SPIS TREŒCI WSTÊP 5 ZADANIA 7

Transkrypt

1 3 SPIS TREŒCI WSTÊP 5 ZADANIA 7 1. KMÓRKA SK AD CEMICZNY KMÓRKI STRUKTURA KMÓRKI PDZIA Y KMÓRKWE ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: KMÓRKA. SK AD CEMICZNY, STRUKTURA METABLIZM KMÓRKWY BIENERGETYKA. UNIWERSALNE ZASADY FUNKCJNWANIA SZLAKÓW METABLICZNYC DDYCANIE KMÓRKWE SYNTEZY KMÓRKWE W RGANIZMAC ETERTRFICZNYC PRZETWARZANIE MATERII I ENERGII PDCZAS FTSYNTEZY MLEKULARNE PD E RUCU I KMUNIKACJI W KMÓRCE ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: METABLIZM KMÓRKWY FIZJLGIA ZWIERZ T I CZ WIEKA UK AD NERWWY I NARZ DY ZMYS ÓW UK AD DKREWNY I RYTMY BILGICZNE D YWIANIE I TRAWIENIE RAZ WYMIANA GAZWA KR ENIE I FUNKCJE KRWI. DPRNŒÆ RGANIZMÓW TERMREGULACJA. CZYNNY I BIERNY APARAT RUCU FIZJLGIA WYDALANIA. RZMNA ANIE RAZ FIZJLGIA PRCESÓW ZWI ZANYC Z RZRDEM ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: FIZJLGIA CZ WIEKA I ZWIERZ T GENETYKA I BILGIA STSWANA KDWANIE I EKSPRESJA INFRMACJI GENETYCZNEJ KNTRLA EKSPRESJI GENÓW. ZMIENNŒÆ RGANIZMÓW ZASADY I MECANIZMY DZIEDZICZENIA CEC BILGIA STSWANA ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: GENETYKA I BILGIA STSWANA 330

2 4 MDELE DPWIEDZI KMÓRKA SK AD CEMICZNY KMÓRKI STRUKTURA KMÓRKI PDZIA Y KMÓRKWE ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: KMÓRKA. SK AD CEMICZNY, STRUKTURA METABLIZM KMÓRKWY BIENERGETYKA. UNIWERSALNE ZASADY FUNKCJNWANIA SZLAKÓW METABLICZNYC DDYCANIE KMÓRKWE SYNTEZY KMÓRKWE W RGANIZMAC ETERTRFICZNYC PRZETWARZANIE MATERII I ENERGII PDCZAS FTSYNTEZY MLEKULARNE PD E RUCU I KMUNIKACJI W KMÓRCE ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: METABLIZM KMÓRKWY FIZJLGIA ZWIERZ T I CZ WIEKA UK AD NERWWY I NARZ DY ZMYS ÓW UK AD DKREWNY I RYTMY BILGICZNE D YWIANIE I TRAWIENIE RAZ WYMIANA GAZWA KR ENIE I FUNKCJE KRWI. DPRNŒÆ RGANIZMÓW TERMREGULACJA. CZYNNY I BIERNY APARAT RUCU FIZJLGIA WYDALANIA. RZMNA ANIE RAZ FIZJGIA PRCESÓW ZWI ZANYC Z RZRDEM ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: FIZJLGIA CZ WIEKA I ZWIERZ T GENETYKA I BILGIA STSWANA KDWANIE I EKSPRESJA INFRMACJI GENETYCZNEJ KNTRLA EKSPRESJI GENÓW. ZMIENNŒÆ RGANIZMÓW ZASADY I MECANIZMY DZIEDZICZENIA CEC BILGIA STSWANA ZADANIA ZBIRCZE Z DZIA U: GENETYKA I BILGIA STSWANA 452

