1.1. Metodologia badań regionalnych

Transkrypt

1 20 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych 1.1. Metodologia badań regionalnych Przedstawione założenia i koncepcje metodologiczne, weryfikowane w różnorodnych badaniach empirycznych, wpływały na systematyczne pogłębianie problematyki badawczej oraz były rozwijane wraz z wykorzystywaniem metod ilościowych i ujęć modelowych wypracowanych na polu teorii systemu. W nawiązaniu do zarysowanej idei oraz przyjmując wiodącą rolę przemysłu w procesach rozwoju społeczno-gospodarczego wykonano szereg prac teoretycznych, poświęconych wyróżnianiu i definiowaniu przestrzennych form koncentracji przemysłu (Pakuła 1978, Zioło 1971a), budowie modeli funkcjonowania zakładów przestrzennych (Zioło 1988a, 1989a, 1994) oraz metodom oceny działalności przedsiębiorstwa (Zioło 1994b). Następnie, wychodząc z założenia, że zakład przemysłowy (przedsiębiorstwo) jest podstawowym elementem przestrzennych struktur przemysłowych, podjęto próby budowania koncepcji modelowych bardziej złożonych form koncentracji przemysłu, takich jak: ośrodki przemysłowe (Zioło 1976a, 1976b, 1981, 1990b, 1990c), ich typologie (Zioło 1983) oraz wpływ na otoczenie (Zioło 1994c), a następnie okręgi (Zioło 1978a) i kompleksy przemysłowe (Pakuła 1965). Zaproponowane modele przyjmowały, że podstawowymi elementami przestrzennych struktur przemysłowych są zakłady przemysłowe, które w przestrzeni nie występują jako elementy odosobnione, ale odznaczają się zróżnicowaniem funkcjonalnym (zakłady egzogeniczne: podstawowe, komplementarne, standardowe oraz endogeniczne o funkcjach lokalnych), między którymi zachodzą relacje aktywne i pasywne, reprezentowane przez powiązania rynkowe w zakresie: zaopatrzenia w różnorodne produkty, urządzenia i energię oraz kierunki zbytu wyrobów gotowych (produktów finalnych, dostaw kooperacyjnych, półfabrykatów, surowców i in.). W procesie rozwoju pod wpływem zmieniających się uwarunkowań rynkowych zarówno poszczególne zakłady, jak i relacje zachodzące między nimi wykazują różne tendencje zmian i mogą zachowywać się jako elementy: zanikłe, zanikające, stagnujące, rozwijające się i nowo pojawiające się (Zioło 1986a). Ujęcia modelowe, dotyczące zachowań przedsiębiorstw przemysłowych, ośrodków i okręgów przemysłowych, podbudowane wynikami badań empirycznych, stanowiły dobrą przesłankę do podejmowania prób zarysowania koncepcji teorii struktury przemysłu (Zioło 1987c, 1992b, 2007b, 2008b) oraz bilansu powiązań przestrzennych (Zioło 1978b, 2007a). W konsekwencji strukturę przestrzenną przemysłu traktowano jako określony system przedsiębiorstw, ośrodków, okręgów i kompleksów przemysłowych wraz z ich wzajemnymi relacjami, odznaczający się ich różnym stopniem koncentracji przestrzennej. Szereg koncepcji modelowych prezentowanych było na międzynarodowych kongresach geograficznych w Moskwie, Tokio, São Paulo (Zioło 1976b, 1980b, 1982). W industrialnej fazie rozwój przemysłu traktowany był jako podstawowy czynnik wpływający na przemiany społeczno-gospodarcze jednostek osadniczych i regionów (Dobrowolska 1962, 1976a, 1976b, 1978, Dobrowolska, Raj-

2 1. Zagadnienia metodologiczne 21 man 1963, Rajman 1968). W tym zakresie podjęte zostały próby modelowego ujęcia: wpływu zakładu na powstanie i rozwój miast (Zioło 1989a, 1993b), ich stref oddziaływania (Zioło 1967a, 1967b), przemian struktur regionalnych (Zioło 1980a) oraz relacji między rozwojem przemysłu a jego zapleczem i regionem. W analizie empirycznej struktur regionalnych zwracano uwagę na dysproporcje, zaznaczające się między różnymi procesami społeczno-gospodarczymi. Szczególnie widoczne było to w industrialnej fazie rozwoju, w której przemysł w różnym stopniu aktywizował pozostałe dziedziny życia, ale, zwłaszcza na terenie Polski Południowo-Wschodniej, w stosunkowo małym stopniu wpływał na rozwój procesów urbanizacji. W analizie relacji między tymi procesami wykazano poważne dysproporcje zachodzące między przyrostem miejsc pracy a miejscami zamieszkania pracowników, co przyczyniło się do rozwoju dojazdów do pracy i utrwalania struktur rolniczych. Zrodziło to potrzebę poszukiwania ujęć, które pozwoliłyby na wyrażenie dysharmonii zachodzących między tymi procesami. W tym celu zaproponowano model określający stopień wyprzedzenia procesów industrializacji w stosunku do procesów urbanizacji lub opóźnienia procesów urbanizacji w stosunku do procesów industrializacji. Dysproporcje te określono przy pomocy nowego wskaźnika (Fajferek, Zioło 1979, 1983, 1985) oraz pomiaru relacji wybranych cech (Woźniak, Zając, Zioło 2001, Woźniak, Zioło 2003). W badaniach struktur przestrzennych ważnym zagadnieniem był wielomiernikowy pomiar potencjału społeczno-gospodarczego, zróżnicowanie jego natężenia i struktury w układach przestrzennych. Nawiązywały do tego prace dotyczące: zastosowania wskaźnika koncentracji (Zioło 1968), konstrukcji mierników syntetycznych, odnoszących się do zjawisk demograficznych (Długosz 1984b), potencjału przemysłowego (Zioło 1971b, 1972, 1985b) i jego specjalizacji (Zioło 1976). Zwrócono uwagę na dobór cech diagnostycznych, dotyczących podejmowanej problematyki badawczej (Szymanowicz, Woźniak, Zioło 1998, Szeja, Woźniak, Zioło 1992). Należy zaznaczyć, że zaproponowany miernik syntetyczny jest nadal stosowany w wielocechowych analizach zjawisk w układach przestrzennych. Miernik ten pozwalał na określenie syntetycznej wartości m.in. potencjału przemysłowego (liczby zatrudnionych, wartości produkcji, wartości środków trwałych) oraz określenie, w jakim stopniu poszczególne mierniki empiryczne wpływają na wartość miernika syntetycznego (Zioło 1972, 1973c). Doświadczenia zdobyte na polu modelowania zachowań zakładów przemysłowych, ośrodków i okręgów przemysłowych, a także analiza ich wpływu na otoczenie pozwoliły na określenie koncepcji funkcjonowania bardziej złożonych struktur regionalnych, jakimi są metropolie (Jasieński, Zioło 1982, Zioło 1985a, Kudełko, Zioło 2007, Zioło 1979, 1995, 1999b, 2002, 2004). Przyjęto w nich założenie, że podstawowymi elementami tych struktur są różnorodne podmioty gospodarcze i instytucje reprezentujące poszczególne sektory gospodarki

