Budżet Unii Europejskiej. Joanna Siwińska-Gorzelak WNE UW

Transkrypt

1 Budżet Unii Europejskiej Joanna Siwińska-Gorzelak WNE UW

2 Budżet UE Budżet UE określa dochody i wydatki UE w perspektywie jednego roku Roczny budżet UE stanowi około 1% dochodu narodowego państw członkowskich Unii (na rok 2011 to było 142 mld euro), co odpowiada kwocie około 244 euro na jednego mieszkańca. Budżet UE trudno więc porównać z budżetem zwykłego, nowoczesnego państwa. Nie istnieją podatki ogólnoeuropejskie (!) Większość polityk realizowanych przez narodowe państwa europejskie, a więc finansowana jest z budżetu UE w żadnym lub bardzo ograniczonym wymiarze. Budżet podporządkowany jest zasadzie subsydiarności

3 Budżet UE

4 Budżet UE

5 Budżet UE Dochody i wydatki budżetowe podlegają następującym (głównym!) ograniczeniom: Wymóg zrównoważonego budżetu. Traktaty nie zezwalają na deficyt w budżecie Unii. Oznacza to, że wszystkie wydatki należy pokryć z dochodów; Ograniczenie wielkości wydatków. Limit maksymalnych wydatków uzgodniony przez rządy i parlamenty państw członkowskich, określany także jako pułap zasobów własnych. Limit ten ustalono obecnie na poziomie 1,24% produktu narodowego brutto (PNB) w Unii dla płatności z budżetu UE. Wieloletnie ramy finansowe

6 Wieloletnie ramy finansowe Wieloletnie ramy finansowe po raz pierwszy wprowadzono w 1988 roku (Jednolity Akt Europejski) Zgodnie z traktatem z Lizbony wieloletnie ramy finansowe stają się prawnie wiążącym aktem przyjmowanym w wyniku specjalnej procedury ustawodawczej

7 Wpłaty i wypłaty z budżetu ex_en.cfm

8 Dochody budżetu UE, rok 2012

9 Dochody budżetu UE Tradycyjne zasoby własne (TZW) pochodzą głównie z opłat celnych pobieranych od towarów sprowadzanych z krajów nienależących do UE. Zasoby oparte na podatku od wartości dodanej (VAT) w postaci jednakowej stawki procentowej stosowanej do ujednoliconej wartości dochodów z tytułu VAT osiąganych przez każde państwo członkowskie. Zasoby oparte na dochodzie narodowym brutto (DNB) uzyskiwane poprzez zastosowanie jednolitej stawki procentowej do DNB każdego państwa członkowskiego. Mimo zmiennego charakteru tej pozycji jest to obecnie największe źródło środków finansowych UE. Do budżetu wpływają też inne dochody, takie jak podatki od wynagrodzeń pracowników instytucji UE, składki wpłacane przez państwa spoza UE na niektóre programy unijne oraz kary finansowe nakładane na przedsiębiorstwa za łamanie prawa konkurencji i innych przepisów.

10 Zmiana struktury dochodów Żródło: Reforming the budget, changing Europe, EC 2007

11 Dochody budżetu UE

12 Dochody budżetu UE Pozostałe 3,0% 1,1% 1,2% 1,2% 1,4% 1,6% 2,0% Niemcy 19,6% 2,1% 2,3% 2,5% Belgia 3,1% Francja 17,6% Holandia 3,9% Hiszpania 8,9% POLSKA 3,2% Włochy 13,4% UK 11,9%

13 Rabat brytyjski Przyjęty w 1984 roku (sukces pani Thatcher) Wielka Brytania w niewielkim stopniu korzysta z pieniędzy ze WPR Rabat oblicza się w dość skomplikowany sposób; redukuje on wpłatę WB opartą na DNB Jest to znaczna kwota, w roku 2010 wynosił 3,35% dochodów własnych UE i 30% składki płaconej przez WB Rabat brytyjski finansowany jest przez pozostałe kraje, proporcjonalnie do wielkości DNB 4 państwa członkowskie wynegocjowały nadzwyczajne zwolnienie z finansowania rabatu brytyjskiego (Niemcy, Holandia, Szwecja i Austria)

