dr inż. Kazimierz Szabla Warszawa, marca 2014r.

Transkrypt

1 Dotychczasowe doświadczenia w hodowli i stosowaniu w uprawach sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym oraz proponowane kierunki rozwoju nowoczesnych technologii szkółkarskich. dr inż. Kazimierz Szabla Warszawa, marca 2014r.

2 Różne technologie produkcji sadzonek Tradycyjna produkcja polowa sadzonek z odkrytym systemem korzeniowym Produkcja sadzonek z odkrytym system korzeniowym w różnego typu korytach Produkcja sadzonek z odkrytym system korzeniowym w tunelach foliowych Produkcja sadzonek kontenerowych z zakrytym systemem korzeniowym w warunkach kontrolowanych 2

3 Nowe technologie w szkółkarstwie leśnym Lata 90-te XX w. pierwsze nowoczesne szkółki kontenerowe. Istotną rolę w transferze i wdrażaniu nowych technologii oraz lokalizacji i budowie szkółek kontenerowych, odegrał Naczelnik Wydziału Gospodarki Leśnej Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych mgr inż. Wojciech Fonder i mgr inż. Marek Berft. 3

4 Nowe technologie w szkółkarstwie leśnym W LP funkcjonuje 11 szkółek kontenerowych produkujących od 1 mln sadzonek ( Gościeradów, Olsztynek) do 10 mln sadzonek (Rudy Raciborskie). W trakcie realizacji są szkółki w Suwałkach, Daleszycach, Dąbrowie Tarnowskiej, Kobiórze. 4

5 Nowe technologie w szkółkarstwie leśnym Ponadto w 15 szkółkach posiadających moduł kontenerowy produkowanych jest od tys. sztuk sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym. Szkółki z modułem kontenerowym produkcja 2012 /tys. szt./ Łobez 120, Kamienna G. 160, Krościenko 200, Zdroje 240, Łomża 250, Strzelce 250, Międzylesie 250, Włowadwa 350, Tychowo 380, Bystrzyca Kł. 380, Nawojowa 400, Świeradów 480, Wisła 500, Babimost 800, Wichrowo

6 Szkółki z produkcją sadzonek kontenerowych stan aktualny Szkółki z modułem kontenerowym produkcja 2012 /tys. szt./ Dobrzejewice ,5 mln. szt. Kostrzyca ,5 mln. szt. Jarocin ,5 mln szt. Nędza ,0 mln. szt. Jabłonna ,5 mln. szt. Gidle ,0 mln. szt. Bielsko ,1 mln. szt. Olsztynek mln. szt. Gościeradów 1 mln szt. Oleszyce ,1 mln. szt. Łomża 250 Wisła 500 Krościenko 200 Nawojowa 400 Strzelce 250 Włowadwa 350 Wichrowo Łobez 120 Tychowo 380 Bystrzyca Kł. 380 Zdroje 240 Kamienna G. 160 Międzylesie 250 Świeradów 480 Babimost Ustroń ,2 mln. szt. 6

7 Planowane realizacje szkółek kontenerowych Suwałki Daleszyce KOBIÓR Dąbrowa Tarnowska 7

8 LPiR mln.szt Procentowy udział produkcji specjalistycznej w sumarycznej produkcji ,8 % 0,7% ,2% 45,4 % 14,1% 4,2% 16,5% 3,9% 0,6% 9,0% 2,7% 2,2% 22,4% 3,3% 3,7% 3,3% 20 24,5% 10 0 Ilość sadzonek w produkcji polowej w (mln.szt) Ilośc sadzonek w produkcji specjalistycznej w (mln.szt) 8 8

9 Dwa modele polskiego szkółkarstwa kontenerowego MODEL SKANDYNAWSKI MODEL FRANCUSKI 9

10 Pojemniki do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym Kryteria doboru pojemników w zależności od struktury gatunkowej produkcji, cyklu hodowlanego i stopnia mechanizacji i automatyzacji w szkółkach kontenerowych. Budowa pojemnika winna maksymalnie zabezpieczać przed deformacją systemu korzeniowego. 10

