Analiza częstości występowania polimorfizmu C421A genu ABCG2 w przypadkach raków żołądka w regionie łódzkim

Transkrypt

1 Folia Medica Lodziensia, 2014, 41/1:33-45 w przypadkach raków żołądka w regionie łódzkim Analysis of the incidence of ABCG2 gene C421A polymorphism in cases of gastric cancer in the Łódź region AGNIESZKA WOSIAK, ALEKSANDRA SAŁAGACKA, EWA BALCERCZAK, MARTA ŻEBROWSKA Zakład Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej, Pracownia Diagnostyki Molekularnej i Farmakogenomiki, Uniwersytet Medyczny w Łodzi Streszczenie Wstęp: W niniejszej pracy poszukiwano związku między występowaniem wariantów dla polimorfizmu C421A w obrębie genu ABCG2, a zwiększonym ryzykiem rozwoju raka żołądka. Występowanie wariantu polimorficznego 421 C>A prowadzi do zmniejszonej aktywności białka BCRP, kodowanego przez gen ABCG2. Ze względu na obecność białka BCRP w obrębie przewodu pokarmowego i związaną z tym rolę ochronną, zmniejszenie ilości białka BCRP będące efektem badanego polimorfizmu może zwiększać predyspozycję do rozwoju raka. Głównym celem pracy było porównanie częstości występowania genotypów dla polimorfizmu C421A pomiędzy grupą badaną a kontrolną. Materiał i metody: Materiał do badań stanowiło DNA wyizolowane z 19 mrożonych skrawków tkankowych pobranych od pacjentów z rakiem żołądka i z 44 prób krwi obwodowej pobranych od osób zdrowych. Izolację DNA z badanych materiałów biologicznych przeprowadzono wykorzystując metodę kolumienkową. Następnie, uzyskane próby DNA poddawano reakcji łańcuchowej polimerazy, by powielić badany fragmentu genu ABCG2. Celem określenia genotypów dla polimorfizmu C421A na mnożony w reakcji PCR fragment genu ABCG2 poddawano analizie metodą RFLP z użyciem enzymu MseI. Wyniki: U wszystkich badanych, bez względu na płeć, wiek oraz stopień zaawansowania klinicznego raka żołądka, wykazano obecność genotypu C/C, czyli homozygoty dzikiej dla polimorfizmu C421A. Wśród 44 osób z grupy kontrolnej również u wszystkich stwierdzono genotyp C/C. Wnioski: Nie wykazano różnic w częstości występowania genotypów dla polimorfizmu C421A między grupą badaną i kontrolną. W obydwu grupach zaobserwowano tylko jeden z możliwych genotypów dla badanego polimorfizmu - genotyp C/C. Z uwagi na stwierdzenie u wszystkich badanych osób z obu grup tylko genotypu C/C dla polimorfizmu C421A nie oceniano zależności między Adres do korespondencji: Agnieszka Wosiak, Zakład Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej, Uniwersytet Medyczny; Łódź, ul. Muszyńskiego 1; tel./fax: ; agnieszka.wosiak@umed.lodz.pl

2 34 występowaniem genotypów C421A a stopniem zaawansowania nowotworu, wiekiem i płcią badanych osób. Mimo, że nie wykazano korelacji między polimorfizmem C421A a podatnością na rozwój raka żołądka, jednoznaczne wykluczenie udziału białka BCRP w patogenezie tej jednostki chorobowej jest możliwe dopiero po przeprowadzeniu większej ilości analiz na większych grupach badanych. Słowa kluczowe: ABCG2, BCRP, C421A, gen, polimorfizm, rak żołądka Abstract Introduction: In the present thesis the association between the variants of C421A polymorphism of ABCG2 gene and the risk of gastric cancer development were searched. The occurrence of polymorphic variant 421 C > A leads to the weakening of the activity of BCRP protein which is encoded by the ABCG2 gene. Due to the presence of BCRP protein in the gastrointestinal tract and its protective role the reduction of the amount of BCRP protein which is the result of the tested polymorphism may lead to the increased predisposition to cancer development. The main aim of this study was to compare the frequency of C421A polymorphism genotypes between the examined and the control groups. Material and methods: The material for the research consisted of DNA isolated from 19 scraps of the tumor tissue taken from patients with gastric cancer and 44 samples of peripheral blood collected from healthy individuals. DNA was extracted from the tested materials by microcolumn-method. Then the obtained samples of DNA were subjected to polymerase chain reaction (PCR) to amplify the ABCG2 gene fragment. To determine C421A polymorphism genotypes ABCG2 gene fragments amplified by PCR the were analyzed by RFLP method using an digestive enzyme MseI. Results: All the examined patients irrespectively of gender, age and clinical stage showed the presence of genotype C/C, which is homozygous wild for C421A polymorphism. All 44 persons from the control group also showed the presence of genotype C/C. Conclusions: No differences in the occurrence of C421A genotypes between the study group and the control group were found. In both the groups 100% of the results for the C/C genotype were obtained. Due to the presence of only one genotype (C/C) for the C421A polymorphism in all the patients no relationship between the occurrence of C421A genotypes and tumor stage, age and gender of the examined patients was evaluated. Although no correlation between the C421A polymorphism and the susceptibility to the development of gastric cancer was found the exclusion of the participation of BCRP protein

