Nadciśnienie tętnicze u otyłych dzieci i nastolatków
|
|
- Anatol Janiszewski
- 8 lat temu
- Przeglądów:
Transkrypt
1 PRACE ORYGINALNE Dominika Januś 1 Małgorzata Wójcik 1 Anna Kalicka-Kasperczyk 1 Angelika Maślanka Małgorzata Radwańska Anna Olchawa-Czech Katarzyna Dyląg Goszcz Małgorzata Jerzy Starzyk 1 1 Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium, Kraków Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium, Studenckie Koło Naukowe, Kraków Kierownik Kliniki: Prof. dr hab. n. med. Jerzy B. Starzyk Dodatkowe słowa kluczowe: otyłość u dzieci i młodzieży nadciśnienie tętnicze Additional key words: obesity in children and adolescents arterial hypertension Adres do korespondencji: Klinika Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii, Polsko-Amerykański Instytut Pediatrii, Uniwersytet Jagielloński Collegium Medium Kraków, ul. Wielicka 65 Tel ; Fax: d.janus@wp.pl Nadciśnienie tętnicze u otyłych dzieci i nastolatków Hypertension in obese children and adolescents Wstęp: Częstość nadciśnienia tętniczego (NT) 3-4 dekady temu nie przekraczała 1,5%, aktualnie częstość ta kształtuje się między 3,% a 4,5% dzieci. U otyłych dzieci NT występuje 3-5 razy częściej w porównaniu do rówieśników z prawidłową masą ciała. Cel pracy: Celem obecnej pracy jest retrospektywna ocena częstości występowania nadciśnienia tętniczego oraz towarzyszących zaburzeń metabolicznych u otyłych dzieci i nastolatków. Materiał i metody: Badaniem objęto 170 nastolatków (100 dziewcząt) z otyłością prostą z terenu Małopolski, przyjętych do Kliniki Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie w latach Średni wiek badanych wynosił,6 lat (zakres: 10- lat). Pacjentów podzielono na 3 grupy: 1 - pacjentów otyłych z prawidłowym ciśnieniem tętniczym (n=43), - pacjentów otyłych ze stanem przednadciśnieniowym (n=31), 3 - pacjentów otyłych z nadciśnieniem tętniczym (n=96). Pomiar ciśnienia tętniczego krwi (CTK) wykonywany był metodą klasyczną (Korotkowa). Za wynik przyjęto średnią arytmetyczną trzech pomiarów. U wszystkich badanych wykonano test doustnego obciążenia 75 gramami glukozy, oznaczono stężenia cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu LDL (LDLc), cholesterolu HDL (HDLc), trójglicerydów (TG), a także kwasu moczowego. Wyniki: U 96 badanych (55,8%), w tym u 53 dziewcząt (5%) oraz 43 chłopców (61,4%) rozpoznano nadciśnienie tętnicze. Stan przednadciśnieniowy stwierdzono u 31 pacjentów, w tym u dziewcząt. Nadciśnienie tętnicze skurczowe stwierdzono u 90 badanych (5,9%), NT rozkurczowe u 56 badanych (3,9%), natomiast NT skurczowe i rozkurczowe u 50 badanych (9,4%). W grupie pacjentów otyłych z NT stwierdzono znamiennie większe BMI w porównaniu do otyłych pacjentów z ciśnieniem prawidłowym. Wykazano znamienną korelację wartości BMI zarówno z wartościami CTK skurczowego (r=0,3, p<0,0001), jak i CTK rozkurczowego (r=0,7, p<0,001). Średnie wartości stężeń kwasu moczowego były większe w grupie pacjentów Backround: The frequency of arterial hypertension (AHT) in children is around % nowadays, however 3-4 decades ago it was below 1.5%. In obese children AHT is 3-5 times more frequent than in lean children. Aim: Retrospective evaluation of frequency of AHT and metabolic complications in obese children and adolescents. Material and methods: One hundred seventy children and adolescents (100 girls) at the mean age of.6 years (range: 10- years) diagnosed with simple obesity admitted to The Department of Pediatric and Adolescent Endocrinology in Krakow, Poland were assessed in the study. Patients were divided into three groups: 1- obese normotensive (n=43), - obese prehypertensive (n=31), 3- obese hypertensive (n=96). Blood pressure (BP) was assessed by Korotkow method. The result was expressed as a mean of 3 independent BP measurements. Biochemical analysis included oral glucose tolerance test with assessments of glucose, insulin and HOMA-IR (the homeostatic index for insulin resistance) as well as lipid profile and uric acid measurements. Results: AHT was found in 96 patients (55.8%), in 53 girls (5%) and 43 boys (61.4%). Prehypertensive values of BP were found in 31 patients ( girls). Systolic AHT was found in 90 patients (5.9%), diastolic AHT in 56 patients (3.9%), and both systolic and diastolic AHT in 50 patients (9.4%). In group 3. BMI was higher than in group 1. BMI correlated significantly with systolic and diastolic BP. Uric acid levels were higher in group 3. than in group 1., and higher in patients with diastolic AHT. Basal insulin levels were higher in diastolic AHT patients and poststimulatory insulin was higher in systolic AHT patients. HOMA-IR was higher in patients with diastolic AHT than in patients with normal diastolic BP. Lipid profile did not differ between the groups, however the highest percentage of patients with abnormal lipid profile was found in group. Conclusion: An early endocrine referral in pediatric obese patients is advisable to monitor complications of obesity. 6 Przegląd Lekarski 013 / 70 / 1 D. Januś i wsp.
2 z NT w porównaniu do pacjentów bez NT (404,7±101,8 vs 348,8±61,3, p<0,05). Ponadto stwierdzono znamiennie wyższe wartości stężenia kwasu moczowego u pacjentów z NT rozkurczowym (p=0,05). Wartości insulinemii spoczynkowej były najwyższe w grupie pacjentów z NT rozkurczowym, a wartości insulinemii postymulacyjnej były najwyższe u pacjentów z NT skurczowym (p=0,033). Wskaźnik HOMA-IR był istotnie większy w grupie pacjentów z NT rozkurczowym w porównaniu do pacjentów z prawidłowym CTK rozkurczowym (p=0,013). Mimo, iż nie stwierdzono istotnych statystycznie różnic między średnimi wartościami stężeń TC, LDLc, HDLc oraz TG między poszczególnym grupami pacjentów, to szczegółowa analiza wyników wykazała, iż najwięcej osób z nieprawidłowym lipidogramem było w grupie pacjentów otyłych ze stanem przednadciśnieniowym. Podsumowanie: Ocena endokrynologiczna otyłych dzieci i nastolatków umożliwi wczesne wykrycie powikłań otyłości i zaplanowanie dalszego postępowania. Wstęp Otyłość definiowana jako BMI 95. centyla dla wieku i płci występuje u około % (9 milionów) dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym w USA i częstość jej narasta zbliżając się w USA, Grecji, Włoszech oraz Rosji do częstości u dorosłych [5,6]. W Polsce, w zależności od badanego regionu, rozpoznaje się ją u 3,5-11 % dzieci i młodzieży [1]. W znacznej większości przypadków jest to otyłość prosta, wywołana nadmierną podażą kalorii w stosunku do wydatku energetycznego organizmu. Do typowych powikłań otyłości wieku dziecięcego należą nieprawidłowa tolerancja glukozy, hiperinsulinemia, zaburzenia lipidowe, niealkoholowe stłuszczenie wątroby, kamica żółciowa, obturacyjny bezdech senny, problemy ortopedyczne i psychologiczne oraz nadciśnienie tętnicze (NT). Celem obecnej pracy jest retrospektywna ocena częstości występowania nadciśnienia tętniczego oraz towarzyszących zaburzeń metabolicznych u otyłych dzieci i nastolatków, pacjentów Kliniki Endokrynologii Dzieci i Młodzieży w Krakowie w latach Materiał Badaniem objęto 170 nastolatków (100 dziewcząt) z otyłością prostą z terenu Małopolski, kierowanych do Kliniki Endokrynologii Dzieci i Młodzieży Katedry Pediatrii