Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy

Transkrypt

1 Ekonomiczny Uniwersytet Dziecięcy ZARZĄDZANIE EMOCJAMI Małgorzata Wirecka-Zemsta Wyższa Szkoła Ekonomii i Prawa w Kielcach 24 października 2012 r. Emocje silne, względnie nietrwałe, gwałtowne stany afektywne o silnym zabarwieniu i wyraźnym wartościowaniu (o charakterze pobudzenia pozytywnego lub negatywnego) zachodzące w odpowiedzi na daną sytuację. złożony zespół zmian cielesnych i psychicznych, obejmujący pobudzenie fizjologiczne, procesy poznawcze i reakcje behawioralne (zachowania). Na emocje składają się trzy odrębne składniki: wyraz mimiczny, pobudzenie fizjologiczne i subiektywne doznanie. 1

2 Funkcje emocji Motywacyjna pobudzają do podjęcia działania Ukierunkowują i podtrzymują takie działania wobec określonych celów, które są dla człowieka korzystne Organizują doświadczenia jednostki - od nich zależy co zostanie zarejestrowane w polu świadomości, wpływają na sposób spostrzegania siebie i innych Intensyfikując wybrane doświadczenia życiowe sygnalizują, że dana reakcja jest szczególnie ważna. Regulują interakcje społeczne: jako pozytywne wiążą nas z innymi ludźmi, jako negatywny środek pozwalają nam zachować dystans wobec innych. Pobudzają do zachowań prospołecznych. Funkcja komunikacyjna umożliwia innym odczytanie doświadczanych przez jednostkę uczuć i myśli, nawet pomimo próby ukrycia przed innymi tego, co czuje i zamierza. Robert Plutchik określił osiem emocji podstawowych, rozwiniętych w toku ewolucji. Emocje te są wrodzone i bezpośrednio odnoszą się do zachowań adaptacyjnych - mają na celu pomoc w przetrwaniu. Z nich wynikają wszystkie inne emocje. Poprzez połączenie poszczególnych emocji w jedność, człowiek może przeżywać mieszaninę pierwotnych emocji co doprowadza do stworzenia kombinacji odpowiedzialnych za konkretne przeżycia. 2

3 Rozpoznawanie emocji gniew, zaskoczenie, niesmak, strach, szczęście i smutek Zarządzanie emocjami Emocje mają wpływ na wszystko w naszym życiu, dlatego tak ważne jest, aby nieustannie ćwiczyć je i rozwijać. Ale umiejętne zarządzanie emocjami nie jest łatwe - niezbędne są umiejętności związane z rozumieniem i postrzeganiem emocji. Jeśli chcemy nauczyć się rozumieć emocje, powinniśmy je analizować, tak aby zrozumieć wiedzieć, jakie sytuacje wywołują określone odczucia. Ze spostrzeganiem związane jest poznanie różnorodnych emocji i zdolność do ich rozpoznawania. 3

4 Umiejętne zarządzanie emocjami łączy się nierozerwalnie z pojęciem inteligencji emocjonalnej Inteligencja emocjonalna - EQ (Emotional Intelligence Quotient) lub EI (Emotional Intelligence) to kompetencje osobiste człowieka oznaczające: zdolność rozpoznawania stanów emocjonalnych własnych oraz innych osób, jak też zdolność radzenia sobie z emocjami własnymi i stanami emocjonalnymi innych osób. Pojęcie to do psychologii wprowadził Daniel Goleman. Inteligencja emocjonalna Kompetencje zaliczane do inteligencji emocjonalnej, m.in. zdolność do radzenia sobie w stresujących sytuacjach, automotywacja umiejętność motywowania innych czy empatia. to zdolności komplementarne w stosunku do inteligencji racjonalnej, rozumianej jako umiejętności czysto intelektualne, analityczne i abstrakcyjne, mierzone ilorazem inteligencji i wyrażane wskaźnikiem IQ Inteligencja emocjonalna, uzupełniana przez inteligencję poznawczą, wpływa na to, jak radzimy sobie w życiu. Dzięki niej wykorzystujemy swoją wiedzę i IQ, a zatem czasem to ona odgrywa kluczową rolę. 4