3 7 ZADANIA 1. KMÓRKA 1.1. SK AD CEMICZNY KMÓRKI Zadanie Wêgiel wyró nia siê spoœród innych pierwiastków zdolnoœci¹ do tworzenia trwa³ych po³¹czeñ miêdzy swoimi atomami oraz atomami innych pierwiastków, takich jak tlen i azot. Wi¹zania tworzone przez atomy wêgla s¹ u³o one zwykle w wielu p³aszczyznach, dziêki czemu cz¹steczki tego samego zwi¹zku mog¹ tworzyæ ró ne formy przestrzenne. Na podstawie analizy powy szego tekstu podaj dwa argumenty potwierdzaj¹ce s³usznoœæ stwierdzenia, e wêgiel jest pierwiastkiem, którego w³aœciwoœci s¹ kluczowe dla ycia. Zadanie Na rysunku przedstawiono zestaw doœwiadczalny konieczny do suchej destylacji. zmielony, suchy materia³ roœlinny (np. ziarna pszenicy) palnik papierek kobaltowy papierek nasycony octanem o³owiu odczynnik Nesslera K(gI)+K 2 4 roztwór wodorotlenku baru

4 8 W wyniku ogrzewania materia³u roœlinnego stwierdzono: zmianê barwy papierka kobaltowego z niebieskiej na ró ow¹, co wskazuje na obecnoœæ w destylacie pary wodnej, czarne zabarwienie papierka octanu o³owiu œwiadcz¹ce o obecnoœci siarkowodoru (wytworzy³ siê siarczek o³owiu), utworzenie pomarañczowo-br¹zowego osadu w pojemniku z odczynnikiem Nesslera wskazuj¹ce na obecnoœæ amoniaku, powstanie bia³ego osadu w pojemniku z wodorotlenkiem baru, co œwiadczy o obecnoœci dwutlenku wêgla. Sformu³uj problem badawczy do przedstawionego doœwiadczenia. Na podstawie otrzymanych wyników sformu³uj wniosek wynikaj¹cy z przeprowadzonego doœwiadczenia. Zadanie W zwi¹zkach organicznych i nieorganicznych wystêpuj¹ wi¹zania jonowe, wodorowe i kowalencyjne. Poni ej podano schematy ró nych rodzajów wi¹zañ. A + C Na Cl Na + Cl B Przyporz¹dkuj podane schematy do wymienionych w zadaniu rodzajów wi¹zañ chemicznych.

5 9 Zadanie Wi¹zania jonowe powstaj¹ w efekcie przyci¹gania siê ³adunków przeciwnie na³adowanych jonów. S¹ to wi¹zania silne (o energii ok. 350 kj/mol), które w komórce staj¹ siê jednak wi¹zaniami s³abymi. Korzystaj¹c z poni szego rysunku, wyjaœnij, dlaczego w komórce wi¹zania jonowe staj¹ siê wi¹zaniami s³abymi. cz¹steczki wody Cl Na + Zadanie Na rysunku przedstawiono sposób wzajemnego po³¹czenia cz¹steczek wody. kreœl rodzaj wi¹zañ chemicznych ³¹cz¹cych poszczególne cz¹steczki wody. Wyjaœnij, dlaczego wskazany rodzaj wi¹zañ pomiêdzy cz¹steczkami wody ma ogromne znaczenie biologiczne.

6 10 Zadanie Woda ma du e napiêcie powierzchniowe, du e ciep³o w³aœciwe oraz du e ciep³o parowania. Podaj po jednym przyk³adzie procesu fizjologicznego (ze œwiata roœlin b¹dÿ zwierz¹t), w którym jest wykorzystywana jedna z wymienionych w³aœciwoœci wody. Zadanie Na rysunku przedstawiono u³o enie cz¹steczek wody w lodzie i w wodzie w stanie ciek³ym. u³o enie cz¹steczek wody w lodzie u³o enie cz¹steczek wody w stanie ciek³ym kreœl stan skupienia (lód czy stan ciek³y), w którym cz¹steczki wody tworz¹ pomiêdzy sob¹ wiêcej wi¹zañ wodorowych oraz podaj maksymaln¹ liczbê wi¹zañ wodorowych ³¹cz¹cych ka d¹ cz¹steczkê wody z s¹siaduj¹cymi cz¹steczkami. Na podstawie analizy u³o enia cz¹steczek wody w lodzie i w stanie ciek³ym okreœl, jak zmienia siê objêtoœæ i gêstoœæ lodu w porównaniu z wod¹ w stanie ciek³ym. Zadanie Gêstoœæ wiêkszoœci substancji roœnie wraz z obni aniem temperatury. Szczególn¹ w³aœciwoœci¹ wody jest to, e w temperaturze 4 C osi¹ga maksymaln¹ gêstoœæ, zaœ gêstoœæ lodu w tej temperaturze jest oko³o 10% mniejsza ni gêstoœæ wody. W efekcie lód unosi siê na powierzchni wody. Podaj konsekwencje biologiczne opisanej w³aœciwoœci wody.