14 Beneficjenci i płatnicy netto Porównanie płaconych przez kraje składek z sumą otrzymanego wsparcia z budżetu pozwala na obliczenie salda rozliczeń danego państwa z budżetem UE. Oczywiście, nie jest to stała pozycja - wraz z szybkim rozwojem gospodarczym państwo może zmienić się z beneficjenta w płatnika netto, jak miało to miejsce w przypadku Irlandii. W debacie nad integracją europejską saldo to jest silnym argumentem zarówno dla zwolenników, jak i przeciwników obecnego stanu integracji. Dominuje ono również negocjacje budżetowe Z punktu widzenia ekonomii integracji jest to chybione pojęcie

15 Beneficjenci i płatnicy netto; Źródło: Open Europe

16 Beneficjenci i płatnicy netto per capita;

17 Słuszny zwrot Rachunek pozycji netto staje się punktem odniesienia do oceny skuteczności działań danego kraju na forum europejskim, jest też podstawą oceny w krajowej debacie politycznej Sprzyja to formułowaniu uproszczonych ocen konsekwencji udziału w procesie integracji W państwach, które są płatnikami netto, pojawiają się zarzuty o zbyt wysokich kosztach Unii i o konieczności otrzymania słusznego zwrotu Akcentowanie słusznego zwrotu powoduje, że brakuje merytorycznej debaty o wartości dodanej wydatków europejskich na poziomie Unii

18 Krytyka Mimo różnych tytułów odnoszących się do dochodów budżetu UE, większość z nich są to wpłaty dokonywane wprost z budżetów państw członkowskich! Budżet UE nie bazuje na rzeczywistych, niezależnych od budżetów narodowych, zasobów własnych System wpłat, pomimo, że działa dobrze, rodzi problemy; m.in. wpłaty do budżetu UE są postrzegane jako obciążenie dla budżetów narodowych To są składki członkowskie, a nie dochody budżetu Jest źródłem dyskusji o pozycji netto i sprawiedliwym zwrocie. Koncentracja na krótkim horyzoncie czasowym Brak kontroli i świadomości o kosztach Unii (obywatele); Nierówne traktowanie krajów Obecny system nie sprzyja integracji, a dezintegracji!

19 Możliwości zmian Podatek europejski widoczny i prosty; efektywny, łatwy i tani w administracji, stabilny, sprawiedliwy, niezależny, dotykający obszarów, w których UE jest aktywna; połączony z reformą wydatków Badania pokazują, że kraje (ministerstwa finansów) nie chcą podatku europejskiego (szczególnie NKC)

20 Wydatki budżetu UE w 2013

21 Zmiany struktury wydatków Żródło: Reforming the budget, changing Europe, EC 2007

22 Zasady tworzenia budżetu UE Zasada jednolitości i rzetelności budżetowej: wszystkie dochody i wydatki Unii Europejskiej powinny być zawarte w budżecie ogólnym; dodatkowo, w budżecie zawarte są zabezpieczenia na operacje udzielania i zaciągania kredytów, podjęte przez UE. Zasada jednoroczności: wymaga, by środki budżetowe były zatwierdzane na konkretny rok budżetowy, który trwa od 1 stycznia do 31 grudnia. Środki z prognozowanych wieloletnich perspektyw budżetowych są rozdzielane na roczne budżety ogólne. Zasada uniwersalności: nie można przypisywać konkretnych wydatków do konkretnych dochodów. Zasada specyfikacji: wydatki budżetowe są zapisywane według określonej metodologii, w ramach tytułów, rozdziałów, artykułów i pozycji. Każda instytucja w ramach swojego działu może przesunąć środki: między tytułami do 10% środków, między rozdziałami i artykułami bez ograniczeń.

23 Zasady tworzenia budżetu UE Zasada równowagi. Dochody powinny być równe płatnościom w danym roku budżetowym. Budżet nie może mieć salda ujemnego (deficytu). Nie można bowiem zaciągać pożyczki na pokrycie deficytu przez UE. Nadwyżki przechodzą na rok następny lub gdy to konieczne przyjmowana jest korekta budżetu. Zasada jednostki rozliczeniowej. Jednostką walutową, w której przygotowuje i rozlicza się budżet, jest euro. Zasada należytego zarządzania finansami. Środki finansowe UE powinny być wykorzystane zgodnie zasadami gospodarności, efektywności i skuteczności.

