PROCES BOLOŃSKI - - DLACZEGO, PO CO I DLA KOGO Seminarium Bolońskie Szanse zatrudnienia absolwentów z perspektywy Procesu Bolońskiego skiego Uniwersytet Zielonogórski, 20 maja 2010 roku Janusz M. Pawlikowski, ekspert boloński janusz.m.pawlikowski@pwr.wroc.pl
(zamiast motta) Zjednoczona Europa to nie tylko wspólna waluta, swobodny przepływ ludzi, wspólny rynek towarów w i usług, ug, etc. ; ale takŝe - i przede wszystkim: INTELEKTUALNY, EDUKACYJNY, KULTUROWY I SOCJALNY WYMIAR NASZEGO KONTYNENTU 2
PODSTAWOWY CEL PROCESU BOLOŃSKIEGO Stworzenie Europejskiego Obszaru Szkolnictwa WyŜszego, EOSW (powiązanego z Europejskim Obszarem Badań Naukowych, EOBN) ) poprzez harmonizację systemów w szkolnictwa, w którym funkcjonować będą wspólnie opracowane zasady organizacji kształcenia na poziomie wyŝszym; z poszanowaniem instytucji i tradycji krajów w uczestniczących cych w tym procesie.. Następnie - zwiększenie atrakcyjności ci oraz konkurencyjności ci EOSW (plus EOBN) w Europie i w całym świecie! 3
OD PARYśA A DO LEUVEN ParyŜ,, Sorbona, 25 maja 1998 roku (4 kraje) 19 czerwca 1999 r. - Deklaracja Bolońska (29 krajów) Praga 18 19 maja 2001 r. (32 kraje) Berlin 18 19 września 2003 r. (33 kraje) Bergen 19 20 maja 2005 r. (45 krajów) Londyn 17 18 maja 2007 r. (46 krajów) Leuven/Louvain 28 29 kwiecień 2009 r. (46 krajów) Budapest, Wiedeń 11 12 marca 2010 r. (47 krajów) 4
PODSTAWOWE WYRÓśNIKI PROCESU BOLOŃSKIEGO 1. Reforma strukturalna (trzystopniowy system studiów). 2. Mobilność i rozpoznawalność (ECTS, Diploma Suplement). 3. Socjalny (studencki) wymiar studiowania (baza materialna, informatyzacja procesu kształcenia i zbiorów, doradztwo). 4. Zapewnianie jakości kształcenia (systemy wewnętrzne oraz zewnętrzne, europejski rejestr agencji akredytacyjnych). 5. Zwiększanie dostępu do studiów w dla studentów nietradycyjnych ; nowe formy kształcenia (LLL, studia podyplomowe, kursy). 5
CELE DO ZREALIZOWANIA W RAMACH EOSW 1. Kształcenie na wysokim poziomie studentów w dla potrzeb europejskiego! i krajowych/regionalnych rynków w pracy. 2. Rozwój j i podtrzymanie szerokich podstaw nowoczesnej wiedzy oraz nawyków w do jej uzupełniania. 3. Przygotowywanie światłych obywateli demokratycznych państw, aktywnie dbających o swój j ciągły y rozwój. 6
NARZĘDZIA REALIZACJI CELÓW 1. Europejska i Krajowe Ramy Kwalifikacji. 2. Studia trzystopniowe. 3. Standardy i procedury zapewniania jakości kształcenia. 4. Punktowy system akumulacji i transferu osiągni gnięć studentów i absolwentów. w. 5. Suplement do dyplomu 7
PROCES BOLOŃSKI skojarzenia Powszechne skojarzenia dzisiaj to: - Punkty ECTS - Studia dwustopniowe Czy narzędzia PB zostały y wprowadzone jako wewnątrzuczelniana potrzeba,, czy teŝ zostały y narzucone mocą ustawy i innych aktów prawnych? Czy sąs one szansą czy moŝe e stanowią zagroŝenie dla uczelni? Czy to nie jest tak, Ŝe e Pro. Bol. jest kojarzony z narzuconym z zewnątrz zbiorem zadań do realizacji niejasnego celu? 8
