ANALIZA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA NA PODSTAWIE RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT SPÓŁKI Z O.O.

Transkrypt

1 Studia i Materiały. Miscellanea Oeconomicae Rok 20, Nr 2/2016 Wydział Prawa, Administracji i Zarządzania Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach Ewolucja gospodarki, społeczeństwa i systemu prawno-instytucjonalnego w kierunku budowy ładu zintegrowanego Łukasz Antos 1 ANALIZA FINANSOWA PRZEDSIĘBIORSTWA NA PODSTAWIE RACHUNKU ZYSKÓW I STRAT SPÓŁKI Z O.O. Streszczenie: Rachunek zysków i strat stanowi drugi po bilansie raport, który wchodzi w skład sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej. Rachunek zysków i strat jest szerokim rozwinięciem informacji dotyczącej wyniku finansowego netto, która w bilansie zostaje wykazana w sposób globalny jako jedna zbiorcza pozycja, zysk (strata) netto. Wielkość oraz charakter wyniku finansowego określa się jako przyrost lub zmniejszenie wartości przedsiębiorstwa. Rachunek zysków i strat jest zatem sprawozdaniem porównującym przychody i koszty sporządzanym za dany okres. Dokonując analizy rachunku zysków i strat możemy odpowiedzieć na takie pytania jak: jakie czynniki odgrywają najważniejszą rolę w kształtowaniu rentowności; czy na rentowność decydujący wpływ ma działalność podstawowa czy zdarzenia nadzwyczajne niemożliwe do przewidzenia bądź może pojawia się niewłaściwe zarządzanie pieniądzem w skutek czego występują duże obciążenia z tytułu odsetek. Słowa kluczowe: rachunek zysków i strat, przychody, koszty, zysk analiza rachunku zysków i strat Wprowadzenie Rachunek zysków i strat jest to zestawienie osiągniętych przychodów oraz poniesionych kosztów przez przedsiębiorstwo w trakcie okresu sprawozdawczego na podstawie prowadzonej działalności gospodarczej. Rachunek zysków i strat jako zestawienie osiągniętych przychodów oraz poniesionych kosztach prowadzonej działalności dostarcza użytkownikom informacji o wynikach działalności oraz rentowności podmiotu. 1 Mgr Łukasz Antos, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach. 567

2 Ogólna charakterystyka rachunku zysków i start Rachunek zysków i strat jest kolejnym po bilansie obowiązkowym elementem sprawozdania finansowego jednostki gospodarczej. W rachunku zysków i strat zostają zestawione wyniki finansowe osiągnięte przez jednostkę gospodarczą o kresie sprawozdawczym. Zestawienie to zawiera kwotę wyniku finansowego jak również wielkości, które mają wpływ na wynik finansowy 2. Kategorią podstawową, która występuje w rachunku zysków i strat jest wynik finansowy stanowiący różnicę pomiędzy przychodami jednostki gospodarczej a jej kosztami w celu osiągnięcia przychodów. Ogólną formułę można zapisać w następujący sposób 3. Wynik finansowy = Przychody Koszty. Zysk Wynik finansowy jednostki Strata Rysunek 1. Warianty wyniku finansowego Źródło: Opracowanie własne na podstawie Edward Nowak, Analiza sprawozdań finansowych (Warszawa: PWE, 2008), 107. Osiągnięty wynik finansowy jednostki gospodarczej może wstąpić jako zysk, który jest dodatnim wynikiem finansowym występującym, gdy przychody przewyższają koszty uzyskania przychodów. Starta to ujemny wynik finansowy jednostki gospodarczej występuje wówczas, gdy koszty uzyskania przychodów przewyższają osiągnięte przychody. W sytuacji, gdy suma zrealizowanych przychodów jest równa sumie poniesionych kosztów, wówczas działalność gospodarcza jednostki jest bez wynikowa 4. Sporządzenie rachunku zysków i strat następuje na podstawie klasyfikacji operacji wynikowych, obejmujących między innymi 5 : przychody z działalności gospodarczej, koszty działalności gospodarczej, zyski i straty o nadzwyczajnym charakterze, obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego. 2 Edward Nowak, Analiza sprawozdań finansowych, (Warszawa: PWE, 2008), Monika Chodoń, Katarzyna Zasiewska, Podstawy Rachunkowości ujęcie praktyczne, (Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, 2015), Irena Kondratowicz-Garbarska, Rachunek zysków i strat, istota, cele i praktyczne zastosowanie, (Warszawa: PWE, 2013), Maria Gmytrasiewicz, Anna Karmańska, Rachunkowość finansowa, (Warszawa: Wydawnictwo 568 Difin, 2006), 584.

