|
|
- Wacław Sadowski
- 6 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1
2 TU: przeczytasz ciekawe artykuły skorzystasz z Leksykonu biznesu skorzystasz ze słownika Pol.-ang, dowiesz się jakie są nowości, bestsellery, zapowiedzi.
3
4 Projekt okładki Aleksandra Olszewska Redakcja: Leszek Plak Copyright by Wydawnictwo Placet 2009 Wydanie ebook 2016 Wydawca: Wydawnictwo PLACET ul. Mickiewicza 18a/ Warszawa tel.: (0-22) Wszelkie prawa zastrzeżone. Publikacja ani jej części nie mogą być w żadnej formie i za pomocą jakichkolwiek środków technicznych reprodukowane bez zgody właściciela copyright. ISBN Warszawa 2016 Skład i łamanie: PLACET Druk i oprawa:.
5 Spis treści Od autora...11 BLOK TEMATYCZNY 1. RYNEK, SEGMENTY RYNKU Definicje rynku Struktura przedmiotowa rynku (zakres przedmiotowy) Podmioty rynku Struktura podmiotowa rynku towarowego (zakres podmiotowy) Ile podmiotów działa na rynku środków produkcji? Warunki funkcjonowania rynku Segment rynku Segmentacja rynku kryteria segmentacji Równowaga rynkowa Gospodarka rynkowa Rynek dóbr konsumpcji i środków produkcji różnice i podobieństwa Rynek dostawcy i rynek nabywcy Nisza (luka) rynkowa B2B... 31' BLOK TEMATYCZNY 2. Towar Definicje towaru Klasyfikacje towarów na rynku Towary konsumpcyjne Towary środki produkcji Towary pierwszej potrzeby Towary o zróżnicowanym przeznaczeniu Towary impulsowe Towary strategiczne BLOK TEMATYCZNY 3. Popyt i podaż Popyt na towary Paradoks Veblena Prawo Engla Podaż towarów Popyt potencjalny i rzeczywisty (realny) Bariera popytu Hierarchia potrzeb Hierarchia potrzeb A. H. Maslowa Hierarchia potrzeb R. A. Webbera Fundusz swobodnej decyzji Popyt technicznie zdeterminowany na środki produkcji Reglamentacja towarów BLOK TEMATYCZNY 4. Marketing Historia rozwoju marketingu Definicje marketingu Marketingowe otoczenie przedsiębiorstwa Otoczenie przedsiębiorstwa ogólna charakterystyka Bliskie otoczenie przedsiębiorstwa Dalekie otoczenie przedsiębiorstwa Marketing polityczny i społeczny Marketing wewnętrzny Marketing partnerski... 62
6 Marketing bezpośredni Marketing środków produkcji Marketing-mix Marketing i logistyka związki i zależności Marketing oświecony Marketing organizacji non profit Etyka marketingu Innowacje w marketingu Marketing międzynarodowy Antymarketing Orientacja marketingowa Marketing interaktywny BLOK TEMATYCZNY 5. Zakres, funkcje i cele marketingu w przedsiębiorstwie Standardowy zakres marketingu Organizacja dostaw dodatkowy obszar marketingu środków produkcji Funkcje marketingu BLOK TEMATYCZNY 6. Konkurencja Konkurencja ogólna charakterystyka Rodzaje konkurencji Konkurencja cenowa Konkurencja jakościowa Analiza konkurencji Ochrona przed nieuczciwą konkurencją i ograniczaniem konkurencji BLOK TEMATYCZNY 7. Produkt Charakterystyka i definicje produktu Jak powstaje produkt? Kiedy produkt staje się towarem? Cykl życia produktu na rynku Produkt gotowy a półfabrykat Pozycjonowanie produktów BLOK TEMATYCZNY 8. Cena Definicje ceny produktu (towaru) Tworzenie cen Specyfika ustalania cen na rynku środków produkcji Cena a wartość towaru Cena równowagi Cena zbytu (cena producenta) Cena hurtowa cena detaliczna Cena loco, cena franco Marże i prowizje Rabat Bonifikata Skaning Polityka cen Strategie cenowe Strategia zbierania śmietanki Elastyczność cenowa popytu BLOK TEMATYCZNY 9. Dystrybucja towarów Dystrybucja towarów definicje Podstawowe kanały dystrybucji Dystrybucja z udziałem pośredników Dealer Ograniczenia suwerenności wyboru sposobu dystrybucji
7 Giełdy i aukcje Giełdy i aukcje ogólna charakterystyka Giełdy i aukcje rodzaje transakcji Giełdy i aukcje realia organizacyjne w Polsce Kooperacja przemysłowa specyficzna forma obrotu towarowego Franchising Leasing Przetarg Dystrybucja przez Internet Dystrybucja przez Internet źródła informacji Dystrybucja przez Internet wybór dostawcy Dystrybucja przez Internet zakup towaru Akwizytor (akwizycja) Substytucja towarów w procesie dystrybucji Substytut towarowy ogólna charakterystyka Substytucja techniczna Substytucja użytkowa Negocjacje Negocjacje w obrocie towarowym zdefiniowanie pojęcia Negocjacje sposób prowadzenia Monopol Przyczyny powstawania monopoli Oligopol Czy istnieją dobre monopole? Monopole ograniczenia powstawania i działalności Monopson BLOK TEMATYCZNY 10. Reklama podstawowa forma promocji Definicje reklamy Rodzaje (klasyfikacje) reklamy Etapy tworzenia reklamy Nośniki reklamy Adresaci reklamy Oddziaływanie reklamy na potencjalnego nabywcę Mailing Slogan reklamowy Spot reklamowy Reklama nieuczciwa DAGMAR metoda badań skuteczności reklamy ECR Efficient Consumer Response CRM Customer Relationship Management BLOK TEMATYCZNY 11. Inne formy promocji Sprzedaż osobista Targi i wystawy Katalogi i informatory Sponsoring Lobbing Lobbing a korupcja Marka Marka indywidualna i rodzinna Branding Logo znak firmowy znak towarowy Public relations Merchandising Opakowanie Rodzaje opakowań Klasyfikacja opakowań Opakowania jako nośniki reklamy
8 Kod kreskowy QR Code BLOK TEMATYCZNY 12. Marketingowe badania rynku Badania marketingowe ogólna charakterystyka i niezbędny zakres Badania rynku Badania popytu Badania konkurencji Badania pozycji rynkowej Prognozowanie popytu Klasyfikacja nabywców według metody ABC Badania głębinowe Techniki projekcyjne Analiza portfelowa Analiza SWOT Macierz H. I. Ansoffa Analiza kluczowych czynników sukcesu Źródła informacji do badań marketingowych Metoda delficka i burza mózgów BLOK TEMATYCZNY 13. Marketing i logistyka związki i zależności Czym jest logistyka? Definicje logistyki Zakres logistyki Proste łańcuchy (przepływy) logistyczne Skomplikowane (łańcuchy) przepływy logistyczne Magazyny usługowe scentralizowane usługi logistyczne Przesłanki tworzenia modelu logistycznego Strategie logistyczne Przepływy informacji marketingowych i logistycznych w przedsiębiorstwie Marketing i logistyka sprzężenia zwrotne Czy istnieje marketing bez logistyki? Czy istnieje logistyka bez marketingu? Logistyka marketingowa BLOK TEMATYCZNY 14. Zarządzanie marketingowe i marketingowo-logistyczne Zarządzanie marketingowe definicja Zarządzanie marketingowo-logistyczne definicja Planowanie marketingowe i marketingowo-logistyczne Krótkookresowe planowanie marketingowe i marketingowo-logistyczne Strategiczne planowanie marketingowe i marketingowo-logistyczne Kolejność i zakres działań planistycznych w planowaniu strategicznym Opracowanie formalne strategicznego planu marketingowego Misja przedsiębiorstwa Zarządzanie marketingiem i zarządzanie logistyką w przedsiębiorstwie System informacji marketingowej (SIM) BLOK TEMATYCZNY 15. Marketing zakupów Ogólna charakterystyka marketingu zakupów Definicje marketingu zakupów Zadania marketingu zakupów Marketing zakupów wpływ nabywcy na działania dostawcy Wybór źródła zakupu podstawowe kryteria Wybór źródła zakupu najprostsze metody Ograniczenia możliwości wyboru dostawcy środków produkcji Marketing zakupów rodzaje zakupów środków produkcji Zarządzanie marketingiem zakupów w przedsiębiorstwie Organizacja zakupów w przedsiębiorstwie produkcyjnym Organizacja zakupów rozwiązania historyczne
9 Organizacja zakupów rozwiązania w latach Organizacja zakupów inwestycyjnych MRP (Material requirements planning) BLOK TEMATYCZNY 16. Strategie marketingowe Charakterystyka i definicje strategii marketingowych Zakres merytoryczny strategii marketingowych Podstawy analityczne strategii marketingowych Podstawowe (normatywne) strategie marketingowe Cele i najczęściej spotykane nazwy strategii marketingowych BLOK TEMATYCZNY 17. Zachowania rynkowe i ochrona nabywcy Konsumpcja Zachowanie konsumenta Konsumeryzm Zachowanie nabywcy instytucjonalnego BLOK TEMATYCZNY 18. Znaczenie zapasów Czy zapasy są potrzebne? Lokalizacja zapasów w procesie produkcji i dystrybucji Klasyfikacja zapasów w przedsiębiorstwach Zależność poziomu zapasów od cykli i punktualności dostaw Dostawy dokładnie na czas (just in time) BLOK TEMATYCZNY 19. Marketing w nowych koncepcjach zarządzania Zarządzanie a marketing Reeingineering czyli zarządzanie procesowe Zarządzanie wiedzą menedżerską Organizacje samouczące i samorekonstruujące TQM Total Quality Management Lean management Strategia inwestowania Strategia zachowania ciągłości operacji biznesowych Benchmarking CSR Corporate Social Responsibility Marketing a teoria chaosu BLOK TEMATYCZNY 20 Organizacja marketingu w przedsiębiorstwie Kto odpowiada za prawidłowy marketing w przedsiębiorstwie? Umiejscowienie i organizacja komórek marketingu w przedsiębiorstwie Podstawowe zadania komórek marketingu w przedsiębiorstwie Menedżer marketingu (Marketing manager) Alfabetyczny spis tematów...330
10 Czytasz książkę:
11 Od autora Podejmowanie wysiłku napisania książki akademickiej na temat podstaw marketingu wtedy, gdy na rynku księgarskim jest dostępnych ( r.) kilkadziesiąt tytułów poświęconych tej tematyce, wydaje się zadaniem syzyfowym. W licznych dyskusjach ze studentami zwłaszcza studiów niestacjonarnych odniosłem jednak wrażenie, że odczuwają oni brak pozycji, której nie muszą studiować od początku do końca, w której względnie szybko znaleźć mogą wyjaśnienie konkretnego tematu i informacje o źródłach umożliwiających ewentualne dalsze poszukiwania odpowiedzi na gnębiące ich pytanie. Pracujący już studenci studiów niestacjonarnych mają bowiem najczęściej własne obserwacje i doświadczenia, m.in. z dziedziny marketingu. Selektywnie poszukują więc wyjaśnień uzupełniających ich zasoby wiedzy, dotyczących tych zagadnień, pojęć czy instrumentów, które nie są im znane, lub co do których mają wątpliwości. Na polskim rynku księgarskim w latach 90. ubiegłego wieku było kilka pozycji odpowiadających takiemu zapotrzebowaniu, mających z reguły charakter encyklopedii, potwierdzany także ich tytułami 1. Mimo upływu czasu, powodującego częściową dezaktualizację tych pozycji, nie było moim zamiarem powtarzanie zastosowanej w nich formy prezentacji tematu. Intencją było natomiast opracowanie książki, w której: zastosowany jest podział problematyki marketingu na bloki tematyczne, najczęściej występujące w procesie dydaktycznym na studiach wyższych; w każdym bloku ujęte są zazębiające się tematy, łącznie pozwalające na opanowanie podstaw wiedzy z danego obszaru; każdy bardziej skomplikowany temat zawierać będzie nie tylko encyklopedyczny skrót jego treści, ale niekiedy także bardziej rozwinięte informacje i w miarę możliwości komentarze i wątpliwości autora oraz syntezę ew. kontrowersyjnych poglądów innych autorów; tym samym znacznie szerzej omówione są tematy, stanowiące z reguły zasadniczą kanwę wykładów z podstaw marketingu, a bardziej syntetycznie takie, które zawierają uzupełniające informacje; 1 Największą popularnością cieszyły się: Sztucki T., Encyklopedia marketingu, wydana w 1998 r. przez Agencję Wydawniczą PLACET oraz Leksykon marketingu autorstwa zespołu pracowników Akademii Ekonomicznej w Krakowie pod redakcją naukową J. Altkorna i T. Kramera, wydany przez PWE w Warszawie, także w 1998 r.
