PARLAMENT EUROPEJSKI

Transkrypt

1 PARLAMENT EUROPEJSKI 2004 ««««««««««««Komisja Budżetowa stycznia 2005 r. DOKUMENT ROBOCZY nr 1 w sprawie środków własnych Wspólnot Europejskich: Historia dochodów Wspólnoty Sprawozdawca: Alain Lamassoure DT\ doc PE v01

2 Historia dochodów Wspólnoty W obecnym systemie istnieją cztery główne źródła 1 dochodów Wspólnoty Europejskiej: Opłaty celne nakładane na granicach zewnętrznych na produkty importowane na podstawie wspólnych taryf celnych. Zgodnie z Traktatem Rzymskim opłaty celne stanowią główne źródło zasobów przeznaczonych na finansowanie wydatków EWG. Od 1988 r. włączono również opłaty celne EWWiS. Podatki rolne zostały wprowadzone w ramach Wspólnej Polityki Rolnej w 1962 r. i są pobierane z handlu produktami rolniczymi z państwami niebędącymi członkami UE, a ich wysokość różni się w zależności od poziomów cen na rynkach światowych i rynku europejskim. Oprócz podatków rolnych, istnieją również podatki od produkcji i przechowywania cukru i izoglukozy (w odróżnieniu od podatków od importu produktów rolnych, są one wewnętrznym podatkiem Wspólnoty). Opłaty celne i podatki rolne były pierwszymi środkami własnymi i są znane jako tradycyjne środki własne (TOR), ponieważ stanowią dochód gromadzony dzięki politykom Wspólnoty, a niepochodzący od Państw Członkowskich w ramach ich wkładu krajowego. Środki własne z tytułu podatku VAT zostały wprowadzone, ponieważ tradycyjne środki własne przestały wystarczać na finansowanie budżetu wspólnotowego. Z powodu potrzeby harmonizacji podstawy podatku VAT, te złożone środki nie były wykorzystywane aż do 1980 r. Otrzymuje się je poprzez zastosowanie danej stawki do podstawy określonej w jednolity sposób. 2 Nie są to zatem prawdziwe środki własne oparte na podatku nałożonym na poziomie krajowym, a jedynie sposób obliczania wkładu Państwa Członkowskiego. Środki własne z tytułu DNB otrzymywane są poprzez zastosowanie stawki ustalanej każdego roku w ramach procedury budżetowej do podstawy stanowiącej sumę produktu narodowego brutto według cen rynkowych. Oblicza się je przez odniesienie do różnicy pomiędzy kosztami i zyskiem z innych środków własnych. Są to środki kluczowe, ponieważ określają górny limit podstawy podatku VAT, sposób podziału kosztów rabatu brytyjskiego oraz pułap łącznych środków w ramach perspektywy finansowej. Umowa z Edynburga z grudnia 1992 r., która weszła w życie na początku 1995 r., podniosła ten ogólny pułap z pierwotnego 1,14% do 1,27% europejskiego PNB. Początki środków własnych : Wkłady Państw Członkowskich 1 Ponadto, istnieją pewne niewielkie specjalne środki (wyniki działań podejmowanych przez Komisję), takie jak podatki i składki wpłacane przez personel, dochód odsetkowy i pochodzący z gwarancji oraz różne inne nakładane opłaty. 2 Od 1988 r. do 1994 r. podstawa ta nie mogła przekroczyć 55% PNB Państw Członkowskich. Po roku 1995 r. limit ten został obniżony do 50% PNB dla Państw Członkowskich o PNB na mieszkańca poniżej 90% średniej Wspólnoty. Między 1995 r. i 1999 r. nowy limit był stopniowo rozszerzany na wszystkie Państwa Członkowskie. Maksymalna stawka unijna podatku VAT była pierwotnie ograniczona do 1% podstawy. Od roku 1986 pułap ten podniesiono do 1,4% w celu pokrycia kosztów przystąpienia Hiszpanii i Portugalii. Jednakże decyzja dotycząca środków własnych podjęta w 1994 r., na potrzeby sprawiedliwego podziału, przewidziała stopniowy powrót do limitu 1% w okresie W 2002 r. i 2003 r., maksymalna stawka została obniżona do 0,75%, a od 2004 r. - do 0,50%. Error! Reference source not found. 2/1 Error! Reference source not found.