11 Pojemniki do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym Znaczenie budowy pojemników. Buk zwyczajny produkowany w szkółce kontenerowej w Nadleśnictwie Śnieżka Sosna pospolita produkowana w szkółce kontenerowej w Nadleśnictwie Rudy Raciborskie 11

12 Pojemniki do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym Rodzaje pojemników: TYP V 50 cm³ DO PRODUKCJI ŚWIERKA W CYKLU PÓŁTORAROCZNYM TYP V 120 cm³ DO PRODUKCJI GATUNKÓW IGLASTYCH W ROCZNYM CYKLU PRODUKCYJNYM TYP V 265 cm³ DO PRODUKCJI GATUNKÓW LIŚCIASTYCH W ROCZNYM CYKLU PRODUKCYJNYM 12

13 Pojemniki do produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym Rodzaje pojemników: KASETA V-150 (74 cel) KASETA V-300 (53 cele) WIDOK Z BOKU KASETA V-150 i KASETA V

14 Substrat rodzaje i wymogi Odpowiedni do kontenerowej hodowli szkółkarskiej substrat powinien mieć: pojemność powietrzną w zakresie 20 25% objętości, pojemność wodną w zakresie % wagi, porowatość ogólną co najmniej 70% objętości, stałe ph w przedziale 4,5 5,5. 14

15 Infrastruktura i wyposażenie szkółek kontenerowych Tunele - Rudy Raciborskie Namioty foliowe Tunele - Gidle 15

16 Wyposażenie szkółek kontenerowych Przygotowania substratu Pakowanie substratu Substrat pakowany w workach 200l 16

17 Infrastruktura i wyposażenie szkółek kontenerowych Nowoczesna linia siewu na szkółce kontenerowej w Rudach Raciborskich 17

18 Infrastruktura i wyposażenie szkółek kontenerowych Linia do siewu nasion buka i dęba Nadleśnictwo Gidle 18

19 Infrastruktura i wyposażenie szkółek kontenerowych Separator Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Szafa suszarnicza Nadleśnictwo Rudy Raciborskie 19

20 Przechowalnie nasion Chłodnia - przechowalnia nasion buka Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Chłodnia - przechowalnia nasion buka Nadleśnictwo Bielsko 20

21 Infrastruktura i wyposażenie szkółek kontenerowych Infrastruktura budowlana Gidle Rudy Raciborskie LBG Kostrzyca 21

22 Woda jakość i wyliczenie zapotrzebowania Zapotrzebowanie na wodę zależy od: gatunku sadzonki rodzaju użytego pojemnika (wielkość i stopień przewiewności), pojemności powietrznej i wodnej substratu, warunków zewnętrznych w czasie wzrostu na powierzchni otwartej. W przeciętnej szkółce, w której hoduje się ok. 3 mln sadzonek, potrzeba około 8000 m 2 powierzchni produkcyjnej, do nawodnienia której trzeba zużyć 9600 m 3 wody 22

23 Jakość i ilość nasion w hodowli W szkółkarstwie kontenerowym zapotrzebowanie na materiał siewny wylicza się zawsze z uwzględnieniem ciężaru tysiąca nasion, a także: wartości użytecznej nasion, nadmiaru obsiewu przy danym gatunku, liczby nasion wysiewanych do jednej celi. 23

24 OPIS CYKLU PRODUKCJNEGO SADZONEK Z ZAKRYTYM SYSTEMEM KORZENIOWYM PRODUKCJA SUBSTRATU NAMIOTY FOLIOWE LABORATORIA MIKORYZOWE BIOPREPARAT LABORATORIUM NASIENNE HALA SIEWU AUTOMATYCZNY SIEW AUTOMATYCZNE NAPEŁNIANIE KASET SZKÓLKOWANIE SADZONEK POLA PRODUKCYJNE WYWÓZ SADZONEK KOMPLEKS NASIENNY -PRZECHOWANIE NASION -PRZYSPASABIANIE NASION -TERMOTERAPIA ŻOŁĘDZI UPRAWA 24

25 Metody nawożenia w szkółkach kontenerowych i ich główne cechy Płynne dolistno doglebowe: Pełna kontrola nawożenia, Uniezależnienie od warunków atmosferycznych, Relatywnie niska cena, Ryzyko uszkodzenia najmłodszych siewek, Konieczność stosowania specjalistycznych dozowników 25

