Wykład 6 Źródła preparatów enzymatycznych Produkcja enzymów, ich oczyszczanie oraz immobilizacja
|
|
- Michalina Makowska
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 ENZYMOLOGIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr I Wykład 6 Źródła preparatów enzymatycznych Produkcja enzymów, ich oczyszczanie oraz immobilizacja WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW OPAKOWANIOWYCH
2 Zakres materiału ENZYMOLOGIA 1. Biochemia, Autor: Jeremy Berg, Lubert Stryer, John L. Tymoczko, PWN Warszawa (2005) Rozdziały: 8. Enzymy:: podstawowe pojęcia i kinetyka 9. Strategie katalityczne 10. Strategie regulacyjne:: enzymy i hemoglobina 2. Ćwiczenia z enzymologii i technik biochemicznych. Bartoszewska, Niziołek, Paszowski, Wydawnictwo SGGW 3. Handbook of Food Enzymology ed. John R. Whitaker et al., CRC Press; (2002) 4. Enzymes in Food Technology - ROBERT J. WHITEHURST, BARRY A. LAW, Editors Sheffield Academic Press CRC Press (2002) 3. Food chemistry - Hans- Dieter Belitz, Werner Grosch, Peter Schieberle, Springer (2004)
3 Źródło preparatów enzymatycznych Źródła preparatów enzymatycznych: Grzyby i drożdże - ponad 50% Bakterie - 30% Zwierzęta - 8% Rośliny 4% Źródłem enzymów mikrobiologicznych są przede wszystkim: - grzyby strzępkowe (rodzaje: Aspergillus, Rhizopus, Trichoderma, Mucor) - bakterie (rodzaj Bacillus, rzadziej Escherichia) - drożdże (rodzaj Saccharomyces, Kluyveromyces)
4 Bezpieczne źródła preparatów enzymatycznych Bezpieczne gatunki powszechnie stosowane: - grzyby: Asperillus oryzae, Asperillus Niger, Trichoderma reesei - drożdże: Saccharomyces cerevisiae, Klyveromyces lac=s - bakterie: Bacillus licheniformis, Bacillus sub=lis
5 Produkcja przemysłowa 1. Do produkcji enzymów polecane są szczepy, które produkują enzymy pozakomórkowo. 2. Najważniejsze cechy charakterystyczne procesów produkcji: - najczęściej oczyszczenie metodą wgłębną (rzadziej powierzchniową). - prowadzi się w bioreaktorach - fermentatorach o pojemności od kilku dm 3 do kilku m 3. - stosowanymi źródłami C, N i substancji wzbogacających są: mąka ziemniaczana, kukurydziana, sojowa, mannok kukurydziany, melasa buraczana, otręby pszenne, ekstrakty drożdżowe, mączka rybna lub żelatyna. - dla enzymów hydrolitycznych (hydrolaz) stosuje się substancje zawierające typ hydrolizowanego wiązania (Aspergillus na pożywce zawierającej skrobię wytwarza glukoamylazę - rozkłądającą skrobię, hodowla na pożywce tłuszczowej - wytwarzane lipazy rozkładające tłuszcz) - podczas hodowli technologicznej krytyczne jest odpowiednie wymieszanie i napowietrzanie.
6 Schemat otrzymywania preparatu enzymu wewnątrzkomórkowego Hodowla mikroorganizmów otrzymanie biomasy metod! powierzchniow! lub wg"#bn! $ Oddzielenie komórek od p!ynu pohodowlanego g"ównie wirowanie, filtracja $ Dezintegracja komórek $ Wirowanie, filtrowanie $ Supernat (zwi!zki rozpuszczalne w buforze ekstrakcyjnym) $ Wst"pne podczyszczanie najcz#%ciej frakcjonowanie - ró&nic w rozpuszczalno%ci $ Wirowanie, filtrowanie $ Oczyszczanie - metody chromatograficzne Stabilizacja Suszenie aktywno%ci rozpy"owe, fluidyzacyjne, enzymatycznej sublimacyjne (liofilizacja) $ $ Preparat w postaci syropu Preparat w postaci proszku
7 Dezintegracja komórek mikroorganizmów 1. Mechaniczne - stosuje się urządzenia z elementami rozdrabniającymi głównie młyny kulowe. Dezintegracja polega na bardzo, bardzo szybkim mieszaniu komórek organizmów z kulkami szklanymi- mechanizm uszkadzania ścian komórkowych 2. Fizyczne - ultradźwięki - prasy wysokociśnieniowe (spręża się komórki w powietrzu, N, CO 2 - a następnie szybko rozpręża) - szok osmotyczny (zmiany ciśnienia osmotycznego) - kilkakrotne zamrażanie i rozmrażanie (np. w ciekłym N) 3. Chemiczne - detergenty - rozpuszczalniki organiczne (rozpuszczające głównie fosfolipidy) mogą być niebezpieczne w stosowaniu: aceton, alkohol, może powodować denaturację enzymów 4. Enzymatyczne - enzymy lityczne rozkładają składniki ściany komórkowej, stosuje się najczęściej: lizozym, glukanazy, chitynazy, glikozydazy Na skalę przemysłową stosuje się najczęściej: - dezintegrację ciśnieniową - mechaniczną (z kulami szklanymi)
8 Bufor ekstrakcyjny związki rozpuszczalne Bufor ekstrakcyjny: - enzym powinien być rozpuszczalny w roztworze ekstrakcyjnym, ph odległe od punktu izoelektrycznego białka (bo wtedy białko łatwo wypada z roztworu) - mieć odpowiednią siłę jonową oraz pojemność buforową - temperatura buforu w okolicy +4ºC - ogranicza denaturację białek- hamuje peptydazy (opkmum temp ºC) - stosowanie inhibitorów peptydaz Pepstatyna- hamuje peptydazy aspartylowe np. chymozyna- w centrum aktywnym zawierają kwas asparaginowy Leupeptyna- hamuje peptydazy serynowe lub cysteinowe EDTA- hamuje metalopeptydazy lub metaloproteinazy- helatują jony metali - obecność dodatków stabilizujących cząsteczki białka głównie grupy karboksylowe COO - i aminowe NH 3+, gdyż związki te ograniczają niekorzystne działanie H 2 O (glicerol, sacharoza, glikol polietylenowy) zmuszają białko do przyjęcia struktury zwartej, gdyż są bardziej hydrofobowe od wody, stymulują otoczenie białek w komórce. - związki redukujące mostki siarczkowe - w centrum aktywnym często występują grupy SH, aby zapobiec ich utlenianiu i powstawaniu mostków S- S, stosujemy związki zawierające również grupy SH i to one się utleniają a nie centrum aktywne (glutakon, merkaptoetanol, DTT (dikotreitol))
9 Wstępne podczyszczanie W przemyśle enzymy oczyszcza się w ograniczonym stopniu, stosuje się preparaty wstępnie podczyszczone. Jest to możliwe dzięki: - optymalizacji biosyntezy: warunków hodowli i składników pożywki, aby uwarunkować produkcję na konkretne białko enzymatyczne. - mutanty otrzymane metodą inżynierii genetycznej także uwarunkowane na produkcję konkretnego białka - czasami stosuje się preparaty surowe lub wysuszone - przemysł gorzelniczy, skórzany, tekstylny - całe drobnoustroje - wypiek ciasta, sery pleśniowe - w przemyśle farmaceutycznym, do celów analitycznych oraz badania jakości stosuje się wysoko oczyszczone preparaty Główne oczyszczanie: - frakcjonowanie oparte na podstawie różnic w rozpuszczalności, - następnie metodą chromatografii jonowymiennej lub sita molekularnego
10 Rozdzielanie białek na zasadzie różnic w rozpuszczalności 1. Frakcjonowanie solami nieorganicznym i- wysalanie białka Wysalanie białka - wytrącanie białka z roztworu pod wpływem wysokich stężeń soli obojętnych będących elektrolitami. Polega na zniszczeniu płaszcza wodnego wokół białka. Gdy do roztworu białka dodamy np. siarczan amonu (najczęściej stosowany, ale można użyć także siarczan magnezowy lub sodowy), którego cząsteczki silniej przyciągają wodę niż białko, płaszcze wodne tworzą się wokół jonów (analogicznie jak przy białku, gdy jon ujemny, to miałko dodatnią stroną i na odwrót). Białko pozbawione otoczki wodnej łączy się z innymi białkami w podobnej sytuacji. Powstają agregaty białek, które wytrącają się z roztworu.