5 Główne modele inteligencji emocjonalnej Według Daniela Golemana inteligencja emocjonalna obejmuje zdolność rozumienia siebie i własnych emocji, kierowania i kontrolowania ich, zdolność samomotywacji, empatię oraz umiejętności o charakterze społecznym Jack Mayer i Peter Salovey mówią o czterech obszarach tworzących inteligencję emocjonalną: spostrzeganie emocji, wspomaganie myślenia za pomocą emocji, rozumienie emocji oraz kierowanie emocjami Według Rauvena Bar-Ona na inteligencję emocjonalną składa się 5 elementów: inteligencja intrapersonalna, inteligencja interpersonalna, radzenie sobie ze stresem, zdolność adaptacji oraz ogólny nastrój Typologia kompetencji emocjonalnych Do inteligencji emocjonalnej zalicza się trzy główne grupy kompetencji: Kompetencje psychologiczne- relacje z samym sobą Kompetencje społeczne- relacje z innymi Kompetencje prakseologiczne zarządzanie własnymi działaniami (np. motywacja) 5

6 Kompetencje psychologiczne Badania pokazują, iż osoby osiągające sukcesy zawodowe charakteryzuje duża pewność siebie, zaufanie do siebie, i własnych możliwości oraz posiadanych zasobów, nawet w sytuacji dezaprobaty, czy oporu ze strony innych czyli wysoka ale adekwatna. samoocena Kompetencje psychologiczne Aby samoocena była solidna, stabilna i adekwatna, potrzeba jest rozwoju w obrębie kluczowych elementów tej kompetencji: samoświadomości - umiejętności rozpoznawania własnych stanów emocjonalnych, wiedzy o własnych uczuciach, wartościach, preferencjach, możliwościach i ocenach intuicyjnych, samowiedzy wiedzy o sobie, przyczynach własnych zachowań samoakceptacji - rozumienie siebie, akceptacja, mimo wszelkich niedostatków poczucia kompetencji wiary w swoje możliwości i umiejętności doświadczenie odpowiedzialności przejmowanie inicjatywy oraz odpowiadania za własne czyny. Odpowiedzialność za siebie jest niezbędna do wysokiej samooceny, jest równocześnie jej odzwierciedleniem i przejawem. 6

7 Kompetencje psychologiczne Inne ważne kompetencje psychologiczne wynikające z badań nad osobami osiągającymi sukcesy : samokontrola - lepiej radzą sobie w sytuacjach trudnych i stresujących, potrafią kształtować własne emocje w zgodzie z samym sobą, własnymi normami, zasadami oraz wyznawanymi wartościami. podejmowanie ryzyka - czerpią radość ze współzawodnictwa. Kompetencje społeczne empatia: umiejętność doświadczania stanów emocjonalnych innych, wrażliwość na odczucia innych; postawa nastawiona na pomaganie i wspieranie innych osób; zdolność odczuwania i rozumienia relacji społecznych. asertywność- okazywanie szacunku i poszanowania praw własnych i innych ludzi. umiejętność wywierania wpływu na innych, w tym umiejętność łagodzenia konfliktów. przywództwo - umiejętność kierowania innymi, szukają i utrzymują rolę lidera w grupie, współpraca - zdolność tworzenia więzi i współdziałania z innymi, umiejętność pracy w grupie na rzecz osiągania wspólnych celów i wspólnego rozwiązywania problemów. 7

8 Kompetencje prakseologiczne motywacja: zaangażowanie, umiejętność dążenia do celu, inicjatywa i optymizm. zdolności adaptacyjne: umiejętność radzenia sobie w nowych sytuacjach, elastyczność w dostosowywaniu się do zmian w otoczeniu, radzenie sobie w sytuacjach trudnych sumienność: odpowiedzialność za wykonywanie zadań i poziom tego wykonania; umiejętność czerpania zadowolenia z wykonywanych obowiązków; Kompetencje kluczowe w nowoczesnej szkole Planowanie, organizowanie i ocenianie własnego uczenia się. Skuteczne porozumiewanie się w różnych sytuacjach. Współdziałanie w zespole. Rozwiązywanie problemów w twórczy sposób. Umiejętność radzenia sobie z niepewnością i złożonością. Asertywność (wiara w siebie, obrona własnych praw, radzenie sobie ze stresem) Umiejętności wykorzystania i obsługi urządzeń, w tym zwłaszcza IT 8