3 Agnieszka Wosiak i wsp. 35 in the pathogenesis of this disease is possible only after the increase of the number of analyses on larger groups of respondents. Key words: ABCG2, BCRP, C421A, gene, polymorphism, gastric cancer. Wstęp Choroby nowotworowe stanowią istotny problem współczesnej medycyny. Poznanie molekularnego podłoża zmian zachodzących w procesie nowotworzenia pozwoliłoby istotnie poprawić prewencję, diagnostykę i terapię w onkologii. Jednak ze względu na wieloczynnikowy charakter tych chorób określenie mechanizmów molekularnych zachodzących w rozwoju poszczególnych nowotworów jest niezwykle trudne. Mimo to poszukuje się czynników molekularnych, których ocena w rutynowej diagnostyce mogłaby pomóc przewidzieć rozwinięcie się choroby, prognozować jej przebieg i umożliwić wprowadzenie celowanego leczenia w zależności od podtypu molekularnego raka [1]. W pracy podjęto wstępne badania wpływu polimorfizmu C421A genu ABCG2 na zwiększoną predyspozycję do rozwoju raka żołądka. Rak żołądka wywodzi się z nabłonka błony śluzowej i nadal należy do najczęstszych nowotworów złośliwych na świecie, mimo, że na przestrzeni lat obserwuje się stale zmniejszającą się tendencję jego występowania. Do przyczyn zwiększających ryzyko rozwoju raka żołądka możemy zaliczyć wiele czynników. W złożonej etiologii tego schorzenia najistotniejsze znaczenie odgrywają czynniki środowiskowe (dieta, zakażenie H. pylori, palenie tytoniu i inne), natomiast w mniejszym stopniu czynniki genetyczne [2]. Mimo to, w ok. 20% przypadków rak żołądka rozpoznawany jest u osób z dziedziczną predyspozycją do wystąpienia tego nowotworu. Znanych jest wiele zmian genetycznych i epigenetycznych leżących u podstaw transformacji nowotworowej w obrębie błony śluzowej żołądka, jednak molekularne podłoże raka żołądka wciąż pozostaje niedostatecznie poznane. W przypadku tego nowotworu zdiagnozowanie choroby we wczesnym stadium rozwoju daje szanse na wdrożenie odpowiedniego leczenia przynoszącego zadowalające efekty terapeutyczne. Złotym standardem w diagnostyce raka żołądka jest badanie