11 Wysalanie białek Właściwości soli nieorganicznych wynikają z tzw. szeregu Hofmeistera przedstawiającego sole zgodnie z rosnącą zdolnością wysalania białka: Aniony: SCN - <CIO 4- <NO 3- <Br - <Cl - <CH 3 COO - <SO 4 2- <PO 4 3- Kakony: Ba 2+ <Ca 2+ <Mg 2+ <Li + <Cs + <Na + <K + <Rb + <NH 4 + Słabe elektrolity Mocne elektrolity, całkowicie zdysocjowane - jest to proces odwracalny, po usunięciu soli (o ile nie dojdzie do denaturacji), - przeprowadza się w temp. 2-4 ºC, - ph zbliżone do ph izoelektrycznego białka, - tani, łatwy do przeprowadzenia w warunkach laboratoryjnych i przemysłowych - powoduje minimalne straty enzymu Białka które są bardziej hydrofilowe ulegają wysoleniu w wyższych stężeniach soli.
12 2. Frakcjonowanie rozpuszczalnikami organicznymi Rozpuszczalniki organiczne obniżają stałą dielektryczną, zmniejszają stopień uwodnienia lub jonowy co powoduje wzrost siły przyciągania pomiędzy przeciwnie naładowanymi grupami n powierzchni cząsteczki białka. Najczęściej używane: etanol, aceton. Ze względu na niebezpieczeństwo denaturacji białka metoda ta jest rzadziej stosowana niż wysalanie. 3. Frakcjonowanie rozpuszczalnymi polimerami niejonowymi Np. dekstran i glikol polietylenowy w sposób niezupełnie wyjaśniony mogą wypierać białka i inne cząsteczki z roztworu, czyli przyjęcie zwartej struktury. Wielkość i kształt cząsteczek białka decyduje o rozpuszczalności polimeru. 4. Frakcjonowanie przez denaturację termiczną Wykorzystuje się różnice w temperaturach denaturacji różnych białek, jedne denaturują w temperaturze 40ºC a inne np. w 60ºC. 5. Wytrącanie w punkcie izoelektrycznym Pozostałe metody W ph = pkt. izoelektrycznemu białka najchętniej wypadają z roztworu. Trudno jest zastosować bez pomocy innych metod
13 Metody chromatograficzne W technologii oczyszczania enzymów stosuje się najczęściej następujące metody chromatograficzne: 1. Chromatografia jonowymienna - dość tania 2. Chromatografia powinowactwa oczyszczanie do kilka tysięcy razy, ale bardzo wysokie koszty 3. Chromatografia sita molekularnego - preparat rozwodniony, długotrwała ale tania 4. Chromatografia hydrofobowa - droga
14 IMMOBILIZACJA ENZYMÓW LUB KOMÓREK 1. Zespół metod umożliwiających unieruchomienie enzymów lub całych komórek w wyniku ich związania na powierzchni nośnika (adsorpcja, wiązania kowalencyjne), zamknięcie w porach żelu lub kapsułkach z półprzepuszczalnych błon bądź unieruchomienia w wyniku kowalencyjnego usieciowania. 2. Największe zastosowanie immobilizowanego enzymu w produkcji przemysłowej dotyczy izomerazy glukozowej. ZALETY STOSOWANIA IMMOBILIZOWANYCH ENZYMÓW - możliwość wielokrotnego użycia enzymu lub użycie go w procesie ciągłym, - wzrost stabilności struktury białka enzymatycznego (zazwyczaj, ale nie zawsze) => czasem może to prowadzić do niekorzystnych zmian w strukturze białka => wpływ na aktywność, => zazwyczaj wzrasta termo- i ph stabilność, odporność na działanie czynników denaturujących => możliwość zastosowania środowiska organicznego, - enzym nie zanieczyszcza środowiska reakcji, - ograniczenie inhibicji enzymu zarówno przez substrat, jak i produkt, który jest usuwany w sposób ciągły, - unieruchomienie kilku kolejno działających enzymów umożliwia prowadzenie złożonych przemian w jednym reaktorze, co zwiększa wydajność i obniża koszty procesu, - obniżenie kosztów katalizy w skali przemysłowej i wzrost wydajności.
15 UTRUDNIENIA PODCZAS IMMOBILIZACJI ENZYMÓW I PODCZAS STOSOWANIA - wysoki koszt otrzymania czystego preparatu enzymu (przed unieruchomieniem trzeba uzyskać czysty preparat) i później jego unieruchomienia => koszty początkowe procesu immobilizacji, - częściowa utrata aktywności enzymu (immobilizowane enzymy w porównaniu do swoich natywnych form - mogą mieć zmienione optymalne warunki przebiegu reakcji zmiana optymalnego ph, temperatury, specyficzność substratowa na ogół, ale nie zawsze, są to zmiany korzystne), - możliwość stopniowego zużycia nośnika/matrycy, na której unieruchamiamy enzym: - złoże rozdrobnione przez mieszanie, - możliwość oblepienia złoża zanieczyszczeniami => ograniczony kontakt z substratem, - utrudniony przepływ substratu przez złoże, - wylewanie substratu poza złoże. Podstawowym parametrem technologicznym pozwalającym na ocenę efektywności metody immobilizacji jest STABILNOŚĆ OPERACYJNA ENZYMU określa czas pracy enzymu, po którym zachodzi utrata ½ aktywności początkowej biokatalizatora. Wszystkie powyższe utrudnienia można wyeliminować jednak jest to bardzo praco- i czasochłonne.
16 NOŚNIK STOSOWANY DO UNIERUCHOMIENIA ENZYMÓW CECHY Podstawowe cechy optymalnego nośnika - nierozpuszczalny w środowisku, w którym prowadzona jest reakcja enzymatyczna (na ogół roztwór wodny), - odporny na degradację mechaniczną (ścieranie), chemiczną i mikrobiologiczną, - nietoksyczny, bierny chemicznie, - wysoka zdolność wiązania enzymu, która uzależniona jest od: a) ilości i rodzaju grup funkcyjnych, zdolnych do przyłączania białka i podatności na modyfikacje prowadzące do aktywacji nośnika, b) porowatości liczby i powierzchni porów (na tyle duże, aby pomieścić związany substrat)
17 NO!NIKI STOSOWANE W IMMOBILIZACJI ROZPUSZCZALNE NIEROZPUSZCZALNE rozpuszczalny dekstran, alkohol poliwinylowy ORGANICZNE NIEORGANICZNE SYNTETYCZNE 1) poliakrylamid, 2) silikony, 3) "ywice epoksydowe, 4) "ywice jonowymienne, 5) poliuretan, 6) polipropylen, 7) poliester. NATURALNE 1) agar, 2) alginian, 3) karagenian, 4) pochodne celulozy, 5) dekstran, 6) chitozan, 7) albumina, 8) kolagen, 9) "elatyna, 10) pektyna, 11) skrobia. 1. krzemionka i jej formy wodorotlenkowe, tj. szk!o ceramiczne, piasek, 1) ziemia okrzemkowa, 2) glin, tytan w formie tlenków, 3) cyrkon i jego formy wodorotlenkowe, 4) hydroksyapatyt. Wadą organicznych nośników jest ich niższa wytrzymałość mechaniczna w porównaniu z nieorganicznymi i słaba odporność na działanie mikroorganizmów. Nośniki nieorganiczne są wytrzymalsze, ale mniejsza jest ich pojemność/wydajność wiązania enzymu.