UJ w Krakowie w latach Średni wiek badanych wynosił,6 lat (zakres: 10- lat). Pacjentów podzielono na 3 grupy: 1 - pacjentów otyłych z prawidłowym ciśnieniem tętniczym (n=43), - pacjentów otyłych ze stanem przednadciśnieniowym (n=31), 3 - pacjentów otyłych z nadciśnieniem tętniczym (n=96). U wszystkich pacjentów w trakcie hospitalizacji na podstawie badań biochemicznych, hormonalnych oraz obrazowych wykluczono endokrynologiczne oraz naczyniowo-nerkowe przyczyny nadciśnienia tętniczego. W czasie wykonywania badań pacjenci nie otrzymywali leczenia przeciw nadciśnieniowego. Metody Pomiary antropometryczne Pomiar wysokości ciała u wszystkich badanych został wykonany stadiometrem Harpenden. Pomiar masy ciała został wykonany za pomocą wagi lekarskiej. Wskaźnik masy ciała (ang. BMI, Body Mass Index) wyrażono w postaci odchyleń standardowych. Uzyskane wyniki interpretowano w odniesieniu do norm dla dzieci populacji małopolskiej [10]. Pomiar ciśnienia tętniczego krwi (CTK) Pomiar CTK wykonywany był metodą klasyczną (Korotkowa) przy użyciu manometru rtęciowego, w warunkach standardowych w pozycji siedzącej po 10 minutach odpoczynku. Za wynik przyjęto średnią arytmetyczną trzech pomiarów. Za NT przyjęto wartości CTK skurczowego i/lub rozkurczowego powyżej 95. centyla dla płci, wieku i wzrostu. Za stan przednadciśnieniowy uznano wartości CTK między 90. a 95. centylem, a za prawidłowe CTK przyjęto wartości CTK poniżej 90. centyla [6,6]. Badania biochemiczne U wszystkich badanych wykonano test doustnego obciążenia 75 gramami glukozy. Oznaczono stężenia glukozy oraz insuliny przed i po obciążeniu, a następnie obliczono wskaźnik insulinooporności HOMA-IR (the homeostatic index for insulin resistance) wg następującego wzoru: [insulina na czczo (μiu/ml) x glikemia na czczo (mmol/l)/,5]. Insulinooporność była definiowana jako wartości indeksu HOMA-IR większe lub równe,68 [11,0]. U wszystkich badanych w surowicy krwi żylnej pobranej rano (8:00-9:00), na czczo oznaczono stężenia cholesterolu całkowitego (TC), cholesterolu LDL (LDLc), cholesterolu HDL (HDLc), trójglicerydów (TG), a także kwasu moczowego. Wyniki interpretowano w odniesieniu do lokalnych norm Zakładu Biochemii Klinicznej Uniwersyteckiego Szpitala Dziecięcego w Krakowie, gdzie wykonywano wszystkie oznaczenia [3] (tabela I). Analiza statystyczna Do statystycznego opracowania wyników użyto pakietu statystycznego STATI- STICA 8.0 PL. W celu porównania dwóch zbiorów danych zastosowano test U Mann- Whitney a. Dla analizy powiązań wykorzystano współczynnik korelacji (r) oraz analizę regresji. Jako istotne statystycznie przyjęto wyniki, dla których wartość prawdopodobieństwa była mniejsza od 0,05. Wyniki Charakterystykę analizowanych parametrów w 3 grupach pacjentów przedstawiono w tabeli II. U 96 badanych (55,8%), w tym u 53 dziewcząt (5%) oraz 43 chłopców (61,4 %) rozpoznano nadciśnienie tętnicze. Stan przednadciśnieniowy stwierdzono u 31 pacjentów, w tym u dziewcząt (Tab.II). Nadciśnienie tętnicze skurczowe stwierdzono u 90 badanych (5,9%), NT rozkurczowe u 56 badanych (3,9%), natomiast NT skurczowe i rozkurczowe u 50 badanych (9,4%). W grupie pacjentów otyłych z NT stwierdzono znamiennie większe BMI w porównaniu do otyłych pacjentów z ciśnieniem prawidłowym (tabela II, rycina 1, ). Wykazano znamienną korelację wartości BMI zarówno z wartościami CTK skurczowego (r=0,3, p<0,0001), jak i CTK rozkurczowego (r=0,7, p<0,001) (rycina 3, 4). Średnie wartości stężeń kwasu moczowego były większe w grupie pacjentów z NT w porównaniu do pacjentów bez NT (404,7±101,8 vs 348,8±61,3 umol/l, p<0,05) (tabela II), szczególnie w odniesieniu do pacjentów z NT rozkurczowym (4± 10,7 Tabela I Wartości 95 centyla parametrów lipidogramu oraz kwasu moczowego wg norm Pracowni Metabolizmu Lipidów oraz Pracowni Chemii Klinicznej Zakładu Biochemii Klinicznej USD. Reference ranges of lipids and uric acid. Parametr wartość graniczna normy (95 centyl) [mmol/l] lat -19 lat lat -19 lat CHc 6,3 5,6 5,95 5,7 LDLc 3,5 3,54 3,41 3,36 TG 1,58 1,58 1,86 1,58 HDLc (5 centyl) [mmol/l] wartość graniczna normy 10-1 lat 1-19 lat 10-1 lat 1-19 lat 0,31 0,54 0,6 0,49 Wartości graniczne normy Lata Kwas moczowy Przegląd Lekarski 013 / 70 / 1 7
3 vs 359± 65,4 umol/l, p=0,05) (rycina 5). Także wartości insulinemii spoczynkowej były najwyższe w grupie pacjentów z NT rozkurczowym (rycina 6). Natomiast wartości insulinemii postymulacyjnej były najwyższe u pacjentów z NT skurczowym (p=0,033) (rycina 7). W całej grupie pacjentów z NT średnia wartość insulinemii spoczynkowej (na czczo) i postymulacyjnej były znamiennie większe w porównaniu do badanych z prawidłowym CTK (tabela II). Wskaźnik HOMA-IR był większy w grupie pacjentów z NT w porównaniu z grupą pacjentów z prawidłowym CTK, jakkolwiek nieznamiennie (p=0,051) (tabela II). Wskaźnik HOMA-IR był istotnie większy w grupie pacjentów z NT rozkurczowym w porównaniu do pacjentów z prawidłowym CTK rozkurczowym (4,8±3,5 vs 3,48±1,7, p=0,013, rycina 8). Korelacji takiej nie wykazano dla CTK skurczowego. Najwięcej osób z nieprawidłowym lipidogramem było w grupie pacjentów otyłych ze stanem przednadciśnieniowym, jednak nie stwierdzono istotnych różnic między średnimi wartościami stężeń TC, LDLc, HDLc oraz TG między poszczególnym grupami pacjentów (tabela III). Tabela II Wyniki uzyskane w Biochemical data in three groups of patients. Parametr Ciśnienie prawidłowe Stan przednadciśnieniowy Nadciśnienie tętnicze n (płeć) 43 (9 K) 31 ( K) 96 (53 K) Wiek lata (śr ± SD) BMI SDS CHc mmol/l TG mmol/l LDLc mmol/l HDLc mmol/l Kwas moczowy μmol/l Insulina 0` μiu/ml Insulina 10` μiu/ml HOMA-IR,8 ± 1,9,1 ± 1,7,7 ± 1,9 4,3 ± 1,5 4,1 ± 1,3 a 5,6 ±,6 * 4,8 ± 0,9 4,7 ± 1,1 4,5 ± 0,9 1,4 ± 0,8 1,5 ± 0,8 1,4 ± 0,8,9 ± 0,8,9 ± 0,9,8 ± 0,8 1, ± 0,3 1, ± 0,3 1,±0,4 348,8 ± 61,3 386,7 ± 84,3 404,7 ± 101,8 *,8 ± 8,,1 ± 9,4,3 ± 15,9 * 81,4 ± 41,5 115,7 ± 78,7 10,6 ± 107,9 * 3,3 ± 1,7 4,3 ±,3 4,4 ± 3,5 b *p<0,05 w porównaniu z parametrem w grupie otyłych dzieci z prawidłowym ciśnieniem tętniczym a w porównaniu z grupą dzieci z nadciśnieniem tętniczym b p=0,051 6,4 6, 5,8 5,6 5,4 5, 7,5 7,0 6,5 5,5 4,8 4,6 4,4 4, 3,8 3,6 1-prawid³owe ciœnienie skurczowe, -stan przednadciœnieniowy, 3- nadciœnienie têtnicze skurczowe ±B³¹d std ±1,96*B³¹d std Rycina 1 Zależność między wartościami BMI a ciśnieniem tętniczym skur czowym w Relation between BMI and systolic blood pressure in three groups of patients ,5 3,5 1-prawid³owe ciœnienie rozkurczowe, - stan przednadciœnieniowy, 3- nadciœnienie têtnicze rozkurczowe ±0,95 Przedz. ufn. Rycina Zależność między wartościami BMI a ciśnieniem tętniczym rozkurczowym w Relation between BMI and diastolic blood pressure in three groups of patients Wartoœci ciœnienia skurczowego (mmhg) Rycina3 Wykres korelacji pomiędzy wartościami skurczowego CTK a wartościami BMI (kg/m) SD (p<0,0001, r=0,3). Correlation between systolic blood pressure and (p<0,0001, r=0,3) Wartoœci ciœnienia rozkurczowego (mmhg) Rycina 4 Wykres korelacji pomiędzy wartościami rozkurczowego CTK a wartościami BMI (kg/m) SD (p<0,001, r=0,7). Correlation between diastolic blood pressure and (p<0,001, r=0,7). 8 Przegląd Lekarski 013 / 70 / 1 D. Januś i wsp.
