Finansowanie działalności małych i średnich przedsiębiorstw

Finansowanie działalności małych i średnich przedsiębiorstw

Główne źródła finansowania małych i średnich przedsiębiorstw Źródła finansowania Zewnętrzne Wewnętrzne Własne Obce Przekształcenia majątkowe Przekształcenia kapitałowe Kapitał udziałowy Długoterminowe Krótkoterminowe Fundusz amortyzacyjny Zysk zatrzymany Pomoc publiczna Kredyt inwestycyjny Kredyt bankowy Dywestycje Fundusze celowe Love money Leasing Sekurytyzacja Odwrócony faktoring Rezerwy Business Angels Emisja obligacji Obrót należnościami (faktoring, forfaiting) Venture capital Sekurytyzacja Kapitał spontaniczny

SEKURYTYZACJA

Sekurytyzacja Forma ta rozwinęła się w Stanach Zjednoczonych w latach 70, W Europie od końca lat 80.

Sekurytyzacja Operacja finansowa polegająca na zamianie należności na papiery wartościowe [podmioty decydują się na zamianę aktywów np. w postaci należności, na papiery wierzycielskie (akcje) lub dłużne (papiery komercyjne, obligacje), które są łatwiej zbywalne] Polega na emisji krótkoterminowych dłużnych papierów wartościowych pod zastaw należności Sekurytyzację przeprowadza utworzona w tym celu spółka specjalnego przeznaczenia (ang. Special Purpose Vehicle, SPV ) lub fundusz sekurytyzacyjny SPV jest spółką kapitałową emitującą dłużne papiery wartościowe (podmiot emisyjny) w celu pozyskania środków na nabycie wierzytelności od inicjatora Sprzedawane aktywa reprezentują prawo do należności płatnych w przyszłości

Sekurytyzacja Przedsiębiorstwo emituje papiery wartościowe zbywalne na rynku finansowym asset backed securities (ABS) (papiery wartościowe zabezpieczone aktywami) ABS są wyceniane przez wyspecjalizowane agencje, a spłata roszczeń wierzycieli jest zabezpieczona odpowiednią gwarancją

Etapy sekurytyzacji Utworzenie spółki specjalnego przeznaczenia Wybór banku agenta emisji Opracowanie programu emisji krótkoterminowych papierów dłużnych. Określenie zasad doboru aktywów Uzyskanie pozytywnej oceny agencji ratingowej Zawarcie umów pomiędzy podmiotami uczestniczącymi w programie.

Sekurytyzacja Korzyści: pozyskanie finansowania po cenie konkurencyjnej w stosunku do innych źródeł poprawa współczynników finansowych stworzenie nowego, konkurencyjnego kosztowo źródła finansowania rozwoju przedsiębiorstwa transfer ryzyka kredytowego dywersyfikacja źródeł finansowania uniknięcie windykacji sądowych wobec niesolidnych dłużników Ograniczenia: niejasności podatkowe

ODWRÓCONY FAKTORING

Reverse factoring (faktoring odwrócony) Stosowany gdy jest bardzo krótki termin płatności lub gdy są korzystne opusty w przypadku przyspieszenia płatności Umowa podpisywana jest z dłużnikiem, a nie ze sprzedawcą Zabezpieczeniem tej formy finansowania może być ruchomość, nieruchomość przedsiębiorstwa lub polisa ubezpieczeniowa Faktor wykupuje zobowiązania zgodnie z jego wskazaniami co do ceny i terminu. Po określonym czasie przedsiębiorstwo płaci faktorowi kwoty wynikające z faktur powiększone o odsetki od faktycznie wykorzystanych środków oraz opłatę za ustanowienie i rezerwację limitu faktoringowego. Istnieją dwa rodzaje reverse fatoringu: dyskontowy - polega na dyskontowaniu wierzytelności dostawców przed upływem terminu płatności, klient musi uregulować zobowiązanie względem faktora w terminie płatności tej wierzytelności wymagalnościowy -polega również na spłacie zobowiązań klienta, ale w terminie płatności, który on wskazuje. W ten sposób klient może uzyskać rabaty od swoich dostawców z tytułu wcześniejszej płatności, jednocześnie odraczając termin uregulowania zobowiązania dzięki dodatkowemu okresowi finansowania.