3 Na mocy Traktatu Rzymskiego podpisanego w dniu 25 marca 1957 r., Europejska Wspólnota Gospodarcza miała być finansowana wkładami krajowymi w okresie przejściowym przed zmianą na finansowanie systemem środków własnych 1. Zasada została określona w art. 201 Traktatu, w którym stwierdzono, że: Nie wyłączając innych dochodów, budżet jest finansowany całkowicie ze środków własnych. W 1965 r., pierwsza próba przeniesienia opłat celnych i podatków rolnych naturalnych zasobów własnych gromadzonych w wyniku polityki Wspólnoty (unia celna i Wspólna Polityka Rolna) nie powiodła się z powodu sprzeciwu Francji. Kryzys, jaki potem wystąpił został rozwiązany rok później w wyniku sławnego kompromisu luksemburskiego, jednak rok 1966 jako ostateczny termin zmiany systemu finansowania, który zagwarantowałby Wspólnocie pewien stopień niezależności, nie mógł być dotrzymany. Dopiero na szczycie w Hadze w 1969 r. szefowie państw lub rządów, starając się pobudzić Wspólnotę po kilku latach trudności, podjęli decyzję o kontynuacji zmian. 1970: Pierwsza decyzja w sprawie środków własnych 21 kwietnia 1970 r. Rada przyjęła decyzję przyznającą Wspólnotom środki własne na pokrywanie wszystkich ich kosztów. Decyzja ta oznaczała koniec wkładów krajowych, poprzez które Państwa Członkowskie miały pewien zakres kontroli nad politykami realizowanymi przez Wspólnoty oraz początek niezależnego systemu finansowania tradycyjnych środków własnych (podatków rolnych i opłat celnych) oraz środków z tytułu podatku VAT. Decyzja w sprawie zasobów własnych podjęta w 1970 r. sprawiła, że Wspólnota zaczęła różnić się od innych organizacji międzynarodowych, które wszystkie polegają na finansowaniu ze składek ich członków. 1985: Druga decyzja w sprawie środków własnych rabat brytyjski W 1984 r. Rada Europejska z Fontainebleau zadecydowała o przyznaniu korekty na rzecz Wielkiej Brytanii. Mechanizm ten dał Wielkiej Brytanii rabat w wysokości 0,66% jej bilansu netto. Koszt finansowania rabatu brytyjskiego został podzielony między inne Państwa Członkowskie według ich udziałów w PNB (z wyjątkiem Niemiec, których udział został zredukowany o jedną trzecią). 1988: Trzecia decyzja w sprawie środków własnych wprowadzenie środków z tytułu PNB ogólnego pułapu Ponieważ wydatki na wspólną politykę rolną pozostały niezmienione, a dochody z tradycyjnych środków własnych nadal się obniżały, w 1988 r. Rada Europejska z Brukseli wprowadziła nową koncepcję środków własnych opartych na PNB Państw Członkowskich. 1 Środki własne mogą oznaczać źródło finansowania odrębne i niezależne od Państw Członkowskich, pewien rodzaj dochodu podatkowego przypisanego Wspólnocie na finansowanie jej budżetu i należny jej z mocy prawa bez konieczności podejmowania dalszych decyzji przez władze krajowe. Od Państw Członkowskich będzie się wówczas wymagać dokonywania płatności dostępnych dla Wspólnoty na potrzeby jej budżetu. Error! Reference source not found. 3/1 Error! Reference source not found.