4 Kwas moczowy [umol/l] prawid³owe ciœnienie rozkurczowe, - stan przednadciœnieniowy, 3- nadciœnienie têtnicze ±0,95 Przedz. ufn. Insulinemia na czczo [uiu/ml] 1-prawid³owe ciœnienie rozkurczowe, -stan przednadciœnieniowy, 3-nadciœnienie têtnicze ±0,95 Przedz. ufn. Rycina 5 Zależność między stężeniem kwasu moczowego a ciśnieniem rozkurczowym w Relation between uric acid values and diastolic blood pressure in three groups of patients. Rycina 6 Zależność między wartościami insulinemii na czczo a ciśnieniem rozkurczowym w Relation between basal insulin values and diastolic blood pressure in three groups of patients. 0 6, , ,5 Insulinemia w 10` testu OgTT [uiu/ml] prawid³owe ciœnienie skurczowe, - stan przednadcisnieniowy, 3- nadciœnienie tetnicze ±0,95 Przedz. ufn. Rycina 7 Zależność między wartościami insulinemii po stymulacji glukozą a ciśnieniem skurczowym w Relation between poststimulatory insulin values and systolic blood pressure in three groups of patients. [homa-ir] 3,5 3,0,5 1- prawid³owe ciœnienie têtnicze, -stan przednadciœnieniowy, 3 -nadciœnienie têtnicze ±0,95 Przedz. ufn. Rycina 8 Zależność między wartościami wskaźnika insulinooporności HOMA-IR a ciśnieniem rozkurczowym w Relation between HOMA-IR values and diastolic blood pressure in three groups of patients. Tabela III Odsetek nieprawidłowych wartości frakcji lipidów w Percentages of abnormal lipid values in three groups of patients. Parametr Ciśnienie prawidłowe Stan przednadciśnieniowy Nadciśnienie tętnicze CHc (%) Dyskusja W populacji pediatrycznej najczęstszą postacią NT jest nadciśnienie wtórne, jednakże coraz częściej u dzieci i młodzieży rozpoznawane jest NT pierwotne []. W porównaniu do częstości występowania NT nie przekraczającego 1,5 % 3-4 dekady temu, aktualnie częstość ta kształtuje się między 3,% a 4,5% dzieci [4]. Nadciśnienie tętnicze występuje u dzieci otyłych 3-5 razy częściej w porównaniu do rówieśników z prawidłową masą ciała [6]. Za główną 11,6 11,5 TG (%) 5,6 35,5 8 LDLc (%),3 19,4,6 HDLc (%) przyczynę tego zwiększenia uważa się systematyczne, stopniowe zwiększanie średniej masy ciała w populacji dzieci i młodzieży, co ściśle koreluje ze zwiększaniem wartości CTK jak również wykazaliśmy w naszej pracy [7,,30]. Wraz ze zwiększeniem częstości występowania otyłości wzrasta również częstość jej powikłań, wśród których najczęstszym jest NT. W analizowanej grupie częstość NT była większa niż w badaniach innych autorów, w których utrwalone NT stwierdzono u 11% dzieci [17]. Różnica ta może wynikać częściowo z nadciśnienia białego fartucha. Wszyscy analizowani retrospektywnie pacjenci byli hospitalizowani, pomijano wartość ciśnienia tętniczego w dniu przyjęcia na oddział, która zwykle jest wyższa w związku ze stresem. W aktualnie prowadzonej w Klinice prospektywnej pracy analizującej powikłania otyłości u dzieci i młodzieży w ocenie CTK wykorzystujemy 4 godzinny pomiar ciśnienia tętniczego celem wykluczenia nadciśnienia białego fartucha. Patogeneza rozwoju NT u otyłych pacjentów jest złożona i nie w pełni wyjaśniona. Do czynników determinujących wystąpienie NT u otyłych dzieci prawdopodobnie można zaliczyć hiperinsulinemię mogącą prowadzić do zwiększenia naczyniowego oporu obwodowego oraz zwiększenia reabsorpcji sodu i zmniejszenia wydalania kwasu moczowego w kanalikach nerkowych [13,3]. Ponadto zwiększone stężenie insuliny może powodować aktywację współczulnego układu nerwowego [17,8,9,3]. W badanej pracy wartości insulinemii spoczynkowej i Przegląd Lekarski 013 / 70 / 1 9
5 postymulacyjnej były znamiennie wyższe u dzieci z nadciśnieniem tętniczym. Istotnym czynnikiem dla wystąpienia NT oraz innych powikłań ze strony układu sercowo-naczyniowego u otyłych jest także wysokie stężenie kwasu moczowego. W szeregu badań klinicznych jak NHANES I (First National Health and Nutrition Examination Study), Framingham Study oraz obejmującym populację dziecięcą Bogalusa Heart Study wykazano, że stężenie kwasu moczowego w surowicy jest niezależnym czynnikiem prognostycznym rozwoju NT [1,8,35]. Kwas moczowy jest najważniejszym końcowym produktem przemiany zasad purynowych, w około 70% jest wydalany z moczem. W badaniach in vitro wykazano, że hiperurykemia powoduje zapalenie naczyń nerkowych przez stymulację jądrowych czynników transkrypcyjnych, uwalnianie cytokin prozapalnych oraz arteriolopatię przedkłębuszkową wskutek m.in. nasilenia proliferacji komórek gładkich naczyń oraz wywołując zapalenie i włóknienie cewkowo-śródmiąższowe. Zmiany te powodują wzrost aktywacji układu renina-angiotensyna-aldosteron (RAA). Aktywacja tego układu może dodatkowo sprzyjać niekorzystnemu wpływowi moczanów na naczynia kłębuszka nerkowego. Zwiększony skurcz mięśniówki gładkiej naczyń nerkowych prowadzi do zwiększenia oporu obwodowego naczyń, a aktywacja układu RAA zwiększa objętość krwi krążącej, co prowadzi do wzrostu rozkurczowego CTK [9,,4,34,36,37]. W niniejszej pracy stwierdzono istotnie wyższe stężenie kwasu moczowego tylko u pacjentów z nadciśnieniem rozkurczowym, jakkolwiek opisano związek współwystępowania hiperurykemii zarówno z NT skurczowym jak i rozkurczowym [9,15,,4,36,37]. U osób dorosłych współwystępowanie otyłości i NT jest niekorzystnym predyktorem występowania zespołu metabolicznego (ZM), grupy zaburzeń, do których obok otyłości, NT i hiperurykemii zalicza się także hiperinsulinemię z insulinoopornością i dyslipidemię. Wszystkie wymienione zaburzenia stwierdzono również w obecnej retrospektywnej pracy u pacjentów w wieku już od 10 lat. Kolejne prace prospektywne prowadzone aktualnie w Klinice będą miały na celu ocenę znaczenia wykrywanych u otyłych dzieci ww zaburzeń i ocenę skuteczności działań prewencyjnych. Z dotychczas opublikowanych prac wynika, że ryzyko występowania powikłań ze strony układu krążenia u dzieci, u których współwystępują otyłość i NT jest znacznie wyższe, niż u tych, u których występuje tylko jedna z wymienionych chorób. I tak u dzieci z otyłością oraz NT typowe dla zespołu metabolicznego (ZM) zaburzenia występują u około % pacjentów i częściej niż u otyłych z prawidłowym CTK [6,7]. Poważne powikłania otyłości rzadko ujawniają się w wieku dziecięcym, jednak dotyczą one aż 70-80% osób