SPIS TREŒCI WSTÊP 7 ZASADY DOTYCZ CE ROZWI ZYWANIA ZADAÑ ZADANIA BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI 13

Transkrypt

1 5 SPIS TREŒCI WSTÊP 7 ZASADY DOTYCZ CE ROZWI ZYWANIA ZADAÑ Z ZAKRESU PROWADZENIA OBSERWACJI I METODYKI DOŒWIADCZEÑ 8 ZADANIA BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW. METABOLIZM KOMÓRKOWY BUDOWA I FIZJOLOGIA BAKTERII, GRZYBÓW I ROŒLIN BUDOWA I FIZJOLOGIA ZWIERZ T I CZ OWIEKA GENETYKA I BIOTECHNOLOGIA EKOLOGIA Z OCHRON ŒRODOWISKA EWOLUCJONIZM 187 ODPOWIEDZI BUDOWA I FUNKCJONOWANIE KOMÓRKI BUDOWA CHEMICZNA ORGANIZMÓW. METABOLIZM KOMÓRKOWY BUDOWA I FIZJOLOGIA BAKTERII, GRZYBÓW I ROŒLIN BUDOWA I FIZJOLOGIA ZWIERZ T I CZ OWIEKA GENETYKA I BIOTECHNOLOGIA EKOLOGIA Z OCHRON ŒRODOWISKA EWOLUCJONIZM 290

2 106 Zadanie Matura próbna III 2008, 3 p. Przed wykonaniem doœwiadczenia przygotowano zestaw materia³ów: suche nasiona grochu, kie³kuj¹ce nasiona grochu, 2 s³oje z nakrêtkami (o takiej samej pojemnoœci), drewniane ³uczywo, zapa³ki. Przedstaw (wykorzystuj¹c wymienione wy ej materia³y) plan doœwiadczenia dla rozwi¹zania nastêpuj¹cego problemu badawczego: Czy w kie³kuj¹cych nasionach zachodzi proces oddychania?. W planie uwzglêdnij: próbê kontroln¹, próbê badawcz¹, sposób ustalania wyników obserwacji. Zadanie p. Na rysunku przedstawiono zestaw s³u ¹cy do przeprowadzenia procesu, w którym bior¹ udzia³ dro d e, a substratem jest roztwór wodny cukru. Sformu³uj problem badawczy do przedstawionego na rysunku doœwiadczenia. Podaj nazwê procesu zilustrowanego na powy szym rysunku. Wyjaœnij, w jaki sposób mo na sprawdziæ rodzaj zbieraj¹cego siê gazu, maj¹c do dyspozycji zapalony patyczek i wodê wapienn¹. Wyjaœnij, dlaczego proces przeprowadzany przez dro d e móg³ zostaæ wykorzystany w piekarnictwie.

3 107 Zadanie Matura V 2007, 2 p. Na wykresie przedstawiono wyniki pomiarów ciœnienia osmotycznego w komórkach szparkowych oraz obserwacje stopnia otwarcia aparatu szparkowego badanej roœliny. Pomiarów dokonywano od godziny 7.00 do w ci¹gu jednej doby. Ciœnienie osmotyczne innych komórek epidermalnych podczas eksperymentu by³o sta³e i wynosi³o 2 MPa. 3,5 o 3 ciœnienie osmotyczne [MPa] 2,5 2 1,5 1 0,5 z o z o szparka otwarta, z szparka zamkniêta godzina Na podstawie analizy danych sformu³uj dwa wnioski dotycz¹ce aparatów szparkowych badanej roœliny.

