Szkody od wiatru i śniegu w polskich lasach w ujęciu czasowym i regionalnym

Transkrypt

1 SEMINARIUM ZAGROśENIA LASÓW ZALEśNE OD STANU ATMOSFERY Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary 10 stycznia 2013 Szkody od wiatru i śniegu w polskich lasach w ujęciu czasowym i regionalnym W. Gil, T. Zachara, P. Zajączkowski Zakład Hodowli Lasu i Genetyki Drzew Leśnych Instytut Badawczy Leśnictwa Sękocin Stary PLATFORMA WSPOMAGANIA DECYZJI OPERACYJNYCH ZALEśNYCH OD STANU ATMOSFERY (PROZA) Projekt współfinansowany przez Unię Europejską ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Innowacyjna Gospodarka

2 Rozmiar szkód od wiatru w Polsce w XX wieku 1920, Sudety (Bystrzyca, Kłodzko), rozmiar szkód przewyŝszał 5-letni etat rębny 1923, Sudety 200 tys. m 3 drewna 1925,Beskid Śląski, 60 tys. m , Puszcza Knyszyńska, 70 tys. m , Sudety, 1200 tys. m 3

3 Większe szkody od wiatru w drzewostanach na terenie Polski w latach (Zajączkowski 1991) Termin wystąpienia szkód Rejon kraju/obszar ALP Wielkość szkód w tys. m Beskid Mały Dolny Śląsk Sudety, Mazury 2000 styczeń 1956 Olsztyńskie 500 zima 1958/59 cały kraj 400 zima 1959/60 Sudety 140 zima 1960/61 Sudety 220 zima 1961/62 Sudety 190 zima 1963/64 Sudety i południowa i południowowschodnia część kraju 3000 wiosna 1965 cały kraj Nadleśnictwo Baranów 100 zima 1965/66 Sudety, Rzeszowskie Sudety 1000

4 Termin wystąpienia szkód Rejon kraju/obszar ALP Wielkość szkód w tys. m 3 zima 1966/67 zachodnia, północna i południowa część kraju zima 1967/68 Pojezierze Pomorskie, Karpaty Tatry, Beskidy 300 zima 1968/69 Krakowskie, Wrocławskie, Olsztyńskie, Opolskie, Rzeszowskie, Zielonogórskie Krakowskie, Olsztyńskie, Poznańskie, Wrocławskie, Zielonogórskie listopad 1972 Zielonogórskie, Poznańskie, Szczecińskie, Wrocławskie, Olsztyńskie listopad 1973 Zielonogórskie, Szczecińskie 1000 zima 1974/75 Rzeszowskie, Krakowskie, Katowickie 1100 styczeń 1976 Mazury, Karpaty, Sudety 1000 zima 1977/78 północna część kraju, Karpaty 1200 lato 1980 Krośnieńskie, Lubelskie, Katowickie, Wrocławskie listopad, grudzień 1980 północna część kraju 1000 jesień, zima 1981/82 głównie północna część kraju jesień, zima 1982/83 północna część kraju, Lubelskie, Karpaty, Sudety 4000 jesień; zima 1983/84 północno-zachodnia część kraju i Szczecińskie, Poznańskie, Wrocławskie, Katowickie 24/ Nadleśnictwo Oleśnica Nadleśnictwo Browsk

5 Fot. Archiwum Nad. Wołów ogółem wielkość szkód ujętych w zestawieniu wynosi tys. m 3 (? 70%) większość (90%) powstała w okresie jesienno-zimowym

6 Strefy zagroŝenia od wiatru (wg Zajączkowskiego 1991)

7 Rozmiar szkód od wiatru w Polsce w pierwszym dziesięcioleciu XXI wieku Powierzchniowy (ha) rozmiar szkód od wiatru w Lasach Państwowych w latach

8 Rozmiar szkód od wiatru [ha] wg nadleśnictw w latach

9 szkody od śniegu ok. 15% rozmiaru szkód abiotycznych liczonych w m 3 jesień, zima 1978/79 płn. zach. część kraju, Górny Śląsk 5 mln m 3

10 jesień, zima 1952/53 Karpaty Zach. Olsztyńskie 300 tys. m 3 grudzień 1964 Lubelskie 400 tys. m 3 zima 1966/67 Sudety, Karpaty Zach., Góry Świętokrzyskie 350 tys. m 3 styczeń 1986 płn wsch. Polska 400 tys. m 3 listopad 2006 RDLP Olsztyn 1350 tys. m 3 styczeń 2010 RDLP Katowice 1600 tys. m tys. m 3

11

12 Powierzchnia (ha) szkód od śniegu w Lasach Państwowych w latach pow. szkód (ha) rok

13 Sumaryczna powierzchnia szkód od śniegu w dekadzie w poszczególnych regionalnych dyrekcjach Lasów Państwowych Katowice Kraków Krosno Lublin Olsztyn Radom Szczecin Szczecinek Warszawa Zielona Góra