dorosłych, które były otyłe przed osiągnięciem pełnoletności []. Baker i wsp. w pracy analizującej retrospektywnie BMI u dorosłych był pierwszym, który przedstawił istotną korelację między BMI w dzieciństwie i chorobą wieńcową serca oraz śmiertelnością z przyczyn sercowych w wieku dorosłym []. W innych badaniach wykazano ponadto, iż odległe konsekwencje otyłości w postaci zaburzeń gospodarki węglowodanowej oraz chorób układu krążenia znamiennie skracających czas życia występują w wieku dorosłym, nawet jeśli u otyłego dziecka udało się osiągnąć normalizację masy ciała przed osiągnięciem dojrzałości [,19,5,31]. Z podanych względów prewencja, a w przypadku jej nieskuteczności, kompleksowe leczenie powikłań otyłości jest konieczne w grupie pacjentów pediatrycznych. Piśmiennictwo: 1. Alper A.B. Jr, Chen W., Yau L. et al.: Childhood uric acid predicts adult blood pressure: The Bogalusa Heart Study. Hypertension 005, 45, 34.. Baker J.L., Olsen L.W., Sorensen, T.I.A.: Childhood body mass index and the coronary heart disease in adulthood. N. Engl. J. Med. 1998, 338, Biuletyn Zakładu Biochemii Klinicznej Polsko- Amerykańskiego Instytutu Pediatrii, Kraków Brady T.M., Solomon B.S., Neu A.M. et al.: Patient-, Provider-, and Clinic-level predictors of unrecognized Elevated Blood Pressure in Children. Pediatrics 010, 15, Center for Disease Control and Prevention. Overweight and obesity: childhood overweight: overweight prevalence Feld L.G., Corey H.: Hypertension in childhood. Pediatrics in Review 007, 8, Flynn J.T., Alderman M.H.: Characteristics of children with primary hypertension seen at a referral center. Pediatr. Nephrol. 005, 0, Friedman D.S., Williamson D.F., Gunter E.W. et al.: Relation of serum uric acid to mortality and ischemic heart disease. The NHANES I Epidemiologic Follow- Up Study. Am. J. Epidemiol. 1995, 1, Frohlich E.D.: Uric acid: a risk factor for coronary heart disease. JAMA 1993, 70, Gołąb S., Chrzanowska M., red.: Dziecko Krakowskie 000. Poziom rozwoju biologicznego dzieci i młodzieży Miasta Krakowa. Kraków Haffner S.M., Miettinen H., Stern M.P.: The homeostasis model in the San Antonio heart study. Diabetes Care 1997, 0, Hedley A.A., Ogden C.L., Johnson C.L. et al.: Prevalence of overweight and obesity among US children, adolescents and adults JAMA 004, 91, Holmes W.E.N., Kelley N.W., Wynguarden J.B.: The kidney and uric acid excretion in man. Kidney Int. 197,, Jones K.L.: The dilemma of the metabolic syndrome in children and adolescents: disease or distraction? Pediatr. Diabetes 006, 7, Jossa F., Farinaro E., Panico S. et al.: Serum uric acid and hypertension: The Olivetti heart study. J. Hum. Hypertens. 1994, 8, Kostka-Jeziorny K., Tykarski A.: Kwas moczowyważne ogniwo w zespole metabolicznym. W: Zespół metaboliczny pod Red. A. Mamcarza. Medical Education. Warszawa 008, Lande M.B., Flynn J.T.: Treatment of hypertension in children and adolescents. Pediatr. Nephrol. 009, 4, Litwin M.: Strategia postępowania w pierwotnym nadciśnieniu tętniczym u młodzieży. W: Wyszyńska T., Litwin M.(red). Nadciśnienie tętnicze u dzieci i młodzieży. Wydawnictwo Lekarskie PZWL. Warszawa. 00, Litwin M., Śladowska J., Antoniewicz J. et al.: Metabolic abnormalities, insulin resistance and metabolic syndrome in children with primary hypertension. Am. J. Hypertens. 007, 0, Matthews D.R., Hosker J.P., Rudenski A.S. et al.: Homeostasis model assessment: Insulin resistance and β-cell function from fasting plasma glucose and insulin concentration in man. Diabetologia 1985, 8, Mazur A., Małecka-Tendera E., Lewin--Kowalik J.: Nadwaga i otyłość u dzieci szkół podstawowych województwa podkarpackiego. Ped. Pol. 001, 76, Mazur A., Mazur M., Malecka-Tendera E.: Otyłość wieku rozwojowego wstęp do analizy ekonomicznej. Przegląd Pediatryczny. 00, 3, Mazzali M., Hughes J., Kim Y.G. et al.: Elevated uric acid increases blond pressure in the rat by a novel crystal independent mechanizm. Hypertension 001, 38, Mazzali M., Kanellis J., Han L. et al.: Hyperuricaemia induces a primary renal arteriolopathy in rats by a blood pressure independent mechanism. Am. J. Physiol. 00, 8, Must A., Jacques P. F., Dallal G. E. et al.: Long-term morbidity and mortality of overweight adolescents; a follow-up of the Harvard Growth Study of 19 to N. Engl. J. Med. 199, 37, National High Blood Pressure Education Program Working Group on High Blood Pressure in Children and Adolescents. The Fourth Report on the Diagnosis, Evaluation, and Treatment of High Blood Pressure in Children and Adolescents. Pediatrics 004, 1, Niemirska A., Litwin M., Antoniewicz J. et al.: Fat tissue distribution and metabolic alterations in boys with primary hypertension. Przegl. Lek. 006, 63 (Suppl. 3), Rahmouni K., Haynes W.G.: Leptin and the cardiovascular system. Recent Prog. Horm. Res. 004, 59, Rocchini A.P.: Obesity hypertension. Am. J. Hypertens. 00, 15, Sakarcan A., Jerrell J.: Population-based examination of the interaction of primary hypertension and obesity in South Carolina. Am. J. Hypertens. 007, 0, Schillaci G., Pirro M., Vaudo G. et al.: Prognostic value of the metabolic syndrome in essential hypertension. J. Am. Coll. Cardiol. 004, 43, Sorof J.M., Poffenbarger T., Franco K. et al.: Isolated systolic hypertension, obesity, and hyperkinetic hemodynamic states in children. J. Pediatr. 00, 0, Speiser P.W., Rudolf M.C., Anhalt H. et al.: Obesity consensus working group. Childhood obsity. J. Clin. Endocrinol. Metab. 005,90, Stanton J.R., Freis E.D.: Serum uric acid concentration in essential hypertension. Proc. Soc. Exp. Biol. Med. 1947, 66, Sundström J., Sullivan L., D`Agostino R.B. et al.: Relations of serum uric acid to longitudinal blood pressure tracking and hypertension incidence. Hypertension 005, 45, Tykarski A.: Mechanizm hiperurykemii oraz ocena wpływu leków hipotensyjnych na transport kwasu moczowego i jego prekursorów w nefronie w nadciśnieniu tętniczym pierwotnym. Praca habilitacyjna. Akademia im. Karola Marcinkiewicza w Poznaniu, Poznań Yano K., Rhoads G., Kagan A.: Epidemiology of serum uric acid among 8000 Japanese-American men in Hawaii. J. Chronic Dis. 1977, 30, Przegląd Lekarski 013 / 70 / 1 D. Januś i wsp.