3 Przychody powinny być rozumiane jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań. Z kolei koszty są to uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości w formie zmniejszenia aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw 6. Kategoria zysków i strat powiązana jest ze skutkami zdarzeń nadzwyczajnych trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki gospodarczej oraz niezwiązanych z ryzykiem prowadzenia działalności 7. Obowiązkowym obciążeniem wyniku finansowego jest ujęcie w rachunku zysków i strat kategorii podatku dochodowego. Podatek dochodowy jest zmniejszeniem osiągniętego dodatniego wyniku finansowego wynikającym z systemu podatkowego, któremu przedsiębiorstwo podlega 8. Sporządzenie rachunku zysków i strat może zostać wykonane przy wykorzystaniu jednej z trzech metod: brutto, netto, mieszanej. Zgodnie z uregulowaniami zawartymi w Ustawie z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz.U poz. 4, obowiązującą w Polsce metodą sporządzania rachunku zysków i strat jest metoda mieszana. Tabela 1. Metody sporządzania rachunku zysków i strat Metoda Brutto Netto Mieszaną Opis Polega na wykazaniu w rachunku zysków i strat odrębnie przychodów i kosztów, zysków i strat nadzwyczajnych oraz obowiązkowego obciążenia wyniku finansowego. W tej metodzie w rachunku zysków i strat wykazuje się jedynie ostateczne kwoty zysków i strat z poszczególnych rodzajów działalności, bez wskazywania przychodów i kosztów, które złożyły się na tę kategorię. Metoda ta polega na połączeniu zalet metod brutto i netto. W tej metodzie wykorzystujemy brutto do istotnych rodzajów działalności, dla których wykazujemy odrębne kwoty osiąganych przychodów i kosztów. Natomiast netto ma zastosowanie do mniej istotnych rodzajów działalności, dla których możemy wykazać jedynie ostateczne kwoty. Źródło: Opracowanie własne na podstawie Nowak Edward, Analiza sprawozdań finansowych (Warszawa, PWE, 2008), 107; Rachunkowość przedsiębiorstw, red. Czubakowa Ksenia, Warszawa PWE, 2014, 84. Obowiązująca ustawa o rachunkowości zezwala na sporządzanie rachunku zysków i strat w jednej z dwóch form: 6 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U nr 121, poz. 591, art. 3 ust. 1, pkt 30, pkt Kazimiera Winiarska, red., Podstawy rachunkowości, (Warszawa: Dom wydawniczy ABC, 2002), Gmytrasiewicz, Karmańska, Rachunkowość finansowa,

4 porównawczej, kalkulacyjnej, Wybór, w której będzie sporządzany rachunek zysków i strat w danej jednostce gospodarczej zależy od kierownika jednostki. Zarówno rachunek zysków i strat w wariancie porównawczym jak i kalkulacyjnym przewiduje tylko jedną formę ujęcia elementów, które kształtują wynik finansowy, warianty rachunków zysków i strat przedstawiono w tabeli poniżej 9. Tabela 2. Warianty rachunku zysków i strat Porównawczy rachunek zysków i strat A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Zmiana stanu produktów III. Koszt wytworzenia produktów na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej (koszty według rodzaju) C. Zysk/Strata ze sprzedaży (A-B) D. Pozostałe przychody operacyjne E. Pozostałe koszty operacyjne F. Zysk/Strata z działalności operacyjnej (C+D-E) G. Przychody finansowe H. Koszty finansowe I. Zysk/Strata na działalności operacyjnej (F+G-H) J. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (J.I-J.II) K. Zyski nadzwyczajne L. Straty nadzwyczajne M. Zysk/Strata brutto (I+/-J) N. Podatek dochodowy O. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku P. Zysk/Strata netto (K-L-M) Kalkulacyjny rachunek zysków i strat A. Przychody netto ze sprzedaży produktów i towarów I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty sprzedanych produktów i towarów I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk/Strata brutto na sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk/Strata na sprzedaży (C-D-E) G. Pozostałe przychody operacyjne H. Pozostałe koszty operacyjne I. Zysk/Strata na działalności operacyjnej (F+G-H) J. Przychody finansowe K. Koszty finansowe L. Zysk/Strata na działalności gospodarczej (I+J-K) M. Wynik zdarzeń nadzwyczajnych (M.I-M.II) N. Zyski nadzwyczajne O. Straty nadzwyczajne P. Zysk/Strata brutto (L+/-M) Q. Podatek dochodowy R. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenia zysku S. Zysk/Strata netto (N-O-P) Źródło: Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości Dz. U poz. 4. załącznik nr 7 do ustawy. Analiza rachunku zysków i strat może przebiegać na trzy sposoby 10 : analiza pozioma rachunku zysków i strat, analiza pionowa rachunku zysków i strat, 9 Anna Kuczyńska-Cesarz, Rachunkowość, część 2, (Warszawa: Wydawnictwo Difin, 2003), Zbigniew Messner, Józef Pfaff, Teoria i zasady rachunkowości, (Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, 2013),

