolewka, 11-Lubczyna, 12-Łagiewniczanka, 13-Łódka, 14-Miazga, 15-Moszczenica, 16-Ner, 17-Olechówka, 18-Sokołówka, 19-Wrząca, 20-Zimna Woda.
Układ hydrograficzny miasta Łodzi Na rzekach zlokalizowanych jest ponad 50 zbiorników wodnych, w tym: 14 zbiorników w zlewni rz. Ner 34 zbiorniki w zlewni rz. Bzury 5 zbiorników w zlewni rz. Miazgi Zestawienie istniejących i projektowanych zbiorników zbiorniki istniejące zbiorniki projektowane lp. zlewnia ilość [sztuk] powierzchnia [ha] ilość [sztuk] powierzchnia [ha] 1 Ner 14 31.74 16 278.0 2 Bzura 34 21.84 14 41.2 3 Miazga 5 7.43 -- -- 4 razem 53 61.01 30 319.2
Realizacja zbiorników retencyjnych w ramach zadań: Renaturyzacja rzeki Sokołówki Program Małej Retencji Rzeka Sokołówka Zintegrowane Zarządzanie Wodą to Zdrowie w Mieście Jutra SWITCH 2006-2010 8 marca 2018 6
RENATURYZACJA RZEKI SOKOŁÓWKI Zbiornik Zgierska 2004 2006
RENATURYZACJA RZEKI SOKOŁÓWKI Zbiornik Teresy 2006
RENATURYZACJA RZEKI SOKOŁÓWKI SWITCH Zbiornik Żabieniec 2011
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI Zbiornik Oblęgorska 2006 Zbiornik Rzemieślnicza 2008 2006 2009
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI Zbiornik Wycieczkowa 2008 2009
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI 2012 Staw Wasiaka 2013
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI Zbiornik Wojska Polskiego 2015 2012
Efekty realizacji zadań: zwiększenie retencji miejscowej (umożliwienie odprowadzania wód opadowych) ochrona przeciwpowodziowa (powodzie miejskie) zwiększenie powierzchni terenów rekreacyjnych poprawa mikroklimatu zwiększenie obszarów zielonych pozytywny wpływ na zdrowie mieszkańców Łodzi i komfort życia
PROGRAM MAŁEJ RETENCJI
UTRZYMANIE MAŁEJ RETENCJI OBIEKTÓW Czynności w zakresie utrzymania zbiorników: Coroczny przegląd budowlany zgodnie z przepisami Prawa Budowlanego Wykaszanie brzegów i wysp co najmniej 2 razy w roku Usuwanie roślinności wodnej (szuwarów i pływającej) Najniższe koszty ponoszone są na utrzymanie zbiorników ze stałym lustrem wody. Zbiorniki te wymagają co najmniej dwukrotnego wykaszania skarp przy zachowania pasa roślinności przybrzeżnej będącej ostoją fauny. Dodatkowo dokonywane są okresowe kontrole z uwagi na to, że zbiorniki pełnią również funkcję rekreacyjną, a tereny wokół zbiorników zostały wyposażone w kosze na śmieci i ławki.
UTRZYMANIE MAŁEJ RETENCJI OBIEKTÓW Sporych problemów dostarczają również wyspy. Choć to ciekawy krajobrazowo i biologicznie element zbiornika to trudność polega na dotarciu do wyspy dla przeprowadzenia zabiegów konserwacyjnych i pielęgnacyjnych drzewostanu. Do pracy konserwacyjnych należy użyć sprzętu pływające. Roczny minimalny koszt utrzymania zbiorników to 150 tys. zł (przy jednokrotnym koszeniu). Należy wykonać minimum dwa koszenia. Problemy jakie napotykamy przy eksploatacji zbiorników retencyjnych to: Niewystarczające środki finansowe Zanieczyszczenia wód w zlewni bezpośredniej i pośredniej Niewystarczająco sprawa obsługa w zakresie sterowania mała retencją Niewystarczająca akceptacja społeczności lokalnej wynikająca prawdopodobnie z niewystarczająca świadomość ekologicznej.
UTRZYMANIE MAŁEJ RETENCJI OBIEKTÓW Podsumowanie Zbiorniki retencyjne wpisały się w krajobraz Miasta. Już trudno sobie wyobrazić, że nie ma zbiornika Zgierska, zbiornika Wojska Polskiego, w którym przegląda się Akademia Sztuk Pięknych czy zbiornika w Parku Ocalałych. Teren wokół zbiorników obrasta w ścieżki, elementy małej architektury, place zabaw, ale przede wszystkich w ludzi. W ten prosty sposób wykorzystaliśmy przestrzeń miasta stworzyliśmy przestrzeń przyjazną dla środowiska i dla nas. Pogodziliśmy co najmniej kilka funkcji łącząc je w niecce wypełnionej wodą. Dzisiaj możemy powiedzieć, że się udało. Wszystkie zbiorniki zrealizowano przy udziale środków z WFOŚiGW w Łodzi.