Jacek Szlachta Europejska polityka spójności. Co będzie po roku 2020? Lubuska Akademia Rozwoju, Zielona Góra, 27 styczeń 2017r.

Transkrypt

1

2 Jacek Szlachta Europejska polityka spójności. Co będzie po roku 2020? Lubuska Akademia Rozwoju, Zielona Góra, 27 styczeń 2017r. 36

3 Spis treści Megatrendy w świecie i Unii Europejskiej Zmiany doktrynalne Procesy realne w Polsce Cechy polityki regionalnej w Polsce Wyzwania przed europejską polityką spójności dla Polski 37

4 Megatrendy w gospodarce światowej i w Unii Europejskiej (1) Degradacja pozycji gospodarczej Unii Europejskiej i jej państw członkowskich w relacji do innych rozwiniętych państw świata i Nowych Państw Przemysłowych Konsekwencje kryzysu dewastującego gospodarkę UE i jej państw członkowskich po roku 2007 (deficyt budżetowy, narastający dług publiczny, bezrobocie), kryzys walutowy strefy euro Zmiany związane z rozpowszechnieniem informacyjnych i komunikacyjnych technologii 38

5 Megatrendy w gospodarce światowej i w Unii Europejskiej (2) Zmiany klimatyczne i konieczność ich spowalniania Krwawe konflikty zbrojne na obrzeżach UE, generujące potoki uchodźców i migrantów Przebieg procesów demograficznych w UE (niskie stopy przyrostu naturalnego, starzenie się społeczeństwa, zniekształcone piramidy wiekowe) Kryzys tożsamości Unii Europejskiej (Brexit, tendencje autarkiczne i odśrodkowe) 39

6 Zmiany doktryny polityki regionalnej (1) Związane są z dorobkiem nowej geografii ekonomicznej, wprowadzającej wymiar terytorialny w główny nurt ekonomii (Krugman), polityce opartej na miejscach (place based policy Barca) oraz przestrzeni przepływów (Castells) W sferze interwencji publicznej wynikają z dorobku Banku Światowego i OECD 40

7 Japonia według BŚ 41

8 Belgia według BŚ 42

9 Projekt krajowy brutto na km2 Bank Światowy Reshaping Economic Geography 43

10 Produkt krajowy brutto na km2 Bank Światowy,Reshaping Economic Geography 44

11 Cecha stary nowy Cele Stary i nowy paradygmat polityki regionalnej wg OECD Okresowa kompensacja w regionach zacofanych Wykorzystanie potencjałów i wzmacnianie konkurencyjności regionalnej Jednostka interwencji Jednostki administracyjne Funkcjonalne obszary gospodarcze strategie narzędzia Podejście sektorowe Subsydia i pomoc publiczna Zintegrowane projekty rozwojowe Mix twardego i miękkiego kapitału aktorzy Rząd centralny Wieloszczeblowe zarządzanie publiczne 45

12 Unia Europejska Zmiany w doktrynie polityki regionalnej (2) dążenie do zbudowania najbardziej konkurencyjnej gospodarki światowej (Strategia z Lizbony i Goeteborska 2000 i 2001, Odnowiona Strategia Lizbońska 2005, Strategia Europa 2020 z 2010) Wejście w życie Traktatu Lizbońskiego ( ) i nowy traktatowy wymiar polityki spójności UE, dążącej także do osiągnięcia spójności terytorialnej 46

13 PKB na mieszkańca w odniesieniu do UE28=100 w latach (1) Województwo Mazowieckie Dolnośląskie Śląskie Wielkopolskie Pomorskie Łódzkie Zachodniopomorskie Lubuskie

14 PKB na mieszkańca w odniesieniu do UE28=100 w latach (2) Województwo Małopolskie Kujawsko-pomorskie Opolskie Świętokrzyskie Warmińsko-mazurskie Podlaskie Lubelskie Podkarpackie Polska

15 Zmiany pozycji po roku 2020 Poza Mazowszem kilka kolejnych województw (3-4), koncentrujących blisko połowę ludności Polski opuści kierunek interwencji konwergencja (Mazowsze ponad 90%, Wielkopolskie, Śląskie, Dolnośląskie i Pomorskie ponad 75% średniej UE). Możliwe także zmiany sposobu rejestracji PKB: (1) Przesunięcie o jeden rok listy lat będących podstawą kwalifikacji (2) Odniesienie do liczby rezydentów a nie obywateli (3) Efekt statystyczny wynikający z Brexitu i ewentualnych kolejnych rozszerzeń 49