12 12 świadomie unika się trudnych, naukowych form narracji, starając się zachować niezbędny dystans zarówno do omawianych problemów, jak i poglądów klasyków, wykorzystując znowu w miarę możliwości poczucie humoru Czytelników. na końcu każdego bloku tematycznego wskazano pozycje literatury zawierające rozbudowane informacje dla tego bloku, dostępne na polskim rynku księgarskim i opublikowane w języku polskim; w tych pozycjach są liczne odniesienia do literatury anglo- i niemieckojęzycznej, które bardziej wnikliwi studenci mogą znaleźć w bibliotekach. Na początku książki umieszczono spis treści według bloków tematycznych i merytorycznego układu tematów zgodny z najczęściej spotykanymi programami dydaktycznymi. Na końcu spis tematów w układzie alfabetycznym. Celowo używam określenia tematów, a nie haseł. Książka ta mimo pewnych podobieństw nie jest encyklopedią. Jest podręcznikiem, którego forma ma ułatwić użytkownikom nie tylko kompleksowe, ale także odcinkowe przyswajanie podstaw wiedzy marketingowej. Mam nadzieję, że te założenia w znacznym stopniu udało mi się zrealizować. Ocenią to Czytelnicy. Mam też nadzieję, że zechcą wybaczyć mi nieuchronne, przy takiej koncepcji książki, uproszczenia i powtórzenia tematyczne, występujące zarówno między niektórymi blokami tematycznymi, jak i wewnątrz tych bloków. Warszawa, grudzień 2008 r.
13 1 Rynek, Segmenty rynku 1.1. Definicje rynku Tradycyjnie pod pojęciem rynku rozumiano miejsce, gdzie spotykali się sprzedający i kupujący, celem wymiany posiadanych dóbr. Wymiana ta mogła odbywać się na zasadzie towar za towar, albo jak współcześnie na każdym lokalnym bazarze z pomocą jednego towaru uznawanego za miernik wartości (np. złota, srebra, skór). Dzisiaj jest to pieniądz, który z ekonomicznego punktu widzenia jest także towarem. Ale, np. w obozach jenieckich w czasie II Wojny Światowej miernikiem były najczęściej papierosy, w których wyceniano wartość innych towarów na wewnętrznym rynku (np. bochenek chleba = 10 papierosów). W miarę cywilizacyjnego rozwoju rozszerzało się także pojęcie rynku. Zamiast wyznaczonego czy przypadkowego miejsca (rynku, targu) zaczęto rozróżniać rynek lokalny, krajowy, europejski, światowy, a także dzielić na branże jakie obejmuje, np. rynek mieszkań, samochodów, określonych produktów spożywczych. Stopniowo też wszystkie definicje zmierzały do uznania, że rynek to zespół wszystkich kupujących i sprzedających, których decyzje nawzajem od siebie uzależnione kształtują podaż, popyt i określają poziom cen [6]. Decyzje te to transakcje kupna sprzedaży (w różnych formach prawnych), w wyniku których towar zmienia właściciela. Definicje rynku formułowane w podręcznikach są przekształcane i zawierają zróżnicowane akcenty, ale merytorycznie są zbliżone. Dla porów-
14 14 nania przytoczmy jeszcze jedną: Rynek to zespół warunków, które doprowadzają do kontaktu między kupującymi i sprzedającymi w procesie wymiany dóbr i usług [1, s. 76] Struktura przedmiotowa rynku (zakres przedmiotowy) Na rysunku 1 zaprezentowano podział (segmentację) rynku na podstawowe grupy dóbr i usług występujące na dwóch zasadniczych makrosegmentach rynku czyli rynkach dóbr konsumpcji i dóbr produkcyjnych. Trzeba jednak pamiętać, że podział ten nie jest w pełni precyzyjny. Mamy bowiem na rynku liczne towary, których przeznaczenie nie jest całkowicie technicznie zdeterminowane, tylko zależy od woli nabywcy. Nazywa się je często towarami o dualnym przeznaczeniu. Typowym przykładem jest samochód osobowy, który dla przeciętnego nabywcy jest dobrem konsumpcyjnym ułatwiającym czy uprzyjemniającym codzienne życie. Ale właściciel może w każdej chwili uznać, że zostaje taksówkarzem i zmienia przeznaczenie samochodu. Staje się on od tej chwili jego środkiem produkcji w tym przypadku podstawowym narzędziem pracy. Dualny charakter wielu towarów ujawnia się jednak najczęściej już z chwilą ich nabycia przez określone podmioty rynku. Mąka i cukier są dla przeciętnego konsumenta artykułami konsumpcyjnymi, ale piekarz kupuje je z założeniem, że są środkami produkcji, z których wytwarzać będzie chleb, bułki i ciasta. Zresztą cały przemysł spożywczy przetwarza podstawowe produkty rolnictwa w postaci naturalnej traktowane jako artykuły konsumpcyjne (zboża, jarzyny, owoce), także w artykuły konsumpcyjne o wyższym stopniu przetworzenia. Produkty rolnictwa są więc dla tego przemysłu środkami produkcji, z których wytwarza na przykład makarony, frytki, soki, napoje alkoholowe, gotowe zestawy obiadowe, itp. W ten sposób doszliśmy do pojęcia podmiotu rynku, które jest szerzej omówione w następnym (1.3) bloku tematycznym.
15 15 Rysunek 1. Zakres przedmiotowy rynku towarowego Źródło: opracowanie własne
16 Podmioty rynku Podmiotem rynku jest każda osoba fizyczna lub prawna (przedsiębiorstwo, jednostka administracji, szpital, organizacja społeczna, jednostka wojska, policji, straży pożarnej), która chce i może uczestniczyć w procesach rynkowych, która zatem oferuje towar (reprezentuje podaż), lub chce go kupić (reprezentuje popyt). W różnych fazach i na różnych rynkach może zresztą występować w obu tych rolach. Każde przedsiębiorstwo wytwórcze kupuje środki produkcji i jednocześnie sprzedaje swoje produkty. Niemal każdy indywidualny konsument kupuje okresowo telewizor czy samochód, ale także okresowo próbuje sprzedać dotychczas używany Struktura podmiotowa rynku towarowego (zakres podmiotowy) Podmiotami rynku towarowego są przede wszystkim konsumenci indywidualni i zbiorowi kupujący dobra konsumpcyjne dla własnego użytku lub dla spożycia, ale także producenci tych dóbr i pośrednicy handlowi specjalizujący się w handlu nimi, lub traktujący je jako część swego asortymentu towarowego. W obrocie towarowym dobrami produkcyjnymi (środkami produkcji) uczestniczą ich producenci, pośrednicy handlowi oraz końcowi odbiorcy, którzy w większości są producentami dóbr materialnych (produkcyjnych i konsumpcyjnych) o wyższym stopniu przetworzenia, lub usług. Końcowymi nabywcami dóbr produkcyjnych są także wszelkie jednostki nieprodukcyjne, które działają w sferze administracji, obrony narodowej, ochrony bezpieczeństwa obywateli, ochrony zdrowia, kultury, sportu, oświaty, itd., i które pewne ilości dóbr produkcyjnych zwłaszcza szeroko rozumianych materiałów muszą kupować i zużywać w swej działalności (np. papier i materiały piśmienne, komputery i ich oprogramowanie, materiały elektrotechniczne, materiały budowlane niezbędne do przeprowadzenia remontów, paliwa stałe, gazowe i płynne, itp.).
17 17 Rysunek 2. Podstawowe grupy podmiotów rynku towarowego Źródło: opracowanie własne Rysunek 2 ilustruje zakres podmiotowy rynku towarowego, ale z uwagi na konieczne w takiej prezentacji uproszczenia, wymaga kilku dodatkowych komentarzy. Konsumenci są końcową i liczbowo największą grupą podmiotów rynku. Można wyodrębniać różne grupy konsumentów (patrz hasło: segmentacja rynku). Na rysunku 2 zastosowano podział według grup wiekowych, gdyż struktura popytu na towary zmienia się znacznie wraz z wiekiem po-
18 18 tencjalnych nabywców. Ale, zależnie od potrzeb, można uznać za bardziej wskazany, np. podział według płci, wykształcenia, zawodów a nawet wyznawanej religii (np. przy próbach analiz popytu na dewocjonalia albo uczestniczenia w wycieczkach zagranicznych o charakterze pielgrzymek). Grupa podmiotów instytucjonalnych wymaga liczniejszych komentarzy. Właściwie wszyscy producenci dostawcy dóbr do konsumpcji i dla produkcji, są jednocześnie ich odbiorcami. Nawet przedsiębiorstwo wydobywające surowce mineralne (węgiel, ropę naftową, rudy) musi kupować maszyny i urządzenia produkcyjne, narzędzia, odzież ochronną i roboczą, materiały pozwalające na utrzymanie ruchu. Każde przedsiębiorstwo przemysłu przetwórczego musi kupować znacznie więcej pozycji surowców i materiałów, z których wytwarza swój wyrób gotowy. Wyrób ten może być produktem ostatecznie ukształtowanym i sprzedawanym już tylko końcowym użytkownikom, ale może być też kolejnym materiałem (półfabrykatem), wprawdzie o wyższym stopniu przetworzenia, ale nadal przeznaczonym do produkcji bardziej skomplikowanych wyrobów u kolejnych odbiorców. Łańcuchy logistyczne na rynku dóbr produkcyjnych i w ich powiązaniu z rynkiem dóbr konsumpcji są niejednokrotnie bardzo długie, sięgające nawet dwudziestu ogniw. Ruda miedzi, zanim stanie się częścią samochodu osobowego czy ciężarowego w formie, np. kabla wysokiego napięcia, musi przejść przez czternaście faz produkcyjnych 2 i przybierać formy coraz wyżej przetworzonego towaru (rudy, miedzi we wlewkach, walcówki, drutu, linki, linki powlekanej, kabla, wiązki kablowej) aż do momentu, w którym zostanie kupiona przez fabrykę samochodów i nabywcę samochodu. Drugą grupę podmiotów instytucjonalnych, na którą warto zwrócić uwagę, występujących na rynku zarówno dóbr konsumpcyjnych jak i produkcyjnych ale już tylko jako nabywcy 3 są jednostki mundurowe wojsko, policja i wszelkie służby specjalne, straże miejskie, straż pożarna, poczta, służba celna i więziennictwo. Poza urządzeniami stanowiącymi dla tych służb podstawowe środki pracy (np. wozy bojowe z wyposażeniem dla straży pożarnych, uzbrojenie dla wojska, umundurowanie) i podstawowe 2 Według badań rynku dóbr produkcyjnych przeprowadzonych w ramach projektu badawczego KBN 1 HO1D 01115, których wyniki przedstawiono w książce: Wojciechowski T., Marketing dóbr produkcyjnych, Wyższa Szkoła Zarządzania i Marketingu w Warszawie, Warszawa Z wyjątkiem sprzedaży wycofanych z eksploatacji urządzeń lub nadwyżek (nadmiernych zapasów) materiałów lub artykułów spożywczych.
