AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY. Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć

Transkrypt

1 AKADEMIA SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Cukrzyca co powinniśmy wiedzieć

2 Cukrzyca jest chorobą metaboliczną, której głównym objawem jest podwyższone stężenie glukozy we krwi (hiperglikemia). Stan taki wynika z niewłaściwego wydzielania i (lub) działania insuliny. Przewlekle utrzymująca się hiperglikemia powoduje uszkodzenie, zaburzenie funkcji, a nawet w konsekwencji niewydolność wielu narządów. Jak wiesz wyróżniamy kilka typów cukrzycy w zależności od przyczyny powstania (cukrzyca typu 1, typu 2, cukrzyca ciężarnych, cukrzyca wtórna). W każdym z wymienionych typów cukrzycy w trakcie leczenia dąży się do tzw. wyrównania metabolicznego cukrzycy czyli osiągnięcia jak najlepszych wartości glikemii, ciśnienia tętniczego krwi, cholesterolu oraz wagi ciała. Bardzo istotnym elementem jest właśnie SKUTECZNA SAMOKONTROLA W CUKRZYCY. Leczenie cukrzycy powinniśmy zatem traktować kompleksowo, jako proces wielu ściśle ze sobą powiązanych elementów:» edukacji terapeutycznej» zdrowego żywienia 1

3 » odpowiednio dobranego i zaplanowanego programu ćwiczeń fizycznych» leczenia farmakologicznego» systematycznej samokontroli» kontroli lekarskiej Typy cukrzycy» cukrzyca typu 1» jest to choroba rozwijająca się u dzieci, młodzieży oraz młodych osób dorosłych, a jej objawy pojawiają się bardzo wcześnie. Spowodowana jest uszkodzeniem komórek beta wysp trzustki produkujących insulinę hormon odpowiedzialny za gospodarkę węglowodanową w naszym organizmie, który reguluje między innymi stężenie glukozy we krwi. To właśnie osoby z typem 1 cukrzycy od początku choroby wymagają leczenia insuliną (insulinoterapia).» cukrzyca typu 2» jest to najczęstsza postać cukrzycy stanowi ona 80 90% wszystkich jej przypadków. Ujawnia się zwykle po 40. roku życia, u osób szczególnie predysponowanych do tej choroby. Cukrzyca typu 2 jest spowodowana w głównej mierze brakiem wrażliwości komórek i tkanek na działanie insuliny (insulinooporność). Dodatkowo w efekcie wtórnym może temu towarzyszyć niedobór tego hormonu. Osoby z typem 2 cukrzycy przez wiele lat nie odczuwają żadnych jej objawów. Stwierdzenie tej choroby najczęściej odbywa się przypadkowo. Już w okresie utajenia podwyższone stężenia 2

4 glukozy we krwi uszkadzają naczynia krwionośne i nerwy. Powikłania które mogą zacząć się rozwijać nie ulegają cofnięciu, nawet pomimo rozpoczętego leczenia. Do najczęstszych zalicza się zmiany w obrębie drobnych naczyń krwionośnych siatkówki, nerek, oraz skóry. Cukrzycowe zmiany przyspieszają również rozwój miażdżycy w dużych naczyniach krwionośnych. Proces ten odpowiedzialny jest za znacznie częstsze występowanie u chorych na cukrzycę zawału serca, udaru mózgu, a także miażdżycy naczyń kończyn dolnych. Cukrzycowe uszkodzenie nerwów objawiać się może najczęściej bólami, drętwieniem i zaburzeniami czucia w obrębie kończyn dolnych. Ponadto zmiany te mogą przyczyniać się do nietrzymania moczu, impotencji oraz przyspieszenia pracy serca, co w znacznym stopniu prowadzić może do jego uszkodzenia. Bardzo ważnym aspektem jest szybkie podjęcie terapii, która w sposób skuteczny zapobiega dalszym komplikacjom i powikłaniom. Kto jest zagrożony cukrzycą typu 2?» osoby po 40. roku życia u których rodziców, dziadków lub rodzeństwa stwierdzono cukrzycę» osoby które od pewnego czasu obserwują u siebie podwyższone stężenie glukozy we krwi» kobiety u których w czasie ciąży stwierdzono cukrzycę ciężarnych» osoby otyłe, zwłaszcza z nadciśnieniem tętniczym, podwyższonym poziomem cholesterolu we krwi 3