Wpływ nadwagi i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych na ryzyko występowania nadciśnienia tętniczego
Henrykowska Hygeia Public Health G i wsp. 14, Wpływ 49(4): nadwagi 833-837 i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych... 833 Wpływ nadwagi i otyłości wśród dzieci klas I-III szkół podstawowych
Bardziej szczegółowoAleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV. Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych
Aleksandra Stańska-Perka ZABURZENIA METABOLICZNE U DZIECI ZAKAŻONYCH HIV Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Klinika Chorób Zakaźnych Wieku Dziecięcego Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego Kierownik
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Skoczeń M. i inni: Występowanie zaburzeń gospodarki węglowodanowej i lipidowej u dzieci z otyłością prostą w zależności od wieku oraz stopnia otyłości Vol. 13/2014 Nr 4(49) Endokrynologia Pediatryczna
Bardziej szczegółowoZmodyfikowane wg Kadowaki T in.: J Clin Invest. 2006;116(7):1784-92
Magdalena Szopa Związek pomiędzy polimorfizmami w genie adiponektyny a wybranymi wyznacznikami zespołu metabolicznego ROZPRAWA DOKTORSKA Promotor: Prof. zw. dr hab. med. Aldona Dembińska-Kieć Kierownik
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE Celem głównym Materiał i metody
STRESZCZENIE Choroby układu krążenia od lat pozostają jedną z głównych przyczyn śmierci w Europie. W licznych badaniach opisano czynniki ryzyka, które predysponują do rozwoju miażdżycy i wystąpienia choroby
Bardziej szczegółowoMateriały edukacyjne. Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego
Materiały edukacyjne Diagnostyka i leczenie nadciśnienia tętniczego Klasyfikacja ciśnienia tętniczego (mmhg) (wg. ESH/ESC )
Bardziej szczegółowoAnaliza fali tętna u dzieci z. doniesienie wstępne
Analiza fali tętna u dzieci z chorobami kłębuszków nerkowych doniesienie wstępne Piotr Skrzypczyk, Zofia Wawer, Małgorzata Mizerska-Wasiak, Maria Roszkowska-Blaim Katedra i Klinika Pediatrii i Nefrologii
Bardziej szczegółowoEmilia Kolarzyk, Anna Janik, Jacek Kwiatkowski
Kolarzyk Probl Hig E Epidemiol i wsp. Ocena 2011, ryzyka 92(4): zespołu 741-746 metabolicznego u dzieci z nadwagą i otyłością. Część I. Antropometryczne... 741 Ocena ryzyka zespołu metabolicznego u dzieci
Bardziej szczegółowoCMC/2015/03/WJ/03. Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca
CMC/2015/03/WJ/03 Dzienniczek pomiarów ciśnienia tętniczego i częstości akcji serca Dane pacjenta Imię:... Nazwisko:... PESEL:... Rozpoznane choroby: Nadciśnienie tętnicze Choroba wieńcowa Przebyty zawał
Bardziej szczegółowoOcena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością
lek. Agata Mikołajczak-Będkowska Ocena stężenia wybranych miokin u dziewcząt z jadłowstrętem psychicznym i otyłością rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Promotor: dr hab. n. med. Joanna Oświęcimska
Bardziej szczegółowoCzy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością?
Jerzy Maksymilian Loba Klinika Chorób Wewnętrznych i Diabetologii Uniwersytet Medyczny w Łodzi Czy jest możliwe skuteczne leczenie cukrzycy w grupie chorych otyłych ze znaczną insulinoopornością? Definicja
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE
UNIWERSYTET WARMIŃSKO MAZURSKI W OLSZTYNIE Katarzyna Myszka Podgórska Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u osób z przypadkowo wykrytymi guzami nadnerczy z prawidłową aktywnością hormonalną
Bardziej szczegółowoSTRESZCZENIE. Wstęp. Cele pracy
STRESZCZENIE Wstęp Hormon wzrostu (GH) jest jednym z najważniejszych hormonów anabolicznych promujących proces wzrastania człowieka. GH działa lipolitycznie, wpływa na metabolizm węglowodanów, białek i
Bardziej szczegółowoOcena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży
Ewa Racicka-Pawlukiewicz Ocena wpływu nasilenia objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej na masę ciała i BMI u dzieci i młodzieży Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych PROMOTOR: Dr hab. n.
Bardziej szczegółowo1. Analiza metodologii dla właściwej oceny wydalania promotorów i inhibitorów z moczem u dzieci i młodzieży z nadmierną masą ciała.
STRESZCZENIE Kamica układu moczowego jest stanem, w którym w drogach moczowych dochodzi do powstania złogów zbudowanych z naturalnych lub patologicznych składników moczu. W ciągu ostatnich kilku dekad
Bardziej szczegółowoOcena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją
234 Ocena skuteczności preparatów miejscowo znieczulających skórę w redukcji bólu w trakcie pobierania krwi u dzieci badanie z randomizacją The effectiveness of local anesthetics in the reduction of needle
Bardziej szczegółowoWartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego. ma znaczenie?
Wartość subklinicznych uszkodzeń narządowych w ocenie ryzyka sercowonaczyniowego czy płeć ma znaczenie? dr n. med. Lucyna Woźnicka-Leśkiewicz Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu
Bardziej szczegółowoZespół metaboliczny u dzieci i młodzieży doświadczenia własne Metabolic syndrome in children and adolescents in own clinical observation
Pediatr Med Rodz 2009, 5 (4), p. 254-258 Irena Białokoz-Kalinowska 1, Joanna Zapolska 2, Janina Piotrowska-Jastrzębska 1 Received: 25.11.2009 Accepted: 08.12.2009 Published: 31.12.2009 Zespół metaboliczny
Bardziej szczegółowoOcena wpływu wybranych czynników na występowanie zaburzeń lipidowych u osób otyłych
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Agata Bronisz, Katarzyna Napiórkowska, Aleksandra Srokosz, Małgorzata Sobiś-Żmudzińska, Roman Junik Katedra i Klinika Endokrynologii i Diabetologii, Uniwersytet Mikołaja
Bardziej szczegółowoPułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego. Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze
Pułapki farmakoterapii nadciśnienia tętniczego Piotr Rozentryt III Katedra i Kliniczny Oddział Kardiologii Śląskie Centrum Chorób Serca, Zabrze Leczenie nadciśnienia tętniczego versus leczenie chorego
Bardziej szczegółowoEpidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę?
Epidemia niewydolności serca Czy jesteśmy skazani na porażkę? Piotr Ponikowski Klinika Chorób Serca Uniwersytet Medyczny we Wrocławiu Ośrodek Chorób Serca Szpitala Wojskowego we Wrocławiu Niewydolność
Bardziej szczegółowoSTAN PRZEDNADCIŚNIENIOWY
STAN PRZEDNADCIŚNIENIOWY Łukasz Artyszuk SKN przy Katedrze i Klinice Chorób Wewnętrznych, Nadciśnienia Tętniczego i Angiologii Plan Definicja Klasyfikacja ciśnienia tętniczego Epidemiologia Ryzyko sercowo
Bardziej szczegółowoCharakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego
Lek. Łukasz Głogowski Charakterystyka kliniczna chorych na raka jelita grubego Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych Opiekun naukowy: Dr hab. n. med. Ewa Nowakowska-Zajdel Zakład Profilaktyki Chorób
Bardziej szczegółowoOcena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu
Ocena ryzyka sercowo naczyniowego w praktyce Katedra i Zakład Lekarza Rodzinnego Collegium Medicum w Bydgoszczy UMK w Toruniu 2018-03-15 Czym jest ryzyko sercowo naczyniowe? Ryzyko sercowo-naczyniowe to
Bardziej szczegółowoOcena zależności pomiędzy stężeniami wifatyny i chemeryny a nasileniem łuszczycy, ocenianym za pomocą wskaźników PASI, BSA, DLQI.
Uniwersytet Medyczny w Lublinie Katarzyna Chyl-Surdacka Badania wisfatyny i chemeryny w surowicy krwi u chorych na łuszczycę Rozprawa na stopień doktora nauk medycznych streszczenie Promotor Prof. dr hab.
Bardziej szczegółowoUrząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego
Załącznik do Uchwały Nr VI/83/07 Sejmiku Województwa Kujawsko-Pomorskiego z dnia 26 marca 2007 r. Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego REGIONALNY PROGRAM ZWALCZANIA OTYŁOŚCI U DZIECI I
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoFetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym
Fetuina i osteopontyna u pacjentów z zespołem metabolicznym Dr n med. Katarzyna Musialik Katedra Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Medyczny w Poznaniu *W
Bardziej szczegółowoAneks II. Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego oraz ulotka dla pacjenta stanowią wynik procedury arbitrażowej.
Aneks II Zmiany dotyczące odpowiednich punktów Charakterystyki Produktu Leczniczego oraz ulotki dla pacjenta przedstawione przez Europejską Agencję Leków (EMA) Niniejsza Charakterystyka Produktu Leczniczego
Bardziej szczegółowoCzy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych?