14 Strefy zagroŝenia od śniegu (wg Zajączkowskiego 1991)

15 Czynniki warunkujące powstawanie szkód w lesie spowodowanych przez wiatr i śnieg: 1. Warunki orograficzne i siedliskowe 2. Metody zakładania upraw (zagęszczenie, skład gat.) 3. Cięcia pielęgnacyjne i rębne (zwarcie, biogrupy, skraj drzewostanu, ład przestrzenny) 4. Wpływ szkód powodowanych przez zwierzynę na zagroŝenie lasu przez śnieg i wiatr

16 Odporność na wiatr (Puchalski 1972) liściaste dąb klon lipa wiąz jesion olsza buk topola iglaste modrzew sosna jodła daglezja świerk

17 ZagroŜenie gatunków iglastych na szkody od śniegu (wg Rottmanna 1983): - bardzo duŝe: so, św - duŝe: md uiglony - średnie: jd - niskie: md bezlistny, dg

18 Graniczne wartości obciąŝenia śniegiem (Zajączkowski 1991): - sosna kg/m 2 lub pokrywa cm (przy dłuŝszym zaleganiu kg/m 2 ) -świerk kg/m 2 lub pokrywa cm

19 Największe ryzyko szkód (Nykänen 1997): - Temperatura 5 do + 0,6 C - Wiatr < 9 m/s

20 Stałe elementy wpływające na rozmiar i rodzaj szkód: ogólnie większa wraŝliwość na szkody gatunków iglastych (świerka, sosny i jodły) niŝ liściastych, zwłaszcza w stanie bezlistnym po szkodach aktywizacja owadów kambio i ksylofagicznych w okresie do 10 lat problemy z deprecjacją surowca drzewnego uszkodzenie lub zniszczenie przyrodniczo waŝnych elementówśrodowiska leśnego przy większej skali szkód zakłócenie równowagi ekologicznej

21 Cechy wspólne szkód spowodowanych przez wiatr i śnieg: termin wystąpienia szkód oraz ich wielkość i lokalizacja są nie do przewidzenia akumulacja duŝych ilości drewna powalonego w tym samym czasie oraz duŝa liczba uszkodzonych i zamierających drzew stojących obecność duŝych obszarów wymagających pilnego odnowienia trudności z uprzątaniem drewna, brak wykwalifikowanej siły roboczej, maszyn, składnic, środków transportu oraz trudności w zorganizowaniu rynków zbytu

22 Konsekwencje ekonomiczne śniego- i wiatrołomów wynikają z następujących czynników: uszkodzenia drzewostanu lub jego całkowitego zniszczenia, prowadzącego do niewykorzystania potencjalnych moŝliwości produkcyjnych przedwcześnie usuniętego drzewostanu lub jego części; uszkodzenia surowca drzewnego pozyskiwanego ze zniszczonych drzewostanów i obniŝenia jego wartości rynkowej; konieczności poniesienia kosztów prowadzenia akcji ograniczania i likwidowania zagroŝenia (gradacji owadów); zwiększonych kosztów pozyskania drewna na obszarach poklęskowych; zniszczenia infrastruktury gospodarstwa leśnego: budynków, budowli, urządzeń melioracyjnych, dróg i parkingów leśnych, szkółek, składnic itp.

23 Koszty usuwania skutków huraganu w 2002 roku w całej Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku oraz w Nadleśnictwie Pisz Wyszczególnienie Całkowite koszty w skali RDLP w Białymstoku Całkowite koszty w Nadleśnictwie Pisz Udział kosztów Nadleśnictwa Pisz w kosztach całkowitych tys. PLN tys. PLN % Pozyskanie drewna , ,6 52,0 Zrywka drewna , ,2 62,6 Pozostałe prace z zakresu pozyskania 1 813, ,3 77,6 Melioracje agrotechniczne 374,1 50,0 13,4 Ochrona lasu 517,8 161,1 31,1 Ochrona przeciwpoŝarowa 484,5 349,3 72,1 Utrzymanie i remonty dróg 1 798,6 517,6 28,8 Utrzymanie SłuŜby Leśnej 2 664,4 759,0 28,5 Koszty pozostałej działalności admin. 725,9 293,0 40,4 Koszty ogólnogospodarcze 194, ,0 Inne koszty 126,2 1,3 1,0 RAZEM , ,7 52,6 Źródło: Kaliszewski A., opracowanie własne na podstawie Anonimu (2003)

24 Fot. Archiwum Zakładu Ochrony Lasu, Wrocław

25 Koszty zagospodarowania i ochrony powierzchni pohuraganowych odnawianych w latach w Nadleśnictwie Pisz Wyszczególnienie Kwota Udział w kosztach tys. PLN % Melioracje agrotechniczne ,0 Przygotowanie gleby do odnowień ,5 Odnowienie powierzchni ,5 Poprawki ,2 Pielęgnacja upraw 844 5,3 Ochrona przed ryjkowcami ,4 Ochrona przed zwierzyną ,1 Zwalczanie szkodników wtórnych 208 1,3 Ochrona przeciwpoŝarowa ,7 RAZEM ,0 Źródło: Kaliszewski A., opracowanie własne na podstawie Anonimu (2003)

26 Dziękuję za uwagę!