R. Lambert, N. Butler (2007): GDZIE JESTEŚMY? Uczelnie europejskie generują zbyt mało energii intelektualnej aby zapewnić należyty rozwój j wiedzy i poprawę stanu ekonomii; Mamy w Europie za dużo o uczelni zbyt małych, aby podołały y realizacji zadań społecznych, a nawet realizacji swoich, na ogół wygórowanych, aspiracji; Uczelnie europejskie sąs skrajnie niedofinansowane,, a sam sposób finansowania (z pieniędzy podatników) też nie jest właściwy; w Praktycznie w całej Europie uczelnie nie sąs w pełni autonomiczne; Kadra akademicka nie stanowi naturalnego środowiska 9 reformatorskiego
GDZIE JESTEŚMY? c. d. Raport OECD na temat szkolnictwa wyŝszego w Polsce (2007) Brak strategii rozwoju szkolnictwa wyŝszego w Polsce! zdecydowanie przewaŝa akademickość systemu; brak jest powszechnej akceptacji dla trójstopniowości kształcenia; przestarzały y model kariery; długoletnie d i pracochłonne onne wspinanie się po drabinie awansu naukowego skutkuje zaniedbywaniem doskonalenia dydaktycznego i kariery dydaktycznej [a co to za kariera?! ]; zbyt powszechna dwuetatowość nauczycieli akademickich; słaba władza w centralna: rektora i prorektorów. 10
GDZIE JESTEŚMY? c. d. Ankieta Collegium Civitas (2007) Skostniała a struktura organizacyjna polskich uczelni, dominująca w nich rola konserwatywnej kadry profesorskiej, zamkniętej na nowe rozwiązania zania ; ObniŜaj ający się nieustannie poziom nauczania, co tylko częś ęściowo wynika z katastrofalnego stanu nauczania przedmiotów w (głównie ścisłych) w szkolnictwie średnim; Zaskakująco niskie (nie tylko wśród w d polityków) rozumienie kluczowej roli edukacji i nauki w rozwoju kaŝdego kraju; Brak mechanizmów w włąw łączających cych podmioty gospodarcze w Ŝycie uczelni (wpływ na plany studiów w i programy nauczania, etc.). 11
GDZIE JESTEŚMY? c.d. Ranking Szanghajski : {dane z końca roku 2009} - dwie polskie uczelnie dopiero w CZWARTEJ setce; - w PIERWSZEJ dwusetce są, s, n. p. 4 uczelnie ze Szwecji; 3 uczelnie z Hong Kong i Korei Południowej; 2 uczelnie z Malezji, po jednej z Tajlandii i Tajwanu; prym wiodą uczelnie z USA: 54 i z Wielkiej Brytanii: 30. Ranking Londyński : wyniki bardzo podobne; w Europie wyraźnie przodują: Wielka Brytania i Niemcy. 12
PROGNOZA CHEPS (TWENTE) (gdzie moŝemy się znaleźć w 2020 roku!) Zasadnicze elementy wszystkich trzech scenariuszy prognozy: model kształcenia: w całej Europie B + M + D; ale! - północ i zachód Europy : raczej M + D, oraz mocno finansowane badania naukowe; - południe i wschód Europy : raczej B + M, a jeśli badania naukowe, to słabo s finansowane; wyraźne róŝnice r w systemach kształcenia pomiędzy krajami i wewnątrz danego kraju : system klasyczny system amerykański system zawodowy inny system? : badania naukowe + nauczanie; : nauczanie + badania naukowe; : nauczanie + praca; 13