26 Planowanie produkcji Roczny Plan Produkcji: 1. Ilościowy i rodzajowy plan hodowli sadzonek. 2. Bilans potrzeb nasion i harmonogram ich przedsiewnego przygotowania. 3. Bilans zapotrzebowania na substrat. 4. Harmonogram napełniania pojemników substratem i obsiewu kontenerów. 5. Bilans potrzeb i harmonogram zapotrzebowania na kontenery. 6. Bilans potrzeb i harmonogram zapotrzebowania na niezbędne materiały. 7. Harmonogram wykorzystania tuneli foliowych. 8. Harmonogram pracy sprzętu i bilans jego potrzeb. 9. Bilans i harmonogram zatrudnienia ludzi. 10. Harmonogram przeglądów oraz gotowości technicznej sprzętu i urządzeń. 11. Ekonomiczny plan pracy szkółki. 26

27 POLSKA METODA STEROWANEJ MIKORYZACJI Wytwórnie biopreparatu Szkółka kontenerowa w Nędzy Nadleśnictwo Rudy Raciborskie Leśny Bank Genów w Kostrzycy 27

28 GATUNKI GRZYBÓW NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE W STEROWANEJ MIKORYZACJI SADZONEK DRZEW LEŚNYCH CORTINARIALES - ZASŁANAKOWCE Hebeloma crustuliniforme Włośnianka rosista Hebeloma mesophaeum Włośnianka ciemnobrązowa AGARICALES - BEDŁKOWCE Amanita muscaria Muchomor czerwony Laccaria bicolor Lakówka dwubarwna Laccaria laccata Lakówka pospolita BOLETALES - BOROWIKOWCE Rhizopogon roseolus Piestrówka różowa Suillus bovinus Maślak sitarz Suillus collinitus Maślak rdzawobrązowy 28 Objaśnienie: grzyby trujące grzyby niejadalne grzyby jadalne THELEPHORALES - CHROPIATKOWCE Thelephora terrestris Chropiatka pospolita SCLERODERMALES - TĘGOSKÓRKOWCE Pisolithus arhizus Purchatnica piaskowa Scleroderma citrinum Tęgoskór pospolity GRZYBY MITOSPOROWE Cenococcum geophilum - Czerniak pospolity

29 Produkcja biopreparatu Nadleśnictwo Rudy Raciborskie w roku 2013 wyhodowało około litrów biopreparatów następujących grzybów mikoryzowych: Hebeloma crustuliniforme Hebeloma longicaudum Hebeloma claviceps Hebeloma mesophaeum Hebeloma truncatum Hebeloma sinapizans Laccaria laccata Laccaria bicolor Rhizopogon sp. Paxillus sp. Suilus luteus Suilus grevillei 29

30 Ektomikoryza Laccaria bicolor sosna zwyczajna świerk pospolity lipa drobnolistna 30

31 Ektomikoryza: dąb szypułkowy i Hebeloma crustuliniforme Ektomikoryza: sosna zwyczajna i Hebeloma crustuliniforme 31

32 Sadzonki mikoryzowane z zakrytym systemem korzeniowym Sadzonka sosny zwyczajnej mikoryzowana grzybem Hebeloma crustuliniforme. 1-roczne sadzonki dębu szypułkowego mikoryzowane grzybem Hebeloma crustuliniforme. 32

33 33 Kostur do sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym

34 ZALETY MIKORYZ Zwiększenie powierzchni chłonnej korzenia o około 1000 razy w porównaniu z korzeniami niemikoryzowanymi, Wzrost odporności drzew na czynniki abiotyczne, np. mróz, susza i wysokie temperatury, a także wiele elementów skażenia środowiska, Zastosowanie symbiozy ektomikoryzowej w biologicznej ochronie drzew leśnych przed patogenami glebowymi. 34