Reverse factoring (faktoring odwrócony) Spłata wierzytelności Odbiorca Zastaw wierzytelności Sprzedaż Faktor Dostawca Uregulowanie zobowiązania

Kapitał spontaniczny a zobowiązania Rodzaj zobowiązań bieżących Stałe zobowiązania bieżące Spontaniczne zobowiązania bieżące Okresowe zobowiązania bieżące Istota Zobowiązania z tytułu dostaw i usług, które mimo tego iż wygasają przed upływem roku są odnawialne stale Zobowiązania bieżące, które całkowicie zależą od sprzedaży. Nie są oprocentowane Są niezależne od sprzedaży, są tylko czasowo angażowane przez zarząd Główne pozycje: Część zobowiązań z tytułu dostaw i usług Fundusze specjalne Zaliczki na poczet dostaw, Zobowiązania z tytułu dostaw i usług, Zobowiązania wekslowe o charakterze operacyjnym, Zobowiązania z tytułu podatków i ceł, Zobowiązania z tytułu ubezpieczeń społecznych i wynagrodzeń przy wynagrodzeniach w systemie akordowym Kredyty bankowe, Pożyczki, Obligacje, Wędzki D. (2002) Strategie płynności finansowej przedsiębiorstwa, s. 180-182

ZEWNĘTRZNE WŁASNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA

Zewnętrzne własne źródła finansowania Love Money Kapitał podwyższonego ryzyka Aniołowie Biznesu Private Equity Venture capital (formalne)

LOVE MONEY

Love Money Tzw. pieniądze pożyczane z miłości Od przyjaciół i rodziny, Pożyczane lub dawane na zasadach nieformalnych Najczęściej nieoprocentowane Bez udziałów w zyskach Zwykle o ograniczonej wartości (w przypadku dużych inwestycji mogą nie wystarczyć)

KAPITAŁ PODWYŻSZONEGO RYZYKA

Kapitał podwyższonego ryzyka W przypadku nowych przedsięwzięć wyższe ryzyko Wprowadzanie na rynek nowego produktu wyższe ryzyko Inwestycjom o zwrocie odwleczonym w czasie i niepewnym towarzyszy wysoki zwrot

Faza zasiewu Aniołowie biznesu Faza startu Venture capital Faza ekspansji Wykupy Refinansowanie Ratowanie i restrukturyzacja Fundusze private equity Potrzeba finansowania pomostowego Kreczmańska-Gigol K. (2010) Aktywne zarządzanie płynnością finansową przedsiębiorstwa, s. 171

Fundusze private equity Rozwinęły się w USA od lat 70 (w Polsce od 90) Zajmują się długoterminowymi inwestycjami w spółki: Niepubliczne (nie są notowane na giełdzie) O ugruntowanej pozycji rynkowej O dużym potencjale rozwojowym (możliwość eksportu, możliwość konsolidacji branży)

Fundusze private equity Są zaangażowane w zarządzanie firmą Członkami rad nadzorczych są kluczowi menedżerowie funduszu, Korzyść dodatkowa: kontakty międzynarodowe funduszu Motywacją funduszu jest wysoka stopa zwrotu (w Polsce wymagane jest 300% w ciągu kilku lat)

Aniołowie biznesu Zwane też. nieformalnym venture capital (bez pośrednictwa formalnej instytucji) Inwestorzy prywatni lokujący nadwyżki w firmy dobrze zapowiadające się o podwyższonym ryzyku, Preferowane są branże zaawansowanych technologii, Aniołowie zrzeszeni są w Polsce w dwa konsorcja: PolBAN i Leviatan Business Angels) Aniołowie zwykle pozostają anonimowi Oczekiwana stopa zwrotu: min. 30% Nie więcej niż 10% zgłaszanych projektów kończy się inwestycją