Czy zmniejszenie spożycia fruktozy może obniżyć ciśnienie tętnicze i poprawić elastyczność naczyń krwionośnych? Małgorzata Stańczyk 1, Daria Tomczyk 1, Justyna Topolska- Kusiak 2, Monika Grzelak 1, Piotr
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 1 do zarządzenia Nr 53/2006 Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia. Program profilaktyki chorób układu krążenia
Program profilaktyki chorób układu krążenia 1 I. UZASADNIENIE CELOWOŚCI WDROŻENIA PROGRAMU PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA, zwanego dalej Programem. 1. Opis problemu zdrowotnego. Choroby układu krążenia
Bardziej szczegółowoZałożenia i cele: Postanowiłam zbadać i przeanalizować:
Streszczenie. Wstęp: Starzejące się społeczeństwa całej Europy, skutki wysoko rozwiniętej cywilizacji urbanistyczno-technicznej, oddalenie człowieka od natury, ogromny postęp nauki i techniki, powodują
Bardziej szczegółowoŚmiertelność przypisana w tys; całość Ezzatti M. Lancet 2002; 360: 1347
Nadciśnienie tętnicze Prewencja i leczenie Prof. dr hab. med. Danuta Czarnecka I Klinika Kardiologii i Elektrokardiologii Interwencyjnej oraz Nadciśnienia Tętniczego Uniwersytet Jagielloński, Kraków Warszawa.07.04.2013
Bardziej szczegółowoUNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA.
UNIWERSYTET MEDYCZNY W LUBLINIE KATEDRA I KLINIKA REUMATOLOGII I UKŁADOWYCH CHORÓB TKANKI ŁĄCZNEJ PRACA DOKTORSKA Małgorzata Biskup Czynniki ryzyka sercowo-naczyniowego u chorych na reumatoidalne zapalenie
Bardziej szczegółowoKarolina Hoffmann, Wiesław Bryl, Agata Strażyńska, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Lucyna Kramer, Danuta Pupek-Musialik
Karolina Hoffmann, Wiesław Bryl, Agata Strażyńska, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Lucyna Kramer, Danuta Pupek-Musialik PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoKarta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia
Pieczątka świadczeniodawcy nr umowy z NFZ Karta badania profilaktycznego w Programie profilaktyki chorób układu krążenia Uwaga! Kartę należy wypełnić drukowanymi literami, twierdzące odpowiedzi na pytania
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie podwyższonego ciśnienia tętniczego u 11-letnich dzieci powiatu słupskiego
Wiesław Kowalewski, Monika Waśkow, Małgorzata Lesińska-Sawicka PRACA ORYGINALNA Akademia Pomorska w Słupsku, Katedra Nauk o Zdrowiu Rozpowszechnienie podwyższonego ciśnienia tętniczego u 11-letnich dzieci
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 6/2007 r 4(21) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Częstość występowania nadwagi i otyłości u dzieci w wieku 7-9 lat województwa mazowieckiego Analysis of nutritional status 7-9 years
Bardziej szczegółowoNADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY
NADCIŚNIENIE ZESPÓŁ METABOLICZNY Poradnik dla pacjenta i jego rodziny Konsultacja: prof. dr hab. med. Zbigniew Gaciong CO TO JEST ZESPÓŁ METABOLICZNY Nadciśnienie tętnicze (inaczej podwyższone ciśnienie
Bardziej szczegółowoOdwrócenie upośledzonej tolerancji glukozy oraz nowych przypadków cukrzycy związanych z terapią diuretykami wyniki badania STAR-LET
ARTYKUŁ POGLĄDOWY BADANIA KLINICZNE. CO NOWEGO W HIPERTENSJOLOGII? Odwrócenie upośledzonej tolerancji glukozy oraz nowych przypadków cukrzycy związanych z terapią diuretykami wyniki badania STAR-LET Katarzyna
Bardziej szczegółowoPomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych
Pomiar obwodu talii u dzieci i młodzieży narzędziem przesiewowym oceny czynników ryzyka chorób sercowo-naczyniowych Waist circumference measurement in children and adolescents as a screening tool for assessing
Bardziej szczegółowoCzy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć?
Czy Polakom grozi niealkoholowe stłuszczenie wątroby? NAFL (non-alkoholic fatty liver ) Czy można ten fakt lekceważyć? Beata Cywińska-Durczak SAPL.PCH.18.10.1754 NAFLD (non-alkoholic fatty liver disease)
Bardziej szczegółowoCystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study
Cystatin C as potential marker of Acute Kidney Injury in patients after Abdominal Aortic Aneurysms Surgery preliminary study Anna Bekier-Żelawska 1, Michał Kokot 1, Grzegorz Biolik 2, Damian Ziaja 2, Krzysztof
Bardziej szczegółowoJak oceniać otyłość brzuszną u pacjentów z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym?
Joanna Dziwura-Ogonowska 1, Rafał Heryć 2, Karolina Mierska 2, Anna Modrzejewska 2, Tomasz Miazgowski 1, Krystyna Widecka 1 PRACA ORYGINALNA 1 Klinika Hipertensjologii i Chorób Wewnętrznych Pomorskiego
Bardziej szczegółowoProfilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych
Profilaktyka pierwotna i wtórna oraz skrining otyłości u dzieci w koszyku świadczeń gwarantowanych Mirosław J. Wysocki Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH OTYŁOŚĆ I NADWAGA WYZWANIEM DLA ZDROWIA
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka. prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska
Nadciśnienie tętnicze punkt widzenia lekarza i dietetyka prof. nadzw. dr hab. n. med. J. Niegowska dr inż. D. Gajewska Wszechnica Żywieniowa SGGW Warszawa 2016 Ciśnienie tętnicze krwi Ciśnienie wywierane
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ
Rozpowszechnienie dyslipidemiii leczenie zaburzeń lipidowych wśród lekarzy POZ w Polsce. Badanie LIPIDOGRAM 5 LAT dr n. med. Jacek Jóźwiak KLRWP, Poznań 2013 Cel Celem strategicznym badań LIPIDOGRAM była
Bardziej szczegółowoPROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego
PROGRAM RAZEM DLA SERCA Karta Badania Profilaktycznego ETAP I (wypełni pielęgniarka) Imię i nazwisko:... Adres:... PESEL Wzrost:...cm Wykształcenie:... Masa ciała:...kg Zawód wykonywany:... Obwód talii:...cm
Bardziej szczegółowoCałodobowe ambulatoryjne monitorowanie ciśnienia tętniczego (ABPM) u 17-letniej dziewczynki z bólami głowy
ZINTERPRETUJ TO BADANIE RADA NAUKOWA DZIAŁU Dr n. med. Anna Turska-Kmieć (przewodnicząca) Dr hab. n. med. Teresa Jackowska Dr hab. n. med. Henryk Mazurek Dr hab. n. med. Magda Rutkowska Dr hab. n. med.
Bardziej szczegółowoCzy mogą być niebezpieczne?
Diety wysokobiałkowe w odchudzaniu Czy mogą być niebezpieczne? Lucyna Kozłowska Katedra Dietetyki SGGW Diety wysokobiałkowe a ryzyko zgonu Badane osoby: Szwecja, 49 261 kobiet w wieku 30 49 lat (1992 i
Bardziej szczegółowoAnna Obuchowicz 1, Beata Kaźmierczak-Pilch 1, Joanna Żmudzińska-Kitczak 1, Katarzyna Urban 2, Beata Jarecka 1, Jolanta Pietrzak 1.
Pediatr Med Rodz 2016, 12 (4), p. 420 427 Anna Obuchowicz 1, Beata Kaźmierczak-Pilch 1, Joanna Żmudzińska-Kitczak 1, Katarzyna Urban 2, Beata Jarecka 1, Jolanta Pietrzak 1 Received: 23.06.2016 Accepted:
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć?