3 22 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych o określonych funkcjach (egzogenicznych i endogenicznych), między którymi występują różnorodne relacje aktywne i pasywne. Badania empiryczne oraz zaproponowane wcześniej modelowe ujęcia zwróciły uwagę na konieczność podjęcia prac pozwalających na syntetyczne przedstawienie relacji różnorodnych elementów występujących w układach przestrzennych. Wobec powstającego na polu nauk geograficznych dylematu, czy geografia ma zmierzać w kierunku specjalizacji naukowej, czy też dążyć do ujęć syntetycznych, pojawił się problem poszukiwania nowych wzorców, które pozwalają na syntetyzowanie wyników badań wyspecjalizowanych osiągnięć cząstkowych. Przyjęto założenie, że dalszy rozwój badań geograficznych z jednej strony powinien zmierzać w kierunku coraz precyzyjniejszego poznania różnorodnych zachowań przestrzennych różnorodnych podmiotów gospodarczych, instytucji i sektorów gospodarki oraz zróżnicowań przestrzennych poszczególnych elementów przestrzeni przyrodniczej, co jest możliwe przy postępującej specjalizacji, a z drugiej do wypracowania metodologii integrowania wyników badań poszczególnych specjalności, która pozwoli na analizę kształtowania się procesów, ich ocenę oraz podejmowanie określonych decyzji w zakresie przyjmowania kierunków racjonalnych przemian (Zioło 1990a, 2005, 2009). Pojawił się więc bardzo ważny problem wypracowania ujęć, pozwalających na syntetyzowanie uzyskanych wyników badań w drodze określenia relacji zachodzących między nimi. Problematykę tę powiązano z zarządzaniem różnorodnych struktur przestrzennych oraz z funkcjonowaniem przestrzeni geograficznej, jako określonej całości. Przesłanką do tego typu ujęć i możliwości ich wykorzystania do celów zarządzania było założenie, które następnie sformułowano w postaci tezy, że wszystkie procesy przyrodnicze, społeczne, gospodarcze i kulturowe oraz relacje między ich elementami kształtują się w określonym miejscu przestrzeni geograficznej (Zioło 1987a, 1994a, 2003a). Wynikiem tego była konstrukcja szeregu ujęć modelowych, dotyczących funkcjonowania przestrzeni geograficznej (Zioło 1994, 1996a, 1999a, 2008b). Przyjęto, że przemiany przestrzeni geograficznej są wynikiem nakładania się na siebie efektów działania reguł makro-, mezo- i mikroekonomicznych, które w określonym stopniu wpływają na określone relacje funkcjonalne, kształtujące się między elementami przyrodniczymi, społeczno-gospodarczymi i kulturowymi. Przy czym zróżnicowanie przestrzeni geograficznej stwarza różnorodne warunki dla kształtowania procesów przyrodniczych, społecznych, ekonomicznych i kulturowych oraz relacji zachodzących między nimi w różnej skali układów przestrzennych, w skali kontynentu, grupy państw, poszczególnych krajów, a także układów regionalnych (np. obszarów górniczych), lokalnych, czy rozwoju układów bipolarnych (Zioło 1996c, 1998, 2000, 2001a, 2003b). Wypracowywane koncepcje modelowe opierały się na wcześniejszych badaniach empirycznych, ale starano się też je wykorzystać na potrzeby wypracowania interdyscyplinarnych koncepcji badawczych w ramach badań podstawowych, a także dla praktyki gospodarczej, zwłaszcza w zakresie analizy

4 1. Zagadnienia metodologiczne 23 diagnostycznej, zarządzania i budowy strategii rozwoju układów regionalnych, w tym także strategii rozwoju obszarów górniczych (Zioło 1986b, 1987b, 1988b, 1989b, 1990a, 1992a, 1993a, 2001b). W wielu pracach empirycznych pojawiały się pewne trudności z określaniem prawidłowości kształtowania się struktur przestrzennych. Dokonano więc próby ich teoretycznego wyjaśniania na gruncie nauk ekonomicznych. Przyjęto, że podstawowy wpływ na procesy rozwoju przestrzennego wywierają reguły makroekonomiczne, mezoekonomiczne i mikroekonomiczne, między którymi występuje wiele sytuacji konfliktowych (Zioło 1996c). Założenie to umożliwiało przyjmowanie określonych systemów zarządzania (Kudełko, Zioło 2004, Zioło 1981, 1996b). Modelowe ujęcie funkcjonowania przestrzeni geograficznej zostało wykorzystane do opracowania spójnej koncepcji badawczej wielu tematów badawczych, określenia miejsca w niej transportu, rolnictwa, kopalni siarki w układach przestrzennych, przemysłu (Zioło 1986b, 1990a, 1994a, 1997, 2008a) oraz ujęć prognostycznych (Zioło, Fajferek, Szymla, Zioło I., Szeja, Kusak 1991, Fajferek, Zioło, Woźniak, Szymla, Szeja, Zioło I. 1991). Zaproponowane ujęcia pozwoliły także na określenie miejsca przemysłu czy rolnictwa w strukturze przestrzeni geograficznej i określenie wzajemnych relacji z innymi strukturami przestrzennymi (Zioło 1997, 2008, Zioło I., Zioło 2008). W uczelni pedagogicznej dużą rolę przypisywano doskonaleniu metod dydaktycznych kształcenia studentów, odbywania praktyk terenowych i prowadzenia badań naukowych. Służyły temu opracowania, mające na celu coraz precyzyjniejsze określanie przedmiotu, celu i metod prowadzonych badań. Pierwszą w Polsce tego typu pracą zbiorową były Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej (Kraków 1967) 1. Przedstawiono w niej metody badań terenowych z zakresu poszczególnych przedmiotów wchodzących w zakres geografii ekonomicznej. L. Pakuła (1967) przedstawił uwagi metodyczne o prowadzeniu ćwiczeń terenowych z zakresu geografii przemysłu. Wykorzystując dotychczasowe wzorce (głównie A. Kuklińskiego), szczególną uwagę poświęcił problematyce badania zakładu przemysłowego, jako podstawowego elementu struktury przestrzennej przemysłu. Do artykułu dołączył nowatorski w tym czasie Kwestionariusz do badań zakładu przemysłowego, który był przez wiele lat wzorcem dydaktycznym w badaniach przedsiębiorstw przemysłowych. W wyniku wielu nowych doświadczeń badawczych kwestionariusz ten w następnych latach był modyfikowany. W nawiązaniu do zmieniających się uwarunkowań ekonomicznych rozwoju przemysłu został on zmodyfikowany przez M. Troca (1991a), a następnie przystosowany do badań zakładu przemysłu rolno-spożywczego (Troc 1991b). Kwestionariusz ten był także wykorzystywany w innych ośrodkach akademickich. Kolejnej modernizacji kwestionariu- 1 Książka ta, napisana pod kierunkiem prof. dr Marii Dobrowolskiej, przez zespół Autorów w składzie: prof. M. Dobrowolska, dr L. Pakuła, dr J. Herma, dr T. Jarowiecka, dr A. Prochownik, dr J. Rajman, mgr B. Górz i mgr Z. Zioło, w 1968 r. została wyróżniona zespołową Nagrodą III stopnia Ministra Oświaty i Szkolnictwa Wyższego.