9 Konsekwencje zdrowotne zaburzeń emocjonalnych u dzieci zaburzenia ruchowe np. tiki, zaburzenia snu, zaburzenia mowy np. jąkanie, zaburzenia wegetatywno somatyczne np. wymioty, zaburzenia oddychania, nerwowy kaszel zaburzenia łaknienia np. anoreksja, bulimia, otyłość nerwice wieloobjawowe np. nerwica lękowa, fobia szkolna depresja UWAGA AGRESJA Informacja- dziecko ma prawo przeżywać złość, gdy ktoś je skrzywdzi lub mu dokuczy ( ale nie może przy tym samo krzywdzić innych). Rozładowanie - nie ucz dziecka tłumić emocji, ale jak nad może nimi zapanować i wyrażać je w sposób społecznie akceptowany; zachęcaj dziecko do rozładowania nagromadzonej energii i emocji poprzez np. sport, boksowanie poduszki, czy napisanie wściekłego listu do osoby która je skrzywdziła. Modelowanie -pokazuj dziecku jak TY radzisz sobie z emocjami Jasne reguł postępowania określ co wolno a czego nie wolno i konsekwentnie tego przestrzegaj. Rozmowa - zastępuj rozkazy czy nakazy rozmową, prośbą czy sugestią, a najlepiej wspólna umową Informacja zwrotna -chwal dziecko za postępowanie zgodne z ustalonymi regułami stosuj realne sankcje za łamanie reguł, Czasem warto pozostawić dziecko na jakiś czas, pozwolić mu przezywać emocje, jednocześnie okazując własną gotowość do pomocy 9

10 Zarządzanie emocjami czyli jak pomóc dziecku radzić sobie z własną emocjonalnością? 1. UWAŻNIE I SPOKOJNIE GO WYSŁUCHAJ, a) Dobre słuchanie wymaga kontaktu wzrokowego z osobą mówiącą. b) Dobre słuchanie nie zakłada nigdy, że się wie, co druga osoba powie. c) Dobremu słuchaniu pomaga zadawanie mówiącemu pytań wyjaśniających i powtarzanie innymi słowami tego, co się zrozumiało d) Dobre słuchanie zakłada brak przesadnej reakcji i natychmiastowego działania. e) Dobre słuchanie oznacza akceptację i nie wyśmiewanie się z tego, co dziecko mówi. 2. ZAAKCEPTUJ PROBLEM I UCZUCIA JAKIE WYWOŁAŁ Dziecko, potrzebuje zrozumienia, kiedy przeżywa silne uczucia, wszelkiego rodzaju rady często sprawiają, że czujemy się jeszcze gorzej. Zarządzanie emocjami czyli jak pomóc dziecku radzić sobie z własną emocjonalnością? 3. NAZWAIJ PROBLEM, OKREŚL WYWOŁANE PRZEZ NIEGO UCZUCIA 4. SPRÓBUJ USTALIĆ Z DZIECKIEM SPOSOBY ROZWIĄZANIA ODCZUWANEJ TRUDNOŚCI, Krzyk, kara fizyczna na pewno nie rozwiążą problemu, a wręcz przeciwnie - mogą spotęgować złość i agresję. Dziecko niezależnie od wieku musi czuć, że rodzice je kochają, akceptują jako osobę, ale też musi wiedzieć, że nie pochwalają jego zachowań opartych na przemocy i agresji. Istnieje ogromna różnica między przyzwoleniem na wyrażanie przeżyć emocjonalnych a przyzwoleniem na działanie pod ich wpływem. 10

11 Dziękuję 11