Nadciśnienie tętnicze a otyłość - jak leczyć? Prof. dr hab. Danuta Pupek-Musialik Kierownik Katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych i Nadciśnienia Tętniczego Nadciśnienie tętnicze
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 8/2009 Nr 2(27) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ocena częstości występowania zespołu metabolicznego u dzieci z otyłością prostą The Prevalence of Metabolic Syndrome in Children
Bardziej szczegółowoEfektywność akcji profilaktycznej w populacji wysokiego ryzyka choroby wieńcowej Część II. Rozkład ciśnienia tętniczego w zależności od masy ciała
Janina Skrzypek-Wańha, Maciej Sosnowski, Krystyna Kozakiewicz, Joanna Ciosek, Michał Tendera PRACA ORYGINALNA III Katedra i Klinika Kardiologii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Efektywność akcji
Bardziej szczegółowoOcena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36
PRACE STUDENCKICH KÓŁ NAUKOWYCH PRACA ORYGINALNA Ocena jakości życia pacjentów chorujących na nadciśnienie tętnicze według ankiety SF-36 The assessment of hypertesive patients life quality according to
Bardziej szczegółowoOcena profilu dobowego ciśnienia tętniczego metodą 24-godzinnego ambulatoryjnego monitorowania ciśnienia (ABPM) u pacjentów z cukrzycą typu 2
Małgorzata Zagroda 1, Dorota Tomczyk 1, Damian Kołacin 1, Paweł Tomczyk 1, Andrzej Prystupa 2, Anna Toruń-Jurkowska 3, Jerzy Mosiewicz 2, Grzegorz Dzida 2 1 Studenckie Koło Naukowe przy Katedrze i Klinice
Bardziej szczegółowoZnaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu. Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze
Znaczenie wczesnego wykrywania cukrzycy oraz właściwej kontroli jej przebiegu Krzysztof Strojek Śląskie Centrum Chorób Serca Zabrze Czynniki ryzyka rozwoju i powikłania cukrzycy Nadwaga i otyłość Retinopatia
Bardziej szczegółowoCukrzyca a kamica żółciowa
PRACA ORYGINALNA ISSN 1640 8497 Paweł Kotarski, Agnieszka B. Niebisz, Janusz Krzymień Katedra i Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany Materii Uniwersytetu Medycznego w Warszawie Cukrzyca a kamica
Bardziej szczegółowoOtyłość i choroby nerek. groźny problem XXI wieku
Otyłość i choroby nerek groźny problem XXI wieku Dr Lucyna Kozłowska SGGW, Wydział Nauk o śywieniu Człowieka i Konsumpcji Katedra Dietetyki e-mail: lucyna_kozlowska@sggw.pl Nadwaga + otyłość 25% 27% Nadwaga
Bardziej szczegółowoZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ I MASĄ CIAŁA RODZICÓW I DZIECI W DWÓCH RÓŻNYCH ŚRODOWISKACH
S ł u p s k i e P r a c e B i o l o g i c z n e 1 2005 Władimir Bożiłow 1, Małgorzata Roślak 2, Henryk Stolarczyk 2 1 Akademia Medyczna, Bydgoszcz 2 Uniwersytet Łódzki, Łódź ZALEŻNOŚĆ MIĘDZY WYSOKOŚCIĄ
Bardziej szczegółowoWybrane czynniki ryzyka chorób sercowo-naczyniowych u pacjentów podstawowej opieki zdrowotnej
Joanna Sulicka, Maria Fornal, Barbara Gryglewska, Barbara Wizner, Tomasz Grodzicki PRACA ORYGINALNA Katedra Chorób Wewnętrznych i Gerontologii Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie
Bardziej szczegółowoOsoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie
3 Osoby z cukrzycą pomagają innym prewencja cukrzycy w rodzinie Samokontrolne, przesiewowe rozpoznanie ryzyka stanu przedcukrzycowego lub cukrzycy utajonej mogą wykonać pacjenci w swoich rodzinach. W praktyce
Bardziej szczegółowoRejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego. czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego
Rejestr codziennej praktyki lekarskiej dotyczący cy leczenia nadciśnienia nienia tętniczego t tniczego współwyst występującego z innymi czynnikami ryzyka sercowo- naczyniowego Nr rejestru: HOE 498_9004
Bardziej szczegółowoOcena stężenia leptyny, insuliny, parametrów gospodarki lipidowej i antropometrycznych u młodych osób z pierwotnym nadciśnieniem tętniczym
Agata Strażyńska, Wiesław Bryl, Karolina Hoffmann, Anna Miczke, Maciej Cymerys, Aneta Rzesoś, Lucyna Kramer, Katarzyna Musialik PRACA ORYGINALNA Katedra i Klinika Chorób Wewnętrznych, Zaburzeń Metabolicznych
Bardziej szczegółowoSESJA PRAC ORYGINALNYCH PLAKATY MODEROWANE, CZĘŚĆ 2 SESSION OF ORIGINAL ARTICLES MODERATED POSTER SESSION, PART 2
SESJA PRAC ORYGINALNYCH PLAKATY MODEROWANE, CZĘŚĆ 2 SESSION OF ORIGINAL ARTICLES MODERATED POSTER SESSION, PART 2 Moderatorzy/Moderators: Ewa Warchoł-Celińska (Warszawa), Jacek Lewandowski (Warszawa),
Bardziej szczegółowo10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY
10 FAKTÓW NA TEMAT CUKRZYCY FAKT 1. Około 347 mln ludzi na świecie choruje na cukrzycę. Istnieje rosnąca globalna epidemia cukrzycy, u której podłoża leży szybki przyrost przypadków nadwagi i otyłości
Bardziej szczegółowoWarszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013
Piotr Socha Klinika Gastroenterologii, Hepatologii i Zaburzeń Odżywiania Instytut Pomnik-Centrum Zdrowia Dziecka Warszawa, III Kongres Polskiego Towarzystwa Lipidologicznego, 12 października 2013 Nieskuteczna
Bardziej szczegółowoCukrzyca typu 2 Novo Nordisk Pharma Sp. z o.o.
Cukrzyca typu 2 Cukrzyca typu 2 Jeśli otrzymałeś tę ulotkę, prawdopodobnie zmagasz się z problemem cukrzycy. Musisz więc odpowiedzieć sobie na pytania: czy wiesz, jak żyć z cukrzycą? Jak postępować w wyjątkowych
Bardziej szczegółowoKatedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn 2
Martyna Szczubełek 1, Piotr Zielecki 1, Norbert Kwella 2, Tomasz Stompór 2, Joanna Harazny 1, 3 PRACA ORYGINALNA 1 Katedra Patofizjologii, Wydział Nauk Medycznych, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn
Bardziej szczegółowoAmy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24
Amy Ferris, Annie Price i Keith Harding Pressure ulcers in patients receiving palliative care: A systematic review Palliative Medicine 2019 Apr 24 Cel - przegląd ma na celu określenie częstości występowania
Bardziej szczegółowoEndokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology
Vol. 11/2012 Nr 1(38) Endokrynologia Pediatryczna Pediatric Endocrinology Ryzyko wystąpienia zespołu metabolicznego u dzieci w wieku 1 7 lat z otyłością prostą Risk of metabolic syndrome in children 1
Bardziej szczegółowoOtyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu
Otyłość u dzieci w Polsce znaczenie problemu Czynniki ryzyka nadciśnienia, zespołu metabolicznego i powikłań narządowych dowody z EBM Otyłość grozi nagłą śmiercią. Hipokrates, w Dzieła zebrane, 460-377
Bardziej szczegółowoROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH JEGO SKŁADOWYCH W WOJEWÓDZTWIE LUBUSKIM U OSÓB W WIEKU 30 65 LAT
Nowiny Lekarskie 2009, 78, 1, 3 7 ANDRZEJ SZCZEPANIAK 1, BARBARA CZEKALSKA 1, MARTA GLURA 2, HANNA STANKOWIAK-KULPA 1, MARIAN GRZYMISŁAWSKI 1 ROZPOWSZECHNIENIE ZESPOŁU METABOLICZNEGO ORAZ POSZCZEGÓLNYCH
Bardziej szczegółowoPrewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski
Prewencja wtórna po zawale mięśnia serca w Małopolsce czy dobrze i skutecznie leczymy? Piotr Jankowski I Klinika Kardiologii i El. Int. oraz Nad. Tęt. IK CMUJ Kraków piotrjankowski@interia.pl Gdańsk, 24
Bardziej szczegółowoNiedożywienie i otyłość a choroby nerek
Niedożywienie i otyłość a choroby nerek Magdalena Durlik Klinika Medycyny Transplantacyjnej, Nefrologii i Chorób Wewnętrznych Warszawski Uniwersytet Medyczny Częstość przewlekłej choroby nerek na świecie
Bardziej szczegółowoUrząd Miasta Bielsko-Biała - um.bielsko.pl Wygenerowano: /14:10: listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą
14 listopada - Światowym Dniem Walki z Cukrzycą Cukrzyca jest chorobą, która staje się obecnie jednym z najważniejszych problemów dotyczących zdrowia publicznego. Jest to przewlekły i postępujący proces
Bardziej szczegółowoMiara Praca Moc Ciśnienie Temperatura. Wyjaśnij pojęcia: Tętno: . ( ) Bradykardia: Tachykardia:
Imię i nazwisko. Sprawozdanie 1 Ocena:. Podpis.. Data oddania Data i podpis Przyporządkuj podane symbole jednostek do odpowiednich zmiennych. Miara Praca Moc Ciśnienie Temperatura Jednostka stopień Celcjusza
Bardziej szczegółowoPROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA
PROGRAM PROFILAKTYKI I WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA - 2006 1. UZASADNIENIE POTRZEBY PROGRAMU Choroby układu krążenia są główną przyczyną zgonów w Polsce i na świecie. Umieralność z tego
Bardziej szczegółowoCo to jest cukrzyca?