5 24 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych sza badania przedsiębiorstwa dokonał T. Rachwał (2001, 2008). Dostosował go do funkcjonowania przemysłu w warunkach gospodarki rynkowej. W omawianej pracy przedstawiono też metody badania: migracji ludności (Herma 1967), struktury zatrudnienia ludności wiejskiej (Jarowiecka 1967), funkcjonowania instytucji jako czynników powiązań osadniczych (Jarowiecka, Górz 1967), stref wpływu kulturalnego miast na zaplecze (Rajman 1967) oraz przemian struktury osadnictwa wiejskiego (Prochownik 1967). Zaprezentowano również metodę badawczą, określającą kształtowanie się więzi między ośrodkiem przemysłowym a zapleczem poprzez dochody ludności z pracy pozarolniczej, która była wykorzystywana w badaniach wpływu przemysłu na wiejskie zaplecze na terenie ośrodka siarkowego (Zioło 1967). Szeroko pojętej problematyce dydaktycznej w zakresie geografii przemysłu poświęcone były ogólnopolskie konferencje naukowe 2, organizowane początkowo przez Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich 3, przy współudziale Komisji Geografii Przemysłu Polskiego Towarzystwa Geograficznego w Warszawie. Pierwsza z nich dotyczyła problematyki geografii przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli (Zioło 1987a). Pracownicy naszego instytutu przedstawili: propozycję nowego programu z geografii przemysłu, w zakresie wykładów (Pakuła, Zioło 1987), programu ćwiczeń (Adamus, Troc 1987), treści kształcenia z zakresu geografii przemysłu w nowych programach szkolnych (Piskorz 1987) oraz treści programowe i sylwetkę nauczyciela geografii (Zioło 1987b), a także treści geografii przemysłu na studiach geograficznych w Czechosłowacji (Niżnik, Makieła 1987). Ważna grupa prac metodologicznych dotyczyła analiz procesów demograficznych. Generalnie przyjmowano w nich założenie, że struktury demograficzne są odzwierciedleniem procesów i poziomu rozwoju społecznego i gospodarczego układów lokalnych, regionalnych i krajowych. W zakresie badań procesów demograficznych posługiwano się zarówno sprawdzonymi już metodami demograficznymi, jak też proponowano nowe ujęcia, m.in. tzw. współczynnik starzenia się demograficznego, który wykorzystano w wielu opracowaniach dotyczących analizy struktur demograficznych w miastach, układach regionalnych Europy i świata. Obejmowały one: ocenę przydatności wybranych mierników do typologii migracji (Długosz 1978, 1984a), typologię migracji ludności w układach regionalnych, w tym z wykorzystaniem metody Webba (Długosz 2 Zapoczątkowała ona coroczny cykl konferencji Komisji Geografii Przemysłu PTG, organizowanych w obecnym Uniwersytecie Pedagogicznym. To tej pory odbyło się już 25 konferencji poświęconych problematyce badawczej geografii przemysłu. 3 Centralny Ośrodek Metodyczny Studiów Nauczycielskich był jednostką ministerialną, funkcjonującą w strukturze obecnego Uniwersytetu Pedagogicznego. Głównym celem ośrodka były prace nad modernizacją treści i form kształcenia nauczycieli na poziomie akademickim na uniwersytetach i w wyższych szkołach pedagogicznych. W ośrodku działało 16 zespołów kierunkowych, obejmujących poszczególne kierunki kształcenia, m.in. Zespół Kierunkowy Geografii pod kierunkiem prof. dr. hab. A. Jelonka. W latach funkcję dyrektora ośrodka sprawował prof. dr hab. Z. Zioło.