18 METODY UNIERUCHAMIANIA ENZYMÓW 1. FIZYCZNE polegają na powstaniu między złożem a enzymem słabych oddziaływań międzycząsteczkowych (wodorowe, jonowe, siły Van der Walsa) lub polegają na zamknięciu enzymu w porach żelu lub w kapsułkach z pólprzepuszczalnych błon. 2. CHEMICZNE tworzenie wiązań kowalencyjnych między enzymem a nierozpuszczalną matrycą. METODY ZALETY WADY FIZYCZNE CHEMICZNE 1) zachowanie struktury enzymu, 2)!atwo"# i niski koszt przeprowadzenia procesu 4) wi$ksza stabilno"# uk!adu enzym-no"nik 3) fakt dosy# cz$stego wymywania enzymu ze z!o%a 5) mo%liwa cz$"ciowa utrata aktywno"ci enzymu wi&zania kowalencyjne mog& zmienia# struktur$ bia!ka 6) metody kosztowne, zazwyczaj wymagaj&ce u%ycia dodatkowych zwi&zków sieciuj&cych, aktywuj&cych z!o%a lub enzym
19 1. ADSORPCJA ENZYMU NA POWIERZCHNI NOŚNIKA - unieruchomienie enzymu na powierzchni nośnika (porowatego ciała stałego) głównie na drodze słabych oddziaływań fizykochemicznych, - enzym adsorbuje się głównie na powierzchni wewnętrznej porów, - ziarna nośnika powinny być małe (5μm 1 mm), aby powierzchnia aktywna wiązania enzymu była dostatecznie duża, jednak nie mogą być zbyt małe, aby nie zwalniać reakcji, - najprostsza metoda immobilizacji. Metody fizyczne NOŚNIKI: celuloza, tlenek glinu, krzemionka (SiO 2 ), szkło porowate, ziemia okrzemkowa, węgiel aktywny oraz wymieniacze jonowe: -anionity o ładunku + - DEAE- celuloza, chitozan, - kationity o ładunku - CM- celuloza.!
20 2. PUŁAPKOWANIE W PORACH ŻELU - pułapkowanie (inkluzja) enzymu wewnątrz struktury naturalnych lub syntetycznych polimerów - polega na polimeryzacji żelu (polimeryzacji monomerów i ich usieciowaniu w strukturę żelu) w obecności enzymu i zamknięciu enzymu w porach żelu, - podczas tworzenia sieci polimerów cząsteczki enzymu zostają zamknięte, ZALETY: - proces tani, - niewymagany wysoki stopień oczyszczenia enzymu. WADY: - możliwość immobilizacji enzymów katalizujących przemiany substratów niskocząsteczkowych (możliwość dyfundowania do i z struktury żelu) => metoda nieodpowiednia np. do immobilizacji peptydaz (substratem są białka makrocząsteczki), amylaz (skrobia), - enzymy hydrolityczne mogą powodować degradację polimerów żelu.! NOŚNIKI: - heteropolisacharydy agaroza, alginian, karagenian, - kolagen, - poliakrylamid, polistyren, - żywice sieciowane energią świetlną.
21 3. IMMOBILIZACJA Z WYKORZYSTANIEM PÓŁPRZEPUSZCZALNYCH MEMBRAN a) kapsułkowanie i mikrokapsułkowanie zamykanie enzymów we wnętrzu półprzepuszczalnej kapsułki, która imituje naturalne błony biologiczne, b) enzymatyczne reaktory membranowe zamykanie enzymów w przestrzeni pomiędzy półprzepuszczalnymi membranami lub w wężach (np. silikonowych, nylonowych).! Wielkość kapsułek μm Wielkość porów membran nm Membrany powinny być hydrofilowe dla łatwej wymiany substratów i produktów oraz mechanicznie wytrzymałe i dobrze znoszące różnice ciśnień. Najczęściej nylonowe, silikonowe, liposomowe polimery tworzone najczęściej podczas polimeryzacji lub polikondensacji monomerów na granicy fazy organicznej i wodnej zawierającej enzym (złożone z chlorku poliwinylu, polipropylenu).
22 Metody chemiczne 1. IMMOBILIZACJA PRZEZ TWORZENIE WIĄZAŃ KOWALENCYJNYCH - najczęściej stosowana w przemyśle spożywczym => najtrwalsze unieruchomienie enzymów, - wiązanie enzymu z nośnikiem dzięki tworzeniu wiązań kowalencyjnych: peptydowych, estrowych, C- C, N- C, O- C i innych pomiędzy grupami czynnymi nośników a grupami funkcyjnymi enzymów (- NH 2, - COOH, - SH, - OH).!!
23 2. UNIERUCHAMIANIE BEZ MAKROSKOPOWEGO NOŚNIKA MECHANICZNEGO - sieciowanie przestrzenne związkami wielofunkcyjnymi - sieciowanie kryształów i agregatów białek enzymatycznych Enzym pełni rolę matrycy i biokatalizatora!!!!! Proces łatwy, tani, zapewnia dużą stabilność enzymu, jednak podstawową wadą jest niska stabilność mechaniczna dlatego sieciowanie jest raczej stosowane jako proces wspomagający inne rodzaje immobilizacji jako pojedyncza metoda stosowana bardzo rzadko. Np. trypsyna zaadsorbowana na krzemionce, a następnie utrwalona poprzez międzycząsteczkowe usieciowanie przy użyciu aldehydu glutarowego.
24 Klasyczne typy reaktorów stosowane w procesach z udziałem enzymów - urządzenia/zbiorniki, w których zachodzi reakcja, wykorzystywane do procesu unieruchamiania. 1. Reaktor zbiornikowy z ciągłym mieszaniem 3. Reaktor typu kolumny przepływowej z upakowanym złożem 2. Reaktor ze złożem fluidalnym!!!
25 PRZEMYSŁOWE ZASTOSOWANIE UNIERUCHOMIONYCH ENZYMÓW Enzym izomeraza glukozowa glukoamylaza lipaza inwertaza termolizyna pektynazy: endopoligalakturonaza pektynometyloesteraza!-d-galaktozydaza reduktaza diacetylowa Zastosowanie produkcja syropu fruktozowego ze skrobi kukurydzianej hydroliza maltodekstryn przetwórstwo skrobi hydroliza oleju (produkcja t"uszczów jadalnych) produkcja cukru inwertowanego produkcja aspartamu hydroliza pektyn klarowanie i ekstrakcja soków, maceracja miazgi ze #wie$ych jab"ek przed t"oczeniem hydroliza laktozy w mleku i serwatce produkcja piwa
26 Zastosowanie immobilizowanych komórek mikroorganizmów - do zwiększenia wydajności fermentacji alkoholowej trudnych do zhydrolizowania substratów np.: immobilizacja Schizosaccharomyces pombe wraz z izomerazą ksylozy, umożliwiło otrzymanie etanolu z ksylozy, - immobilizowane w żelu alginianowym komórki Kluyveromyces fragilis zastosowano do hydrolizy laktozy w mleku i przygotowania mleka przeznaczonego dla osób nietolerujących cukier mlekowy, - do biodegradacji cholesterolu w mleku zastosowano komórki Rhodococcus egni, immobilizowane komórki Streptococcus albus i olivaceus w biosyntezie izomerazy glukozowej, - immobilizowane Erwinia rhapon=ci lub Protaminobater rubrum zawierający syntezę izomaltulozy, do produkcji izomaltulozy cukru znajdującego się w miodzie, - bakterie z rodzaju Acetobacter zaadsorbowane na powierzchni porowatego nośnika, którym najczęściej są wióry bukowe do produkcji kwasu octowego poprzez utlenianie alkoholu etylowego pierwsza technologia, w której zastosowano biokatalizator unieruchomiony. Stosowanie całych komórek eliminuje procesy wyodrębniania i oczyszczania enzymów obniżenie kosztów produkcji. Stabilność enzymów w komórce jest wyższa niż enzymów wyizolowanych
27 1. IZOMERAZA GLUKOZOWA! 2. GLUKOAMYLAZA hydroliza wiązań glikozydowych maltodekstryn, skrobi, głównie wiązania β- 1,6- glikozydowe (rozgałęzienia skrobi) i α- 1,4- glikozydowe.!