4 108 Zadanie Matura próbna CKE, XI 2015, 6 p. Na rysunku przedstawiono próbê badawcz¹ doœwiadczenia, którego celem by³o sprawdzenie, czy roœlina mo e yæ w zamkniêtym obiegu tlenu i dwutlenku wêgla. W du ym szklanym s³oju umieszczono roœlinê w doniczce, glebê doniczkow¹ podlano wod¹ wodoci¹gow¹, szczelnie dokrêcono zakrêtkê. Zestaw pozostawiono przez 5 dni w pokoju, w którym utrzymywano temperaturê 20 C oraz normalne warunki dziennego oœwietlenia. Codziennie obserwowano wygl¹d roœliny. Po 5 dniach roœlina nadal ros³a i mia³a normalny wygl¹d. Zauwa ono równie, e okresowo na wewnêtrznej œcianie s³oja pojawia³y siê kropelki bezbarwnej cieczy. Opisz próbê kontroln¹ tego doœwiadczenia. Uzupe³nij opis tego doœwiadczenia, wype³niaj¹c poni sz¹ tabelê. Proces metaboliczny przeprowadzany przez roœlinê i dostarczaj¹cy do uk³adu badawczego tlenu nazwa procesu: Proces metaboliczny przeprowadzany przez roœlinê i dostarczaj¹cy do uk³adu badawczego dwutlenku wêgla nazwa procesu: zapis procesu (równanie reakcji): zapis procesu (równanie reakcji): Ÿród³a substratów dla tego procesu w warunkach doœwiadczenia: Ÿród³a substratów dla tego procesu w warunkach doœwiadczenia:

5 109 Podaj nazwê cieczy, której kropelki pojawia³y siê na œcianach s³oja, i nazwê procesu fizjologicznego, w wyniku którego ta ciecz pojawi³a siê w zestawie badawczym. Nastêpnie wyjaœnij przyczynê zachodzenia tego procesu u roœliny umieszczonej w tym zestawie. Zaznacz odpowiedÿ A, B albo C i jej uzasadnienie, wybieraj¹c spoœród 1 3 tak, aby powsta³o poprawne dokoñczenie zdania. W trakcie trwania doœwiadczenia pobieranie wody przez badan¹ roœlinê: A zwiêksza siê, 1. zwiêksza siê. B zmniejsza siê poniewa niedosyt wilgotnoœci w powietrzu j¹ otaczaj¹cym 2. zmniejsza siê. C nie zmienia siê, 3. nie zmienia siê. Zadanie Matura próbna 2002, 2 p. Postanowiono doœwiadczalnie zweryfikowaæ hipotezê: wzrost natê enia œwiat³a prowadzi do zwiêkszenia intensywnoœci fotosyntezy. Do doœwiadczenia nale y wykorzystaæ przedmioty przedstawione na poni szym rysunku. Przedstaw plan doœwiadczenia (opis zestawu doœwiadczalnego) i sposób zbierania wyników, które potwierdz¹ s³usznoœæ postawionej hipotezy.

6 110 Zadanie Matura próbna CKE, XI 2015, 3 p. Na rysunkach przedstawiono przebieg doœwiadczenia, w którym siewki roœliny w kulturach hydroponicznych w przezroczystych szklanych naczyniach poddano jednostronnemu dzia³aniu œwiat³a przez kilka dni. Pod wp³ywem œwiat³a w rosn¹cych czêœciach roœliny przemieszczaj¹ siê auksyny, powoduj¹c charakterystyczn¹ jej reakcjê, widoczn¹ na rysunku. Sformu³uj problem badawczy do przedstawionego doœwiadczenia. Sformu³uj wniosek dotycz¹cy reakcji pêdu i korzenia na œwiat³o. Wyjaœnij, uwzglêdniaj¹c funkcjê auksyny, mechanizm reakcji roœliny w przebiegu doœwiadczenia. Zadanie Matura próbna CKE, XI 2015, 1 p. Siewkê kukurydzy (I) wyrwano z pod³o aipo³o onopoziomonapod³o u (II) w ciemnym i wilgotnym pomieszczeniu. Po kilku godzinach zaobserwowano zmianê kszta³tu siewki (III). pêd korzeñ I II III Podaj, jaki rodzaj reakcji roœliny badano przy pomocy tego doœwiadczenia. OdpowiedŸ uzasadnij.