Kryteria zgłaszania projektu do PolBAN Poszukiwany kapitał w przedziale 100 000 do 1 500 000 zł, Innowacyjne przedsięwzięcia, Projekt na etapie start-up (dotyczy nowych przedsiębiorstw lub przedsięwzięć) Zespół zdeterminowany do osiągnięcia sukcesu, Gotowość do utworzenia spółki kapitałowej (lub istnienie takiej) Gotowość do partycypacji w ponoszeniu ryzyka z Aniołem Biznesu, Dobrze widziane projekty międzynarodowe

Wybrane punkty umowy z Aniołami Biznesu Anioł staje się współudziałowcem Anioł może wyjść z inwestycji w dowolnym momencie Zabezpieczenie interesów funduszu Opcje pierwokupu dla dotychczasowych właścicieli

Zalety i wady Business Angels Zaleta: Uzyskanie dostępu także do wiedzy i know-how Uzyskanie dofinansowania poza sektorem bankowym w przypadku niedoborów kapitału własnego Wady Jest to droga opcja finansowania, ale często jedyna dostępna, Decyzja o współfinansowaniu jest praktycznie nieodwracalna, Możliwość utraty kontroli nad wartościami intelektualnymi

Jak znaleźć informacje o Aniołach Biznesu? http://www.pi.gov.pl/parp/chapter_96029.asp Lub przykładowo: http://www.lba.pl/

Venture Capital Jest to kapitał inwestowany we wczesne fazy rozwoju spółki (także we wczesne fazy rozwoju produktu) Wymagane są następujące stopy zwrotu: W fazie zasiewów 100% W fazie start-up 50% W fazie ekspansji 40% Preferowane branże high-tech Często następuje nabycie 30-50% udziałów Na świecie finansowane są trzy wstępne fazy W Polsce wczesne fazy są rzadko finansowane (mniej niż 0,5% wszystkich inwestycji) Minimalna wartość inwestycji wynosi 3,5 mln euro

Venture Capital definicja według Polskiego Stowarzyszenia Inwestorów Kapitałowych inwestycje na niepublicznym rynku kapitałowym, w celu osiągnięcia średnio- i długoterminowych zysków z przyrostu wartości kapitału. ( ) venture capital może być wykorzystane na rozwój nowych produktów i technologii, zwiększenie kapitału obrotowego, przejmowanie spółek lub też na poprawę i wzmocnienie bilansu spółki. Venture capital (VC) jest jedną z odmian private equity. Są to inwestycje dokonywane we wczesnych stadiach rozwoju przedsiębiorstw, służące uruchomieniu danej spółki lub jej ekspansji.

Jak szacować zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne? Model EFN (External Fund Nedded) Założenia: Przyrost aktywów jest wprost proporcjonalny do przyrostu sprzedaży Zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne jest równe przyrostowi aktywów-przyrost zysków zatrzymanych przyrost kapitału spontanicznego

+Przyrost aktywów -Przyrost kapitału spontanicznego -zyski zatrzymane EFN Proporcjonalny do przyrostu sprzedaży (jeśli chcemy podwoić produkcję, musimy podwoić majątek wytwórczy) Jeśli zwiększymy sprzedaż, zwiększymy także wysokość zobowiązań wobec dostawców, zatem zwiększymy nieoprocentowane źródła finansowania Planowana sprzedaż spowoduje pojawienie się nowego zysku zatrzymanego, który jest źródłem finansowania