28 3. LIPAZY hydroliza oleju (produkcja tłuszczów jadalnych), przeprowadzają częściową hydrolizę tłuszczów właściwych. W przemyśle przetwórczym wykorzystuje się kwasy tłuszczowe (szczególnie krótkołańcuchowe) uwalniane podczas hydrolizy => charakterystyczny smak i zapach. Mleczarstwo szybsze dojrzewanie serów Cukiernictwo lipolityczne właściwości (poprawa czekolady, cukierki).!
29 4. INWERTAZA (sacharaza, β- fruktofuranozydaza) - hydrolaza! Procesowi towarzyszy zmiana kierunku skręcania płaszczyzny polaryzacji światła spolaryzowanego z dodatniej na ujemną, tzw. "inwersja sacharozy", co jest źródłem nazwy enzymu. Optymalne ph działania inwertazy wynosi około 5. Występuje głównie w komórkach roślinnych, gdzie związana jest ze ścianą komórkową. Wytwarzana jest też przez pszczoły, hydrolizując sacharozę podczas powstawania miodu. Produkty dostępne handlowo uzyskiwane są z drożdży.
30 Lizozym 1. Lizozym odkrył Aleksander Fleming w 1922 roku. 2. Rozpuszcza on niektóre bakterie odszczepiając polisacharydowy składnik ich ścian komórkowych. 3. Polisacharyd ściany komórkowej składa się z dwóch rodzajów cukrów: N- acetyloglukozoaminy (NAG) i kwasu N - acetylomuraminowe go (NAM), które są połączone wiązaniami β- glikozydowymi. 4. Lizozym (glikozydaza) hydrolizuje wiązanie glikozydowe między węglem C- l NAM i C- 4 NAG Lizozym hydrolizuje wiązania glikozydowe (kolor zielony) między NAM i NAG (R oznacza resztę kwasu mlekowego należącą do NAM)
31 Lizozym 1. Lizozym jest stosunkowo małym enzymem (14,6 kda). 2. Wyizolowany z białka kurzego, które stanowi bogate źródło lizozymu, jest pojedynczym łańcuchem polipeptydowym, zbudowanym ze 129 aminokwasów. 3. W cząsteczce tego wysoce stabilnego białka występują cztery wiązania poprzeczne w postaci mostków dwusiarczkowych oraz posiada bardzo złożony sposób pofłdowania. 4. Wnętrze lizozymu, tak jak w przypadku mioglobiny i hemoglobiny, jest niemal całkowicie niepolame. Podobnie jak u większości białek, oddziaływania hydrofobowe odgrywają ważną rolę w procesie fałdowania lizozymu. Wiązania wodorowe między tri- NAG i lizozy- mem. Uczestniczące w wiązaniach wodorowych grupy należące do tri- NAG kolor niebieski, a do lizozymu - czerwony. Wiązania wodorowe zaznaczono strzałkami
32 Miejsce aktywne lizozymu 1. Wiele zasadniczych informacji na temat miejsca aktywnego można otrzymać z badań struktury kompleksu enzymu z inhibitorem kompetycyjnym. 2. Szybkość hydrolizy oligomerów N- acetyloglukozoaminy wzrasta gwałtownie przy wzroście ilości reszt z czterech do pięciu, tj. przy przejściu z NAG 4 do NAG 5 i dalej od NAG 5 do NAG 6, natomiast nie ulega zmianie przy dalszym wzroście ilości reszt do ośmiu. 3. Pozostaje to w zgodzie z wynikami badań rentgenograficznych, które wykazały, że w bruździe miejsca aktywnego może zmieścić się tylko sześć reszt cukru. 4. Dodatkowo przy wykorzystaniu znacznika izotopowego w postaci izotopu 18 O pozwoliło ustalić, w którym miejsc zostaje rozerwane wiązanie glikozydowe występujące w substracie złożonym z sześciu reszt cukrowych (między 4 i 5 resztą heksanu). Sposób wiązania heksa- NAG (kolor żółty) z lizozymem. Położenie grup cukrowych A, B i C (lewa część rysunku) ustalono na podstawie obserwacji kompleksu tri- NAG- lizozym, natomiast usytuowanie reszt D. E i F wywnioskowano na podstawie badań modelowych. Dwie reszty oznaczone kolorem czerwonym biorą bezpośredni udział w katalizie
33 Podstawowymi elementami przedstawionego schematu katalizy Ogólna kataliza kwasowa. Proton zostaje przeniesiony z niezjonizowanego kwasu glutaminowego 35, który zajmuje optymalne położenie w odległości 3 A od glikozydowego atomu tlenu. Określenie ogólna kwasowa wskazuje, że źródłem przenoszonego protonu jest grupa donorowa, a nie wolne protony. Czynniki sprzyjające powstaniu przejściowego jonu karboniowego. Reakcję enzymatyczną w dużym stopniu ułatwiają dwa czynniki, od- powiedzialne za stabilizację przejściowego jonu karboniowego: a) czynnik elektrostatyczny obecność ujemnie naładowanej grupy w odległości 3 A od przejściowego jonu karboniowego. Kwas asparaginowy, który zawiera ujemnie naładowaną grupę karboksylową, stabilizuje elektro- statycznie ładunek dodatni węgla C- l w pierścieniu D, b) czynnik geometryczny zmieniona konformacja pierścienia D. Heksa- NAG pasuje do miejsca aktywnego w bruździe tylko wtedy, gdy reszta cukru D zamiast zwykłej konformacji krzesełkowej przyjmie konformację półkrzesełkową. To przekształcenie konformacji ma decydujące znaczenie dla katalizy, ponieważ układ przestrzenny konfor- macji półkrzesełkowej w znacznym stopniu przyczynia się do powstania jonu karboniowego. Układ przestrzenny atomów węgla 1, 2 i 5 oraz atomu tlenu należącego do pierścienia w konformacji półkrzesełkowej umożliwia dzięki rezonansowi rozłożenie dodatniego ładunku między atomem węgla C- l i znajdującym się w pierścieniu atomem tlenu. Odkształcenie pierścienia D substratu lizozymu do formy półkrzesełkowej: A reszta cukrowa w normalnej formie krzesełkowej. B podczas wiązania z lizozymem atom tlenu i węgiel C- 5 reszty cukrowej D przemieszczają się w ten sposób, że atomy węgla C- 1. C- 2. C- 5 i tlenu znajdują się w jednej płaszczyźnie, zaznaczonej na rysunku C kolorem niebieskim.
Definicja immobilizacji
Definicja immobilizacji Immobilizacja technika unieruchamiania biokatalizatorów / enzymów na nośnikach, stosowana powszechnie w badaniach naukowych i przemyśle (chemicznym, spożywczym) Problemy związane
Bardziej szczegółowoPodstawy biogospodarki. Wykład 7
Podstawy biogospodarki Wykład 7 Prowadzący: Krzysztof Makowski Kierunek Wyróżniony przez PKA Immobilizowane białka Kierunek Wyróżniony przez PKA Krzysztof Makowski Instytut Biochemii Technicznej Politechniki
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. Wprowadzenie do biotechnologii. Rys historyczny. Zakres i znaczenie nowoczesnej biotechnologii. Opracowanie procesu biotechnologicznego. 7. Produkcja biomasy. Białko mikrobiologiczne.