6 1. Zagadnienia metodologiczne , 2001), typologię miast w świetle wybranych cech migracji ludności (Długosz 1987, 1992), metody graficzne w typologii ruchu naturalnego (Długosz 1984b), modelowe ujęcie zmian ruchu naturalnego ludności w układzie krajowym (Długosz 1988), wykorzystanie metody typografów dla ujęć syntetycznych i relacji powiązań w typologii miast pod względem nasilenia migracji (Długosz 1994, 1996b, Długosz, Kurek 1997), określanie zróżnicowania struktury wieku ludności na świecie i metody klasyfikacji państw (Długosz 1996a), określanie zmian starości demograficznej województwa krakowskiego i Polski (Długosz 1998, Długosz, Rachwał 1998) oraz tendencji procesu starzenia się ludności Europy (Długosz (2002) i in. Na tle analizy wybranych metod badania procesu starzenia się ludności (Kurek 2001) przedstawiono wielocechowe zmiany zróżnicowania przestrzennego struktury wieku ludności Polski wg miast i gmin w latach , ich typologię (Kurek 2006, 2007) oraz przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego (Kurek 2008a). Podsumowanie tej problematyki zawiera obszerna monografia poświęcona starzeniu się ludności Polski w ujęciu przestrzennym (Kurek 2008b). Wykorzystano w niej metody taksonomiczne oraz skonstruowano nowe mierniki pomiaru stopnia zróżnicowania grup wieku ludności oraz relacje zachodzące między nimi. Zaproponowane pomiary obejmowały: miernik starości, uwzględniający zróżnicowania struktury demograficznej (wiek produkcyjny mobilny, niemobilny), dynamiczny wskaźnik starzenia się ekonomicznego oraz model przekształceń struktury wieku ludności w układzie miasto wieś. Uwzględniając zróżnicowanie terytorialne procesu starzenia się ludności, przedstawiono przesłanki dla polityki ludnościowej i gospodarczej celem ograniczania tych negatywnych tendencji. Rozwijano też metodologię badań w zakresie geografii fizycznej. W obszarze badań geomorfologicznych opracowano typologię osuwisk (Ziętara 1969), metodykę badań struktur osuwiskowych (nisz i pakietów osuwiskowych) w stosunku do układu tektonicznych nieciągłości podłoża i położenia warstw (Bajgier 1989, Kukulak 1988) oraz metodykę datowania etapów rozwoju osuwisk skalnych w najmłodszym holocenie przy pomocy metody lichenometrycznej (Bajgier 1992, Bajgier-Kowalska 2002, 2007). Metodę tę wykorzystano po raz pierwszy w Polsce do datowania form i osadów osuwiskowych w Karpatach fliszowych. Pozwoliła ona na wyróżnienie w czasach historycznych okresów intensywności ruchów osuwiskowych w wybranych częściach Karpat fliszowych. Opracowano procesy sedymentacji żwirów (Malarz 2002) oraz metodykę wyznaczania pór roku (Lewik 1995, 1996). Zbigniew Zioło

7 26 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych Literatura Adamus J., Troc M., 1987, Analiza programów ćwiczeń z geografii przemysłu w uniwersytetach i wyższych szkołach pedagogicznych, [w:] Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, s Bajgier M., 1989, Wpływ morfostruktury na rozwój głębokich osuwisk na stokach Skrzycznego w Beskidzie Śląskim, Folia Geogr. Ser. Geogr.-Phys., 21, s Bajgier M., 1992, Zastosowanie lichenometrii w datowaniu osuwisk w Beskidzie Śląskim, Ann. Soc. Geol. Polon., 62, s Bajgier-Kowalska M., 2002, Zastosowanie lichenometrii w datowaniu stoków osuwiskowo-obrywowych w Beskidzie Żywieckim (Karpaty Fliszowe), Czasopismo Geograficzne, 73 (3), s , Wrocław. Bajgier-Kowalska M., 2007, Zastosowanie metody Bulla-Brandona w badaniach lichenometrycznych do rekonstrukcji dynamiki procesów osuwiskowych w zachodniej części Karpat, [w:] Rekonstrukcja dynamiki procesów geomorfologicznych formy rzeźby i osady, red. E. Smolska, D. Giriat, Warszawa, s Długosz Z., 1978, Przydatność niektórych mierników do typologii migracji ludności, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, z. 46, Kraków, s Długosz Z., 1980, Próba typologii migracji ludności na obszarze województw: krakowskiego, nowosądeckiego i tarnowskiego, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, z. 50, Kraków, s Długosz Z., 1984a, An Attempt to Use Graphic Classification Methods in Population Migratory Movement Typology, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, z. 60, Kraków, s Długosz Z., 1984b, Próba zastosowania metod graficznych w typologii ruchu naturalnego ludności na przykładzie Polski, Folia Geogr. Ser. Geogr.-Oecon., vol. XVII, Kraków, s Długosz Z., 1987, Typologia miast Polski Południowej w aspekcie migracji ludności, Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, z. 68, Kraków, s Długosz Z., 1988, Próba modelowego ujęcia zmian ruchu naturalnego ludności w Polsce za lata , Zeszyty Naukowe UJ, Prace Geograficzne, z. 72, Kraków, s Długosz Z., 1992, Typologia miast Polski w świetle wybranych parametrów migracji ludności, UJ, Rozprawy habilitacyjne nr 241, Kraków, ss Długosz Z., 1994, Metoda typografów przykład ujęcia syntetycznego, Wiadomości Statystyczne, GUS i PTS, Warszawa, s Długosz Z., 1996a, Zróżnicowanie struktury wieku ludności na świecie a metody jej klasyfikacji, Przegląd Geograficzny, T. LXVIII, z. 1 2, s Długosz Z., 1996b, Metoda typografów i relacji powiązań w typologii miast Polski w świetle migracji ludności, [w:] Nowa generacja w badaniach gospodarki przestrzennej, pod red. R. Domańskiego, Biuletyn KPZK PAN, z. 174, Warszawa, s Długosz Z., 1998, Próba określenia zmian starości demograficznej Polski w ujęciu przestrzennym, Wiadomości Statystyczne, GUS, 3, Warszawa, s

8 1. Zagadnienia metodologiczne 27 Długosz Z., 2001, Próba dynamicznej typologii ruchu ludności w świetle klasyfikacji Webba na przykładzie województwa małopolskiego, [w:] Człowiek i przestrzeń, red. B. Kortus, IGiGP UJ, Kraków, s Długosz Z., 2002, Próba określenia stanu i tendencji procesu starzenia się ludności Europy w świetle wybranych mierników, Biuletyn Geograficzny nr 1, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń, s Długosz Z., Kurek S., 1997, Aging of the populations of large polish cites versus age patterns in other settlement units, [w:] Population changes in urban regions of the East-Central Europe in the conditions of their socio-economic transformation, Abstracts of Papers for the Conference, Studia i Materiały 4/97, Inst. Geogr. Ekonom. i Plan. Przestrz., UŁ, s Długosz Z., Rachwał T., 1998, Poziom i dynamika starzenia się ludności w województwie krakowskim w latach w świetle wybranych struktur demograficznych, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 198, Prace Geograficzne XVII, Kraków, s Dobrowolska M., 1962, Czynniki kształtowania się, przeobrażania i rozpadu społeczno-ekonomicznych struktur regionalnych, Światowid, t. XXIV (Księga pamiątkowa ku czci prof. dr. W. Antoniewicza). Dobrowolska M., 1967, Struktura regionu i powiązań regionalnych (Problematyka i metody badań terenowych), [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Dobrowolska M., 1976a, Przeobrażenia struktur regionalnych w Polsce oraz kierunki analizy, Studia nad ekonomiką regionu, Śląski Instytut Naukowy, nr 6. Dobrowolska M., 1976b, The Growth Pole Concept and Socio-Economic Development of Region Undergoing Industrialization, Geogr. Polon., vol. 33. Dobrowolska M., 1978, Procesy industrializacji i urbanizacji jako czynniki wzrostu i przemian struktury przestrzennej uprzemysławianego regionu, [w:] Przemiany społeczno-gospodarcze Tarnobrzeskiego Rejonu Uprzemysławianego, red. Z. Zioło, Problemy Rejonów Uprzemysławianych PAN, PWN, Warszawa, s Dobrowolska M., Rajman J., 1963, Wpływ ośrodków przemysłowych na przemiany w strukturze społeczno-ekonomicznej województwa opolskiego, [w:] Problemy rozwoju sieci osadniczej w województwie opolskim, Opole, s Fajferek A., Zioło Z., 1979, Próba określenia stopnia wyprzedzenia procesów urbanizacji przez procesy industrializacji, Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych, KBRU PAN, z. 71, s Fajferek A., Zioło Z., 1983, Opóźnienie procesów urbanizacji w stosunku do procesów industrializacji w woj. tarnobrzeskim, Zeszyty Badań Rejonów Uprzemysławianych, KBRU PAN, z. 77, s Fajferek A., Zioło Z., 1985, Wirtschaftspotential und demographische Entwicklung der Stadt Herstellung eines Modells, [w:] Territoriale Struktureffekte der Ballungsgebiete, Dresdner Reihe zur Forschung, 12, s Fajferek A., Woźniak M., Zioło I., Szeja J., Zioło Z., 1991, Syntetyczny program działań w celu poprawy funkcjonowania Zagłębia Siarkowego, Zeszyty Badań Regionu Tarnobrzeskiego, z. 3, O/PAN w Krakowie, s Herma J. 1976, Z metodyki badań terenowych ruchu ludności, [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s