EFN EFN = A 0 S L 0 S M S S 0 S 1 1 d 0 Gdzie: A 0 - aktywa niezbędne do realizacji sprzedaży S 0 S 0 - wielkość sprzedaży A 0 proporcja przyrostu aktywów w stosunku do przyrostu S 0 sprzedaży L 0 -wysokość zobowiązań wobec dostawców w przypadku realizacji sprzedaży S 0 L 0 udział zobowiązań w finansowaniu sprzedaży S 0 S 1 planowana sprzedaż w roku 1 [S 1 =S 0 (1+g) g-współczynnik wzrostu sprzedaży S -roczny przyrost sprzedaży M- wskaźnik rentowności sprzedaży d- współczynnik wypłaty dywidend

EFN- przykład Rutkowski A. (2003) Zarządzanie finansami, s. 395-397 Sprzedaż w roku bazowym wynosiła 14 000 000 zł Planowana sprzedaż wynosi 28 000 000 zł Planowany wzrost sprzedaży wynosi 100% ( S S ) Planowana rentowność sprzedaży wynosi 15% Stopa udziału dywidendy wynosi 20% Pytania: A. Jakie jest zapotrzebowanie na finansowanie zewnętrzne jeśli wykorzystano już wszystkie zdolności produkcyjne? B. Jakie jest zapotrzebowanie na kapitał obrotowy jeśli nie wykorzystano wszystkich zdolności produkcyjnych. Wymagany jest wzrost majątku trwałego o 50%?

EFN przykład (bilans na koniec roku) AKTYWA PASYWA Aktywa trwałe 7 000 000 Kapitał własny 5 000 000 Aktywa obrotowe 3 000 000 Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania handlowe Zobowiązania wekslowe 3 000 000 1 500 000 500 000 Suma: 10 000 000 Suma: 10 000 000

Odpowiedź A EFN = A 0 S 0 S L 0 S 0 S M S 1 1 d Sprzedaż wzrasta o 100% => aktywa rosną o 100% EFN = 10 000 000 L 0 S 0 S M S 1 1 d Częściowo będzie to sfinansowane kapitałem spontanicznym (w roku ubiegłym L 0 =1500 000 +500 000)= 2 000 000 A częściowo zyskiem zatrzymanym (0,15* 28 000 000)(1-0,2)=3 360 000 EFN = 10 000 000 2 000 000 3 360 000 = 4 640 000

EFN przykład A (bilans planowany) AKTYWA PASYWA Aktywa trwałe 7 000 000+ 7 000 000 Kapitał własny 5 000 000 + 3 360 000 Aktywa obrotowe 3 000 000+ 3 000 000 Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania handlowe Zobowiązania wekslowe 3 000 000 + 4 640 000 1 500 000 + 1 500 000 500 000 + 500 000 Suma: 20 000 000 Suma: 20 000 000

Odpowiedź B EFN = A 0 S 0 S L 0 S 0 S M S 1 1 d Sprzedaż wzrasta o 100% => aktywa rosną o 100% tylko w zakresie majątku obrotowego, i o 50% w zakresie majątku trwałego, czyli o 6 500 000 zł EFN = 6 500 000 L 0 S 0 S M S 1 1 d Częściowo będzie to sfinansowane kapitałem spontanicznym (w roku ubiegłym L 0 =1500 000 +500 000)*100%= 2 000 000 A częściowo zyskiem zatrzymanym (0,15* 28 000 000)(1-0,2)=3 360 000 EFN = 6 500 000 2 000 000 3 360 000 =1 140 000

EFN przykład B (bilans planowany) AKTYWA PASYWA Aktywa trwałe 7 000 000+ 3 500 000 Kapitał własny 5 000 000 + 3 360 000 Aktywa obrotowe 3 000 000+ 3 000 000 Zobowiązania długoterminowe Zobowiązania handlowe Zobowiązania wekslowe 3 000 000 + 1 140 000 1 500 000 + 1 500 000 500 000 + 500 000 Suma: 16 500 000 Suma: 16 500 000