5 badanie relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego. Analiza pozioma dotyczy przede wszystkim dynamiki zmian określonych pozycji w rachunku zysków i strat poszczególnych okresów. W analizie poziomej zostaje poddana ocenie zmienność strumieni jakie reprezentują przychody, koszty oraz wynik finansowy. Analiza pionowa przychodów i kosztów nazywana również analizą struktury polega na określeniu udziału poszczególnych pozycji przychodów oraz kosztów w ich wartości zbiorczej. Analiza pionowa pozwala na wyszukanie oraz wskazanie tendencji pozytywnych lub negatywnych w kształtowaniu się struktury zarówno kosztów i przychodów na przestrzeni okresu poddanego analizie. W analizie finansowej dotyczącej rachunku zysków i strat możemy dokonać badania relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi kategoriami wyniku finansowego 11. Wskaźniki jakie mogą zostać wykorzystane w tym celu zostały przedstawione w tabeli 3. Tabela 3. Wskaźniki wykorzystywane do analizy finansowej rachunku zysków i strat Nazwa wskaźnika Wzór Opis Relacja zysku Informuje, jaka część zysków z działalności operacyjnej do zysku ze Zysk z działalności operacyjnej 100% została wygenerowana bądź z działalności zasadniczej sprzedaży Zysk ze sprzedaży pochłonięta na pozostałej działalności operacyjnej Relacja zysku brutto do zysku z działalności operacyjnej Zysk brutto 100% Zysk z działalności operacyjnej Relacja zysku brutto do zysku ze sprzedaży Relacja zysku netto do zysku ze sprzedaży Efektywna stopa opodatkowania Zysk brutto 100% Zysk ze sprzedaży Zysk netto 100% Zysk ze sprzedaży Podatek dochodowy 100% Zysk brutto Jaka część zysku brutto została wygenerowana bądź pochłonięta na etapie działalności finansowej przedsiębiorstwa lub w wyniku zdarzeń nadzwyczajnych Informuje, jaka część zysku brutto wygenerowana została bądź pochłonięta poza podstawową (zasadniczą działalnością) jednostki Informuje, jaka część zysku wygenerowana została bądź pochłonięta poza podstawową (zasadniczą działalnością) jednostki uwzględniając obciążenia podatkowe wyniku finansowego Informuje o efektywnej wysokości stopy podatkowej Źródło: Opracowanie własne na podstawie Dziawko Danuta, Zawadzki Aleksander, Finanse przedsiębiorstwa, istota narzędzia zarządzanie (Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, 2011), Jan Matuszewicz, Piotr Matuszewicz, Rachunkowość od podstaw, (Warszawa: Wydawnictwo Finans-Servis Zespół Doradców Finansowo-Księgowych, 2009),