4 36 endoskopowe z pobraniem wycinków do oceny histopatologicznej. Jest to metoda, która dzięki możliwości biopsji fragmentów ze zmienionych chorobowo miejsc i ich oceny mikroskopowej umożliwia wykrycie już wczesnych, powierzchownych zmian nowotworowych w błonie śluzowej żołądka. Jednak jest to procedura kosztowna i inwazyjna, dlatego w profilaktyce raka żołądka wykorzystywana w ograniczonym zakresie. Zasadniczą rolę w leczeniu raka żołądka odgrywają metody operacyjne, ze względu na udowodnioną słabą wrażliwość komórek nowotworowych na radio- i chemioterapię. Wdrożenie leczenia opartego o zabiegi chirurgiczne, dające największą szansę na wyleczenie wiąże się jednak z koniecznością rozpoznania nowotworu na wczesnym etapie rozwoju [3-5]. W niniejszej pracy poszukiwano zależności między polimorfizmem C421A w obrębie genu ABCG2, a zwiększonym ryzykiem rozwoju raka żołądka. Kodowane przez gen ABCG2 białko BCRP należy do nadrodziny transporterów błonowych ABC. Pełni ono w organizmie funkcje związane z transportem różnorodnych substancji endo- i egzogennych, mogących mieć negatywny wpływ na organizm. Białko BCRP przyczynia się w ten sposób do ochrony wielu ważnych dla życia narządów, przed toksycznymi skutkami działania ksenobiotyków. Ze względu na obecność tego białka w komórkach śródbłonka naczyń żylnych i włosowatych, jego aktywność obserwowana jest w obrębie praktycznie wszystkich tkanek ludzkiego organizmu. Silną ekspresję tego transportera wykazano w obrębie przewodu pokarmowego, głównie jelita cienkiego i grubego. Lokalizacja białka BCRP na powierzchni szczytowej komórek nabłonkowych jelita zmniejsza wchłanianie szkodliwych substancji dostających się do organizmu z pokarmem, powodując ich przejście z wnętrza komórek nabłonka do światła jelita i jednocześnie nasila ich wydalanie. Jednym z substratów BCRP dostarczanych z pożywieniem jest PhIP (2-amino-1-metylo- 6-fenyloimidazo (4,5-b) pirydyna). Jest to związek, uznawany jako genotoksyna, o udowodnionym działaniu rakotwórczym. Należy do grupy heterocyklicznych amin, powstających w wyniku gotowania i nieprawidłowego przyrządzania pokarmów mięsnych. Obecność allelu A dla polimorfizmu C421A ABCG2 przyczynia się do powstawania zmian funkcjonalnych w białku. W wyniku substytucji aminokwasowej białko BCRP nie spełnia swej funkcji w sposób prawidłowy, co spowodowane może być: utratą aktywności, nasiloną degradacją

5 Agnieszka Wosiak i wsp. 37 i prawdopodobnie zaburzeniami wbudowywania białka w błony komórkowe. Konsekwencją tej zmiany jest upośledzenie transportu błonowego substratów dla BCRP, m.in. PhIP, co może przyczyniać się do kumulacji w organizmie groźnych substancji, o charakterze kancerogenów, a w następstwie zapoczątkowywać proces nowotworzenia. Zjawisko to może mieć szczególne znaczenie w przypadku rozwoju tych nowotworów, których etiologiczne podłoże zależy od diety (m.in. rak jelita grubego czy rak żołądka) [6-10]. Celem pracy była ocena związku między polimorfizmem C421A a zwiększonym ryzykiem rozwoju raka żołądka na podstawie: porównania częstości występowania alellu A dla polimorfizmu C421A genu ABCG2 w populacji osób zdrowych i chorych z rakiem żołądka porównania częstości występowania genotypów (C/C, C/A, A/A) dla polimorfizmu C421A genu ABCG2 w grupie osób zdrowych i osób ze zdiagnozowanym rakiem żołądka oceny zależności między występowaniem genotypów C421A ABCG2 a stopniem zaawansowania nowotworu w grupie osób chorych oceny zależności między występowaniem genotypów C421A ABCG2 a płcią i wiekiem badanych osób chorych i zdrowych. Materiał i metody Materiał do badań stanowiły mrożone skrawki tkankowe pobrane śródoperacyjnie od 19 pacjentów z rakiem żołądka potwierdzonym badaniem histologicznym (grupa badana). Natomiast materiał kontrolny stanowiły próby krwi obwodowej 44 osób zdrowych (grupa kontrolna). Na przeprowadzenie powyższych badań uzyskano zgodę Komisji Bioetycznej Uniwersytetu Medycznego w Łodzi nr: RNN/285/13/KE oraz nr: RNN/195/13/KE. Przed przystąpieniem do właściwej analizy wyizolowano całkowite DNA z pobranych materiałów badanych. Do tego celu użyto kolumienkową metodę izolacji DNA, poprzedzoną homogenizacją próbek. Metoda ta wykorzystując właściwości swoistego wiązania się DNA ze złożem krzemionkowym na minikolumnie umożliwia otrzymanie czystych preparatów DNA, nadających się do przeprowadzenia dalszych analiz. Izolację DNA przeprowadzono zgodnie