16 Procesy realne w Polsce Systematycznie zwiększające się zróżnicowania społeczno-gospodarcze w układach: metropolie-reszta kraju, miastowieś, Wschód-Zachód W układzie międzyregionalnym i przede wszystkim wewnątrz województw Brak skutecznych mechanizmów zwiększenia mobilności przestrzennej ludności oraz dyfuzji procesów rozwojowych z obszarów wiodących na pozostałe części kraju 50

17 Dystanse rozwojowe Polski w roku 2014 UE28=100 Produkt krajowy brutto na mieszkańca według parytetu siły nabywczej - 68% (w % UE28) Produkt krajowy brutto na mieszkańca w EUR 39,2% Koszty pracy na mieszkańca w EUR 36,7% Płace i inne świadczenia na mieszkańca w EUR 34,1% Skumulowany majątek narodowy na dorosłego mieszkańca w USD według Credit Suisse: Polska 24 tys., Niemcy 177 tys., Czechy 42 tys. W najbliższych latach wyższy wzrost w Polsce będą w coraz mniejszym stopniu generowały zmiany strukturalne (zmniejszenie się udziału rolnictwa) oraz możliwa poprawa relacji EUR/PLN. Konieczność szerszego wykorzystania nowych czynników Czy sprawdzą się optymistyczne prognozy (PKB pod 4% średnio-rocznie) czy pesymistyczne (poniżej 2% PKB średniorocznie)?

18 Cechy polityki regionalnej w Polsce w roku 2016 (1) (1) Ma obydwa kluczowe wymiary intraregionalny i interregionalny (2) Następują politycznie uwarunkowane przesunięcia w kompetencjach pomiędzy układem polityki interregionalnej i intraregionalnej (3) Jest podporządkowana całkowicie europejskiej polityce spójności, bowiem procedury i podstawowa część środków tej polityki pochodzi z Unii Europejskiej 52

19 Cechy polityki regionalnej w Polsce w roku 2016 (2) (4) Jest w coraz mniejszym stopniu tradycyjną polityką wyrównawczą a w coraz większym interwencją nastawioną na budowanie siły konkurencyjnej regionów (5) Jest w ostatnich latach nieskuteczna w zakresie redukowania zróżnicowań zarówno na poziomie regionalnym jak też podregionalnym 6) jest polityką dualną ogólną i rozwoju obszarów miejskich i rozwoju obszarów wiejskich - konsekwencja rozwiązań UE 53

20 Cechy polityki regionalnej w Polsce w roku 2016 (3) 7) umożliwia transfer nowoczesnego europejskiego know how w zakresie programowania, finansowania, monitoringu, ewaluacji, wyboru projektów 8) Jest segmentem polityki rozwojowej kraju, kierującej się przede wszystkim przesłankami krajowymi, chociaż od roku 2010 mamy Krajową Strategię Rozwoju Regionalnego 54

21 Wyzwania przed EPS dla Polski po roku 2020 (1) 1. Zasadnicze ograniczenie skali finansowania dostępnego w ramach europejskiej polityki spójności 2. Dwa budżety w Unii Europejskiej, jeden dla strefy euro, drugi ogólny dla wszystkich państw 3. Wprowadzanie kolejnych aprzestrzennych instru-mentów poza polityką spójności typu Plan Junckera, Horyzont 2020 znacznie łatwiejszych proceduralnie 4. Dalsza reorientacja wydatków budżetowych Unii Europejskiej w kierunku konkurencyjności, co utrwala pogodę dla najbogatszych regionów 55

22 Wyzwania przed EPS dla Polski po roku 2020 (2) 5. Możliwe skrócenie kolejnych wieloletnich ram finansowych do pięciu lat 6. Wzrost udziału środków uruchamianych centralnie na poziomie Komisji Europejskiej kosztem zarządzania dzielonego 7. Centralizacja wdrażania w krajach członkowskich, likwidacja programów regionalnych lub przesunięcie środków na rzecz programów krajowych 8. Dalsze biurokratyzowanie wdrażania EFSI 56