9 28 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych Jarowiecka T., 1967, Struktura zatrudnienia ludności wsi jako temat badań terenowych, [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Jarowiecka T., Górz B., 1967, Rola instytucji i organizacji w kształtowaniu powiązań osadniczych (Ćwiczenia terenowe z geografii gospodarczej), [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Jasieński J., Zioło Z., 1982, Methodological Problems of Exogencus Function of Metropolitan Areas. The paper prepared for the International Seminar on Critical Dimension of Cities in Crakow, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, Poland, ss. 22. Kudełko J., Zioło Z., 2004, Model uwarunkowań budowy strategii rozwoju układów regionalnych, [w:] Ekonomika przedsiębiorstw w nowych uwarunkowaniach systemowych, red. J. Kitowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s Kudełko J., Zioło Z., 2007, Model funkcjonowania metropolii, [w:] Uwarunkowania rozwoju rzeszowskiego obszaru metropolitalnego w systemie społeczno-gospodarczym i innowacyjnym województwa podkarpackiego, red. J. Kudełko, Prace Komisji Nauk Ekonomicznych nr 22, Wydawnictwo PAN Oddział w Krakowie, Kraków, s Kukulak J., Powiązania morfostrukturalne w rozwoju osuwisk zachodniego Podhala, Folia Geogr. Ser. Geogr.-Phys., XX, s Kurek S., 2001, Wybrane metody i kierunki badania starzenia się ludności w świetle literatury problemu, Studia Demograficzne, 1(139), s Kurek S., 2006, Taksonomiczne zróżnicowanie struktur wieku ludności Polski w układzie miast i gmin w latach na tle procesu starzenia się ludności, Studia Demograficzne, 2(150), s Kurek S., 2007, Typologia procesu starzenia się ludności miast i gmin Polski na tle jego demograficznych uwarunkowań, Przegląd Geograficzny, 79, 1, s Kurek S., 2008a, Przestrzenne zróżnicowanie starzenia się ludności Polski w świetle koncepcji drugiego przejścia demograficznego, [w:] Pomyślne starzenie się w perspektywie nauk społecznych i humanistycznych, red. J.T. Kowaleski, P. Szukalski, Wydawnictwo UŁ, Łódź, s Kurek S., 2008b, Typologia starzenia się ludności Polski w ujęciu przestrzennym, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków. Lewik P., 1995, Metody wyznaczania termicznych pór roku, [w:] Człowiek a środowisko, red. Z. Babiński, J. Szupryczyński, Toruń, s Lewik P., 1996, Taksonomiczne metody wyznaczania pór roku, [w:] Polska w Europie Bałtyckiej, Słupsk Ustka, s Malarz R., 2002, Powodziowa transformacja gruboklastycznych aluwiów w żwirodennych rzekach Zachodnich Karpat Fliszowych, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków, ss Niżnik A., Makieła Z., 1987, Treści nauczania geografii przemysłu w programach kształcenia geografów w Czechosłowacji, [w:] Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, s

10 1. Zagadnienia metodologiczne 29 Pakuła L., 1965, Kształtowanie się i struktura Zachodnio-Krakowskiego Kompleksu Przemysłowego, Biuletyn Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, z. 2, Seria A. Pakuła L., 1967, Uwagi metodyczne o prowadzeniu ćwiczeń terenowych z geografii przemysłu, [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Pakuła L., 1978, Problemy teoretyczno-badawcze form koncentracji przestrzennej przemysłu, Folia Geogr. Ser. Geogr.-Oecon., vol. 11, s Pakuła L., Zioło Z., 1987, Treści kształcenia w zakresie geografii przemysłu przekazywane na wykładach, [w:] Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, s Piskorz S., 1987, Treści z zakresu geografii przemysłu w nowych programach nauczania szkoły podstawowej i średniej, [w:] Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, s Prochownik A., 1967, Z zagadnień metodycznych osadnictwa wiejskiego (Ćwiczenia terenowe z geografii osadnictwa), [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Rachwał T., 2001, Problematyka kwestionariusza do badań zmian funkcjonowania przedsiębiorstwa przemysłowego w okresie transformacji systemu gospodarowania, [w:] Problemy przemian struktur przestrzennych przemysłu, red. Z. Zioło, Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG, nr 2, Warszawa Kraków, s Rachwał T., 2008, Problematyka badawcza funkcjonowania przedsiębiorstw przemysłowych, [w:] Problematyka badawcza geografii przemysłu, red. Z. Zioło, T. Rachwał, Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG, nr 11, Warszawa Kraków, s Rajman J., 1967, Z metodyki badań wpływu kulturalnego miast, [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Rajman J., 1968, Urbanization process in the hinterlands of towns and industrial centres in Poland, Geogr. Polon, vol. 14, s Szeja J., Woźniak M., Zioło Z., 1992, Zasady doboru cech i funkcji dla prognozowania rolnictwa (na przykładzie województwa tarnobrzeskiego), Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Nauk Ekonomicznych, Sekcja Gospodarki Przestrzennej, t. XXXIV/1 2, styczeń grudzień 1990, Ossolineum, Wyd. PAN, s Szymanowicz K., Woźniak M., Zioło Z., 1998, Diagnostyczność cech w wielowymiarowej analizie porównawczej, [w:] Klasyfikacja i analiza danych, Taksonomia, z. 5, s Troc M., 1991a, Ćwiczenia z geografii przemysłu, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków. Troc M., 1991b, Kwestionariusz do badań zakładu przemysłu rolno-spożywczego, [w:] Problematyka przemysłu rolno-spożywczego w badaniach geograficznych, red. Z. Zioło, COMSN w Krakowie, Komisja Geografii Przemysłu PTG, Kraków Warszawa, s