19 19 materiały (środki gaśnicze, amunicja, materiały wybuchowe), kupują one wiele powszechnie używanych surowców i materiałów, potrzebnych dla celów pomocniczych i utrzymania sprawności jednostek. Są to więc, m.in. także materiały budowlane, elektrotechniczne, armatura i sanitaria, tkaniny. Ich udział w obrocie dobrami produkcyjnymi w Polsce w ostatnich latach wyraźnie wzrasta, m.in. w związku z modernizacją armii konieczną z racji jej włączenia do struktur NATO. Trzecią grupą podmiotów dokonujących zakupów na rynku głównie dóbr produkcyjnych są jednostki kultury i oświaty. Są to więc teatry, producenci filmów, kina, muzea, ośrodki kultury, szkoły wszystkich szczebli i rodzajów, instytuty i ośrodki badawcze oraz gospodarstwa pomocnicze organizacji społecznych i religijnych. Do tej grupy trzeba też zaliczyć kościoły wszystkich wyznań (m.in. budowa systemem gospodarczym, remonty, eksploatacja budynków). Zwłaszcza teatry i producenci filmów, w których narzędziami pracy są niejednokrotnie bardzo kosztowne dekoracje i stroje, wydają poważne kwoty na ich zakup lub materiały do ich produkcji we własnym zakresie, oraz utrzymują wysokie (relatywnie do przemysłu) zapasy tych dóbr. Umownie do tej grupy można też zaliczyć kluby sportowe, których majątek i wydatki nieustannie rosną, obejmując, m.in. także kosztowną budowę obiektów sportowych. Kolejną grupą podmiotów są jednostki służby zdrowia, a więc przede wszystkim szpitale, ośrodki zdrowia, pogotowia, przychodnie specjalistyczne oraz lekarze (a także weterynarze) i stomatolodzy prowadzący prywatną praktykę. Zakupują oni sprzęt medyczny, materiały opatrunkowe, leki a także jak wszystkie wymienione dotychczas podmioty materiały związane z eksploatacją budynków, pomieszczeń i urządzeń. Udział tej grupy szacuję na 4% wartości obrotu, z minimalną tendencją wzrostu. Wreszcie relatywnie liczną grupą są jednostki rządowej i samorządowej administracji wszystkich szczebli od gminy i powiatu po kancelarie premiera i prezydenta. Grupa ta obejmuje także jednostki wspomagające i gospodarstwa pomocnicze, służby nadzoru lasów i ochrony przyrody, geodetów. Umownie zaliczam do niej także jednostki (przedsiębiorstwa) infrastruktury komunikacyjnej państwa (PKP, zarządy dróg, przedsiębiorstwa telekomunikacji, pocztę). Za jej część uznaję również sądy, kancelarie adwokackie i notarialne a także banki. Udział tej grupy szacuję na 4 5% choć, zapewne, może on okresowo wzrosnąć, w związku z przygotowaniami do mistrzostw EURO 2012.
20 20 Ostatnią chociaż nie najmniej ważną grupą są przedsiębiorstwa handlowe prowadzące handel dobrami konsumpcyjnymi i produkcyjnymi. Kupują one środki produkcji poczynając od materiałów związanych z inwestycjami budowlanymi i remontami, przez szeroką gamę produktów służących technice magazynowania i sprzedaży aż do sieci komputerowych pozwalających na ewidencję i logistyczną kontrolę przepływu towarów. Koszty materiałowe utrzymania i funkcjonowania wielkich obiektów handlowych (supermarketów) są nieporównywalne do analogicznych kosztów w małych, kilkuosobowych sklepach i hurtowniach, do jakich byliśmy w Polsce przyzwyczajeni jeszcze w latach 80. Do tej grupy nabywców dóbr produkcyjnych trzeba też zaliczyć przedsiębiorstwa gastronomiczne, hotele, organizatorów turystyki oraz producentów innych rodzajów usług dla ludności, jak np.: pralnie, wypożyczalnie, taksówki, itp. Szacuję, że udział tej grupy w obrocie środkami produkcji w Polsce wynosi ok. 5% oczywiście nie licząc obrotu dokonywanego przez jednostki handlujące tymi środkami, dla których nie są one materiałami lub środkami trwałymi, tylko towarami. Pośrednictwo w handlu dobrami produkcyjnymi jest mniej rozbudowane niż handlu dobrami konsumpcji. Wynika to z innej struktury obrotu towarowego, w której przeważa obrót bezpośredni między podmiotami o charakterze produkcyjnym. Działające na tym rynku firmy handlowe dają się natomiast dość wyraźnie zakwalifikować do jednej z trzech wymienionych w rysunku 2 grup: pośredników dealerów, często organizujących formalnie transakcje, ale nieuczestniczących w fizycznym transferze dóbr, wyspecjalizowanych branżowo np. w handlu hutniczymi wyrobami walcowanymi, materiałami budowlanymi, drewnem; hurtowni, nierezygnujących także z transakcji półhurtowych i detalicznych oraz placówek handlu hurtowego i detalicznego o wielobranżowym profilu, którego część stanowią określone dobra produkcyjne. W tych ostatnich np. w wielu supermarketach widoczne jest także adresowe profilowanie asortymentu, obejmującego, m.in. artykuły o dualnym przeznaczeniu, a więc takie, które przez określonego nabywcę mogą być traktowane zarówno jako dobro konsumpcyjne jak i produkcyjne. Zwiększa to znacznie krąg potencjalnych nabywców. Specyficznym rodzajem pośredników są także giełdy towarowe, na których dokonuje się zróżnicowanych transakcji sprzedaży zakupu niektórych dóbr produkcyjnych, zwłaszcza surowców (patrz temat 9.6).
21 1.5. Ile podmiotów działa na rynku środków produkcji? Liczba podmiotów działających na tym rynku jako producenci sprzedawcy, kupcy i nabywcy jest zdecydowanie mniejsza niż na rynku dóbr konsumpcji, na którym praktycznie wszyscy obywatele poza małymi dziećmi są także uczestnikami procesów rynkowych. Według szacunków dokonanych na podstawie danych GUS łączna liczba podmiotów działających na rynku dóbr produkcyjnych nie przekracza (2008 r.) 3. milionów z których tylko ok. 400 tys. (przemysł i budownictwo) ma dla funkcjonowania tego rynku istotne znaczenie i notuje obroty o decydującej wartości. Łączna liczba podmiotów występujących na tym rynku jest więc (w przybliżeniu) dziesięciokrotnie mniejsza niż na rynku dóbr konsumpcji. Szacunki te oparte są na założeniu, że nawet małe gospodarstwa rolne, gabinety lekarskie, kancelarie adwokackie, itp. są mikroprzedsiębiorstwami, w których zakup maszyny, nawozów, paliwa, komputera czy drukarki jest elementem kosztów wytworzenia produktu materialnego lub usługi i nie może (względnie nie powinien) być traktowany jako konsumpcja. W procesie obrotu towarowego rozróżnienie to ma nie tylko znaczenie teoretyczne, ale pociąga za sobą określone skutki porządkowo-formalne (np. konieczność wystawiania faktur) i podatkowe. Zarówno liczba podmiotów działających na tym rynku, jak i ich udział w obrocie zmienia się nieustannie, choć w długich okresach zachowywane są (w przybliżeniu) przedstawione proporcje. Zmiany te mają przede wszystkim związek z dzieleniem i łączeniem przedsiębiorstw, upadłościami i tworzeniem nowych jednostek, transformacją własnościową i branżową oraz ogólną restrukturyzacją gospodarki. Nie wykluczam, że postępujące na całym świecie procesy globalizacji polegające na koncentracji kapitału, jak i na tworzeniu coraz większych międzynarodowych przedsiębiorstw i holdingów, powodować będą ewidencyjne zmniejszanie liczby samodzielnych podmiotów działających na rynku dóbr produkcyjnych. O wyborze miejsca produkcji nie decydują już tak bardzo, jak do niedawna takie czynniki, jak możliwość zaopatrzenia w surowce czy dostęp do zasobów taniej
22 22 siły roboczej. Firmy międzynarodowe lokują swoje inwestycje wszędzie tam, gdzie mogą osiągnąć duże zyski [4, s. 23]. Aczkolwiek decydujące na tym rynku są podmioty produkujące dobra materialne, to jednak nie trzeba lekceważyć pozostałych. Udział, np. wojska w popycie na środki produkcji może wzrosnąć poważnie w każdej chwili w wyniku militarnego zagrożenia kraju, a straży pożarnej z racji katastrofalnej suszy i wzrostu liczby pożarów lub wyjątkowo rozległej powodzi i silnych wiatrów czego przykłady mieliśmy w Polsce w latach a także Warsztaty zakładów penitencjarnych wytwarzające wiele prostych produktów nieustannie zwiększają swój udział w zakupach środków produkcji, gdyż wzrasta znaczenie resocjalizacji przez pracę. Ich pozycja na tym rynku nigdy nie będzie istotna, ale jest to już licząca się, w niektórych segmentach przedmiotowych, grupa odbiorców i zarazem częściowo dostawców środków produkcji Warunki funkcjonowania rynku Aby rynek mógł funkcjonować potrzebny jest towar którego istotę wyjaśniamy w odrębnym punkcie co najmniej kilku oferentów proponujących nabywcom taki sam lub w pełni substytucyjny asortyment, co najmniej kilku potencjalnych nabywców zainteresowanych tym towarem, stwarzających wspólnie warunki konkurencji oraz cena towaru wyrażona w uznanym powszechnie lub uznanym przez uczestników transakcji mierniku wartości. Jeśli którykolwiek z tych warunków nie jest spełniony rynek nie działa lub mechanizm rynkowy działa ułomnie. Jeśli więc, na przykład, na danym rynku występuje tylko jeden dostawca, wówczas nie ma konkurencji i zajmuje on pozycję monopolistyczną. Może dyktować warunki, (jakość, ceny, terminy dostaw, itd.) potencjalnym nabywcom. Mówi się wówczas o rynku monopolistycznym lub rynku dostawcy. Jeśli zainteresowanie danym towarem wykazuje tylko jeden nabywca nawet, jeśli jest gotów wykupić całą produkcję wówczas rynek (mechanizm rynkowy) również nie działa, nabywca zajmuje pozycję monopsoniczną i jest w stanie dyktować warunki dostawcom.