4 Również ustaliła ogólny pułap 1,14% PNB do łącznej kwoty środków własnych, które mogłyby zostać wykorzystane do finansowania wydatków Wspólnoty. 1994: Czwarta decyzja w sprawie środków własnych odjęcie kosztów poboru tradycyjnych środków własnych Środki własne są pobierane przez Państwa Członkowskie w imieniu Wspólnoty. W związku z tym, decyzja z 1994 r. pozwoliła Państwom Członkowskim zatrzymać 10% tradycyjnych środków własnych, jakie pobierają na pokrycie ponoszonych przez nie kosztów poboru. 2000: Piąta decyzja w sprawie środków własnych 1 - Sprawiedliwy, przejrzysty, tani i prosty W 1999 r., Rada Europejska z Berlina wezwała Komisję do przygotowania nowej decyzji w sprawie środków własnych, które zapewnią Unii Europejskiej odpowiednie środki na okres przy równoczesnym przestrzeganiu ścisłej dyscypliny budżetowej. Nowy system powinien być sprawiedliwy, przejrzysty, tani i prosty i oparty na kryteriach, które najlepiej wyrażą możliwość Państw Członkowskich do przyczynienia się do finansowania Unii. Ta ostatnia decyzja w sprawie środków własnych z dnia 29 września 2000 r. weszła w życie 1 marca 2002 r. Klauzula rewizyjna, którą zawiera, wzywa Komisję do wykonania ogólnej weryfikacji systemu środków własnych przed 2006 r. w świetle skutków rozszerzenia. Weryfikacja ma również zbadać możliwość modyfikacji struktury systemu środków własnych poprzez stworzenie nowych autonomicznych zasobów i zbadanie korekty nierównowagi budżetowej przyznanej Wielkiej Brytanii. Główne cechy obecnie obowiązującego systemu to: pułap środków własnych pozostaje na poziomie 1,27% PNB Unii (=1,24% DNB) 2 ; kwota z tytułu kosztów poboru środków własnych wzrosła z 10% do 25%; maksymalna stawka unijna podatku VAT została zredukowana do 0,75% w 2002 r. i 2003 r., oraz do 0,50% od 2004 r.; podstawa podatku VAT Państw Członkowskich nadal jest ograniczona do 50% ich PNB (górny limit podstawy podatku VAT); Niemcy, Holandia, Austria i Szwecja płacą tylko 1/4 ich normalnego udziału kosztu rabatu brytyjskiego. Kolejne 3/4 są finansowane przez pozostałe 10 Państw Członkowskich; w rabacie brytyjskim dokonano dwóch korekt technicznych, aby zniwelować efekt wynikający z podniesienia kosztów i wydatków przedakcesyjnych. Rabat brytyjski 1 Decyzja Rady 2000/597/WE, Euratom, z dnia 29 września 2000 r. w sprawie sytemu środków własnych Wspólnot Europejskich, Dz.U. L 253 z r. 2 Od 2002 r. koncepcja produktu narodowego brutto (GNP) została zastąpiona koncepcją dochodu krajowego brutto (DNB) w obszarze budżetu UE i środków własnych. W związku z tym wartości procentowe za lata poprzedzające 2002 r. dotyczą PNB, a późniejsze - DNB. Na przykład: Pułap wydatków UE w wysokości 1,27% PNB odpowiada 1,24% DNB przy użyciu nowego podejścia statystycznego. Error! Reference source not found. 4/1 Error! Reference source not found.