AKTUALNE UWARUNKOWANIA TRZY PODSTAWOWE ŹRÓDŁA A NOWYCH WYZWAŃ 1. Dynamiczne przemiany otoczenia uczelni. 2. Konieczność nowej strategii odnalezienia się w reformach europejskiego systemu edukacji (Procesie Bolońskim). 3. Dynamika przemian samego Procesu Bolońskiego. [ aby odpowiedzieć na te wyzwania ] W POLSCE : KONIECZNA JEST GRUNTOWNA REFORMA SYSTEMU SZKOLNICTWA WYśSZEGO 14
PODSTAWOWE PYTANIA Jaka przyszłość rysuje się przed europejskimi uczelniami; czy czeka je renesans czy teŝ upadek? Czy Proces Boloński jest adekwatną odpowiedzią na aktualny stan szkolnictwa wyŝszego (w tym i w Polsce) i czy ewentualnie mamy lepszy pomysł? W jakim kierunku powinien ewoluować model szkoły wyŝszej; czy istnieje taki ideał jak uczelnia bolońska ska? 15
PYTANIE PIERWSZE: RENESANS, ALE! Europejskie szkolnictwo wyŝsze wymaga reform, koncentrujących cych się na czterech elementach (Lambert, Butler): 1. ZróŜnicowanie, a nie konformizacja, róŝnorodnor norodność i niezaleŝno ność,, partnerstwo i konsolidacja. 2. Nowe wzorce i nowe aspiracje, nagroda za sukces, kara za niekompetencje (do likwidacji uczelni włąw łącznie). 3. Dobre zarządzanie, wzrost poziomu autonomii i odpowiedzialności. 4. Odpowiednie finansowanie (wzrost!); partycypacja beneficjent jentów szkolnictwa wyŝszego. 16
PYTANIE DRUGIE: TAK, ALE! (proces boloński stwarza szanse ale i zagroŝenia teŝ) ZagroŜenia tkwią głównie w nas! Politycy a środowisko uczelniane. Asymetria przepływ ywów. w. Krótki i długi d horyzont czasowy aspiracji studentów. Szansą jest aktywność we wdraŝaniu aniu Procesu Bolońskiego! ECTS inicjujący cy nową organizację procesu kształcenia cenia. Dwustopniowość ść/trójstopniowość studiów. Europejski wymiar polskich uczelni. 17
krajowa misja uczelni struktura i jej strategia opinie interesariuszy kwalifikacji : sylwetka absolwenta uczelni {to samo dla danego wydziału u i kierunku studiów} EFEKTY KSZTAŁCENIA EFEKTY KSZTAŁCENIA DLA DANEGO KIERUNKU dobór r kursów/przedmiot w/przedmiotów w i form kształcenia pracownicy uczelni określenie CNPS i ECTS studenci uczelni PLAN STUDIÓW 18
PYTANIE TRZECIE :? (model boloński?) Pięć podstawowych wyznaczników w modelu uczelni (w obrębie bie trójkąta : Władza, W Wiedza, Rynek) : znaczenie i rola uczelni w społecze eczeństwie; odpowiedzialność i etyka działania ania pracowników; w; dostępno pność/otwartość uczelni dla kandydatów w na studia; wewnętrzne regulatory funkcjonowania; system finansowania działalno alności uczelni. 19
PYTANIE TRZECIE :? C.D. (modele) Dwa skrajne modele uczelni, szukanie trzeciego! W duŝym stopniu wynikają one ze stosowanej filozofii podejścia do Ŝycia : Europa - system zbiurokratyzowany i zcentralizowany, nastawiony na STWARZANIE BEZPIECZEŃSTWA PRZEZ CAŁE śycie m. in. poprzez powszechny dostęp p do bezpłatnego wykształcenia USA - system autonomiczny i anarchiczny, nastawiony na STWARZANIE MOśLIWO LIWOŚCI PRZEZ CAŁE śycie m. in. poprzez powszechny dostęp p do kredytów, stypendiów, etc. na opłacenie studiów 20