24 Wieloletnie ramy finansowe Aby usprawnić procedurę budżetową, od 1988 r. instytucje europejskie zawierają porozumienia międzyinstytucjonalne dotyczące procesu przyjmowania budżetu oraz jego podziału. Porozumienia te zawierane są na kilka lat Coroczne spory między Parlamentem a Radą wywoływały kryzysy polityczne, które negatywnie oddziaływały na stabilność EWG. Dzięki wieloletniemu planowaniu budżetowemu polityczna rywalizacja o budżet ogólny UE odbywa się znacznie rzadziej, obecnie co siedem lat. Ramy określają limit wydatków w określonych latach. Istotną zmianą, którą wprowadził Traktat Lizboński, było prawne usankcjonowanie perspektyw finansowych.

25 Wieloletnie ramy finansowe Delors I; Delors II, Agenda 2000; Proces przyjmowania WRF: Propozycję WRF przedstawia Komisja Europejska. Rada UE trybie jednomyślnej decyzji może wprowadzić zmiany do propozycji Komisji (interesy wyłącznie narodowe słuszny zwrot!). Jeżeli rozporządzenie Rady ustanawiające nowe ramy finansowe nie zostało przyjęte przed wygaśnięciem poprzednich ram finansowych, pułapy i inne przepisy dotyczące ostatniego roku obowiązywania tych ram przedłuża się do czasu przyjęcia tego aktu (!!!) Następnie Ramy muszą być przyjęte przez PE, większością kwalifikowaną; Wynegocjowane WRF jest sankcjonowana Porozumieniem Międzyinstytucjonalnym, zawartym między Komisją, Radą i Parlamentem

26 Procedura WRF Rada przyjmuje rozporządzenie o wieloletnich ramach finansowych jednomyślnie Wcześniej musi uzyskać zgodę Parlamentu Europejskiego (procedura zgody), wymagającej bezwzględnej większości głosów wszystkich posłów). W ramach procedury zgody Parlament może zatwierdzić lub odrzucić stanowisko Rady, nie może jednak wprowadzać do niego poprawek. Tradycyjnie to Rada Europejska wskazuje Radzie UE, jak negocjować wieloletnie ramy finansowe z Parlamentem Europejskim.

27 WRF lipca Komisja przyjęła poprawioną propozycję wieloletniego budżetu na lata , 7-8 lutego Rada Europejska osiągnęła porozumienie co do wieloletnich ram finansowych na lata (pkt 13). 18 lutego w Parlamencie Europejskim odbyła się debata z przewodniczącym Rady Europejskiej i przewodniczącym Komisji na temat porozumienia w sprawie długoterminowego budżetu UE, które zostało zawarte na szczycie Rady 27 czerwca 2013 Rada osiągnęła porozumienie polityczne w sprawie WRF na lata

28 WRF lipca Rada przedstawiła projekt rozporządzenia określającego wieloletnie ramy finansowe na lata (pkt 10), zaś w listopadzie sprostowanie dotyczące tego projektu 19 listopada 2013 Parlament Europejski wyraził zgodę na przyjęcie zaproponowanego przez Radę projektu rozporządzenia w sprawie nowych WRF oraz przyjął decyzję w sprawie zawarcia porozumienia międzyinstytucjonalnego Nowe WFR zostały przyjęte przez Radę 2 grudnia 2013.

29

30 Kto zarządza pieniędzmi z budżetu UE

31 Procedura budżetowa

32 Propozycje zmian Dochody prawdziwe zasoby własne Większa elastyczność

33 Unia fisklana Czy możliwe jest utrzymanie unii monetarnej w długim okresie, bez większej jedności fiskalnej? Wydaje się, że nie Jeffrey Frankel "[Fiscal union] is not a panacea", "It should be done, but we should not think once it is done, the euro will work perfectly, and things will be forever fine Oliver Blanchard.