KREDYT INWESTYCYJNY

Plan amortyzacji kredytu raty półroczne Roczna stopa procentowa wynosi 12% Półroczna stopa procentowa wynosi 6% 6 równych rat Wysokość inwestycji 20 000 zł Rata Płatność okresowa Odsetki Rata kapitałowa Zadłużenie pocz Zadłużenie końcowe 1 4067,25 1200,00 2867,25 20000,00 17132,75 2 4067,25 1027,96 3039,29 17132,75 14093,46 3 4067,25 845,61 3221,64 14093,46 10871,81 4 4067,25 652,31 3414,94 10871,81 7456,87 5 4067,25 447,41 3619,84 7456,87 3837,03 6 4067,25 230,22 3837,03 3837,03 0,00 Suma 24 403,52

Plan amortyzacji kredytu raty półroczne Roczna stopa procentowa wynosi 12% Półroczna stopa procentowa wynosi 6% 6 rat malejących Wysokość inwestycji 20 000 zł Rata Rata kapitału Zadłużenie pocz. Odsetki Rata Zadłużenie końc. 1 3333,33 20 000 1200 4533,33 16 666,67 2 3333,33 16 666,67 1000 4333,33 13 333,33 3 3333,33 13 333,33 800 4133,33 10 000,00 4 3333,33 10 000,00 600 3933,33 6 666,67 5 3333,33 6 666,67 400 3733,33 3 333,33 6 3333,33 3 333,33 200 3533,33 0,00 Suma 24 200,00

Rzeczywiste koszty kredytów stopa nominalna - po jakiej bank udziela kredytu (stała czy zmienna), zwykle jest podawana w okresie rocznym, jeśli zmienna to na jakiej podstawie (np. WIBOR,LIBOR), Zmiana stopy wynikająca z: Rodzaju spłaty (raty równe lub malejące) Okresu kapitalizacji odsetek Częstotliwości spłaty Okresu karencji, Prowizje Ubezpieczenia obowiązkowe

LEASING- FINANSOWANIE HYBRYDOWE

Uczestnicy transakcji leasingowej (Rutkowski A., 2003, Zarządzanie finansami, s. 332) KONSORCJUM FINANSUJĄCE BANK Kapitał Spłata PRODUCENT/ SPRZEDAWCA Obiekt Zapłata LEASINGODAWCA Zapłata Usługa Obiekt LEASINGOBIORCA Spłata Usługa UBEZPIECZYCIEL Zapłata

Leasing - rodzaje Podstawowe rodzaje: Leasing operacyjny Leasing finansowy Pozostałe rodzaje: Leasing bezpośredni leasingobiorca jest użytkownikiem, natomiast właścicielem jest leasingodawca i ponosi koszty użytkowania Leasing sprzedażny leasingodawca jest sprzedającym Leasing zwrotny sprzedaż i leasing Leasing lewarowany pojawia się dodatkowy podmiot finansujący

Zalety leasingu Nie obciąża kapitałów obcych, Umożliwia dostosowanie do zmian rynkowych, obniża ryzyko Korzyści podatkowe

Kryterium Leasing operacyjny Leasing finansowy Kto jest widziany jako właściciel środka? Kto może sobie odpisywać amortyzację w poczet kosztów? Kto może mieć tarczę podatkową (korzyści z tytuły podatku dochodowego)? Jaka część raty stanowi koszt? Jakie mogą być z tytuły raty korzyści podatkowe (tarcza)? Leasingodawca Leasingodawca Leasingodawca Całkowita rata leasingowa Zwrot/tarcza z tytułu raty całkowitej Leasingobiorca Leasingobiorca Leasingobiorca Część odsetkowa raty Zwrot/tarcza z tytułu raty odsetkowej

Opłacalność leasingu NAL NAL odpowiednik NPV dla Leasingu NAL = PV wydatki zakupowe NAL = I 0 + n i=1 Amort i T i 1 + r i + TV 1 + r n PV wydatki leasingowe L 0 1 T 0 + NAL>0 to należy przyjąć leasing Gdzie: T- stopa podatku, L rata leasingu I inwestycja TV wartość terminalna Oprocentowanie leasingu r = k d 1 T n i=1 L i 1 T i 1 + r i