23 Segment rynku Segment rynku to względnie jednorodna grupa nabywców, których popyt na towary jest podobny (segment podmiotowy), lub też względnie jednorodna grupa towarów, w której występują istotne możliwości substytucji (segment przedmiotowy). Najczęściej spotykane w analizach marketingowych segmenty podmiotowe to podziały demograficzne potencjalnych konsumentów według grup wiekowych, płci, statusu rodzinnego, wysokości dochodów, źródeł dochodów, a nawet orientacji seksualnej. Segmenty potencjalnych nabywców środków produkcji, to najczęściej wielkość przedsiębiorstw pod względem liczebności zatrudnienia, wartości produkcji, rodzajów produkcji. Dla niektórych analiz także w tej książce wykorzystywane są podziały na przedmiotowe makrosegmenty rynku, takie jak dobra konsumpcji i środki produkcji lub wyodrębnianie w segmencie dóbr konsumpcyjnych, np. artykułów bezpośredniego spożycia i długotrwałego użytku. W większości analiz dla celów marketingowych segmenty przedmiotowe pokrywają się jednak z grupami towarowymi według statystycznego wykazu wyrobów. Szczegółowość podziału jest zależna od celów analizy. Można więc, na przykład, analizować rynek obuwia damskiego, ale też można próbować podzielić go na grupy wymiarowe. Można analizować łącznie cały rynek napojów chłodzących, ale z reguły wymaga on analizy według grup marek (firm) oferujących napoje o zbliżonej jakości (np. Coca Cola, Pepsi Cola, Fanta) lub nawet analizy rynku każdej z tych firm. Na rynku środków produkcji, na którym występują znaczne różnice w wielkościach i częstotliwości powtarzalnych zakupów surowców, materiałów i podzespołów przez kooperujące przedsiębiorstwa, pod pojęcie segment rynku rozumie się także grupy nabywców o podobnej wielkości zamówień. Popularny w analizach marketingowych jest podział na grupy odbiorców A, B i C, w którym grupa A obejmuje niewielką liczbę największych odbiorów, a grupa C największą liczbę najmniejszych odbiorców. Odbiorcy grupy A są oczywiście dla danej firmy najważniejsi, decydują o jej pozycji na rynku, wielkości i rozwoju produkcji, kondycji ekonomicznej (patrz temat 12.7).
24 Segmentacja rynku kryteria segmentacji Podział rynku określonego produktu lub względnie jednorodnej grupy produktów na części (segmenty) związane z popytem określonych grup nabywców (segmenty podmiotowe), lub z bardziej szczegółowym wyodrębnieniem asortymentów wyrobów (patrz: segment rynku). Segmentacja jest jednym z podstawowych instrumentów analiz marketingowych i planowania marketingowego. Analiza segmentu może być bardziej dokładna, daje bardziej precyzyjny obraz sytuacji rynkowej i tym samym pozwala na lepsze prognozowanie popytu. W analizach dotyczących dóbr konsumpcji najczęściej stosowane są następujące kryteria segmentacji: Przedmiotowe np.: towary konsumpcji bezpośredniej w tym określone grupy artykułów spożywczych; odzież i obuwie; artykuły gospodarstwa domowego w tym meble, sprzęt elektroniczny, lodówki, pralki, zmywarki; sprzęt związany z wypoczynkiem i uprawianiem sportu w tym rowery, meble ogrodowe, sprzęt gimnastyczny, książki, nagrania na płytach CD i DVD. Demograficzne np. artykuły dla niemowląt, artykuły dla dzieci do lat 7., artykuły dla dzieci od lat 8. do 16., artykuły dla młodzieży od lat 17. do 25., artykuły dla dorosłych, artykuły dla osób starszych. Ekonomiczne np. według dochodów na osobę lub rodzinę. Społeczne np. według zawodów, pochodzenia, przynależności do określonych organizacji społecznych lub politycznych. Kulturowe np. zwyczaje świąteczne, religia, zamiłowania do określonych form spędzania wolnego czasu (turystyka, polowania, rybołówstwo, sport, teatr, kluby), a także:
25 25 Psychologiczne i behawioralne m.in. skłonność do ryzyka, szybkość podejmowania decyzji zakupu, chęć nadążania za modą, snobizm, przywiązanie do określonych marek produktów. Geograficzne, np. miasto, wieś, województwa, kraje eksportu. Na rynku dóbr produkcyjnych są to najczęściej następujące kryteria: geograficzne a więc regionalne, w podziałem na miasto i wieś, kraj i kraje eksportu czyli w tym przypadku takie same jak na rynku dóbr konsumpcji; rodzaj działalności nabywców produkcyjnej, handlowej, badawczej, innej przy maksymalnej szczegółowości zgodnej z podziałem podmiotowym rynku dóbr produkcyjnych omówionym w rozdziale I. rodzaj odbiorców a więc przedsiębiorstw przemysłowych z określonych gałęzi, budownictwa, rolnictwa oraz wszystkich wymienionych w rozdziale I grup odbiorców instytucjonalnych z podziałem dostosowanym do specyfiki branżowej wytwarzanych materiałów; rodzaj własności prywatnej, państwowej, komunalnej, spółdzielczej, co ma, m.in. związek z formą zawierania umów (np. przetargi). organizacja produkcji odbiorców producentów przemysłowych i budownictwa masowej lub seryjnej (wymagającej sukcesywnych dostaw just in time) albo jednostkowej (wymagającej uzgadniania asortymentu i terminów dostaw indywidualnie dla każdej produkowanej przez nabywcę jednostki jego produktu np. statku, automatycznej linii produkcyjnej czy budynku); wielkość nabywców liczona wielkością zatrudnienia lub wartością sprzedaży, np. w uproszczeniu na firmy małe do 50 osób zatrudnienia, średnie od 51 do 500 osób i duże powyżej 501 osób; dotychczasowy udział w interesującym nas rynku a więc segmentacji, np. z wykorzystaniem metody ABC (patrz temat 12.7.); cele nabycia bezpośrednio lub pośrednio (materiały pomocnicze, odzież robocza i ochronna, itp.) do wykorzystania w produkcji wzgl. w eksploatacji lub do odprzedaży (handel); Nie bez znaczenia w badaniach dotyczących bezpośrednio przyszłych odbiorców jest również ocena, czy jest to dla nich zakup wynikający z długookresowego planu czy, np. nagłej, awaryjnej potrzeby (mniejsze wymagania, mniejsze znaczenie ceny), czy oczekują do nas jednorazowej dostawy czy też liczą na stałą współpracę, czy opierają się na wykorzystywanej w długich okresach technologii czy też wprowadzają do niej częste (a więc
26 26 kłopotliwe dla dostawców materiałów wyjściowych) zmiany, czy ich kierownictwo ma opinię zespołu łatwego do współpracy i lojalnego w kontaktach z dostawcami czy też raczej w tych kontaktach trzeba zachować maksymalną ostrożność [2]. Ocena charakteru potencjalnych nabywców na rynku środków produkcji ma więc mimo odmienności podmiotów tego rynku wiele cech wspólnych z oceną nabywców na rynku dóbr konsumpcji, którą autorzy jednego z podręczników marketingu [8, s. 37] lapidarnie określili, jako odpowiedź na pytania: kto kupuje, co kupuje, jak kupuje, kiedy kupuje, gdzie kupuje, jak często kupuje, dlaczego i ile kupuje? Kryteriów segmentacji w obu makrosegmentach rynku towarowego (dóbr konsumpcji i środków produkcji) może być oczywiście więcej. Niektórzy autorzy [9, s. 22] grupują je też nieco inaczej np. według kryteriów związanych ze strukturą organizacji lub bahawioralnych obejmujących, m.in. lojalność wobec partnerów, cechy decydentów, wymagania jakościowe, postawę wobec ryzyka. Uważam, że ich przydatność jest ograniczona. Celem segmentacji jest bowiem, przede wszystkim, przeanalizowanie zakresu oddziaływania rynkowego firmy i podział istniejących i potencjalnych nabywców i towarów na takie grupy, które wymagają odmiennych metod postępowania. Podział ten powinien być dokonywany zgodnie z przejrzystymi i mierzalnymi kryteriami. Ocena, na przykład, stopnia lojalności nabywcy wobec sprzedawcy (dostawcy) na pewno do takich kryteriów nie należy i jest zawsze obarczona subiektywizmem. Co nie oznacza, że w określonych przypadkach nie trzeba i tego czynnika brać pod uwagę Równowaga rynkowa Równowaga rynkowa jest pojęciem ekonomicznym oznaczającym w mikroskali hipotetyczną sytuację, w której podaż określonego towaru na rynku jest, przy określonej cenie (cena równowagi), równa popytowi na ten towar. W praktyce tak rozumiana równowaga jest ulotna, ponieważ popyt jest z reguły zmienny, a podaż (produkcja, import) z pewnym opóźnieniem reaguje na zachodzące zmiany. Stąd też cena równowagi ulega częstym zmianom, rosnąc w przypadku wzrostu popytu i nienadążania podaży, zmniejszając się w przypadku spadku popytu lub nadmiernej podaży.