6 Przekształcenie rachunku zysków i strat dla celów analitycznych Dokonując analizy rachunku zysków i astat niezbędne wydaje się sprawdzenie jak przedstawia się ogół przychodów i kosztów oraz jaka jest ich struktura. W tym celu zasadne jest przekształcenie rachunku zysków i strat z postaci sprawozdawczej do postaci analitycznej, co przedstawia tabela 4. Tabela 4. Analityczny rachunek zysków i strat Przychody Koszty Wynik Obciążenia wyniku brutto Wynik netto Przychody ogółem Przychody ze sprzedaży Pozostałe przychody operacyjne Przychody finansowe Koszty ogółem Koszty działalności operacyjnej Pozostałe koszty operacyjne Koszty finansowe Wynik na sprzedaży Wynik działalności operacyjnej Wynik działalności gospodarczej Wynik brutto Źródło: Dziawko Danuta, Zawadzki Aleksander, Finanse przedsiębiorstwa, istota narzędzia zarządzanie, (Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, 2011), 342. W przedstawionej tabeli czwartej zostały pogrupowane wszystkie przychody oraz koszty z pominięciem kategorii zysków i start nadzwyczajnych, jako tych, które znajdują się poza kontrolą operacyjną jednostki. Dokonanie takiego przekształcenia rachunku zysków i start może stanowić podstawę do dalszej analizy w kierunku struktury przychodów i kosztów jednostki gospodarczej 12. Na podstawie informacji przedstawionych w tabeli 5 możemy sformułować wnioski dotyczące zmian w działalności jednostki w okresie dwóch lat: przychody ogółem przedsiębiorstwa rosną szybciej niż koszty ogółem różnica wynosi 1,11 punktu procentowego. Analizując strukturę przychodów ogółem należy zwrócić uwagę na spadek przychodów ze sprzedaży, który wynosi -3,09 punktu procentowego, znaczący wzrost przychodów z pozostałej działalności, efektem powyższego jest wzrost zysku operacyjnego w roku 2014 o 0,96% w stosunku do roku ubiegłego, w analizowanym przedsiębiorstwie koszty mają tendencję wzrostową w roku 2014 koszty wzrosły o ,19 co stanowi zmianę o 20,92%. Ana- 12 Danuta Dziawko, Aleksander Zawadzki, Finanse przedsiębiorstwa, istota narzędzia zarządzanie, (Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, 2011),

7 lizując strukturę kosztów zarówno koszty działalności operacyjnej jak i pozostałe koszty wykazują wzrost ich wartości w stosunku do roku ubiegłego, analizowane przedsiębiorstwo coraz lepiej inwestuje wolne środki pieniężne, przychody z działalności finansowej uległy zmianie o 27,02%, jednak ich niewielki udział w strukturze przychodów ogółem sprawia, że wpływy tych przychodów na wynik jest na niskim poziomie, analizowane przedsiębiorstwo w latach poddanych analizie wykazało wzrost wyniku netto w roku 2014 o 45,56% co może świadczyć o zmniejszeniem obciążenia z tytułu bieżącej części podatku. Przyczyną takiego zmniejszenia mogą być aktywa i rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego, który spółka ma obowiązek obliczania i wykazywania w sprawozdaniu finansowym. Tabela 5. Analiza rachunków zysków i strat spółki X. Analiza struktury rachunku zysków i strat jednostki gospodarczej lp Działalność kontynuowana Rok 2013 Rok 2014 Struktura w stosunku do ogółu przychodów Różnica Zmiana Rok 2013 Rok , ,9 100% 100% ,58 22,03% A Przychody Ogółem I Przychody ze , ,47 84,80% 64,14% ,78-3,09% sprzedaży II Pozostałe przychody , ,74 12,16% 32,62% ,83 70,92% III Przychody finansowe , ,69 3,04% 3,25% ,53 27,02% B Koszty ogółem , ,5 94,0,6% 92,75% ,19 20,92% I Koszty działalności , ,15 81,39% 64,46% ,2 1,56% operacyjnej W tym koszty 69210, ,48 0,07% 0,05% -9024,68-14,99% sprzedanych produktów towarów i materiałów II Pozostałe koszty , ,80 10,20% 25,95% ,83 69,36% III Koszty finansowe , ,52 2,48% 2,33% ,16 17,14% D Wynik na sprzedaży , ,68 3,41% -0,33% ,98 910,35% E Wynik działalności , ,26 5,38% 6,34% ,02 33,87% operacyjnej F Wynik działalności , ,43 5,94% 7,25% ,39 36,18% gospodarczej G Wynik brutto , ,43 5,94% 7,25% ,39 36,18% H Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego , ,65 1,80% 1,33% ,85-5,46% I Wynik netto , ,78 4,13% 5,92% ,24 45,56% Źródło: Opracowanie własne na podstawie Sprawozdawczego rachunku zysków i strat jednostki X. 573