35 CZY WARTO PRODUKOWAĆ SADZONKI Z ZAKRYTYM SYSTEMEM KORZENIOWYM W latach założono 20 upraw doświadczalnych, na których przez 5 sezonów wegetacyjnych obserwowano różnicowanie się parametrów wzrostowych, żywotności i biomasy sadzonek drzew leśnych poddanych i nie poddanych w szkółce kontenerowej zabiegowi sterowanej mikoryzacji grzybem Hebeloma crustuliniforme i Laccaria bicolor. 35

36 Średni przyrost wysokości pięcioletnich sadzonek sosny w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [cm] GRUNT POROLNY GRUNT LEŚNY POŻARZYSKO III STREFA USZKODZEŃ 150,5 146,2 170,8 161,8 REKULTYWACJE SADZONKI Z NAGIM SYSTEMEM KORZENIOWYM SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORYZOWANE SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM LACCARIA BICOLOR SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME

37 Średni przyrost średnicy w szyi korzeniowej pięcioletnich sadzonek sosny w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [mm] 52 38,1 42,1 SADZONKI Z NAGIM SYSTEMEM KORZENIOWYM ,8 35,4 SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORYZOWANE SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM LACCARIA BICOLOR SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME 24 GRUNT POROLNY GRUNT LEŚNY POŻARZYSKO III STREFA USZKODZEŃ 37 REKULTYWACJE

38 Wypady po pięciu latach sadzonek sosny w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [%] 28, ,6 11,9 10,7 SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM LACCARIA BICOLOR SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORYZOWANE 5 0 POŻARZYSKO GRUNT LEŚNY REKULTYWACJE GRUNT POROLNY III STREFA USZKODZEŃ SADZONKI Z NAGIM SYSTEMEM KORZENIOWYM 38

39 Średni przyrost wysokości pięcioletnich sadzonek dębu szypułkowego w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [cm] 101, GRUNT POROLNY 1/2002 GRUNT LEŚNY 2/2000 III STREFA USZKODZEŃ 6/ ,5 81,9 POŻARZYSKO 4/ ,6 SADZONKI Z NAGIM SYSTEMEM KORZENIOWYM SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORYZOWANE SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM LACCARIA BICOLOR SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME

40 Średni przyrost średnicy w szyi korzeniowej pięcioletnich sadzonek dębu szypułkowego w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [mm] 20,5 40 SADZONKI Z NAGIM 35 SYSTEMEM 15,6 16,0 15,0 KORZENIOWYM SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORYZOWANE SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM LACCARIA BICOLOR 0 GRUNT POROLNY 1/ GRUNT LEŚNY 2/2000 III STREFA USZKODZEŃ 6/2002 POŻARZYSKO 4/2002 SADZONKI MIKORYZOWANE GRZYBEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME

41 Wypady po pięciu latach sadzonek dębu szypułkowego w poszczególnych grupach upraw z lat w zależności od kategorii gruntu [%] 19, ,5 10,8 SADZONKI MIKORY ZOWANE GRZY BEM HEBELOMA CRUSTULINIFORME ,0 SADZONKI MIKORY ZOWANE GRZY BEM LACCARIA BICOLOR SADZONKI KONTENEROWE NIE MIKORY ZOWANE 0 POŻARZYSKO 4/2002 GRUNT LEŚNY 2/2000 III STREFA USZKODZEŃ 6/2002 GRUNT POROLNY 1/2002 SADZONKI Z NAGIM SY STEMEM KORZENIOWY M 41

42 WNIOSKI Z BADAŃ NA POWIERZCHNIACH DOŚWIADCZALNYCH Przeciętna ilość wypadów sadzonek w uprawach wynosiła: 6-10% w przypadku sadzonek kontenerowych, mikoryzowanych, 10-15% w przypadku sadzonek kontenerowych niemikoryzowanych, 30-35% w przypadku sadzonek z nagim systemem korzeniowym. 42

43 WNIOSKI Z BADAŃ NA POWIERZCHNIACH DOŚWIADCZALNYCH Sterowana mikoryzacja sadzonek miała istotny, pozytywny wpływ na ich przeżywalność. W każdych warunkach środowiskowych przeżywalność sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym poddanych w szkółce sterowanej mikoryzacji była wyższa od sadzonek niemikoryzowanych oraz zdecydowanie wyższa od przeżywalności sadzonek z nagim systemem korzeniowym. 43