27 27 Analizy stanu równowagi rynkowej są jednym z istotnych zadań analiz marketingowych. Umiejętność przewidywania zakłóceń równowagi ułatwia firmie prowadzenie korzystnej polityki cenowej i jest (względnie powinna być) jedną z podstaw planowania produkcji i inwestycji produkcyjnych. Równowaga rynkowa może też być rozpatrywana w makroskali, jako bilans wartości wszystkich oferowanych na rynku (np. rynku określonego kraju) towarów i dochodów ludności. Nadmierna nadwyżka dochodów nad towarową ofertą rynkową prowadzi do globalnego wzrostu cen, czyli inflacji (spadku wartości pieniądza) i może powodować niedobór niektórych towarów. Odwrotna sytuacja to deflacja, czyli wzrost wartości pieniądza w stosunku do oferty rynkowej, możliwość zakupu coraz większej ilości towarów za taką samą sumę pieniędzy. Deflacja może powodować zmniejszenie produkcji i wzrost bezrobocia Gospodarka rynkowa Model gospodarczy, w którym procesy produkcji i obrotu towarowego odbywają się na zasadach rynkowych, czyli funkcjonowania samodzielnych, w większości prywatnych, przedsiębiorstw konkurujących ze sobą na rynku, gdzie ingerencja państwa ograniczona jest do niezbędnego minimum, a ceny towarów kształtują się w wyniku wzajemnego oddziaływania podaży i popytu. Siłą napędową gospodarki rynkowej jest naturalna skłonność większości ludzi do bogacenia (powiększania dorobku życiowego), wyzwalająca innowacyjność i zachęcająca do wydajnej pracy. Wynikające z tych motywacji zalety gospodarki rynkowej nie eliminują jednak jej wad, dotyczących przede wszystkim ograniczenia skłonności do społecznych postaw życiowych, aktywnego współczucia dla biedniejszych warstw społecznych, wspólnego rozwiązywania problemów nieprzynoszących zysku. Wadą jest także tendencja do awansu społecznego (w tym awansu zawodowego) za wszelką cenę i kosztem innych (tzw. wyścig szczurów). Stąd też po okresie fascynacji w pełni swobodną gospodarką rynkową, w drugiej połowie XX wieku, wystąpiły i utrwaliły się tendencje do zwiększenia roli interwencjonizmu państwowego, zmierzającego, m.in. do ochrony mniejszych firm przed potentatami rynkowymi i monopolami, ochrony konsumentów przed
28 28 nieuczciwymi praktykami rynkowymi, ograniczeń w swobodnym operowaniu cenami niektórych grup artykułów (np. leków, energii elektrycznej, paliw). Kluczową rolę w tworzeniu i rozwijaniu tego poglądu odegrał amerykański ekonomista J. K. Galbraith ( ). Kolejny kryzys na rynku finansowym, który rozpoczął się w 2008 r. potwierdził, że gospodarka rynkowa nie jest doskonała, że konieczne jest dalsze poszukiwanie trzeciej drogi, pozwalającej na większą stabilizację trendu wzrostu gospodarczego Rynek dóbr konsumpcji i środków produkcji różnice i podobieństwa W niektórych poprzednich i następnych tematach zwrócono uwagę na różnice w koncepcjach i działaniach marketingowych przedsiębiorstw, działających głównie (lub wyłącznie) na rynkach dóbr konsumpcji lub dóbr produkcyjnych. Aby podsumować, a zarazem lepiej uzmysłowić te różnice, posłużmy się tabelą porównawczą (rys. 3) podstawowych cech tych rynków, wywierających bezpośredni wpływ, m.in. na sposób prowadzenia marketingu. Specyfika rynku środków produkcji wpływa, m.in. na sposób kontaktowania się z nabywcami, inny zakres (zawężenie) instrumentacji promocji i reklamy, ale jednocześnie zdecydowanie zwiększa znaczenie bezpośrednich, względnie stałych związków między podmiotami rynku. Sprzyja też rozwiązaniom nawiązującym do marketingu partnerskiego, realizowanym przez kooperujące przedsiębiorstwa, zaangażowane w wytwarzanie wspólnego, bardziej skomplikowanego produktu. W wielu publikacjach podkreśla się, że w języku polskim stosowane często określenie marketing przemysłowy, rozumiane jako synonim marketingu prowadzonego na rynku środków produkcji, wprowadza zamieszanie w klasyfikacji marketingu. Wynika to z mylnego w tym przypadku zastosowania segmentacji podmiotowej (przemysł konsumenci) a nie przedmiotowej (rodzaj towaru i jego przeznaczenie), co wiąże się z inną specyfiką marketingu. Przemysłowy a więc stosowany przez przemysł, czyli przez przedsiębiorstwa przemysłowe. Ale nawet bez dokładnej
29 29 Rysunek 3. Porównanie niektórych cech rynków dóbr konsumpcyjnych i produkcyjnych Źródło: opracowanie własne
30 30 analizy wiadomo, że przedsiębiorstwo przemysłowe produkujące perfumy, zupy w proszku, makaron czy meble, a więc dobra konsumpcji bezpośredniej lub trwałego użytku, zupełnie inaczej musi zachowywać się na rynku, niż firma produkująca wagony kolejowe, suwnice, automatykę przemysłową, wyroby walcowane ze stali, tekturowe opakowania czy butelki a więc środki produkcji przeznaczone dla innych producentów. To, że wszyscy producenci tych dóbr zaliczani są do grupy przemysł nie oznacza, że ich relacje rynkowe z otoczeniem są takie same, i że powinni (a nawet, że mogą) stosować podobne strategie i metody marketingowe. Dlatego też stosuję w monografiach poświęconych, m.in. tej problematyce [10, 11, 12, 13] pojęcie uwzględniające klasyfikację przedmiotową rynku a więc marketing środków produkcji lub dóbr produkcyjnych Rynek dostawcy i rynek nabywcy Z rynkiem dostawcy mamy do czynienia wówczas, gdy popyt przewyższa podaż. Dostawcy (producenci, handel) mogą wówczas podnosić ceny towarów powyżej ich realnej wartości dochodząc (przez ograniczenie podaży związane ze zbyt wysokimi cenami) do cen równowagi, lub też, w skrajnych przypadkach, doprowadzając do konieczności wprowadzania reglamentacji, czyli administracyjnego ograniczenia sprzedaży. Odwrotnie czyli nadwyżkę podaży nad realnym popytem, nazywamy rynkiem nabywcy. W praktyce normalny rynek jest właśnie rynkiem nabywcy, charakteryzuje się on niewielką nadwyżką podaży, zmieniającymi się, w wąskich granicach, cenami równowagi, wyraźną konkurencją między dostawcami. 4 Nazwa ta najbardziej odpowiada stosowanemu w literaturze angielskojęzycznej pojęciu Business Marketing (lub Business-to-Business Marketing), a w języku niemieckim Investitionsguter-Marketing.
31 Nisza (luka) rynkowa Miejsce geograficzne, segment rynku lub produkt, względnie grupa potencjalnych nabywców, którzy z różnych przyczyn, najczęściej z racji małego popytu albo niskiej opłacalności produkcji, nie są zauważani lub są lekceważeni przez producentów i handel. Napotkanie i wykorzystanie takiej luki przez określoną firmę, może być dla niej punktem zwrotnym w rozwoju i zdobywaniu pozycji rynkowej. Warunkiem jest oczywiście wystarczający rozmiar luki rynkowej, czyli możliwość znalezienia zbytu dla znacznych ilości produktu, zapewniająca odpowiednio wysoki zysk. Zapełnienie luki rynkowej nowym produktem może też przynieść okresowo dodatkowy zysk, czyli zbieranie śmietanki (patrz temat 8.15.) B2B Od kilku lat coraz częściej wykorzystywany w literaturze skrót anglojęzycznego określenia business two business, które fonetycznie daje się odczytywać tak samo, jak business to business, czyli dostawy towarów z firmy do firmy. Jest to więc syntetyczny synonim obrotu towarowego środkami produkcji lub marketingu środków produkcji. Stosowany także w polskich publikacjach (a nawet tytułach książek) jako część polskiego tekstu, może budzić stylistyczne i gramatyczne wątpliwości. Polski czytelnik nieznający specjalistycznego slangu marketingowego odczytywać może B2B jako be dwa be i tym samy tracić orientację w merytorycznym sensie całego tekstu. Skrót ten jest więc jednym z przykładów nieuniknionego, ale jednak dyskusyjnego, wzbogacania polskiego języka anglojęzycznymi neologizmami.
32 32 Zalecana literatura do 1. bloku tematycznego: 1. Belg D., Fischer S., Dornbusch A., Mikroekonomia, PWE, Warszawa Bonom T. V., Shapiro B. P., Segmenting the Industrial Market. Lexington Books, Galas K. J., Podstawy marketingu w teorii i praktyce, WSZiP im. B. Jańskiego w Łomży, Łomża Gwiazda A., Marketing międzynarodowy, Wyższa Szkoła Zarządzania w Słupsku, Słupsk Kotler Ph., Marketing, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań Kramer T., Podstawy marketingu, PWE, Warszawa Limański A., Śliwińska K., Marketing zasady funkcjonowania przedsiębiorstwa na rynku, Difin, Warszawa Mruk H., Pilarczyk B., Sojkin B., Szulce H., Podstawy marketingu, Akademia Ekonomiczna, Poznań Urbaniak M., Marketing przemysłowy, Wydawnictwo INFOR, Warszawa Wojciechowski T., Marketing na rynku środków produkcji, PWE, Warszawa Wojciechowski T., Marketing dóbr produkcyjnych, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Zarządzania i Marketingu w Warszawie, Warszawa Wojciechowski T., Marketing i logistyka na rynku środków produkcji, PWE, Warszawa Wojciechowski T., Zarządzanie sprzedażą i zakupem materiałów, PWE, Warszawa 1999.
33 2 Towar 2.1. Definicje towaru Towar na rynku i dotyczy to wszystkich dóbr i usług konsumpcyjnych i produkcyjnych jest produktem pracy ludzkiej przeznaczonym do sprzedaży. 5 Produktem pracy ludzkiej jest budynek mieszkalny, samochód, lodówka, grzyby i owoce leśne ponieważ ktoś musiał je zebrać. Produkty te nie są jednak towarami tak długo, jak długo nie są przeznaczone do sprzedaży, tylko są używane lub konsumowane przez tego, kto je wytworzył (lub zebrał). Jeżeli student Akademii Sztuk Pięknych maluje obraz i darowuje go znajomym to obraz ten jest także produktem jego pracy, ale nie staje się towarem. Jeśli jednak zmienia decyzję i wystawia obraz na sprzedaż, np. na Rynku Starego Miasta w Warszawie to obraz staje się prozaicznym towarem bez względu na to, że w jego i nabywców mniemaniu jest to dzieło sztuki. Produkty, towary oferowane na rynku mają bardzo różny stopień przetworzenia. Paliwa i surowce mineralne, a także nieprzetworzone produkty spożywcze, takie jak zboża, grzyby czy owoce mają za sobą najczęściej relatywnie prostą operację wydobycia lub zebrania (względnie zasiania i zebrania plonów w przypadku surowców będących produktami rolnictwa) i załadunku 5 Sformułowanie to nawiązuje do definicji zawartej w Kapitale K. Marksa i jest nadal uznawane za jedną z lepszych, syntetycznych definicji towaru. Ma jednak lukę polegającą na tym, że współcześnie towarem jest także, np. nieogrodzona, niezadrzewiona działka ziemi, a nawet wirtualna działka na Księżycu i Marsie, które trudno uznać za produkt pracy ludzkiej. Można jednak i w tych przypadkach rozważać, czy człowiek nie wniósł do takiego towaru swojej pracy przez jej wybór, wytyczenie, ustalenie granic.