5 To właśnie u osób otyłych u których stwierdza się nadciśnienie tętnicze, i/lub podwyższony poziom cholesterolu, obserwuje się również wyższe stężenia glukozy we krwi na czczo i po posiłkach. Współistnienie tych trzech odchyleń określa się mianem zespołu metabolicznego, który często jest stanem przedcukrzycowym lub już rozwiniętą cukrzycą typu 2. Jakie są objawy typowe dla cukrzycy typu 2?» zwiększone pragnienie» częste oddawanie moczu» postępujące zmęczenie» niewyjaśniony spadek wagi ciała» trudno gojące się stany zapalne skóry» zaburzenia widzenia» objawy neurologiczne ( mrowienie i drętwienie dłoni i stóp, kurcze łydek, osłabione czucie w skórze) 4

6 » cukrzyca ciężarnych» ten typ cukrzycy spowodowany jest w głównej mierze zaburzeniem gospodarki hormonalnej organizmu kobiety podczas ciąży. Cukrzyca ciężarnych zazwyczaj całkowicie ustępuje po porodzie, ale zwiększa ryzyko zachorowania w przyszłości matki na cukrzycę typu 2. Choroba ta jest groźna nie tylko dla kobiety ciężarnej, ale również dla rozwijającego się płodu. Szczegółowa kontrola poziomu cukru oraz podjęte leczenie minimalizuje ryzyko wystąpienia powikłań podczas ciąży.» cukrzyca wtórna» najczęściej przyczyną tej choroby jest rozregulowanie metabolizmu przez inne zaburzenia lub zespoły chorobowe toczące się w organizmie. Wyróżnić możemy tzw. cukrzycę polekową wywołana jest przez niektóre leki stosowane w chorobach układu krążenia lub inne leki moczopędne, sterydy oraz cukrzycę spowodowaną innymi chorobami trzustki jak np. przewlekłe zapalenie trzustki, rak trzustki, stan po operacyjnym usunięciu trzustki. Kompleksowy plan umacniania zdrowia Jak wiesz, osoba chorująca na cukrzycę prowadzi z zasadzie taki sam tryb życia jak osoba zdrowa. Stosując odpowiednią dietę lub inaczej uświadomione żywienie, uprawiając zaplanowaną aktywność fizyczną, przyjmując zalecone przez lekarza leki normalizujące metabolizm oraz prowadząc skuteczną samokontrolę - masz szansę na osiągnięcie głównych celów terapeutycznych:» uwolnienie się od dolegliwości i uzyskanie jakości życia zapewniającej odczuwanie własnej wartości oraz indywidualnej i społecznej satysfakcji 5

7 » skuteczne zapobieganie ostrym i przewlekłym powikłaniom tej choroby» eliminację inwalidztwa, zwiększenie sprawności i normalizację stylu życia» osiągnięcie długości życia odpowiadającej średniemu okresowi życia w populacji ogólnej Ważnym etapem w terapii cukrzycy są również cele szczegółowe: 1. normalizacja masy ciała 2. uzyskanie prawie - normoglikemii 3. uzyskanie i utrzymanie prawidłowego stężenia lipidów we krwi 4. uzyskanie i utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego Pamiętaj! Cele szczegółowe w sposób bezpośredni wskazują na Twój prozdrowotny tryb życia. 6

8 Ocena jakości kompleksowego leczenia czyli kryteria do których powinieneś się maksymalnie zbliżyć w Swoim leczeniu: Kryteria prawidłowej masy ciała (BMI) niedowaga poniżej 18,5 kg/m 2 norma 18,5 24,5 kg/m 2 nadwaga 25 29,9 kg/m 2 otyłość powyżej 30 kg/m 2 wskaźnik masy ciała BMI (Body Mass Index) jak obliczyć BMI? BMI= masa ciała w [ kg] wzrost w [m] x wzrost w [m] Jak często powinieneś zgłaszać się do lekarza? Jak już wiesz ważną zasadą leczenia cukrzycy jest prowadzenie ścisłej i czytelnej dokumentacji zarówno własnej ( dzienniczek samokontroli), jak i lekarskiej. Częstość wizyt zależy oczywiście od charakteru cukrzycy. Jeśli jest to cukrzyca ustabilizowana, niewymagająca podania insuliny, wystarczą wizyty co 2-3 miesiące, jeżeli prowadzisz samokontrolę, lub częściej - gdy nie prowadzisz samokontroli. W cukrzycy leczonej insuliną wizyty z reguły powinny odbywać się częściej. 7