11 30 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych Woźniak M., Zając K., Zioło Z., 2001, Z badań nad makroekonomicznymi relacjami w gospodarce polskiej, [w:] Mikroekonometria w teorii i praktyce, red. J. Holzer, Zeszyty Naukowe nr 320, Prace Katedry Ekonometrii i Statystyki nr 11, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s Woźniak M., Zioło Z., 2003, Współczynnik korelacji liniowej jako narzędzie miary ryzyka w obiekcie wielocechowym, Studia i materiały, z. 3, tom poświęcony 75-leciu pracy Prof. zw. dr hab. Wacława Grzybowskiego. Seria: Ekonomia, Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Zamościu, Zamość s Ziętara T., 1969, W sprawie klasyfikacji osuwisk w Beskidach Zachodnich, Studia Geomorph. Carp.-Balc., vol. 3, s Zioło I., Zioło Z., 2008, Ekologiczna koncepcja przestrzeni geograficznej, [w:] Świadomość ekologiczna a rozwój regionalny w Europie Środkowo-Wschodniej, red. E. Rydz, A. Kowalak, Akademia Pomorska, Słupsk, s Zioło Z., 1967, Wpływ przemysłu na kształtowanie się więzi między ośrodkiem przemysłowym a zapleczem poprzez zarobki ludności (uwagi na marginesie ćwiczeń terenowych), [w:] Wybrane zagadnienia z metodyki ćwiczeń terenowych z geografii ekonomicznej, Prace z Dydaktyki Szkoły Wyższej, WSP w Krakowie, Kraków, s Zioło Z., 1968, Wskaźnik koncentracji jako miernik zróżnicowania przestrzennego na przykładzie rozmieszczenia ludności województwa rzeszowskiego, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 30, Prace Geograficzne V, s Zioło Z., 1971a, Stan badań nad problemem struktury przestrzennej przemysłu i jej form koncentracji, Materiały Informacyjne WKPG w Rzeszowie, Rzeszów, styczeń marzec, s Zioło Z., 1971b, Wielomiernikowe mapy przemysłu, Polski Przegląd Kartograficzny, t. 3, nr 2, s Zioło Z., 1972, Próba konstrukcji syntetycznej wielomiernikowej mapy przemysłu, Polski Przegląd Kartograficzny, t. 4, nr 3, s Zioło Z., 1976a, The Development of Optimum Territorial Forms of Industrial Concentration, Geogr. Polon., vol. 33, s Zioło Z., 1976b, The Development of Optimum Territorial Forms of Industrial Concentration. Principal Problems of Raport, International Geography, section 6, XXIII International Geographical Congress, Moskwa 1976, s Zioło Z., 1976c, Wielomiernikowe mapy specjalizacji przemysłu, Polski Przegląd Kartograficzny, nr 4, s Zioło Z., 1978a, Próba konstrukcji teoretycznego modelu okręgu przemysłowego, [w:] Przemiany społeczno-ekonomiczne Tarnobrzeskiego Rejonu Uprzemysławianego, red. Z. Zioło, Problemy Rejonów Uprzemysławianych, PWN, Warszawa, s Zioło Z., 1978b, Powiązania przestrzenno-produkcyjne Tarnobrzeskiego Okręgu Przemysłowego, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 62, Prace Geograficzne VII, s Zioło Z., 1979, Dinamiczeskaja strukturno-funkcjonalnaja model mikroprostranstwiennoj sistemy (regionalnobo polusa rosta). IV rosyjsko-polskie seminarium, Listwianka-Bratsk, KPZK PAN, ss. 22. Zioło Z., 1980a, Wpływ przemysłu na rozwój społeczno-ekonomiczny regionu rzeszowskiego, Problemy Rejonów Uprzemysławianych, PWN, Warszawa, ss. 111.

12 1. Zagadnienia metodologiczne 31 Zioło Z., 1980b, A Dynamic Micro-Spatial Model of an Industry Centre, [w:] Synopses of Papers. IGU-Commission on Industrial Systems, Tokyo, Meeting 25 to 31 August 1980, ss. 60. Zioło Z., 1981, Model funkcjonalny ośrodka przemysłowego a formy zarządzania. Referat na konferencję nt. Teoretyczne problemy planowania rozwoju regionów, organizowaną przez Instytut Naukowo-Badawczy Rozwoju Regionów i Miast w Ostrawie, Ostrawa maja, Wydawnictwo Naukowe WSP w Krakowie, ss. 27. Zioło Z. 1982, International Connections of Polish Sulphur Industry. Latin American Regional Conference, IGU Commission on Industrial Systems, Department of Geography F.F.L.C.H. USP, São Paulo, ss. 11. Zioło Z., 1983, Typologia genetyczno-dynamiczna ośrodków przemysłowych, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 88. Prace Geograficzne X, s Zioło Z., 1985a, Dinamiczeskaja model gorodskoj aglomieracji. X Seminarium geografów państw socjalistycznych, Sofia, września 1985, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, ss. 33. Zioło Z., 1985b, Zastosowanie miernika syntetycznego w badaniach układów przestrzennych w geografii przemysłu. Seminarium Komisji Geografii Przemysłu PTG, Łódź, 22 luty 1985, Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków, ss. 11. Zioło Z., 1986a, Model przemian struktur przemysłowych, [w:] Rozwój przemysłu i przemiany struktury przestrzenno-gałęziowej województwa bielskiego w latach , red. Z. Zioło, WUS, Bielsko-Biała, s Zioło Z., 1986b, Tarnobrzeski Okręg Siarkowy Założenia metodyczne i metodologiczne opracowania zarysu funkcjonowania obszaru górniczego oraz warunków środowiska przyrodniczego i społeczno-gospodarczego obszaru zalegania złóż, [w:] Prace wykonane w 1986 r. w ramach podprogramu Zasady gospodarowania środowiskiem przyrodniczym na obszarach eksploatacji surowców mineralnych realizowanego w ramach CPBP , red. S. Kozłowski, Instytut Geologiczny, Warszawa. Zioło Z., 1987a, Cele i zadania Sekcji Gospodarki Przestrzennej, Sprawozdania z posiedzeń Komisji Naukowych PAN, Oddział w Krakowie, Komisja Nauk Ekonomicznych, Sekcja Gospodarki Przestrzennej, t. XXIX/2, , styczeń grudzień 1985, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wyd. PAN, s Zioło Z., 1987b, Opracowanie spójnej koncepcji badawczej, sprecyzowanie tematów szczegółowych, diagnoza poszczególnych tematów, Opracowanie założeń nowych zasad dokumentacji obszarów górniczych w zakresie warunków środowiska, warunków społeczno-gospodarczych i przestrzennego zagospodarowania, [w:] Problemy funkcjonowania Tarnobrzeskiego Okręgu Siarkowego, red. Z. Zioło, Baranów Sandomierski, s Zioło Z., 1987c, Próba zarysu teorii struktury przestrzennej przemysłu, Rocznik Naukowo-Dydaktyczny WSP w Krakowie, z. 112, Prace Geograficzne XI, s Zioło Z., 1987d, Sylwetka nauczyciela geografii absolwenta Wyższej Szkoły Pedagogicznej, [w:] Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, s Zioło Z. (red.), 1987a, Geografia przemysłu w akademickim kształceniu nauczycieli, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 14, WSP w Krakowie, ss. 96. Zioło Z., 1988a, Funkcjonowanie i rozwój przedsiębiorstwa przemysłowego w przestrzeni geograficznej, [w:] Zakład przemysłowy w akademickim kształceniu nauczycieli geografii, Materiały i Sprawozdania COMSN, WSP w Krakowie, s