Co to jest cukrzyca? Schemat postępowania w cukrzycy Wstęp Cukrzyca to stan, w którym organizm nie może utrzymać na odpowiednim poziomie stężenia glukozy (cukru) we krwi. Glukoza jest głównym źródłem energii
Bardziej szczegółowoCzynniki ryzyka chorób układu sercowo- -naczyniowego u chorych na nadciśnienie tętnicze i cukrzycę w bardzo zaawansowanym wieku
Tadeusz Fojt, Jan Duława, Andrzej Kurek, Mirosława Janowska, Jan Szewieczek PRACA ORYGINALNA Klinika Chorób Wewnętrznych i Metabolicznych, Klinika Geriatrii Śląskiej Akademii Medycznej w Katowicach Czynniki
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca, a nadciśnienie tętnicze CZYM JEST NADCIŚNIENIE TĘTNICZE Nadciśnienie tętnicze jest chorobą układu krążenia, która charakteryzuje się stale lub okresowo
Bardziej szczegółowoKompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego.
Kompleksowy program zmniejszania zachorowalności na choroby związane ze stylem życia na terenie powiatu wieruszowskiego. Konferencja otwierająca realizację projektu. Wieruszów, 28.04.2015 DLACZEGO PROFILAKTYKA?
Bardziej szczegółowoAKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć
AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki
Bardziej szczegółowoRozpowszechnienie zespołu metabolicznego u chorych z nadciśnieniem tętniczym w zależności od płci
Anna Lakowska, Marzena Chrostowska, Anna Szyndler, Katarzyna Śmiałek, Radosław Szczęch, Tomasz Zdrojewski, Krzysztof Narkiewicz PRACA ORYGINALNA Katedra Nadciśnienia Tętniczego i Diabetologii Akademii
Bardziej szczegółowoKinga Janik-Koncewicz
Kinga Janik-Koncewicz miażdżyca choroby układu krążenia cukrzyca typu 2 nadciśnienie choroby układu kostnego nowotwory Światowa Organizacja Zdrowia szacuje, że około 7-41% nowotworów jest spowodowanych
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVI, 2013, 3, str. 354 362 Joanna Wyka, Ewa Piotrowska, Anna Broniecka, Monika Bronkowska, Dominika Mazurek, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 17 18 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoWykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej
Wykładniki zespołu metabolicznego u kobiet po przebytej cukrzycy ciążowej Ewa Wender-Ożegowska 1, Małgorzata Sporna 2, Agnieszka Zawiejska 1, Agnieszka Sporna 3, Jacek Brązert 1 1 Klinika Położnictwa i
Bardziej szczegółowoPRACE ORYGINALNE. Powikłania otyłości i nadwagi u dzieci i młodzieży. Obesity and Overweight Complications in Children and Youth
PRACE ORYGINALNE Piel. Zdr. Publ. 2014, 4, 3, 201 207 ISSN 2082-9876 Copyright by Wroclaw Medical University Beata Całyniuk A, C, D, Anna Łukasik B, C, Elżbieta Szczepańska D, Elżbieta Grochowska-Niedworok
Bardziej szczegółowoDenerwacja nerek stan wiedzy 2013. Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii
Denerwacja nerek stan wiedzy 2013 Prof. dr hab. med. Andrzej Januszewicz Klinika Nadciśnienia Tętniczego Instytut Kardiologii Katowice, 21 listopada 2013 2009 Lancet. 2009;373:1275-1281 Pierwsza ocena
Bardziej szczegółowoZaburzenia gospodarki elektrolitowej u chorych z zespołem metabolicznym
PRACA ORYGINALNA Zaburzenia gospodarki elektrolitowej u chorych z zespołem metabolicznym Electrolyte equilibrium disorders in patients with metabolic syndrome Sławomir Szydlik, Justyna Jankowska-Szydlik,
Bardziej szczegółowoNadciśnienie tętnicze od rozpoznania do leczenia Nadciśnienie Tętnicze 2000, tom 4, nr 2, strony
Tomasz Grodzicki, Agata Adamkiewicz-Piejko PRZEGLĄD PIŚMIENNICTWA Katedra Gerontologii i Medycyny Rodzinnej Colegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie Nadciśnienie tętnicze od rozpoznania
Bardziej szczegółowoSTAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU LAT W ASPEKCIE ZAGROŻENIA ZESPOŁEM METABOLICZNYM (ZM)*
BROMAT. CHEM. TOKSYKOL. XLVII, 2014, 1, str. 32 40 Joanna Wyka, Dominika Mazurek, Anna Broniecka, Ewa Piotrowska, Monika Bronkowska, Jadwiga Biernat STAN ODŻYWIENIA MŁODZIEŻY W WIEKU 13 15 LAT W ASPEKCIE
Bardziej szczegółowoNajwiększe wyzwania w diagnostyce zaburzeń lipidowych. Cholesterol LDL oznaczany bezpośrednio, czy wyliczany ze wzoru Friedewalna, na czczo czy nie?
Największe wyzwania w diagnostyce zaburzeń lipidowych. Cholesterol LDL oznaczany bezpośrednio, czy wyliczany ze wzoru Friedewalna, na czczo czy nie? Bogdan Solnica Katedra Biochemii Klinicznej Uniwersytet
Bardziej szczegółowoI WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ
19.04.2018 I WARSZAWSKI DZIEŃ DIETETYKI KLINICZNEJ dr. hab. n. med. Lucyna Ostrowska mgr Barbara Pietraszewska Zakład Dietetyki i Żywienia Klinicznego Uniwersytet Medyczny w Białymstoku Otyłość - epidemiologia
Bardziej szczegółowoPROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY
PROGRAM NAUCZANIA PRZEDMIOTU FAKULTATYWNEGO NA WYDZIALE LEKARSKIM I ROK AKADEMICKI 2014/2015 PRZEWODNIK DYDAKTYCZNY 1. NAZWA PRZEDMIOTU : Nadciśnienie tętnicze od A do Z 2. NAZWA JEDNOSTKI (jednostek )
Bardziej szczegółowoPrzegląd randomizowanych, kontrolowanych badań klinicznych w grupie osób w wieku podeszłym
167 GERIATRIA 2011; 5: 167172 Akademia Medycyny GERIATRIA OPARTA NA FAKTACH/EVIDENCEBASED GERIATRICS Otrzymano/Submitted: 15.06.2011 Zaakceptowano/Accepted: 26.2011 Przegląd randomizowanych, kontrolowanych
Bardziej szczegółowoZałącznik nr 3 do materiałów informacyjnych PRO
SZCZEGÓŁOWY OPIS ŚWIADCZEŃ I ZASAD ICH UDZIELANIA ORAZ WYMAGANIA WOBEC ŚWIADCZENIODAWCÓW W PROGRAMIE PROFILAKTYKI CHORÓB UKŁADU KRĄŻENIA 1. OPIS ŚWIADCZEŃ 1) objęcie przez świadczeniodawcę Programem świadczeniobiorców,
Bardziej szczegółowoAgnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec
Agnieszka Brandt, Matylda Hennig, Joanna Bautembach-Minkowska, Małgorzata Myśliwiec Klinika Pediatrii, Diabetologii i Endokrynologii Gdański Uniwersytet Medyczny Hipercholesterolemia rodzinna (FH) najczęstsza
Bardziej szczegółowoLECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.
Dziennik Urzędowy Ministra Zdrowia 701 Poz. 9 Załącznik B.64. LECZENIE HORMONEM WZROSTU NISKOROSŁYCH DZIECI URODZONYCH JAKO ZBYT MAŁE W PORÓWNANIU DO CZASU TRWANIA CIĄŻY (SGA lub IUGR) (ICD-10 R 62.9)
Bardziej szczegółowo