9 Cele w leczeniu cukrzycy typu 2 Kryteria wyrównania gospodarki węglowodanowej hemoglobina glikowana HbA 1C 7% stężenie glukozy we krwi (samokontrola) na czczo i przed posiłkami 2 godziny po posiłku mg/dl < 160 mg/dl hemoglobina glikowana HbA 1C 6,5% stężenie glukozy we krwi (samokontrola) na czczo i przed posiłkami 2 godziny po posiłku Kryteria wyrównania gospodarki lipidowej mg/dl < 140 mg/dl 3, 9-6,1 mmol/l < 8,9 mmol/l 3, 9-6,1 mmol/l < 7,8 mmol/l stężenie cholesterolu całkowitego < 175 mg/dl < 4,5 mmol/l stężenie cholesterolu frakcji LDL < 100 mg/dl < 2,6 mmol/l stężenie cholesterolu frakcji LDL u chorych na cukrzycę i chorobę niedokrwienną serca < 70 mg/dl < 1,9 mmol/l stężenie cholesterolu frakcji HDL (dla kobiet wyższy o 10 mg/dl; o 0,275 mmol/l) > 40 mg/dl > 1,0 mmol stężenie cholesterolu nie HDL < 130 mg/dl < 3,4 mmol/l stężenie trójglicerydów < 150 mg/dl < 1,7 mmol/l Kryteria wyrównania ciśnienia tętniczego ciśnienie skurczowe ciśnienie rozkurczowe < 130 mm Hg < 80 mm Hg 8

10 Plan badań wykonywanych co rok:» dno oczu» kreatynina we krwi» ogólne badanie moczu» mikroalbuminuria, dobowe wydalanie białka z moczem» morfologia krwi obwodowej» lipidogram: - cholesterol całkowity - cholesterol HDL - cholesterol LDL» badanie stóp: - tętno na tętnicach kończyn dolnych - doppler - rtg» badanie neurologiczne - układ nerwowy ośrodkowy - układ nerwowy obwodowy» układ nerwowy autonomiczny» poziom edukacji w stopniach (2,3,4,5) - triglicerydy - wskaźnik aterogenny ( LDL/HDL)» EKG» USG serca 9

11 Ci, którzy więcej wiedzą, dłużej żyją E. P.Joslin Z lektury tej broszurki dowiedziałaś/łeś się co to jest cukrzyca, jak się objawia i w jaki sposób możesz kontrolować swoją chorobę. Zapewne znalazłeś w niej praktyczne wskazówki, jak radzić sobie z cukrzycą aby Twoje życie stało się prostsze i bezpieczniejsze. Jeżeli potrzebujesz więcej informacji na ten temat zachęcamy do lektury szczegółowych broszur AKADEMII SKUTECZNEJ SAMOKONTROLI W CUKRZYCY Zespół Genexo i wska zują na Twój prozdrowotny tryb życia. Opracowano na podstawie: J. Tatoń, A. Czech, M. Biernas: Diabetologia Kliniczna, PZWL 2008 J. Tatoń, A. Przyjacielski poradnik domowej samoopieki i samokontroli w cukrzycy, PZWL 2004 G. Sygitowicz: Choroby sercowo-naczyniowe w cukrzycy typu 2. Świat Lekarza 6; 22-23; I.W. Campbell, H. Lebovitz: Cukrzyca fakty, Via Medica 2003 Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. Diabetologia Praktyczna 2009, tom 10, suplement A, str A3 10

12 ul. Gen. Zajączka 26, Warszawa Tel. (+48 22) Faks (+48 22) Dowiedz się więcej: Dla telefonów stacjonarnych: Dla telefonów komórkowych: DIAB/12/09/IXELL/39