13 32 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych Zioło Z., 1988b, Problematyka modelu funkcjonowania obszaru górniczego, Zeszyty Badań Regionu Tarnobrzeskiego, PAN, O/Kraków, Komisja Nauk Ekonomicznych, Sekcja Gospodarki Przestrzennej, Kraków Tarnobrzeg, s Zioło Z., 1989a, Wpływ zakładu (przedsiębiorstwa) przemysłowego na powstanie i kształtowanie się nowego miasta zarys teoretyczny, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Geographica, 11, Łódź, s Zioło Z., 1989b, Zarys modelu funkcjonowania obszaru górniczego, Gospodarka surowcami mineralnymi, t. 5, z. 2, s Zioło Z., 1990a, Model badania relacji zachodzących między cechami charakteryzującymi aspekt ekonomiczny, ekologiczny, społeczny i organizacyjny w zagłębiach górniczo-przetwórczych, [w:] Funkcjonowanie zagłębi górniczo-przetwórczych z punktu widzenia wymogów ekologicznych, ekonomicznych i społecznych. Materiały sympozjum. PAN Centrum Podstawowych Problemów Gospodarki Surowcami Mineralnymi i Energią, CPB-R nr 1.7 Zwiększenie efektywności pozyskiwania i wykorzystania surowców mineralnych, Kraków, s Zioło Z., 1990b, Problematyka definicji i wyróżniania ośrodków przemysłowych w strukturze przestrzennej, [w:] Problematyka ośrodka przemysłowego w akademickim kształceniu nauczycieli geografii, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN. z. 19, WSP w Krakowie, s Zioło Z., 1990c, Model funkcjonowania ośrodka przemysłowego, [w:] Problematyka ośrodka przemysłowego w akademickim kształceniu nauczycieli geografii, red. Z. Zioło, Materiały i Sprawozdania COMSN, z. 19, WSP w Krakowie, s Zioło Z., 1992a, Model powiązań funkcjonalnych otworowej kopalni siarki w przestrzeni geograficznej, [w:] Stan aktualny i kierunki rozwoju metod otworowych i eksploatacji surowców skalnych, Wydawnictwo Naukowe AGH, Kraków, s Zioło Z., 1992b, Współczesne przesłanki rozwoju geografii przemysłu w warunkach zmieniającego się systemu gospodarowania, [w:] Geografia przemysłu w warunkach nowego gospodarowania, red. Z. Zioło, COMSN, Komisja Geografii Przemysłu PTG, Kraków Warszawa, s Zioło Z., 1993a, Dynamiczny model zmian relacji zachodzących między cechami obszarów górniczych, [w:] Regionalne problemy uprzemysławiania, Materiały i Sprawozdania COMSN, Komisja Geografii Przemysłu PTG, WSP w Krakowie, s Zioło Z., 1993b, The Changes Interactions and Links between a Town and a Big Company in the Transformation of the Polish Economical System, [w:] Urban and Industrial Change in the New Economic Order in the Former Socialist Countries. Conference Łódź, October 11 15, Studia i Materiały 2/93, Łódź, s Zioło Z., 1994a, Model funkcjonowania transportu w układach przestrzennych, Zeszyty Naukowe AE im. K. Adamieckiego nr 135, Transport, Katowice, s Zioło Z., 1994b, Przegląd wybranych metod analizy działalności przedsiębiorstw, [w:] Funkcjonowanie przedsiębiorstw przemysłowych w zmieniających się warunkach gospodarowania, red. Z. Zioło, COMSN, Komisja Geografii Przemysłu PTG, Kraków Warszawa, s Zioło Z., 1994c, Zmiany otoczenia przedsiębiorstw przemysłowych w nowych warunkach gospodarowania, [w:] Funkcjonowanie przedsiębiorstw przemysłowych w zmieniających się warunkach gospodarowania, red. Z. Zioło, COMSN, Komisja Geografii Przemysłu PTG, Kraków Warszawa, s