Spis treści. Od autora... 11
Spis treści Od autora... 11 BLOK TEMATYCZNY 1. Rynek, segmenty rynku... 13 1.1. Definicje rynku...13 1.2. Struktura przedmiotowa rynku (zakres przedmiotowy)...14 1.3. Podmioty rynku...16 1.4. Struktura
Bardziej szczegółowoTU: przeczytasz ciekawe artykuły skorzystasz z Leksykonu biznesu skorzystasz ze słownika Pol.-ang, dowiesz się jakie są nowości, bestsellery, zapowiedzi. http://www.placet.pl Projekt okładki Aleksandra
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rynek i marketing w pigułce
W licznych dyskusjach ze studentami zwłaszcza studiów niestacjonarnych odniosłem wrażenie, że odczuwają oni brak pozycji, której nie muszą studiować od początku do końca, w której względnie szybko znaleźć
Bardziej szczegółowoWydawnictwoPLACETzapraszadolektury
WydawnictwoPLACETzapraszadolektury Ekonomia Marketing Reklama PublicRelation UniaEuropejska Zarządzaniezasobamiludzkimi Finanse Tadeusz Wojciechowski Encyklopedyczne podstawy MARKETINGU Projekt okładki
Bardziej szczegółowo200 odpowiedzi na pytania z marketingu. Tadeusz Wojciechowski
200 odpowiedzi na pytania z marketingu. Tadeusz Wojciechowski prof. dr hab. Wiesław Kowalczewski: Zakres merytoryczny publikacji dotyczy aktualnych problemów związanych z marketingiem. Należy podkreślić
Bardziej szczegółowoWydawnictwoPLACETzapraszadolektury
WydawnictwoPLACETzapraszadolektury Ekonomia Marketing Reklama PublicRelation UniaEuropejska Zarządzaniezasobamiludzkimi Finanse Bankowość Języki Tadeusz Wojciechowski Encyklopedyczne podstawy MARKETINGU
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne na poszczególne oceny zgodne z podstawą programową kształcenia w zawodzie Technik Organizacji Reklamy
Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny zgodne z podstawą programową kształcenia w zawodzie Technik Organizacji Reklamy Przedmiot: marketing Klasa: 1 Imię i nazwisko nauczyciela prowadzącego: Małgorzata
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Zarządzanie Rodzaj przedmiotu: podstawowy Opiekun: dr Robert Nowacki Poziom studiów (I lub II stopnia): I stopnia Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Marketing Marketing Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Management and production engineering Rodzaj przedmiotu: podstawowy Rodzaj zajęć: Wyk. Ćwicz. Lab. Sem. Proj. Poziom studiów:
Bardziej szczegółowoRozdział 1. Przesłanki działalności marketingowej w przedsiębiorstwie...19
Spis treści Wstęp...13 CZĘŚĆ I. MODEL FUNKCJONOWANIA MARKETINGU Rozdział 1. Przesłanki działalności marketingowej w przedsiębiorstwie....19 1.1. Koncepcja modelu funkcjonowania marketingu........ 19 1.2.
Bardziej szczegółowoÁ Á JAKIE SPECJALNOŚCI
KIERUNEK MARKETING I KOMUNIKACJA RYNKOWA Marketing i komunikacja rynkowa to kierunek przygotowany z myślą o kształceniu wysokiej klasy specjalistów z zakresu marketingu. Zajęcia pozwalają zdobyć wiedzę
Bardziej szczegółowoTechnikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu
Technikum Nr 2 im. gen. Mieczysława Smorawińskiego w Zespole Szkół Ekonomicznych w Kaliszu Wymagania edukacyjne niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z obowiązkowych
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział 1. Zarys teorii marketingu oraz jego znaczenie na rynku żywnościowym...
Wstęp... 9 Rozdział 1. Zarys teorii marketingu oraz jego znaczenie na rynku żywnościowym... 11 1.1. Zarys teorii marketingu... 11 1.2. Rodzaje marketingu... 16 1.3. Istota marketingu produktów spożywczych...
Bardziej szczegółowoDEFINICJA RYNKU Wrzoska Balcerowicza
DEFINICJA RYNKU Wg W. Wrzoska: rynek to ogół stosunków zachodzących między podmiotami uczestniczącymi w procesach wymiany. Tymi podmiotami są sprzedawcy i nabywcy, którzy reprezentują podaż, popyt, a także
Bardziej szczegółowoMarketing : podręcznik akademicki / Eugeniusz Michalski. Wyd. 2. Warszawa, Spis treści
Marketing : podręcznik akademicki / Eugeniusz Michalski. Wyd. 2. Warszawa, 2017 Spis treści Wstęp 15 Część I Model funkcjonowania marketingu 19 1. Przesłanki działalności marketingowej w przedsiębiorstwie
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu licencjackiego na kierunku Zarządzanie Zestaw pytań do egzaminu
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: Marketing Marketing Zarządzanie i Inżynieria Produkcji Management and production engineering Rodzaj przedmiotu: podstawowy Rodzaj zajęć: Wyk. Ćwicz. Lab. Sem. Proj. Poziom studiów:
Bardziej szczegółowo2012 Marketing produktu ekologicznego. dr Marek Jabłoński
2012 Marketing produktu ekologicznego dr Marek Jabłoński Od kilku lat ekologia przestaje mieć znaczenie ideologiczne, w zamian za to nabiera wymiaru praktycznego i inżynierskiego. Większość firm na świecie,
Bardziej szczegółowoWydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej
Wydział Nauk Ekonomicznych i Technicznych Państwowej Szkoły Wyższej im. Papieża Jana Pawła II w Białej Podlaskiej Zestaw pytań do egzaminu licencjackiego na kierunku Zarządzanie Zestaw pytań do egzaminu
Bardziej szczegółowoPodstawy Marketingu. Marketing zagadnienia wstępne
Podstawy Marketingu Marketing zagadnienia wstępne Definicje marketingu: Marketing to zyskowne zaspokajanie potrzeb konsumentów /Kotler 1994/. Marketing to kombinacja czynników, które należy brać pod uwagę
Bardziej szczegółowoStudia stacjonarne I stopnia
Studia stacjonarne I stopnia Kierunek Logistyka sem. 1 Logistyka Ćwiczenia 4 Mierniki i wskaźniki logistyczne Dystrybucja Logistyka przedsiębiorstwa Logistyka marketingowa Logistyka materiałowa Logistyka
Bardziej szczegółowo6.4. Wieloczynnikowa funkcja podaży Podsumowanie RÓWNOWAGA RYNKOWA Równowaga rynkowa w ujęciu statycznym
Spis treœci Przedmowa do wydania ósmego... 11 Przedmowa do wydania siódmego... 12 Przedmowa do wydania szóstego... 14 1. UWAGI WSTĘPNE... 17 1.1. Przedmiot i cel ekonomii... 17 1.2. Ekonomia pozytywna
Bardziej szczegółowoSpecjalność - Marketing i zarządzanie logistyczne
Zagadnienia na egzamin dyplomowy na Wydziale Zarządzania Społecznej Akademii nauk Studia pierwszego stopnia kierunek zarządzanie w roku akademickim 2012/2013 Specjalność - Marketing i zarządzanie logistyczne
Bardziej szczegółowoLiczba godzin Punkty ECTS Sposób zaliczenia
Wydział: Zarządzanie i Finanse Nazwa kierunku kształcenia: Zarządzanie Rodzaj przedmiotu: specjalnościowy Opiekun: dr Tomasz Szopiński Poziom studiów (I lub II stopnia): II stopnia Tryb studiów: Niestacjonarne
Bardziej szczegółowoSpis treści. Przedmowa
Spis treści Przedmowa Rozdział 1. Zakupy zaopatrzeniowe 1.1. Definicja zakupów zaopatrzeniowych 1.2. Nabywcy instytucjonalni 1.3. Zakupy zaopatrzeniowe a zyskowność i wartość dodana 1.4. Ewolucja funkcji
Bardziej szczegółowoSpis treści WSTĘP CZĘŚĆ I. MODEL FUNKCJONOWANIA MARKETINGU
Spis treści WSTĘP CZĘŚĆ I. MODEL FUNKCJONOWANIA MARKETINGU Rozdział l. Przesłanki działalności marketingowej w przedsiębiorstwie Koncepcja modelu funkcjonowania marketingu. 1.2. Rola produktu w wymianie
Bardziej szczegółowodr Grzegorz Mazurek racjonalna reakcja konkurencji celowy zintegrowanym orientacji rynkowej zidentyfikowaniu i przewidywaniu potrzeb odbiorców
Sprawy organizacyjne Literatura B. Żurawik, W. Żurawik: Marketing usług finansowych, PWN, Warszawa, 2001 M. Pluta-Olearnik: Marketing usług bankowych, PWE, Warszawa, 2001 Marketing na rynku usług finansowych
Bardziej szczegółowoMARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH
MARKETING USŁUG ZDROWOTNYCH Beata Nowotarska-Romaniak wydanie 3. zmienione Warszawa 2013 SPIS TREŚCI Wstęp... 7 Rozdział 1. Istota marketingu usług zdrowotnych... 11 1.1. System marketingu usług... 11
Bardziej szczegółowoPlan dydaktyczny EKONOMIKA. Klasa IV nr programu 341[02]/MEN/2008.05.20. Rok szkolny... WYNIK FINANSOWY, SYSTEM FINANSOWY PODMIOTU GOSPODARCZEGO CD.
Plan dydaktyczny EKONOMIKA Klasa IV nr programu 341[02]/MEN/2008.05.20 Rok szkolny... Lp. Temat zajęć Uczeń zna, wie, rozumie Przewidywane osiągnięcia ucznia Uczeń potrafi Uwagi 1 Zapoznanie z programem
Bardziej szczegółowoWykorzystanie technologii informacyjnych do zarządzania łańcuchami i sieciami dostaw w warunkach globalizacji rynku żywności
Zarządzanie łańcuchami dostaw żywności w Polsce. Kierunki zmian. Wacław Szymanowski Książka jest pierwszą na naszym rynku monografią poświęconą funkcjonowaniu łańcuchów dostaw na rynku żywności w Polsce.
Bardziej szczegółowoWSHiG Karta przedmiotu/sylabus. Turystyka i Rekreacja Zarządzanie i Marketing w Hotelarstwie, Gastronomi, Turystyce i Rekreacji
WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Zarządzanie i Marketing w Hotelarstwie, Gastronomi, Turystyce i Rekreacji Stacjonarny / niestacjonarny II
Bardziej szczegółowoSTUDIUJESZ SOCJOLGIĘ?
STUDIUJESZ SOCJOLGIĘ? PRZYJDŹ NA SPECJALIZACJĘ SOCJOLOGIA GOSPODARKI I INTERNETU CZEGO WAS NAUCZYMY? CZYM JEST SOCJOLOGIA GOSPODARKI Stanowi działsocjologii wykorzystujący pojęcia, teorie i metody socjologii
Bardziej szczegółowoEkonomia. turystyka i rekreacja. Jednostka organizacyjna: Kierunek: Kod przedmiotu: TR L - 4. Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu:
Jednostka organizacyjna: Rodzaj studiów i profil: Nazwa przedmiotu: Akademia Wychowania Fizycznego i Sportu w Gdańsku SYLABUS W ROKU AKADEMICKIM 2012/2013 i 2013/2014 Wydział Turystyki i Rekreacji I stopień,
Bardziej szczegółowoPLAN WYNIKOWY DO PRZEDMIOTU FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA W WARUNKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ klasa I LP (profil ekonomiczno-administracyjny)
PLAN WYNIKOWY DO PRZEDMIOTU FUNKCJONOWANIE PRZEDSIĘBIORSTWA W WARUNKACH GOSPODARKI RYNKOWEJ klasa I LP (profil ekonomiczno-administracyjny) Lp. Temat (treści nauczania) Liczba godzin. Organizacja pracy
Bardziej szczegółowoISTOTA MARKETINGU - DEFINICJE (1)
ISTOTA MARKETINGU ISTOTA MARKETINGU - DEFINICJE (1) MARKETING - to proces kreowania wartości na rynku Klient kupuje to co stanowi dla niego wartość. Marketing ma stworzyć takie wartości (np. renomę marki,
Bardziej szczegółowoSEGMENTACJA RYNKU A TYPY MARKETINGU
SEGMENTACJA SEGMENTACJA...... to proces podziału rynku na podstawie określonych kryteriów na względnie homogeniczne rynki cząstkowe (względnie jednorodne grupy konsumentów) nazywane SEGMENTAMI, które wyznaczają
Bardziej szczegółowoGospodarka rynkowa. Rynkowy mechanizm popytu i podaży. Agnieszka Stus
Gospodarka rynkowa. Rynkowy mechanizm popytu i podaży. Agnieszka Stus Zagadnienia Rynki elastyczne i zmonopolizowane. Funkcje popytu i podaży (położenie, przesunięcie). Równowaga rynkowa. Prawo popytu
Bardziej szczegółowoPlanowanie w przedsiębiorstwie handlowym
Planowanie strategiczne Etapy planowania Planowanie w przedsiębiorstwie handlowym Planowanie jest procesem podejmowania decyzji co do pożądanego przyszłego stanu przedsiębiorstwa i dzieli się na dwa podstawowe
Bardziej szczegółowoWprowadzenie do marketingu. mgr Jolanta Tkaczyk
Wprowadzenie do marketingu mgr Jolanta Tkaczyk Czym marketing nie jest...czyli dwa błędne spojrzenia na marketing marketing to sprzedaż marketing to dział firmy Czym jest rynek? Rynek (ang. market) - ogół
Bardziej szczegółowoRecenzja opracowania M. Bryxa. pt: Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie.