Bardziej szczegółowoPrzemiana materii i energii - Biologia.net.pl
Ogół przemian biochemicznych, które zachodzą w komórce składają się na jej metabolizm. Wyróżnia się dwa antagonistyczne procesy metabolizmu: anabolizm i katabolizm. Szlak metaboliczny w komórce, to szereg
Bardziej szczegółowoBIOSYNTEZA ACYLAZY PENICYLINOWEJ. Ćwiczenia z Mikrobiologii Przemysłowej 2011
BIOSYNTEZA ACYLAZY PENICYLINOWEJ Ćwiczenia z Mikrobiologii Przemysłowej 2011 Acylaza penicylinowa Enzym hydrolizuje wiązanie amidowe w penicylinach Reakcja przebiega wg schematu: acylaza Reszta: fenyloacetylowa
Bardziej szczegółowoProjektowanie Procesów Biotechnologicznych
Projektowanie Procesów Biotechnologicznych wykład 14 styczeń 2014 Kinetyka prostych reakcji enzymatycznych Kinetyka hamowania reakcji enzymatycznych 1 Enzymy - substancje białkowe katalizujące przemiany
Bardziej szczegółowoBIOTECHNOLOGIA OGÓLNA
BIOTECHNOLOGIA OGÓLNA 1. Wprowadzenie do biotechnologii. Rys historyczny. Zakres i znaczenie nowoczesnej biotechnologii. Opracowanie procesu biotechnologicznego. 7. Produkcja biomasy. Białko mikrobiologiczne.
Bardziej szczegółowoMETODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1
METODY PRZECHOWYWANIA I UTRWALANIA BIOPRODUKTÓW SUSZENIE PODSTAWY TEORETYCZNE CZ.1 Opracował: dr S. Wierzba Katedra Biotechnologii i Biologii Molekularnej Uniwersytetu Opolskiego Suszenie mikroorganizmów
Bardziej szczegółowoSpis treści. asf;mfzjf. (Jan Fiedurek)
asf;mfzjf Spis treści 1. Informacje wstępne 11 (Jan Fiedurek) 1.1. Biotechnologia w ujęciu historycznym i perspektywicznym... 12 1.2. Biotechnologia klasyczna i nowoczesna... 18 1.3. Rozwój biotechnologii:
Bardziej szczegółowoZanieczyszczenia organiczne takie jak WWA czy pestycydy są dużym zagrożeniem zarówno dla środowiska jak i zdrowia i życia człowieka.
Projekt współfinansowany ze środków Narodowego Centrum Nauki (NCN) oraz Narodowego Centrum Badań i Rozwoju (NCBIR) w ramach projektu (TANGO1/266740/NCBR/2015) Mgr Dariusz Włóka Autor jest stypendystą programu
Bardziej szczegółowoWykład 3 Nomenklatura, podział I czynniki regulujące kinetykę procesów enzymatycznych
ENZYMOLOGIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr I Wykład 3 Nomenklatura, podział I czynniki regulujące kinetykę procesów enzymatycznych WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM
Bardziej szczegółowoSubstancje o Znaczeniu Biologicznym
Substancje o Znaczeniu Biologicznym Tłuszcze Jadalne są to tłuszcze, które może spożywać człowiek. Stanowią ważny, wysokoenergetyczny składnik diety. Z chemicznego punktu widzenia głównym składnikiem tłuszczów
Bardziej szczegółowo1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13
Spis treści Przedmowa 11 1. Biotechnologia i inżynieria genetyczna zagadnienia wstępne 13 1.1. Wprowadzenie 13 1.2. Biotechnologia żywności znaczenie gospodarcze i społeczne 13 1.3. Produkty modyfikowane
Bardziej szczegółowoImmobilizacja drożdży
ĆWICZENIE 3 Immobilizacja drożdży Prowadzący: mgr inż. Sebastian Budniok mgr inż. Przemysław Hahn mgr inż. Jadwiga Paszkowska CEL ĆWICZENIA Celem ćwiczenia jest immobilizacja drożdży piekarskich w alginianie
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III
WYMAGANIA EDUKACYJNE w klasie III Nr lekcji Temat lekcji Treści nauczania (pismem pogrubionym zostały zaznaczone treści Podstawy Programowej) Węgiel i jego związki z wodorem Wymagania i kryteria ocen Uczeń:
Bardziej szczegółowoCo to jest FERMENTACJA?
Co to jest FERMENTACJA? FERMENTACJA - rozkład niektórych monosacharydów, np. glukozy, pod wpływem enzymów wydzielanych przez drożdże lub bakterie. czyli tzw. biokatalizatorów. Enzymy (biokatalizatory)
Bardziej szczegółowoCHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery.
CHEMIA klasa 3 Wymagania programowe na poszczególne oceny do Programu nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery. Dział - Węgiel i jego związki. określa, czym zajmuje się chemia organiczna definiuje
Bardziej szczegółowoWĘGLOWODORY. Uczeń: Przykłady wymagań nadobowiązkowych Uczeń:
WĘGLOWODORY Wymagania na ocenę dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie: szereg homologiczny; zna ogólny
Bardziej szczegółowoSPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5
SPIS TREŚCI OD AUTORÓW... 5 BIAŁKA 1. Wprowadzenie... 7 2. Aminokwasy jednostki strukturalne białek... 7 2.1. Klasyfikacja aminokwasów... 9 2.1.1. Aminokwasy białkowe i niebiałkowe... 9 2.1.2. Zdolność
Bardziej szczegółowo3b 2. przedstawione na poniższych schematach. Uzupełnij obserwacje i wnioski z nich wynikające oraz równanie zachodzącej reakcji.
3b 2 PAWEŁ ZYCH IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. W celu zbadania właściwości sacharozy wykonano dwa doświadczenia, które zostały przedstawione na poniższych schematach. Uzupełnij obserwacje i wnioski
Bardziej szczegółowoRepetytorium z wybranych zagadnień z chemii
Repetytorium z wybranych zagadnień z chemii Mol jest to liczebność materii występująca, gdy liczba cząstek (elementów) układu jest równa liczbie atomów zawartych w masie 12 g węgla 12 C (równa liczbie
Bardziej szczegółowoBliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Bardziej szczegółowoMateriały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl
Materiały pochodzą z Platformy Edukacyjnej Portalu www.szkolnictwo.pl Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą byd wykorzystywane przez jego Użytkowników
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne:
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych CHEMIA klasa III Oceny śródroczne: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: -określa, co to są
Bardziej szczegółowo3b Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano. 2. Zaznacz poprawną odpowiedź.
3b 1 PAWEŁ ZYCH IMIĘ I NAZWISKO: KLASA: GRUPA A 1. Do dwóch probówek, w których znajdowały się olej słonecznikowy i stopione masło, dodano roztworu manganianu(vii) potasu. Napisz, jakich obserwacji można
Bardziej szczegółowoWYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej
Lucyna Krupa Rok szkolny 2016/2017 Anna Mikrut WYMAGANIA EDUKACYJNE z chemii dla klasy trzeciej Wyróżnia się wymagania na: ocenę dopuszczającą ocenę dostateczną (obejmują wymagania na ocenę dopuszczającą)
Bardziej szczegółowoPreparaty krwiozastępcze
Preparaty krwiozastępcze Idealne środki krwiozastępcze powinny: wypełniać objętościowo układ naczyniowy mieć lepkość podobną do krwi wytwarzać ciśnienie onkotyczne w celu utrzymania przez dłuższy czas
Bardziej szczegółowoSpis treści. Wstęp... 9
Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.
Bardziej szczegółowoEnzymy katalizatory biologiczne
Enzymy katalizatory biologiczne Kataliza zjawisko polegające na obniżeniu energii aktywacji reakcji i zwiększeniu szybkości reakcji chemicznej i/lub skierowaniu reakcji na jedną z termodynamicznie możliwych
Bardziej szczegółowoCzy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne?