44 WNIOSKI Z BADAŃ NA POWIERZCHNIACH DOŚWIADCZALNYCH Im gleba była bardziej zdegradowana, a warunki wzrostu trudniejsze, tym pozytywny wpływ sterowanej mikoryzacji był istotniejszy. Sadzonki poddane sterowanej mikoryzacji wykazywały znacznie lepsze parametry rozwojowe systemu korzeniowego niż sadzonki niemikoryzowane. 44

45 Obszary stosowania sadzonek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym Tereny II i III strefy uszkodzeń przemysłowych 45 KOPALNIA PIASKU CHRZANÓW

46 Obszary stosowania sadzonek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym Tereny po całkowitych i częściowych pożarach lasu. 46

47 Obszary stosowania sadzonek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym Tereny na glebach zdegradowanych, industrogennych. Grunty porolne. 47

48 Obszary stosowania sadzonek mikoryzowanych z zakrytym systemem korzeniowym Tereny na glebach silnie szkieletowych w wyższych położeniach górskich. 48

49 Porównanie przeciętnych kosztów założenia i wyprowadzenia 1 ha uprawy sosnowej o pokryciu pow. 90% w zależności od rodzaju sadzonek (Symulacja 2000 r.) Składnik kosztu Jedn. miary Sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym 2/0 Ilość Koszt jedn. [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki kontenerowe niemikoryzowane 1/0 K Ilość Koszt jedn [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki kontenerowe mikoryzowane 1/0 KM Ilość Koszt jedn. [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki [szt.] , , , , , ,00 Sadzenie [rg] , , , , , ,00 Poprawki: Przygot. gleby [rg] Sadzonki [szt] Sadzenie [rg] 30% ,00 0,15 14, ,00 450, ,00 10% ,00 0,23 14,00 658,00 184,00 322,00 0% Pielęgnacja gleby [rg] 5-krot , ,00 3-krot , ,00 3-krot , ,00 Chemiczne zabezp. przed zwierzyną Repelent [kg] Robocizna [rg] 75, ,80 14,00 585,00 196, ,80 14,00 195,00 56, ,80 14,00 195,00 56,00 Razem koszty 11649,00 (100%) 7343,00 (63%) 6979,00 (60%) 49

50 BARIERA OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ ZASTOSOWANIA SADZONEK ZE SZKÓŁKI KONTENEROWEJ ROK 2000 Oszczędność kosztów wyprowadzenia 1 ha uprawy w przypadku zastosowania sadzonek kontenerowych sosny nie mikoryzowanych (11649 zł 7343 zł) Oszczędność na 1 sadzonkę (4306 zł / 8000 szt.) Koszt sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym Bariera ekonomicznej opłacalności zastosowania sadzonki kontenerowej (0,54 zł + 0,23 zł) zł 0,54 zł 0,23 zł 0,77 zł 50

51 BARIERA OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ ZASTOSOWANIA SADZONEK ZE SZKÓŁKI KONTENEROWEJ ROK 2000 Oszczędność kosztów wyprowadzenia 1 ha uprawy w przypadku zastosowania sadzonek kontenerowych sosny mikoryzowanych (11649 zł 6979 zł) Oszczędność na 1 sadzonkę (4670 zł / 8000 szt.) Koszt sadzonki mikoryzowanej z zakrytym systemem korzeniowym Bariera ekonomicznej opłacalności zastosowania sadzonki mikoryzowanej (0,58 zł + 0,33 zł) zł 0,58 zł 0,33 zł 0,91 zł 51

52 Porównanie przeciętnych kosztów założenia i wyprowadzenia 1 ha uprawy dębowej o pokryciu pow. 90% w zależności od rodzaju sadzonek. Składnik kosztu jedn. miary (Symulacja 2000 rok) Sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym 2/0 Ilość Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Sadzonki kontenerowe niemikoryzowane 1/0 K Ilość Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Sadzonki kontenerowe mikoryzowane 1/0 KM Ilość Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Sadzonki [szt.] , , , , , ,00 Sadzenie [rg] , , , , , ,00 Poprawki: Przygot. gleby [rg] Sadzonki [szt] Sadzenie [rg] 30% ,00 0,35 14, ,00 840,00 952,00 10% ,00 0,42 14,00 462,00 294,00 280,00 0% Pielęgnacja gleby [rg] 8-krot , ,00 5-krot , ,00 5-krot , ,00 Razem koszty 12796,00 (100%) 8750,00 (68%) 8484,00 (66%) 52