C:\DOKUMENTY\RECENZJE\Recenzja M. Bryxa rynek.doc Recenzja opracowania M. Bryxa pt : Rynek nieruchomości. System i funkcjonowanie. Rynek nieruchomości jest w Polsce stosunkowo nowym, lecz wzbudzającym
Bardziej szczegółowoWymagania edukacyjne z podstaw przedsiębiorczości klasa 3LO. Wymagania edukacyjne. Uczeń:
Wymagania edukacyjne z podstaw przedsiębiorczości klasa 3LO Wymagania edukacyjne podstawowe ponadpodstawowe Dział I. Człowiek istota przedsiębiorcza zna pojęcie osobowości człowieka; wymienia mechanizmy
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia) Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie dyplomowym (licencjackim)
Bardziej szczegółowoEKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM W AGROBIZNESIE
EKONOMIKA I ZARZĄDZANIE PRZEDSIĘBIORSTWEM W AGROBIZNESIE Anna Grontkowska, Bogdan Klepacki SPIS TREŚCI Wstęp Rozdział 1. Miejsce rolnictwa w systemie agrobiznesu Pojęcie i funkcje agrobiznesu Ogniwa agrobiznesu
Bardziej szczegółowoBardzo dobra Dobra Dostateczna Dopuszczająca
ELEMENTY EKONOMII PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Klasa: I TE Liczba godzin w tygodniu: 3 godziny Numer programu: 341[02]/L-S/MEN/Improve/1999 Prowadzący: T.Kożak- Siara I Ekonomia jako nauka o gospodarowaniu
Bardziej szczegółowoMARKETING I KOMUNIKACJA RYNKOWA
KIERUNEK MARKETING I KOMUNIKACJA RYNKOWA (I S, II S, I NS, II NS)* Kierunek ten, unikatowy w południowej Polsce, został przygotowany z myślą o kształceniu wysokiej klasy specjalistów z zakresu marketingu.
Bardziej szczegółowoMarketing : teoria pragmatyczna : podręcznik akademicki / Nemezjusz
Marketing : teoria pragmatyczna : podręcznik akademicki / Nemezjusz M. Pazio. wyd. 2. Warszawa, 2013 Spis treści Przedmowa 11 Przedmowa do wydania drugiego 13 Rozdział 1. MARKETINGOWA ORIENTACJA PRZEDSIĘBIORSTWA
Bardziej szczegółowoE-ID2S-18-s2. Podstawy marketingu. Informatyka II stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu E-ID2S-18-s2 Nazwa modułu Podstawy marketingu Nazwa modułu w języku angielskim Basics of marketing Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13 (aktualizacja 2017/2018)
Bardziej szczegółowoPopyt i podaż na rynku pracy RYNEK PRACY
Popyt i podaż na rynku pracy RYNEK PRACY Maciej Frączek Co to jest praca? PRACA to celowa działalność człowieka, w procesie której przystosowuje on przedmioty pracy za pomocą narzędzi pracy do swoich potrzeb
Bardziej szczegółowoStrategie wspó³zawodnictwa
Strategie wspó³zawodnictwa W MESE można opracować trzy podstawowe strategie: 1) niskich cen (dużej ilości), 2) wysokich cen, 3) średnich cen. STRATEGIA NISKICH CEN (DUŻEJ ILOŚCI) Strategia ta wykorzystuje
Bardziej szczegółowoZALECANA LITERATURA:
ZALECANA LITERATURA: Marketing. Sposób myślenia i działania. Red. J. Perenc. Wydawnictwo Naukowe US, Szczecin 2002 A. Smalec, G. Rosa, L. Gracz: Marketing przewodnik do ćwiczeń. Wydawnictwo Naukowe US,
Bardziej szczegółowoMarketing dr Grzegorz Mazurek
Marketing dr Grzegorz Mazurek Orientacja rynkowa jako podstawa marketingu Orientacja przedsiębiorstwa określa co jest głównym przedmiotem uwagi i punktem wyjścia w kształtowaniu działalności przedsiębiorstwa.
Bardziej szczegółowoZACHOWANIA NABYWCÓW NA RYNKU
ZACHOWANIA NABYWCÓW NA RYNKU PODSTAWOWE POJĘCIA (1) KLIENT osoba fizyczna lub instytucja występująca w charakterze partnera sprzedawcy w transakcjach kupna-sprzedaży; termin ten może być utożsamiany z
Bardziej szczegółowoSŁOWO WSTĘPNE DO WYDANIA POLSKIEGO (Lechosław Garbarski) str. 15. Na drodze do nauki marketingu str. 17
Spis treści SŁOWO WSTĘPNE DO WYDANIA POLSKIEGO (Lechosław Garbarski) str. 15 WPROWADZENIE str. 17 Na drodze do nauki marketingu str. 17 Podróż marketingowa: tworzenie wartości dla klienta i pozyskiwanie
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOT: Zarządzanie i marketing KOD S/I/st/11
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOT: Zarządzanie i marketing KOD S/I/st/11 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: II rok/iv semestr 5. LICZBA PUNKTÓW
Bardziej szczegółowoPolitechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki. Karta przedmiotu. obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 2015/2016
Politechnika Krakowska im. Tadeusza Kościuszki Karta przedmiotu Wydział Mechaniczny obowiązuje studentów rozpoczynających studia w roku akademickim 015/016 Kierunek studiów: Inżynieria Produkcji Forma
Bardziej szczegółowoUniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Marketingu i Zarządzania Gospodarką Turystyczną
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Marketingu i Zarządzania Gospodarką Turystyczną dr Izabela Michalska-Dudek MARKETING Program zajęć Konsultacje: piątki
Bardziej szczegółowoZarządzanie produkcją
Politechnika Wrocławska Wydział Informatyki i Zarządzania Zarządzanie produkcją Materiały wykładowe Wrocław 2017 SPIS TREŚCI WSTĘP 1. ISTOTA ZARZĄDZANIA PRODUKCJĄ 1.1. Produkcja (operacje) i zarządzanie
Bardziej szczegółowoMARKETING PRZEMYSŁOWY Industrial marketing. forma studiów: studia stacjonarne. Liczba godzin/tydzień: 1W, 1S PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: MARKETING PRZEMYSŁOWY Industrial marketing Inżynieria Materiałowa Kod przedmiotu: IM.F.O.13 Rodzaj przedmiotu: Ogólny nietechniczny do wyboru Rodzaj zajęć: Wyk. Sem. I KARTA
Bardziej szczegółowoE-2IZ s3. Podstawy marketingu. Informatyka II stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu E-2IZ2-1008-s3 Nazwa modułu Podstawy marketingu Nazwa modułu w języku angielskim Basics of marketing Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13 (aktualizacja 2017/2018)
Bardziej szczegółowoKONKURENCJA W HANDLU PROF. HALINA SZULCE KONKURENCJA W HANDLU
KONKURENCJA W HANDLU ISTOTA KONKURENCJI 2 Konkurencja w handlu i usługach jest siłą napędową rozwoju i podwyższania jakości Istotą konkurencji jest występowanie dużej liczby przedsiębiorstw na danym rynku
Bardziej szczegółowoZagadnienia egzaminacyjne z przedmiotów podstawowych
Zagadnienia egzaminacyjne z przedmiotów podstawowych 1. Pojęcie i rodzaje benchmarkingu 2. Wady i zalety stosowania outsourcingu 3. Metoda zarządzania KAIZEN 4. Rynek pracy i bezrobocie 5. Polityka pieniężna
Bardziej szczegółowoGenerated by Foxit PDF Creator Foxit Software http://www.foxitsoftware.com For evaluation only. Cena jako element marketingu mix
Cena jako element marketingu mix Cena jako element marketingu mix Cena to pieniądze lub inne środki wymienialne na własność lub użytkowanie produktu lub usługi Dla konsumenta cena to wyznacznik wartości
Bardziej szczegółowoP Zal. I Zk zarządzaniu 3. Matematyka P Zk 4. Ekonomia P E 5. Podstawy zarządzania
KIERUNEK: GOSPODARKA PRZESTRZENNA Specjalność: Gospodarka lokalna i globalna Lp. Nazwa przedmiotu Grupa I ROK STUDIÓW 1. Geografia ekonomiczna P 2 20 - Zal 2. Technologie informacyjne \ Informatyka w I
Bardziej szczegółowoSŁOWO WSTĘPNE DO WYDANIA POLSKIEGO (Lechosław Garbarski)
SŁOWO WSTĘPNE DO WYDANIA POLSKIEGO (Lechosław Garbarski) WPROWADZENIE Na drodze do nauki marketingu Podróż marketingowa: tworzenie wartości dla klienta i pozyskiwanie wartości od klienta Nowości w dziesiątej
Bardziej szczegółowoKARTA PRZEDMIOTU. 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ekonomia KOD S/I/st/10
KARTA PRZEDMIOTU 1. NAZWA PRZEDMIOTU: Ekonomia KOD S/I/st/10 2. KIERUNEK: Sport 3. POZIOM STUDIÓW 1 : I stopień studia stacjonarne 4. ROK/ SEMESTR STUDIÓW: I rok/i semestr 5. LICZBA PUNKTÓW ECTS: 2 6.