23 Wyzwania przed EPS dla Polski po roku 2020 (3) 9. Kolejne warunkowości, ograniczenia swobody ukierunkowania wydatków 10. Podjęcie nowych szans i możliwości rozwojowych 11. Obok Mazowsza zaliczanego już do kategorii regionów najbogatszych przejście 3-4 kolejnych województw do kategorii regionów przejściowych, co dotyczy: Dolnośląskiego, Wielkopolski, Śląska, Pomorza 12. Wzrost zróżnicowań regionalnych w układzie metropolie reszta kraju, międzyregionalnych i wewnątrzregionalnych 57

24 Wyzwania przed EPS dla Polski po roku 2020 (4) 13. Względne pogorszenie się pozycji negocjacyjnej Polski w ramach UE 14. Rzeczywisty priorytet dla współpracy transgra- nicznej. Skuteczne podjęcie kwestii zewnętrznych granic UE w ramach polityki spójności 15. Sposób uwzględnienia polityki wobec miast oraz wprowadzenia narządzi służących spójności terytorialnej 16. Integracja polityki spójności i polityki rozwoju obszarów wiejskich 58

25 Wnioski dla polityki regionalnej państwa Jeszcze w dekadzie lat 20-tych XXI wieku niezbędne jest dokonanie głębokiej reformy modelu polityki regionalnej Polski, a wieloletnie finansowanie quasi europejskie na rzecz regionów (w tym bogatszych) musi zostać podjęte w ramach budżetu krajowego. Inaczej dorobek EPS w Polsce może zostać zaprzepaszczony. Czy rozwiązaniem będzie recentralizacja polityki regionalnej w Polsce? Model ? 59

26 Znaczenie EPS po roku 2020 (1) W latach inwestycje publiczne podejmowane w Polsce są finansowane w blisko 50% ze środków EPS, podobna sytuacja będzie w latach (około 40%), jednak po roku 2020 nie będzie to już możliwe Regionalne Programy Operacyjne w latach koncentrowały 18 mld euro plus zregionali-zowana część PO Kapitał Ludzki 7 mld euro, w latach RPO skupia 32 mld euro Istotne przedsięwzięcia strukturalne nie zostaną zakończone do roku 2020, potrzeba będzie jeszcze kilkunastu lat. Jakie będą źródła ich finansowania? 60

27 Znaczenie EPS po roku 2020 (2) Po roku 2020 będziemy jeszcze korzystali z Funduszu Spójności, fundusz ten jest bardzo istotny Znaczenie symetrycznej pozycji w negocjacjach z Komisją Europejską Presja aby kolejny wieloletni okres programowania w UE był pięcioletni, uwzględniając długość kadencji najważniejszych instytucji europejskich: Parlamentu Europejskiego, dwu Komitetów, Komisji Europejskiej Wniosek: strumienie finansowe będą zasadniczo mniejsze niż w latach , nawet jeśli reguły gry europejskiej polityki spójności nie zmienią się na niekorzyść 61

28 Wnioski z raportu high level group Future financing of the EU (1) 1. Kompozycja autorów raportu sygnowany przez polityków starych państw czlonkowskich 2. Generalnie aport jest niekorzystny dla Polski 3. Zakłada utrzymanie jednolitego budżetu UE 4. Po Brexicie skasowanie wszystkich rozwiązań typu rabatu brytyjskiego 5. Zakłada możliwość wprowadzenia przez grupę krajów specjalnych rozwiązań budżetowych 62

29 Wnioski z raportu high level group Future financing of the EU (2) 6. Znaczenie europejskiej wartości dodanej jako podstawy interwencji 7. Redukcja wpłat państw członkowskich z GNI i odpowiednio redukcja wydatków 63

30 Wnioski z raportu high level group Future financing of EU (3) 8. Wpłaty jako nowe zasoby własne bazujące na przesłankach dotyczących konsumpcji, produkcji i spraw środowiskowych 9. Wybór poziomu interwencji.test na jakim poziomie najlepiej umieścić określone wydatki: europejski, krajowym, subkrajowym 10. Wymienienie sfer jakie dają europejską wartość dodaną, na które trzeba znaleźć środki; są to plan Junckera, polityka bezpieczeństwa, polityka migracyjna, zmiany klimatyczne 64

31 Wnioski z raportu high level group Future financing of EU (4) 11. Teza iż budżet UE w dalszym ciągu finansuje zbyt wiele projektów o dyskusyjnej europejskiej wartości dodanej 12. Klimat raportu że Wspólna Polityka Rolna i Europejska Polityka Spójności mogą zostać znacząco ograniczone co do skali 65

32 Dziękuję za uwagę 66

33