53 BARIERA OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ ZASTOSOWANIA SADZONEK ZE SZKÓŁKI KONTENEROWEJ ROK 2000 Oszczędność kosztów wyprowadzenia 1 ha uprawy w przypadku zastosowania sadzonek kontenerowych dębu nie mikoryzowanych (12796 zł 8750 zł) Oszczędność na 1 sadzonkę (4312 zł / 7000 szt.) Koszt sadzonki z zakrytym systemem korzeniowym Bariera ekonomicznej opłacalności zastosowania sadzonki kontenerowej (0,58 zł + 0,42 zł) zł 0,58 zł 0,42 zł 1,00 zł 53

54 BARIERA OPŁACALNOŚCI EKONOMICZNEJ ZASTOSOWANIA SADZONEK ZE SZKÓŁKI KONTENEROWEJ ROK 2000 Oszczędność kosztów wyprowadzenia 1 ha uprawy w przypadku zastosowania sadzonek kontenerowych dębu mikoryzowanych (12796 zł 8484 zł) 4312 zł Oszczędność na 1 sadzonkę (4312 zł / 7000 szt.) Koszt sadzonki mikoryzowanej z zakrytym systemem korzeniowym Bariera ekonomicznej opłacalności zastosowania sadzonki mikoryzowanej (0,62 zł + 0,53 zł). 0,62 zł 0,53 zł 1,15 zł 54

55 Wyszczególnienie sosna świerk /uprawa 1/2002 zalesienie gruntu porolnego; Sadzonki ze szkółki Sadzonki Sadzonki ze Sadzonki sadzonki mikoryzowane/ gruntowej kontenerowe szkółki gruntowej kontenerowe Rozmiar wypadów [%] 14,6 5,8 12,6 5,4 Nakłady utracone [tys. zł./ha] 0,58 0,29 0,50 0,27 Nakłady konieczne do odtworzenia [tys. zł./ha] 0,30 0,00 0,30 0,00 Razem straty [tys. zł./ha] 0,88 0,29 0,80 0,27 Wyszczególnienie sosna brzoza /uprawa 4/2002 rekultywacja pożarzyska; sadzonki mikoryzowane/ Sadzonki ze szkółki gruntowej Sadzonki kontenerowe Sadzonki ze szkółki Sadzonki kontenerowe gruntowej Rozmiar wypadów [%] 39,7 19,6 39,5 17,2 Nakłady utracone [tys. zł./ha] 1,59 0,98 1,58 0,86 Nakłady konieczne do odtworzenia [tys. zł./ha] 0,90 0,35 0,90 0,35 Razem straty [tys. zł./ha] 2,49 1,33 2,68 1,21 55

56 Rok 2007: 435 sposobów liczenia kosztów wytworzenia sadzonek w szkółkach leśnych Zarządzenie Nr 16 Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych z dnia 25 lutego 2008 r. w sprawie jednolitych zasad ewidencjonowania kosztów produkcji szkółkarskiej w jednostkach organizacyjnych Lasów Państwowych oraz ustalania kosztów produkcji sadzonek metodą rachunku ciągnionego (zn. spr. ZG /1/08) Rok 2009: 1 jednolity sposób liczenia kosztów wytworzenia sadzonek w szkółkach leśnych METODA KOSZTU CIĄGNIONEGO 1R + 2R + 3R + 56

57 Porównanie kosztów produkcji PO ZMIANIE SPOSOBU LICZENIA KOSZTÓW (Rok początki funkcjonowania zarządzenia nr 16/2008) Sadzonki z gruntu w Nadleśnictwach: Drawsko, Gromnik, Jarocin, Oleszyce, Płońsk, Waliły Sadzonki kontenerowe w Nadleśnictwach: Jabłonna, Rudy Raciborskie, Oleszyce UWAGA. W kosztach wielolatek nie ma jeszcze kosztów siewek. 57