Bardziej szczegółowoSpis treści. Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII
Spis treści Rozdział I ELEMENTARNE POJĘCIA I PRZEDMIOT EKONOMII Wstępne określenie przedmiotu ekonomii 7 Ekonomia a inne nauki 9 Potrzeby ludzkie, produkcja i praca, środki produkcji i środki konsumpcji,
Bardziej szczegółowoniestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 30 0 0 0 0 Studia niestacjonarne 24 0 0 0 0
1. Informacje ogólne Nazwa przedmiotu Kod kursu Ekonomia stacjonarne ID1106 niestacjonarne IZ2106 Liczba godzin Wykład Ćwiczenia Laboratorium Projekt Seminarium Studia stacjonarne 0 0 0 0 0 Studia niestacjonarne
Bardziej szczegółowoOTOCZENIE MARKETINGOWE
OTOCZENIE MARKETINGOWE OTOCZENIE PRZEDSIĘBIORSTWA......to zespół warunków i czynników zewnętrznych, które decydują o powodzeniu lub niepowodzeniu w osiąganiu celów przedsiębiorstwa STRUKTURA UKŁADU RYNKOWEGO
Bardziej szczegółowoPRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE
Nazwa przedmiotu: Kierunek: I KARTA PRZEDMIOTU CEL PRZEDMIOTU PRZEWODNIK PO PRZEDMIOCIE C1. Przekazanie studentom ogólnej wiedzy z zakresu marketingu przemysłowego. C2. Uświadomienie studentom odmienności
Bardziej szczegółowoWyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS
Wyższa Szkoła Hotelarstwa i Gastronomii w Poznaniu SYLABUS Profil : Zawodowy Stopień studiów: I Kierunek studiów: Turystyka i Rekreacja Specjalność: Wszystkie Semestr: Forma studiów: I stacjonarne/niestacjonarne
Bardziej szczegółowoBIZNESPLAN. 1 Definicja za: Wikipedia.pl
BIZNESPLAN Każda działalność gospodarcza, nawet najmniejsza, musi zostać skrupulatnie zaplanowana. Plan przedsięwzięcia gospodarczego konstruuje się zazwyczaj w formie biznesplanu. Biznesplan 1 (ang. business
Bardziej szczegółowoPrzedmioty humanistyczne 1 Podstawy marketingu Humanistic course 1 Bases of marketing
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13
Bardziej szczegółowoPRODUKT (product) CENA (price) PROMOCJA (promotion) DYSTRYBUCJA (place) 7 (P) (+ Process, Personnel, Physical Evidence)
Marketing-mix Klasyfikacja środków konkurencji wg McCarthy ego - 4 P Cena w marketingu dr Grzegorz Mazurek PRODUKT (product) CENA (price) DYSTRYBUCJA (place) PROMOCJA (promotion) 7 (P) (+ Process, Personnel,
Bardziej szczegółowoUniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Marketingu i Zarządzania Gospodarką Turystyczną
Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu Wydział Ekonomii, Zarządzania i Turystyki Katedra Marketingu i Zarządzania Gospodarką Turystyczną dr hab. Izabela Michalska-Dudek, prof. UE MARKETING Wprowadzenie "Nie
Bardziej szczegółowoEiT_S_I_PH1. Elektronika i Telekomunikacja I stopień (I stopień / II stopień) ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU EiT_S_I_PH1 Kod modułu Nazwa modułu Przedmioty humanistyczne 1 Nazwa modułu w języku angielskim Humanistic Course 1 Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13 A. USYTUOWANIE
Bardziej szczegółowoI. Podstawowe pojęcia ekonomiczne. /6 godzin /
PROPOZYCJA ROZKŁADU MATERIAŁU NAUCZANIA PRZEDMIOTU PODSTAWY EKONOMII dla zawodu: technik ekonomista-23,02,/mf/1991.08.09 liceum ekonomiczne, wszystkie specjalności, klasa I, semestr pierwszy I. Podstawowe
Bardziej szczegółowoZarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie
Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie Opis specjalności: Celem specjalności Zarządzanie marketingiem w przedsiębiorstwie jest wykształcenie specjalistów posiadających kompetencje pozwalające im
Bardziej szczegółowoMARKETING spotkanie 1
Uniwersytet Ekonomiczny w Poznaniu MARKETING spotkanie 1 dr Marcin Soniewicki Zaliczenie Przygotowanie projektu w grupach i jego prezentacja na ostatnim spotkaniu 25 kwietnia. Aktywność podczas zajęć Aktywna
Bardziej szczegółowoElektrotechnika I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny) Niestacjonarne (stacjonarne / niestacjonarne)
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Przedmioty humanistyczne 1 Nazwa modułu w języku angielskim Humanistic course
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makro- i mikroekonomia na kierunku Administracja
Dr hab. Maria Majewska Katedra Nauk Ekonomicznych Poznań, 1.10.2016 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Makro- i mikroekonomia na kierunku Administracja I. Informacje ogólne 1. Nazwa modułu
Bardziej szczegółowoPodstawy marketingu. Informatyka I stopień (I stopień / II stopień) Ogólnoakademicki (ogólno akademicki / praktyczny)
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod E-3IZ1-01-s5 Przedmiot humanistyczny 1 Nazwa Podstawy marketingu Humanistic course 1 Nazwa w języku angielskim Bases of marketing Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13
Bardziej szczegółowoZarządzanie strategiczne. Dr inż. Aleksander Gwiazda. Wykład 6. Segmentacja strategiczna
Dr inż. Aleksander Gwiazda Zarządzanie strategiczne Wykład 6 Segmentacja strategiczna Plan wykładu Idea segmentacji strategicznej Metody segmentacji Cechy segmentacji Ograniczenia segmentacji Przykłady
Bardziej szczegółowoZ-LOGN1-019 Podstawy marketingu Fundamentals of marketing
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2017/2018 Z-LOGN1-019 Podstawy marketingu Fundamentals of marketing A. USYTUOWANIE
Bardziej szczegółowoOPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości na kierunku Prawo
Dr hab. Maria Majewska Katedra Nauk Ekonomicznych Poznań, 1.10.2015 r. OPISU MODUŁU KSZTAŁCENIA (SYLABUS) dla przedmiotu Wstęp do ekonomii i przedsiębiorczości na kierunku Prawo I. Informacje ogólne 1.
Bardziej szczegółowo7. Zastosowanie wybranych modeli nieliniowych w badaniach ekonomicznych. 14. Decyzje produkcyjne i cenowe na rynku konkurencji doskonałej i monopolu
Zagadnienia na egzamin magisterski na kierunku Ekonomia 1. Znaczenie wnioskowania statystycznego w weryfikacji hipotez 2. Organizacja doboru próby do badań 3. Rozkłady zmiennej losowej 4. Zasady analizy
Bardziej szczegółowoPRZEDSIĘBIORSTWO GASTRONOMICZNE. Anna Grontkowska SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I. PODSTAWY EKONOMII. 1.1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne
PRZEDSIĘBIORSTWO GASTRONOMICZNE Anna Grontkowska SPIS TREŚCI WSTĘP ROZDZIAŁ I. PODSTAWY EKONOMII 1.1. Podstawowe pojęcia ekonomiczne 1.2. Rynek i mechanizmy rynkowe 1.3. Funkcje cen i ich rodzaje 1.4.
Bardziej szczegółowoIZ1_PH15 Przedmioty humanistyczne 1 Podstawy marketingu Humanistic course 1 Bases of marketing
KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 10/12 z dnia 21 lutego 2012r. Kod Nazwa Nazwa w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 2012/13 IZ1_PH15 Przedmioty humanistyczne
Bardziej szczegółowoWSHiG Karta przedmiotu/sylabus PODSTAWY MARKETINGU W HOTELARSTWIE. Studia stacjonarne 30h godz Studia niestacjonarne 8h godz
WSHiG Karta przedmiotu/sylabus KIERUNEK SPECJALNOŚĆ TRYB STUDIÓW SEMESTR Turystyka i Rekreacja Hotelarstwo i gastronomia, Zarządzanie i marketing w hotelarstwie i gastronomii, turystyce i rekreacji, Obsługa
Bardziej szczegółowoCena. Dr Kalina Grzesiuk
Cena Dr Kalina Grzesiuk cenę można zdefiniować jako wartość przedmiotu transakcji rynkowej (produktu lub usługi) zgodną z oczekiwaniami kupującego i sprzedającego, określaną najczęściej w jednostkach pieniężnych
Bardziej szczegółowoZarządzanie łańcuchem dostaw
Społeczna Wyższa Szkoła Przedsiębiorczości i Zarządzania kierunek: Zarządzanie i Marketing Zarządzanie łańcuchem dostaw Wykład 1 Opracowanie: dr Joanna Krygier 1 Zagadnienia Wprowadzenie do tematyki zarządzania
Bardziej szczegółowoRynek Budowlany-J.Deszcz 2013-03-02
Politechnika Śląska w Gliwicach Wydział Budownictwa Katedra Procesów Budowlanych Badania i analizy rynku w działalności przedsiębiorstwa budowlanego. Potrzeby badań rynku na etapie planowania biznesu Kim
Bardziej szczegółowoZestaw zagadnień egzamin dyplomowy kierunek EKONOMIA
Zestaw zagadnień egzamin dyplomowy kierunek EKONOMIA 1. System źródeł prawa i wykładnia prawa. 2. Pojęcie państwa. Cechy państwa i jego formy. Demokracja. Państwo prawa. 3. Zdolność prawna i zdolność do
Bardziej szczegółowoWykład 07 Rynek usług transportowych dr Adam Salomon
Wykład 07 Rynek usług transportowych dr Adam Salomon Katedra Transportu i Logistyki Wydział Nawigacyjny Akademia Morska w Gdyni Rynek usług transportowych Rynek usług transportowych = całokształt stosunków
Bardziej szczegółowoA. Z zakresu przedmiotów kształcenia ogólnego. I. Gospodarka regionalna
TEMATY, KTÓRE STUDENCI WYDZIAŁU ZAMIEJSCOWEGO W ŻYRARDOWIE STAROPOLSKIEJ SZKOŁY WYŻSZEJ POWINNI UMIEĆ OMÓWIĆ W TRAKCIE OBRONY PRAC DYPLOMOWYCH (LICENCJACKICH) A. Z zakresu przedmiotów kształcenia ogólnego
Bardziej szczegółowoZestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia)
Zestawy zagadnień na egzamin dyplomowy (licencjacki) dla kierunku EKONOMIA (studia I stopnia) Zgodnie z Zarządzeniem Rektora ZPSB w sprawie Regulaminu Procedur Dyplomowych, na egzaminie dyplomowym (licencjackim)
Bardziej szczegółowoGIMNAZJALNA OLIMPIADA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI MARKETING TEST Z KLUCZEM I KOMENTARZAMI
GIMNAZJALNA OLIMPIADA PRZEDSIĘBIORCZOŚCI MARKETING TEST Z KLUCZEM I KOMENTARZAMI edycja I eliminacje centralne 14 maja 2015 r. 9. Strategia polegająca na zaspokajaniu potrzeb klientów mało wrażliwych na
Bardziej szczegółowoIS1_PH11 Przedmioty humanistyczne 1 Podstawy marketingu Humanistic course 1 Bases of marketing
Załącznik nr 7 do Zarządzenia Rektora nr 0/2 z dnia 2 lutego 202r. KARTA MODUŁU / KARTA PRZEDMIOTU Kod modułu Nazwa modułu Nazwa modułu w języku angielskim Obowiązuje od roku akademickiego 202/3 IS_PH
Bardziej szczegółowoZAWARTOŚĆ I STRUKTURA BIZNES PLANU
ZAWARTOŚĆ I STRUKTURA BIZNES PLANU I. STRESZCZENIE to krótkie, zwięzłe i rzeczowe podsumowanie całego dokumentu, które powinno zawierać odpowiedzi na następujące tezy: Cel opracowania planu (np. założenie
Bardziej szczegółowo