7 11 Zadanie Plankton to organizmy biernie unoszone na powierzchni wody. Podaj w³aœciwoœæ fizyczn¹ oraz cechê budowy chemicznej cz¹steczki wody, która zapobiega opadaniu na dno organizmów stanowi¹cych sk³adnik planktonu. Zadanie Podaj w³aœciwoœæ wody, która warunkuje mo liwoœæ utrzymania odpowiedniej temperatury cia³a organizmom l¹dowym nara onym na zbyt du e wahania temperatury powietrza. Zadanie Zaplanuj doœwiadczenie, podaj¹c opis zestawu doœwiadczalnego i przebieg doœwiadczenia, dziêki któremu oznaczysz procentow¹ zawartoœæ wody w liœciach trzykrotki. W doœwiadczeniu wykorzystaj: œwie e liœcie trzykrotki, wagê laboratoryjn¹, kuchenkê mikrofalow¹, pojemnik, który mo e byæ u yty w kuchence mikrofalowej. Podaj sposób uzyskiwania wyników. Zadanie dwodnienie organizmów mo e powodowaæ powa ne zaburzenia czynnoœci yciowych, jak te mo e determinowaæ ich prze ycie. Podaj po jednym przyk³adzie przeciwstawnego oddzia³ywania odwodnienia na ró ne organizmy. Zadanie Zaznacz zdanie prawid³owo okreœlaj¹ce wodê metaboliczn¹. A. Woda wystêpuj¹ca w p³ynach tkankowych i ustrojowych. B. Woda znajduj¹ca siê w komórkach i stanowi¹ca œrodowisko przemian biochemicznych zachodz¹cych w komórce. C. Woda, która stanowi substrat procesów zachodz¹cych w komórce, np. trawienia wewn¹trzkomórkowego, fotosyntezy. D. Woda powstaj¹ca w tlenowym oddychaniu komórkowym.

8 12 Zadanie Na rysunku przedstawiono zjawisko osmozy. b³ona pó³przepuszczalna roztwór A roztwór B cz¹steczki wody cz¹steczki substancji rozpuszczonej Podaj literê (A czy B) oznaczaj¹c¹ roztwór, do którego bêdzie dyfundowaæ woda. Uzasadnij wybór. Zadanie smoza to odmiana dyfuzji. Zaznacz zdania, które prawid³owo opisuj¹ zjawisko osmozy. A. smoza dotyczy cz¹steczek substancji rozpuszczonej. B. W osmozie wymagana jest obecnoœæ b³ony pó³przepuszczalnej. C. Ruch cz¹steczek odbywa siê w kierunku od roztworu bardziej stê onego do roztworu bardziej rozcieñczonego. D. Ruch cz¹steczek odbywa siê w kierunku od roztworu mniej stê onego do roztworu bardziej stê onego. Zadanie Zdolnoœæ komórki do pobrania wody z otoczenia zale na od stê enia roztworu wewn¹trz komórki jest okreœlana jako potencja³ osmotyczny ( o ). Wartoœæ potencja³u osmotycznego jest zawsze ujemna, podobnie jak wartoœæ potencja³u wody ( w ). Tylko potencja³ czystej wody jest