8 , , , , , , Rok 2014 Rok 2013 Przychody ze sprzedaży Pozostałe przychody Przychody finansowe Rysunek 2. Struktura przychodów spółki w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli 4. Z przedstawionej struktury przychodów na rysunku 2 możemy wskazać, iż: w roku 2014 uległy zmniejszaniu przychody ze sprzedaży przy jednoczesnym zwiększeniu pozostałych przychodów oraz przychodów finansowych w stosunku do roku poprzedniego , , , , , , Rok 2013 Rok 2014 Koszty działalności operacyjnej Pozostałe koszty Koszty finansowe Rysunek 3. Struktura kosztów spółki w latach Źródło: Opracowanie własne na podstawie tabeli

9 Rysunek 3 zawiera informację na temat wysokości kosztów jakie poniosło przedsiębiorstwo w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą. Z przedstawionych informacji dowiadujemy się, iż w roku 2014 zwiększeniu uległy koszty działalności operacyjnej, pozostałe koszty, oraz koszty finansowe, w stosunku do roku Zakończenie Dokonując analizy rachunku zysków i strat należy pamiętać o właściwej interpretacji wyników. Pomaga w tym znajomość rodzaju prowadzonej działalności przez jednostkę oraz wiedza na temat podejmowanych przez nią działań. Pozwala to na właściwą ocenę relacji zachodzących pomiędzy poszczególnymi składnikami przychodów i kosztów. W rachunku zysków i strat jako sprawozdaniu o wynikach działalności jednostki, następuje rozwinięcie szczegółowe pozycji bilansowej jaką jest zysk strata netto. Rachunek zysków i strat zawiera informację o rentowności jednostki w ciągu danego okresu. Celem analizy rachunku zysków i strat powinno być rozpatrzenie wielkości przychodów w okresie objętym badaniem oraz porównanie ich z rokiem poprzednim, ustalenie struktury przychodów i poniesionych kosztów oraz ustalenie wielkości wyniku finansowego osiągniętego na poszczególnych segmentach działalności przedsiębiorstwa jak i wyniku z całej działalności prowadzonej przez jednostkę gospodarczą. Rachunek zysków i strat dostarcza również informacji o stopniu realizacji jednego z podstawowych celów prowadzenia działalności gospodarczej, jakim jest przedstawienie wysokości osiągniętych w okresie sprawozdawczym zysków. W rachunku zysków i strat zawarte jest zestawienie osiągniętych przychodów ze sprzedaży dóbr i usług produkowanych przez firmę oraz zestawienie poniesionych w tym okresie kosztów. Bibliografia Chodoń, Monika, Zasiewska Katarzyna, Podstawy Rachunkowości ujęcie praktyczne. Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, Dziawko, Danuta, Zawadzki Aleksander, Finanse przedsiębiorstwa, istota narzędzia zarządzanie. Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie, Gmytrasiewicz, Maria, Karmańska Anna, Rachunkowość finansowa. Warszawa: Difin, Kondratowicz-Garbarska, Irena, Rachunek zysków i strat, istota, cele i praktyczne zastosowanie. Warszawa: PWE, Kuczyńska-Cesarz, Anna, Rachunkowość, część 2. Warszawa: Wydawnictwo Difin, Matuszewicz, Jan, Matuszewicz Piotr, Rachunkowość od podstaw. Warszawa: Wydawnictwo Finans-Servis Zespół Doradców Finansowo-Księgowych, Messner, Zbigniew, Pfaff Józef, Teoria i zasady rachunkowości. Warszawa: Zarząd Główny SKwP w Warszawie Nowak, Edward, Analiza sprawozdań finansowych. Warszawa: PWE, Winiarska, Katarzyna, red., Podstawy rachunkowości. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC, Czubakowa, Ksenia, red., Rachunkowość przedsiębiorstw. Warszawa: PWE,

10 Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości, Dz. U nr 121, poz. 591, art. 3, ust. 1, pkt. 30, pkt. 32. Ustawa z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości, Dz. U. 2015, poz. 4. załącznik nr 7. Abstract Summary a preliminary financial analysis of the company profit and loss Profit and loss account on the balance sheet is the second report, which is part of an entity's financial statements. Profit and loss account is a broad extension of information on the net financial result, which is shown in the balance sheet as global as one collective item, the gain ( loss). The size and nature of the financial result is defined as the increase or decrease in the value of the company. Profit and loss is therefore a report comparing revenues and expenses drawn up for the period. When analyzing the profit and loss account can answer questions such as: what factors play the most important role in shaping profitability; or on the profitability of a crucial impact on the core business or exceptional occurrences impossible to predict or may appear improper management of money and as a consequence there are large interest charges. Keywords: profit and loss, income, expenses, profit analysis of profit and loss 576