Czy produkcja żywności to procesy fizyczne i reakcje chemiczne? Co to jest przemiana fizyczna? Podaj przykład przemiany fizycznej? Co to jest przemiana chemiczna? Podaj przykład przemiany chemicznej? Doświadczenie
Bardziej szczegółowoFESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ
FESTIWAL NAUKI PYTANIA Z CHEMII ORGANICZNEJ Agata Ołownia-Sarna 1. Chemia organiczna to chemia związków: a) Węgla, b) Tlenu, c) Azotu. 2. Do związków organicznych zaliczamy: a) Metan, b) Kwas węglowy,
Bardziej szczegółowoetyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Temat: Białka Aminy Pochodne węglowodorów zawierające grupę NH 2 Wzór ogólny amin: R NH 2 Przykład: CH 3 -CH 2 -NH 2 etyloamina Aminy mają właściwości zasadowe i w roztworach kwaśnych tworzą jon alkinowy
Bardziej szczegółowoI. Węgiel i jego związki z wodorem
NaCoBeZU z chemii dla klasy 3 I. Węgiel i jego związki z wodorem 1. Poznajemy naturalne źródła węglowodorów wymieniam kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną wyjaśniam, czym zajmuje się
Bardziej szczegółowoPowodzenia!!! WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP. Termin: r. Czas pracy: 90 minut. Liczba otrzymanych punktów
KOD Ucznia WOJEWÓDZKI KONKURS PRZEDMIOTOWY Z CHEMII III ETAP Termin: 21.03.2006r. Czas pracy: 90 minut Numer zadania Liczba możliwych punktów 1 6 2 3 3 6 4 7 5 7 6 6 7 6 8 3 9 6 10 8 Razem 58 Liczba otrzymanych
Bardziej szczegółowoOGÓLNE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE W KLASYFIKACJI ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ - CHEMIA KLASA VII
OGÓLNE WYMAGANIA EDUKACYJNE NA POSZCZEGÓLNE STOPNIE W KLASYFIKACJI ŚRÓDROCZNEJ I KOŃCOWOROCZNEJ - CHEMIA KLASA VII WYMAGANIA NA OCENĘ DOPUSZCZAJĄCĄ UCZEŃ POWINIEN: wyróżnić metale i niemetale wśród pierwiastków,
Bardziej szczegółowoPODSTAWY CHEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA. Wykład 2
PODSTAWY CEMII INŻYNIERIA BIOMEDYCZNA Wykład Plan wykładu II,III Woda jako rozpuszczalnik Zjawisko dysocjacji Równowaga w roztworach elektrolitów i co z tego wynika Bufory ydroliza soli Roztwory (wodne)-
Bardziej szczegółowoprotos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.)
Białka 1 protos (gr.) pierwszy protein/proteins (ang.) cząsteczki życia materiał budulcowy materii ożywionej oraz wirusów wielkocząsteczkowe biopolimery o masie od kilku tysięcy do kilku milionów jednostek
Bardziej szczegółowoPlanowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne)
Slajd 1 Lennart Tyrberg, Energy Agency of Southeast Sweden Planowanie Projektów Odnawialnych Źródeł Energii Biomasa (odpady fermentowalne) Prepared by: Mgr inż. Andrzej Michalski Verified by: Dr inż. Andrzej
Bardziej szczegółowoCukry właściwości i funkcje
Cukry właściwości i funkcje Miejsce cukrów wśród innych składników chemicznych Cukry Z cukrem mamy do czynienia bardzo często - kiedy sięgamy po białe kryształy z cukiernicy. Większość z nas nie uświadamia
Bardziej szczegółowoSynteza nanocząstek magnetycznych pokrytych modyfikowaną skrobią dla zastosowań biomedycznych
Synteza nanocząstek magnetycznych pokrytych modyfikowaną skrobią dla zastosowań biomedycznych mgr Katarzyna Węgrzynowska-Drzymalska Katedra Chemii i Fotochemii Polimerów Wydział Chemii Uniwersytet Mikołaja
Bardziej szczegółowoZAŁĄCZNIK ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI
KOMISJA EUROPEJSKA Bruksela, dnia 31.1.2017 r. C(2017) 403 final ANNEX 1 ZAŁĄCZNIK do ROZPORZĄDZENIA DELEGOWANEGO KOMISJI uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 251/2014
Bardziej szczegółowoProgram zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014
Program zajęć z biochemii dla studentów kierunku weterynaria I roku studiów na Wydziale Lekarskim UJ CM w roku akademickim 2013/2014 S E M E S T R II Tydzień 1 24.02-28.02 2 03.03-07.03 3 10.03-14.03 Wykłady
Bardziej szczegółowoĆwiczenie 6 Aminokwasy
Ćwiczenie 6 Aminokwasy Aminokwasy są to związki dwufunkcyjne, których cząsteczki zawierają grupy karboksylowe i aminowe: grupa aminowa:nh 2 grupa karboksylowa COOH Nomenklatura aminokwasów: Naturalne aminokwasy
Bardziej szczegółowodata ĆWICZENIE 6 IZOLACJA BIAŁEK I ANALIZA WPŁYWU WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA BIAŁKA Doświadczenie 1
Imię i nazwisko Uzyskane punkty Nr albumu data /3 podpis asystenta ĆWICZENIE 6 IZOLACJA BIAŁEK I ANALIZA WPŁYWU WYBRANYCH CZYNNIKÓW NA BIAŁKA Doświadczenie 1 Cel: Frakcjonowanie białek mleka metodą wysalania
Bardziej szczegółowoI BIOTECHNOLOGIA. 3-letnie studia stacjonarne I stopnia
I BIOTECHNOLOGIA 3-letnie studia stacjonarne I stopnia PRZEDMIOT: CHEMIA OGÓLNA Z ELEMENTAMI CHEMII FIZYCZNEJ Ćwiczenia laboratoryjne semestr pierwszy 30 godz. Program ćwiczeń laboratoryjnych będzie realizowany
Bardziej szczegółowoChemiczne składniki komórek
Chemiczne składniki komórek Pierwiastki chemiczne w komórkach: - makroelementy (pierwiastki biogenne) H, O, C, N, S, P Ca, Mg, K, Na, Cl >1% suchej masy - mikroelementy Fe, Cu, Mn, Mo, B, Zn, Co, J, F
Bardziej szczegółowoĆwiczenia - II rok Analityki Medycznej i Farmacji
Ćwiczenia - II rok Analityki Medycznej i Farmacji Ćwiczenie 1. Ćwiczenie wprowadzające Ćwiczenie 2. Aminokwasy - struktura, właściwości i funkcje 1. Reakcje wspólne dla wszystkich aminokwasów. 2. Reakcje
Bardziej szczegółowoPlan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1.
1 Plan wynikowy z chemii do klasy III gimnazjum w roku szkolnym 2017/2018. Liczba godzin tygodniowo: 1. Tytuł rozdziału w podręczniku Temat lekcji podstawowe Węgiel i jego związki z wodorem 1.Omówienie
Bardziej szczegółowoMakrocząsteczki. Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe
Makrocząsteczki Przykłady makrocząsteczek naturalnych: -Polisacharydy skrobia, celuloza -Białka -Kwasy nukleinowe Syntetyczne: -Elastomery bardzo duża elastyczność charakterystyczna dla gumy -Włókna długie,
Bardziej szczegółowoKlasyfikacja procesów membranowych. Magdalena Bielecka Agnieszka Janus
Klasyfikacja procesów membranowych Magdalena Bielecka Agnieszka Janus 1 Co to jest membrana Jest granica pozwalająca na kontrolowany transport jednego lub wielu składników z mieszanin ciał stałych, ciekłych
Bardziej szczegółowoZagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej
Zagadnienia z chemii na egzamin wstępny kierunek Technik Farmaceutyczny Szkoła Policealna im. J. Romanowskiej 1) Podstawowe prawa i pojęcia chemiczne 2) Roztwory (zadania rachunkowe zbiór zadań Pazdro
Bardziej szczegółowoWYTWARZANIE I ANALIZA PRODUKTÓW MLECZNYCH
WYTWARZANIE I ANALIZA PRODUKTÓW MLECZNYCH Fermentacja różno-kulturowa, otrzymywanie kefiru. Kefir jest popularnym napojem mlecznym fermentowanym, wywodzącym się z Bałkanów. Sporządzany jest z mleka krowiego
Bardziej szczegółowoScenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum. Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne
Scenariusz lekcji chemii w klasie III gimnazjum Temat lekcji: Białka skład pierwiastkowy, budowa, właściwości i reakcje charakterystyczne Czas trwania lekcji: 2x 45 minut Cele lekcji: 1. Ogólny zapoznanie
Bardziej szczegółowoĆWICZENIE I - BIAŁKA. Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi.