58 Porównanie przeciętnych kosztów założenia i wyprowadzenia 1 ha uprawy sosnowej o pokryciu pow. 90% w zależności od rodzaju sadzonek (Symulacja 2014 r.) Składnik kosztu Jedn. miary Sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym 2/0 Ilość Koszt jedn. [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki kontenerowe niemikoryzowane 1/0 K Ilość Koszt jedn [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki kontenerowe mikoryzowane 1/0 KM Ilość Koszt jedn. [zł] Koszt całkow. [zł] Sadzonki [szt.] , , , , , ,00 Sadzenie [rg] , , , , , ,00 Poprawki: Przygot. gleby [rg] Sadzonki [szt] Sadzenie [rg] 30% ,00 0,19 17, ,00 570, ,00 10% ,00 0,37 17,00 255,00 259,00 391,00 0% Pielęgnacja gleby [rg] 5-krot , ,00 3-krot , ,00 3-krot , ,00 Chemiczne zabezp. przed zwierzyną Repelent [kg] Robocizna [rg] 75, ,90 17,00 743,00 238, ,90 17,00 247,00 68, ,90 17,00 247,00 68,00 Razem koszty ,00 (100%) 8 859,00 (65%) 8 584,00 (63%) 58

59 Porównanie przeciętnych kosztów założenia i wyprowadzenia 1 ha uprawy dębowej o pokryciu pow. 90% w zależności od rodzaju sadzonek. Składnik kosztu jedn. miary (Symulacja 2014 rok) Sadzonki z odkrytym systemem korzeniowym 2/0 Ilość Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Ilość Sadzonki kontenerowe niemikoryzowane 1/0 K Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Sadzonki kontenerowe mikoryzowane 1/0 KM Ilość Koszt jedn. [zł.] Koszt całkow. [zł.] Sadzonki [szt.] , , , , , ,00 Sadzenie [rg] , , , , , ,00 Poprawki: Przygot. gleby [rg] Sadzonki [szt] Sadzenie [rg] 30% ,00 0,98 17,00 850, , ,00 10% ,00 0,57 17,00 289,00 399,00 442,00 0% Pielęgnacja gleby [rg] 8-krot , ,00 5-krot , ,00 5-krot , ,00 Razem koszty 20222,00 (100%) 13034,00 (64%) 12664,00 (62%) 59

60 Aktualnie około 10% sadzonek pochodzi ze szkółek specjalistycznych, głównie kontenerowych [w mln szt.]

61 Procentowy udział produkcji specjalistycznej w sumarycznej produkcji w 2012 r. mln.szt ,7% ,8 % 1,2% 14,1% 45,4 % 4,2% 16,5% 3,9% 0,6% 9,0% 2,7% 2,2% 22,4% 3,3% 3,7% 3,3% 24,5% 10 0 Ilość sadzonek w produkcji polowej w (mln.szt) Ilośc sadzonek w produkcji specjalistycznej w (mln.szt) 61

62 Koszty produkcji sadzonek kontenerowych w różnych szkółkach 62

63 ZALETY SADZONEK Z ZAKRYTYM SYSTEMEM KORZENIOWYM Możliwość szybkiego reagowania na nieprzewidziany wzrost zapotrzebowania, np. wyniku klęski. Możliwość precyzyjnego planowania rozmiaru hodowli (wyprzedzenie roczne, często kilkumiesięczne). Intensywność produkcji sadzonek zwiększona około 6-cio krotnie w stosunku do technologii na szkółkach polowych (z 1 ara szkółki polowej uzyskujemy 4 tys. szt. sadzonek, a z 1 ara szkółki kontenerowej od 14 do 30 tys. szt. sadzonek). Wysoka udatność nasadzeń, zwłaszcza na trudnych powierzchniach (>90%). Znaczne zmniejszenie nakładów na poprawki. 63