14 1. Zagadnienia metodologiczne 33 Zioło Z., 1994d, Zmiany roli przestrzeni geograficznej w procesie transformacji systemu gospodarowania, [w:] Zachowania przestrzenne przemysłu w zmieniających się warunkach gospodarowania, red. Z. Zioło, Komisja Geografii Przemysłu PTG, Kraków Warszawa, s Zioło Z., 1995, The Development of the Business Environment in the Cracow Agglomeration, [w:] Socio-Economic Transformation of Old Urban and Industrial Agglomerations in Poland Against the Background of Other East-Central European Countries, Studia i Materiały nr 3/1995,UŁ, Łódź, s Zioło Z., 1996a, Model funkcjonowania przestrzeni geograficznej i jego znaczenie dla gospodarki przestrzennej, [w:] Gospodarka, przestrzeń, środowisko, red. U. Wich, UMCS, pod patronatem Komitetu Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Lublin, s Zioło Z., 1996b, Znaczenie koncepcji regionu dla budowy strategii rozwoju, [w:] Rozwój i restrukturyzacja gospodarki regionalnej, red. Z. Szymla, Akademia Ekonomiczna, Kraków, s Zioło Z., 1996c, Miejsce mezoekonomii w ekonomii, [w:] Rola mezoekonomii w rynkowym systemie zarządzania gospodarką. Księga jubileuszowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowo-dydaktycznej Profesora Józefa Gajdy, Akademia Ekonomiczna, Kraków, s Zioło Z., 1997, Miejsce struktury przestrzennej przemysłu w przestrzeni geograficznej, [w:] Geografia, Człowiek, Gospodarka. Profesorowi Bronisławowi Kortusowi w 70 rocznicę urodzin, Kraków, ss Zioło Z., 1998, Model funkcjonowania rozwoju społeczno-gospodarczego państw Europy Środkowej i Wschodniej, [w:] Problemy transformacji struktur regionalnych w procesie zmian systemu gospodarowania i integracji europejskiej, red. Z. Zioło, Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania z siedzibą w Rzeszowie, Zeszyty Naukowe nr 4, cz. I, s Zioło Z., 1999a, Model funkcjonowania przestrzeni geograficznej jako próba integracji badań geograficznych, [w:] Geografia na przełomie wieków jedność w różnorodności, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa, s Zioło Z., 1999b, Zarys holistycznej koncepcji funkcjonowania regionu miejskiego, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, Oeconomia, vol. XXXII/XXXIII, Lublin, s Zioło Z., 2000, Model funkcjonowania struktury regionalnej, [w:] Uwarunkowania i strategie rozwoju regionalnego w procesach integracji europejskiej, red. Z. Mikołajewicz, Polskie Towarzystwo Ekonomiczne, Uniwersytet Opolski, Komitet Przestrzennego Zagospodarowania Kraju PAN, Wydawnictwo UO, Opole, s Zioło Z., 2001a, Model funkcjonowania regionu lubelskiego, [w:] Ekonomiczne i społeczne problemy słabiej rozwiniętych regionów wschodniego pogranicza Polski w perspektywie integracji z Unią Europejską, red. J. Kurys, Katedra Ekonomii i Zarządzania Gospodarką Politechniki Lubelskiej, IV Wydział Nauk Technicznych Lubelskiego Towarzystwa Naukowego, Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa Oddział w Lublinie, Lublin, s Zioło Z., 2001b, Problematyka oddziaływania: przedsiębiorstwo przemysłowe środowisko geograficzne, [w:] Polska Europa, gospodarka, przemysł, red. J. Rajman, Wydawnictwo Naukowe AP, Kraków, s

15 34 II. Rozwój naukowo-dydaktyczny i problematyka badań geograficznych Zioło Z., 2002, Wpływ procesów transformacji na zachowania się układów subregionalnych, [w:] Transformacja systemowa w Polsce. Ocena i perspektywy, red. Z. Szymla, Akademia Ekonomiczna, Kraków, s Zioło Z., 2003a, Przestrzeń geograficzna jako miejsce realizacji idei ładu przestrzennego, [w:] Społeczno-gospodarcze i przyrodnicze aspekty ładu przestrzennego, red. T. Ślęzak, Z. Zioło, Biuletyn KPZK PAN, z. 205, Warszawa, s Zioło Z., 2003b, Model funkcjonowania układu bipolarnego, [w:] Bipolarny rozwój aglomeracji kierunki rozwoju układów bipolarnych, red. Z. Zioło, Biuletyn KPZK PAN, z. 209, Warszawa, s Zioło Z., 2004, Procesy i modele kształtowania krajowych układów regionalnych, [w:] Procesy i kierunki przemian gospodarczych w Polsce w okresie transformacji, red. Z. Mikołajewicz, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Opolskiego, Ekonomia 28, Opole, s Zioło Z., 2005, Model kształtowania układów przestrzennych, [w:] Studia regionalne w Polsce teoria, polityka, projektowanie. Publikacja Jubileuszowa dedykowana profesorowi Andrzejowi Klasikowi, red. F. Kuźnik, Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej im. K. Adamieckiego, Katowice, s Zioło Z., 2007a, Zarys bilansu powiązań przestrzennych przemysłu, [w:] Rola geografii społeczno-ekonomicznej w badaniach regionalnych. Nauki geograficzne w badaniach regionalnych, t. II, red. I. Kiniorska, S. Sala, Instytut Geografii Akademii Świętokrzyskiej im. J. Kochanowskiego, Kielce s Zioło Z., 2007b, Zarys koncepcji budowy teorii struktury przestrzennej przemysłu, [w:] Problematyka XXII Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej nt. Problemy metodologiczne geografii przemysłu, red. Z. Zioło, M. Borowiec, PTG Komisja Geografii Przemysłu, Akademia Pedagogiczna im. KEN w Krakowie, Instytut Geografii, Zakład Przedsiębiorczości i Przestrzennego Zagospodarowania, Warszawa Kraków, s Zioło Z., 2008a, Miejsce przestrzeni rolniczej w strukturze przestrzeni geograficznej, [w:] Gospodarka przestrzenna w strefie kontinuum miejsko-wiejskiego w Polsce, red. A. Jezierska-Thole, L. Kozłowski, Wydawnictwo UMK, Toruń, s Zioło Z., 2008b, Problemy badawcze struktury przestrzennej przemysłu, [w:] Problematyka badawcza geografii przemysłu, red. Z. Zioło, T. Rachwał, Prace Komisji Geografii Przemysłu PTG, nr 11, Warszawa Kraków, s Zioło Z., 2009, Model badań procesu transformacji elementów przestrzeni geograficznej, [w:] Współczesne problemy przemian strukturalnych przestrzeni geograficznej Profesorowi Eugeniuszowi Rydzowi w 70. rocznicę urodzin, red. I. Jażewicz, Akademia Pomorska, Słupsk, s Zioło Z., Fajferek A., Szymla Z., Zioło I., Szeja J., Kusak M. 1991, Założenia dalszego rozwoju Zagłębia Siarkowego w dostosowaniu do wymogów poprawy jakości życia i jego sprawniejszego funkcjonowania, Zeszyty Badań Regionu Tarnobrzeskiego, z. 3, O/PAN w Krakowie, s