7 111 Zadanie Matura próbna CKE XI 2015, 4 p. Na rysunku pokazano zestaw doœwiadczalny: w otwartym szklanym s³oju, z kilkucentymetrow¹ warstw¹ wody na dnie, umieszczono skie³kowane nasienie fasoli (nasienie narysowano w powiêkszeniu). Przymocowano je delikatnie do wewnêtrznej powierzchni kawa³ka czarnej bibu³y, którym wy³o ono czêœæ wewnêtrznej powierzchni s³oja. Przez ca³y czas trwania doœwiadczenia zestaw ten by³ umiarkowanie oœwietlany w sposób pokazany na rysunku i pozostawiony w pomieszczeniu, w którym panowa³a temperatura 20 C. Przez 5 dni uzupe³niano wodê oraz obserwowano kierunek wzrostu pêdu oraz korzenia. Mo liwe kierunki wzrostu tych organów podano w tabeli. Organ roœliny Pêd Korzeñ 1. przeciwnie do kierunku œwiat³a 1. przeciwnie do kierunku œwiat³a kierunek wzrostu 2. w kierunku œwiat³a 2. w kierunku œwiat³a 3. prosto do góry 3. prosto do góry 4. prosto w dó³ 4. prosto w dó³ œwiat³o czarna bibu³a poziom wody tu ponad doln¹ krawêdzi¹ bibu³y Sformu³uj problem badawczy do przedstawionego doœwiadczenia. Korzystaj¹c z tabeli, podaj oznaczenia cyfrowe opisów reakcji pêdu i korzenia, które potwierdzaj¹ hipotezê badawcz¹ postawion¹ w opisanym doœwiadczeniu. Opisz próbê kontroln¹ do przedstawionego doœwiadczenia i, korzystaj¹c z tabeli, podaj wyniki tej próby. Korzystaj¹c z tabeli, podaj prawid³owy wynik doœwiadczenia, w którym taki sam zestaw jak w próbie badawczej, pozostawionej przez 5 dni w takich samych warunkach œwiat³a i temperatury, obracany by³ w osi pionowej co godzinê o 45 C.

8 112 Zadanie p. W pewnym doœwiadczeniu do komórek wyizolowanych z liœcia pewnej roœliny dostarczano CO 2 znakowany radioaktywnym izotopem wêgla. Komórki by³y równie poddane dzia³aniu œwiat³a. Po pewnym czasie od rozpoczêcia doœwiadczenia Ÿród³o œwiat³a zosta³o wy³¹czone, a komórki zosta³y pozostawione w ciemnoœci. Poni szy wykres przedstawia stê- enie radioaktywnego fosfoglicerynianu (PGA). stê enie radioaktywnego PGA 14 dostarczenie CO do komórek liœcia 2 œwiat³o A B ciemnoœæ czas Podaj, w jaki sposób PGA powstaje z CO 2 w procesie fotosyntezy. Wyjaœnij zmianê w stê eniu radioaktywnego PGA po wy³¹czeniu Ÿród³a œwiat³a. Poni sza tabela przedstawia wyniki uzyskane podczas doœwiadczenia, które mia³o na celu zbadanie stê enia CO 2 w próbkach powietrza, pobranych spomiêdzy liœci w uprawie pomidorów. Data Œrednie stê enie CO 2 w ppm pomiêdzy godz a 4.00 pomiêdzy godz a VII VII VII VIII Liczby znajduj¹ce siê w drugiej i trzeciej kolumnie tabeli zosta³y obliczone na podstawie odczytów dokonanych o ró nej porze. Wyjaœnij, dlaczego liczby z trzeciej kolumny s¹ ni sze od liczb znajduj¹cych siê w drugiej kolumnie tabeli. Jakich wartoœci œredniego stê enia CO 2 mo na oczekiwaæ pomiêdzy godz a 16.00, je eli próbki powietrza zosta³yby pobrane z poziomu gruntu. Uzasadnij odpowiedÿ.