ĆWICZENIE I - BIAŁKA Celem ćwiczenia jest zapoznanie się z właściwościami fizykochemicznymi białek i ich reakcjami charakterystycznymi. Odczynniki: - wodny 1% roztwór siarczanu(vi) miedzi(ii), - 10% wodny
Bardziej szczegółowoWykład 3. Zielona chemia (część 2)
Wykład 3 Zielona chemia (część 2) Glicerol jako zielony rozpuszczalnik Nietoksyczny, tani, łatwo dostępny, odnawialny, wysoka temp. wrzenia (nie jest klasyfikowany jako LZO/VOC), polarny, może być stosowany
Bardziej szczegółowoKonkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 6 marca 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie)
Konkurs przedmiotowy z chemii dla uczniów gimnazjów 6 marca 2015 r. zawody III stopnia (wojewódzkie) Kod ucznia Suma punktów Witamy Cię na trzecim etapie konkursu chemicznego. Podczas konkursu możesz korzystać
Bardziej szczegółowoTransport przez błony
Transport przez błony Transport bierny Nie wymaga nakładu energii Transport aktywny Wymaga nakładu energii Dyfuzja prosta Dyfuzja ułatwiona Przenośniki Kanały jonowe Transport przez pory w błonie jądrowej
Bardziej szczegółowoa) proces denaturacji białka następuje w probówce: b) proces zachodzący w probówce nr 1 nazywa się:
Zadanie 1. (4 pkt) Zaprojektuj doświadczenie chemiczne, za pomocą którego można wykryć siarkę w związkach organicznych. a) opisz przebieg doświadczenia b) zapisz przewidywane spostrzeżenia c) napisz równanie
Bardziej szczegółowoBeata Mendak fakultety z chemii II tura PYTANIA Z KLASY PIERWSZEJ
Beata Mendak fakultety z chemii II tura Test rozwiązywany na zajęciach wymaga powtórzenia stężenia procentowego i rozpuszczalności. Podaję również pytania do naszej zaplanowanej wcześniej MEGA POWTÓRKI
Bardziej szczegółowoPRZYKŁADOWE ZADANIA ORGANICZNE ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT
PRZYKŁADOWE ZADANIA ORGANICZNE ZWIĄZKI ZAWIERAJĄCE AZOT Zadanie 1127 (1 pkt) Uszereguj podane związki według rosnącego ph w roztworze wodnym. Właściwy porządek podaj zapisując go wzorami półstrukturalnymi.
Bardziej szczegółowoMechanizmy działania i regulacji enzymów
Mechanizmy działania i regulacji enzymów Enzymy: są katalizatorami, które zmieniają szybkość reakcji, same nie ulegając zmianie są wysoce specyficzne ich aktywność może być regulowana m.in. przez modyfikacje
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny w klasie III
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny w klasie III rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna, chemia organiczna; pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów zna pojęcie: szereg
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny
Przedmiot: chemia Klasa: IIIa, IIIb Nauczyciel: Agata SROKA Wymagania programowe na poszczególne oceny VII. Węgiel i jego związki z wodorem podaje kryteria podziału chemii na organiczną i nieorganiczną
Bardziej szczegółowoPodstawowe pojęcia i prawa chemiczne
Podstawowe pojęcia i prawa chemiczne Pierwiastki, nazewnictwo i symbole. Budowa atomu, izotopy. Przemiany promieniotwórcze, okres półtrwania. Układ okresowy. Właściwości pierwiastków a ich położenie w
Bardziej szczegółowoCORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A. imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :.
CORAZ BLIŻEJ ISTOTY ŻYCIA WERSJA A imię i nazwisko :. klasa :.. ilość punktów :. Zadanie 1 Przeanalizuj schemat i wykonaj polecenia. a. Wymień cztery struktury występujące zarówno w komórce roślinnej,
Bardziej szczegółowoOsad nadmierny Jak się go pozbyć?
Osad nadmierny Jak się go pozbyć? AquaSlat Ltd. Rozwiązanie problemu Osad nadmierny jest niewygodnym problemem dla zarządów oczyszczalni i społeczeństwa. Jak dotąd nie sprecyzowano powszechnie akceptowalnej
Bardziej szczegółowoELEKTRODIALIZA. Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec r.
ELEKTRODIALIZA 1 Karina Rolińska Aleksandra Sierakowska Beata Ulmaniec 29. 05. 2018 r. HISTORIA ELEKTRODIALIZY W 1952 roku powstał pierwszy zakład odsalania wody z wykorzystaniem tej metody - elektroliza
Bardziej szczegółowoĆWICZENIA Z BIOCHEMII
ĆWICZENIA Z BIOCHEMII D U STUDENTfiW WYDZIAŁU LEKARSKIEGO Pod redakcją Piotra Laidlera, Barbary Piekarskiej, Marii Wróbel WYDAWNICTWO UNIWERSYTETU JAGIELLOŃSKIEGO ĆWICZENIA Z BIOCHEMII DLA STUDENTÓW WYDZIAŁU
Bardziej szczegółowoDekstran i dekstranaza w przerobie buraków zdegradowanych
Dekstran i dekstranaza w przerobie buraków zdegradowanych Aneta Antczak, Maciej Wojtczak Dekstran Zawartość dekstranu soku surowym zdrowe buraki
Bardziej szczegółowoOcenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który: Ocenę dopuszczającą otrzymuje uczeń, który: Ocenę dostateczną otrzymuje uczeń, który:
Kryteria oceniania z chemii dla klasy 3A i 3B Gimnazjum w Borui Kościelnej Rok szkolny: 2015/2016 Semestr: pierwszy Opracowała: mgr Krystyna Milkowska, mgr inż. Malwina Beyga Ocenę niedostateczną otrzymuje
Bardziej szczegółowoINSTRUKCJA TECHNOLOGICZNA PROCESU OTRZYMYWANIA DROŻDŻY EKOLOGICZNYCH
INSTRUKCJA TECHNOLOGICZNA PROCESU OTRZYMYWANIA DROŻDŻY EKOLOGICZNYCH Na podstawie wyników przeprowadzonych prac badawczych i w oparciu o doświadczenie w zakresie produkcji drożdży w systemie konwencjonalnym
Bardziej szczegółowoSkładniki podłoża hodowlanego
Składniki podłoża hodowlanego 35-40 pierwiastków niezbędne w odżywianiu drobnoustrojów Makroelementy: C, O, H, N, P, S, K i Mg stanowią 98% s.s. bakterii i grzybów Mikroelementy niezbędne: Zn, Mn, Fe,
Bardziej szczegółowoMikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik
Mikrofiltracja, ultrafiltracja i nanofiltracja. Katarzyna Trzos Klaudia Zięba Dominika Stachnik Procesy membranowe Procesy separacji przebiegające dzięki obecności membrany Zasadą technik mikrofiltracji,
Bardziej szczegółowoZadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Wiązania chemiczne, budowa cząsteczek
strona 1/11 Zadania powtórkowe do egzaminu maturalnego z chemii Wiązania chemiczne, budowa cząsteczek Monika Gałkiewicz Zad. 1 () Podaj wzory dwóch dowolnych kationów i dwóch dowolnych anionów posiadających
Bardziej szczegółowoHarmonogram Ćwiczeń z Biochemii dla II roku Analityki Medycznej i Farmacji
Harmonogram Ćwiczeń z Biochemii dla II roku Analityki Medycznej i Farmacji Ćwiczenie 1. Ćwiczenie wprowadzające Ćwiczenie 2. Aminokwasy - struktura, właściwości i funkcje 1. Reakcje wspólne dla wszystkich
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z chemii dla klasy 3b. Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu. na rok szkolny 2015/2016
Wymagania edukacyjne z chemii dla klasy 3b Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu na rok szkolny 2015/2016 Nauczyciel: mgr Joanna Szasta Węgiel i jego związki z wodorem definiuje pojęcia: chemia
Bardziej szczegółowoSPECJALNE TECHNIKI ROZDZIELANIA W BIOTECHNOLOGII. Laboratorium nr1 CHROMATOGRAFIA ODDZIAŁYWAŃ HYDROFOBOWYCH
SPECJALNE TECHNIKI ROZDZIELANIA W BIOTECHNOLOGII Laboratorium nr1 CHROMATOGRAFIA ODDZIAŁYWAŃ HYDROFOBOWYCH Opracowała: dr inż. Renata Muca I. WPROWADZENIE TEORETYCZNE Chromatografia oddziaływań hydrofobowych
Bardziej szczegółowoWykład 1 Enzymologia a technlogia żywności.