64 ZALETY STOSOWANIA DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ SADZONEK Z ZAKRYTYM SYSTEMEM KORZENIOWYM Skrócenie okresu pielęgnacji co najmniej o 1 rok. Eliminacja błędów sadzenia (podwijanie korzeni, zła głębokość sadzenia). Eliminacja uszkodzeń i strat w wyniku przesuszania systemu korzeniowego. Zmniejszenie kosztów sadzenia, nawet o 50%, dzięki użyciu specjalnych kosturów. Lepsza adaptacja sadzonek po posadzeniu dzięki powolnemu przerastaniu korzeni bryłki do otaczającej gleby. Zmniejszenie liczy sadzonych na hektar sadzonek, nawet o ok. 30%. 64

65 ZALETY STOSOWANIA DO ODNOWIEŃ I ZALESIEŃ SADZONEK Z ZAKRYTYM SYSTEMEM KORZENIOWYM Wydłużenie okresu sadzenia z kilku tygodni do kilku miesięcy (ważne w wyższych położeniach górskich i w okresach niekorzystnej pogody). Przed posadzeniem możliwość zabezpieczenia sadzonek na szkółce repelentami i środkami chemicznymi. Możliwość rezygnacji w niektórych przypadkach z przygotowania gleby. Możliwość wyhodowania sadzonek mikoryzowanych, gwarantujących jej przeżycie i dalszy rozwój w uprawie leśnej. 65

66 UJEMNE ASPEKTY BUDOWY SZKÓŁEK KONTENEROWYCH Konieczność poniesienia bardzo dużych nakładów inwestycyjnych. Większy (często 2-3 krotnie) koszt jednostkowy sadzonek w stosunku do szkółek otwartych. Bardzo duże wymagania wobec jakości podłoża (substratów) droga produkcja, coraz trudniej dostępny torf wysoki). Drogi, często wyspecjalizowany transport sadzonek. Zagrożenie trwałą deformacją systemu korzeniowego w przypadku stosowania niewłaściwych pojemników. 66

67 67 Pomimo opanowania technologii produkcji sadzonek z zakrytym systemem korzeniowym i wybudowaniu kilkunastu nowoczesnych szkółek kontenerowych podstawę szkółkarstwa leśnego w Polsce stanowić będą szkółki polowe

68 Do najważniejszych kierunków rozwoju szkółkarstwa leśnego w Lasach Państwowych należy: Odejście od zasady samowystarczalności produkcji sadzonek w poszczególnych nadleśnictwach na korzyść realizacji programu hodowli materiału szkółkarskiego w obszarach określonych makro i mikroregionami nasiennymi oraz strefami uprawowymi (różne warunki siedliskowe) 68

69 Ustalenie optymalnej ilości szkółek ich lokalizacji, a także wielkości produkcji asortymentowej i gatunkowej sadzonek. Stan ilościowy i powierzchniowy szkółek należy zweryfikować pod kątem dalszej ich przydatności ze względu na warunki produkcji uwzględniające stopień degradacji i kondycję mikrobiologiczną gleby, a także lokalizację w oparciu o wielkość tzw. pracy przewozowej. 69

70 Przy wyborze technologii produkcji sadzonek należy kierować się kosztem sumarycznym uzyskania efektu hodowlanego np.: całkowitym kosztem wyprowadzenia uprawy, a nie tylko kosztem produkcji sadzonek. Produkcja sadzonek nie jest bowiem celem samym w sobie, a jedynie jednym z etapów w hodowli lasu. 70

71 Produkcja materiału sadzeniowego z zakrytym systemem korzeniowym powinna być rozwijana (na skalę lokalną) wszędzie tam gdzie istnieje przyrodnicze i ekonomiczne uzasadnienie dla stosowania takich sadzonek. Dotyczy to w szczególności terenów zdegradowanych i trudnych. 71

72 Należy dążyć do dalszego rozwoju technologii mikoryzowania i domikoryzowania sadzonek. Szkółkarstwo leśne powinno pozostać w rękach Lasów Państwowych. Daje to gwarancję jego rozwoju oraz pełnego panowania nad rejonizacją nasienną i jakością sadzonek. Procesy prywatyzacyjne powinny być ograniczone do wykonawstwa prac. 72

73 73 Dziękuję za uwagę