5 Tak zwany rabat brytyjski został ustanowiony przez Radę Europejską z Fontainebleau 1984 r., która stwierdziła we wnioskach: Polityka dotycząca wydatków jest ostatecznie istotnym środkiem rozwiązywania problemów związanych z nierównowagą budżetową. Zadecydowano jednak, że każde Państwo Członkowskie ponoszące ciężar budżetowy, który jest nadmierny w odniesieniu do stopnia zamożności może korzystać z korekty w odpowiednim czasie. Początkiem problemu była specyficzna sytuacja Wielkiej Brytanii, charakteryzująca się dwoma czynnikami: małym sektorem rolniczym skutkującym bardzo niskimi wydatkami Wspólnoty na rolnictwo w Wielkiej Brytanii dużym wkładem w finansowanie budżetu wspólnotowego z powodu dużego udziału krajowego PNB liczonego do podstawy podatku VAT. W ramach obecnego mechanizmu kompensacyjnego, dwie trzecie (66%) różnicy pomiędzy udziałem procentowym Wielkiej Brytanii w płatnościach VAT a jej udziałem procentowym w przydzielonych wydatkach Wspólnoty mającym zastosowanie do ogólnej przydzielonej kwoty wydatków, są refundowane na rzecz Wielkiej Brytanii poprzez redukcję podstawy VAT. W ten sposób, od 1985 r. Wielka Brytania otrzymuje rabat swojego rocznego wkładu do budżetu, wynoszący 4,6 mld euro rocznie w okresie Rabat ten jest finansowany wspólnie przez inne Państwa Członkowskie zgodnie z ich odpowiednimi udziałami w płatnościach VAT, przy czym Niemcy, Holandia, Austria i Szwecja płacą jedną czwartą tego ile powinien wynosić ich udział. Mimo ogólnego podejścia, jakie przyjęła Rada z Fontainebleau ( każde Państwo Członkowskie ponoszące ciężar budżetowy, który jest nadmierny ), ten mechanizm korygujący zawsze stosował się tylko do Wielkiej Brytanii. W ciągu 10 lat, powoli lecz w sposób coraz bardziej pewny, stawało się oczywiste, że obecność mechanizmu rabatu brytyjskiego istotnie obniżyła oczekiwaną korelację między możliwością Państw Członkowskich do wnoszenia wkładu do budżetu Unii Europejskiej i ich płatności środków własnych. Ponadto złożoność mechanizmu korygującego również istotnie zmniejszyła przejrzystość całego systemu środków własnych. Udział głównych składników systemu środków własnych Od chwili wprowadzenia środków z tytułu PNB w 1988 r. do dzisiaj, udział każdego odrębnego składnika dochodów Wspólnoty bardzo istotnie się zmienił: Rodzaj dochodu Podatki rolne i opłaty ,2 5,2 4,0 4,4 3,3 2,9 3,1 2,6 2,2 2,4 2,3 2,5 2,3 2,1 1,5 1,5 1,2 1, Error! Reference source not found. 5/1 Error! Reference source not found.

6 cukrowe Opłaty celne 22,3 22,5 22,1 20,4 18,9 16,8 16,9 16,7 14,5 15,2 14,4 13,5 13,0 14,5 10,7 10,2 10,2 9,8 Środki z tytułu 57,2 57,3 59,1 55,8 58,0 52,5 50,4 52,2 41,8 42,5 39,2 35,9 38,1 32,7 23,6 23,5 14,4 14,0 podatku VAT środki z tytułu PNB 10,6 9,8 0,2 13,3 13,9 25,2 26,8 18,9 29,0 33,4 41,4 43,2 42,3 37,5 48,7 55,5 73,4 73,8 Różne nadwyżki z poprzedniego 3,7 5,2 14,6 6,1 5,8 2,6 2,7 9,7 12,5 6,5 2,7 5,0 4,3 13,1 17,6 9,2 0,8 0,9 roku OGÓŁEM % * na podstawie budżetu 2004 ** na podstawie wstępnego projektu budżetu na rok 2005 Jasne jest, że środki z tytułu DNB stały się niezwykle ważne, podczas gdy udział tradycyjnych środków własnych wykazuje silne tendencje spadkowe (pogłębione faktem, że procent, jaki wolno było zatrzymać Państwom Członkowskim w celu rekompensaty ich kosztów poboru, wzrósł z 10% do 25% ze skutkiem na dzień 1 stycznia 2001 r.). Płatności VAT również zmniejszyły się ze względu na reformy ograniczające podstawę podatku VAT Państw Członkowskich do 50% ich DNB. Wraz z wprowadzeniem środków z tytułu PNB i obniżeniem unijnej stawki VAT, wkłady Państw Członkowskich stały się bardziej skorelowane z ich produktami narodowymi brutto, a to oznacza bardziej sprawiedliwy podział 1 w ich płatnościach brutto do budżetu. Choć zmiana ta może sprawić, że rzeczywiste poziomy składek będą bardziej odpowiadać możliwościom Państw Członkowskich dotyczącym wnoszenia wkładów, w tym samym czasie zmniejszenie się tradycyjnych środków własnych spowodowało utratę autonomii finansowej Unii Europejskiej. 1 W sensie proporcjonalności udziału wkładów Państw Członkowskich brutto w dochodzie ; należy zauważyć jednakże, że w ramach obecnego systemu nie można oczekiwać doskonałej sprawiedliwości, ponieważ środki z tytułu podatku VAT będą nadal przynosić dochód, który nie będzie skorelowany z ich dochodem krajowym. Error! Reference source not found. 6/1 Error! Reference source not found.