ENZYMOLOGIA Kierunek: Technologia Żywności i Żywienie Człowieka semestr I Wykład 1 Enzymologia a technlogia żywności. WYDZIAŁ NAUK O ŻYWNOŚCI I RYBACTWA CENTRUM BIOIMMOBILIZACJI I INNOWACYJNYCH MATERIAŁÓW
Bardziej szczegółowoMechanizm działania buforów *
Mechanizm działania buforów * UNIWERSYTET PRZYRODNICZY Z doświadczenia nabytego w laboratorium wiemy, że dodanie kropli stężonego kwasu do 10 ml wody powoduje gwałtowny spadek ph o kilka jednostek. Tymczasem
Bardziej szczegółowoKINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY
Ćwiczenie nr 2 KINETYKA HYDROLIZY SACHAROZY I. Kinetyka hydrolizy sacharozy reakcja chemiczna Zasada: Sacharoza w środowisku kwaśnym ulega hydrolizie z wytworzeniem -D-glukozy i -D-fruktozy. Jest to reakcja
Bardziej szczegółowoBliskie spotkania z biologią METABOLIZM. dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW. Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki
Bliskie spotkania z biologią METABOLIZM dr hab. Joanna Moraczewska, prof. UKW Instytut Biologii Eksperymetalnej, Zakład Biochemii i Biologii Komórki Metabolizm całokształt przemian biochemicznych i towarzyszących
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII
Wymagania edukacyjne niezbędne do otrzymania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii dla klasy VIII Temat 1.Wzory i nazwy kwasów. dopuszczająca - zna zasady bezpiecznego posługiwania
Bardziej szczegółowoAminokwasy, peptydy i białka. Związki wielofunkcyjne
Aminokwasy, peptydy i białka Związki wielofunkcyjne Aminokwasy, peptydy i białka Aminokwasy, peptydy i białka: - wiadomości ogólne Aminokwasy: - ogólna charakterystyka - budowa i nazewnictwo - właściwości
Bardziej szczegółowoDział 9. Węglowodory. Wymagania na ocenę. dopuszczającą dostateczną dobrą bardzo dobrą. Przykłady wymagań nadobowiązkowych
Dział 9. Węglowodory rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna, chemia organiczna; wie, w jakich postaciach występuje węgiel w przyrodzie; pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech początkowych węglowodorów
Bardziej szczegółowoKINETYKA INWERSJI SACHAROZY
Dorota Warmińska, Maciej Śmiechowski Katedra Chemii Fizycznej, Wydział Chemiczny, Politechnika Gdańska KINETYKA INWERSJI SACHAROZY Wstęp teoretyczny Kataliza kwasowo-zasadowa Kataliza kwasowo-zasadowa
Bardziej szczegółowoKuratorium Oświaty w Lublinie
Kuratorium Oświaty w Lublinie KOD UCZNIA ZESTAW ZADAŃ KONKURSOWYCH Z CHEMII DLA UCZNIÓW GIMNAZJÓW ROK SZKOLNY 2015/2016 ETAP WOJEWÓDZKI Instrukcja dla ucznia 1. Zestaw konkursowy zawiera 12 zadań. 2. Przed
Bardziej szczegółowoWŁASNOŚCI FIZYKOCHEMICZNE BIAŁEK. 1. Oznaczanie punktu izoelektrycznego białka
12. WŁASNOŚCI FIZYKOCHEMICZNE BIAŁEK 1. Oznaczanie punktu izoelektrycznego białka Oznaczenie opiera się na najniŝszej rozpuszczalności białek, w tym analizowanej kazeiny, w środowisku o wartości ph równej
Bardziej szczegółowoWykład 2. Wprowadzenie do metod membranowych (część 2)
Wykład 2 Wprowadzenie do metod membranowych (część 2) Mechanizmy filtracji membranowej Model kapilarny Model dyfuzyjny Model dyfuzyjny Rozpuszczalność i szybkość dyfuzji Selektywność J k D( c c ) / l n
Bardziej szczegółowoKLASA III Dział 9. WĘGLOWODORY
KLASA III Dział 9. WĘGLOWODORY rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna/chemia organiczna; pisze wzory sumaryczne, zna nazwy czterech pierwszych węglowodorów nasyconych; zna pojęcie szereg homologiczny zna
Bardziej szczegółowoRoztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)
Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą
Bardziej szczegółowoZagadnienia. Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I
Nr zajęć Data Zagadnienia Budowa atomu a. rozmieszczenie elektronów na orbitalach Z = 1-40; I 9.10.2012. b. określenie liczby cząstek elementarnych na podstawie zapisu A z E, również dla jonów; c. określenie
Bardziej szczegółowoRada Unii Europejskiej Bruksela, 1 lutego 2017 r. (OR. en)
Rada Unii Europejskiej Bruksela, 1 lutego 2017 r. (OR. en) 5845/17 ADD 1 PISMO PRZEWODNIE Od: Data otrzymania: 31 stycznia 2017 r. Do: AGRI 54 AGRIORG 10 WTO 20 OIV 2 Sekretarz Generalny Komisji Europejskiej,
Bardziej szczegółowoWPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW
WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta
Bardziej szczegółowoOpracowała: mgr inż. Ewelina Nowak
Materiały dydaktyczne na zajęcia wyrównawcze z chemii dla studentów pierwszego roku kierunku zamawianego Inżynieria Środowiska w ramach projektu Era inżyniera pewna lokata na przyszłość Opracowała: mgr
Bardziej szczegółowoAntyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne. dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW
Antyoksydanty pokarmowe a korzyści zdrowotne dr hab. Agata Wawrzyniak, prof. SGGW Katedra Żywienia Człowieka SGGW Warszawa, dn. 14.12.2016 wolne rodniki uszkodzone cząsteczki chemiczne w postaci wysoce
Bardziej szczegółowoWymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. III 2014/2015
Wymagania programowe na poszczególne oceny chemia kl. III 2014/2015 VI. Sole opisuje budowę soli wskazuje metal i resztę kwasową we wzorze soli zapisuje wzory sumaryczne soli (chlorków, arczków) tworzy
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne. niezbędne do uzyskania poszczególnych. śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych. z chemii
Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z chemii klasa III,,Program nauczania chemii w gimnazjum. Chemia Nowej Ery Teresa Kulawik, Maria
Bardziej szczegółowoPOLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk
POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH
Bardziej szczegółowoSzczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy III:
Chemia Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy III: Dopuszczający: Ocenę otrzymuje uczeń/ uczennica, który: rozumie pojęcia: chemia nieorganiczna, chemia organiczna; wie, w jakich postaciach
Bardziej szczegółowoPL B1. Preparat o właściwościach przeciwutleniających oraz sposób otrzymywania tego preparatu. POLITECHNIKA ŁÓDZKA, Łódź, PL
PL 217050 B1 RZECZPOSPOLITA POLSKA (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) 217050 (13) B1 Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (21) Numer zgłoszenia: 388203 (22) Data zgłoszenia: 08.06.2009 (51) Int.Cl.
Bardziej szczegółowo