6 38 z protokołem Genomic DNA Prep Plus (A&A Biotechnology, Gdynia, Polska). Następnie otrzymane w wyniku izolacji DNA badanych prób poddano reakcji łańcuchowej polimerazy (PCR) w celu uzyskania amplifikacji fragmentu genu ABCG2 w obrębie eksonu 5, będącego miejscem docelowym dla polimorfizmu C421A. Skład mieszaniny reakcyjnej dla powielenia fragmentu genu ABCG2 obejmował: bufor 2 µl, MgCl 2 1,2 µl, dntp 0,4 µl, polimerazę Taq 0,2 µl (Sigma Aldrich, Munich, Germany), matrycę DNA 2,5 µl i startery (Forward 5 -ATGTTGTGATGGGCACTCTG-3 0,7 µl, Reverse 5 - TGCTGATCATGATGCTTTCAG-3 0,7 µl). Całość uzupełniono wodą destylowaną do objętości 20 µl. Każdy eksperyment uwzględniał kontrolę negatywną (próba bez matrycy DNA). Warunki prowadzonej reakcji PCR obejmowały: wstępną denaturację w temp. 94 ºC przez 2 minuty, 35 cykli, na które składały się następujące etapy: denaturacja w 94ºC przez 30 sekund, przyłączanie starterów w 57ºC przez 30 sekund, wydłużanie nici DNA w 72ºC przez 30 sekund i końcową syntezę: 72ºC przez 7 minut. W celu detekcji produktów reakcji PCR przeprowadzono elektroforezę na 2% żelu agarozowym, które następnie oglądano w świetle UV. Obecność w rozdziale elektroforetycznym prążków wielkości 184 par zasad świadczyła o prawidłowej amplifikacji fragmentu genu ABCG2. Namnożony w reakcji PCR fragment genu ABCG2 w kolejnym etapie poddawany był analizie, pozwalającej na określenie genotypów dla polimorfizmu C421A. W tym celu wykorzystano metodę RFLP (ang. restriction fragment length polymorphism) z użyciem enzymu restrykcyjnego MseI (New England BioLabs Inc.). Uzyskane produkty po trawieniu enzymem restrykcyjnym MseI w temp. 30ºC przez 16 h rozdzielano elektroforetycznie w 12% żelu poliakrylamidowym, a uzyskane wyniki obserwowano w świetle UV. W Tabeli 1 przedstawiono możliwe genotypy dla polimorfizmu C421A genu ABCG2.

7 Agnieszka Wosiak i wsp. 39 Tabela 1. Możliwe genotypy dla polimorfizmu C421A genu ABCG2. Table 1. Possible genotypes for ABCG2 gene C421A polymorphism. HOMOZYGOTA DZIKA HOMOZYGOTA ZMUTOWANA ABCG2 genotyp C421A C/C A/A Ilość i wielkość prążków po trawieniu enzymem MseI 2 prążki o wielkości 100 i 84 pz 3 prążki o wielkości 36, 64, 84 pz HETEROZYGOTA C/A 4 prążki o wielkości: 36, 64, 84, 100 pz 50% 40% 30% 20% 10% 0% Tis T1N0M0 T1N1M0 T2N1M0 T3N1M0 T3N2M0 Ryc. 1. Graficzne przedstawienie badanej grupy pacjentów na podstawie klasyfikacji TNM dla raka żołądka. Fig. 1. Graphical representation of the study group of patients based on the TNM classification for gastric cancer. Tis rak przedinwazyjny T1 rak nacieka błonę śluzową lub błonę podśluzową żołądka T2 rak nacieka błonę mięśniową właściwą lub warstwę podsurowiczą żołądka T3 rak nacieka błonę surowiczą żołądka N0 brak przerzutów do regionalnych węzłów chłonnych N1 przerzuty obecne w 1-6 regionalnych węzłach chłonnych N2 przerzuty obecne w 7-15 regionalnych węzłach chłonnych M0 brak przerzutów odległych

8 40 Wyniki Grupa badana liczyła 19 osób, natomiast grupa kontrolna 44 osoby. Mediana wieku w grupie badanej wynosiła 67,5 roku (min. 53 lata, maks. 84 lata), natomiast w grupie kontrolnej 33 lata. Grupę badaną stanowiło 12 mężczyzn i 7 kobiet. Mediana wieku w grupie kobiet była równa 69 lat (min. 53, maks. 77), wśród mężczyzn 66,5 roku (min. 54 lata, maks. 84 lata). Dokładny podział grupy badanej w oparciu o klasyfikację TNM (ang. tumor, nodus, metastases), stopień złośliwości histologicznej (ang. grading G) i stopień zaawansowania klinicznego choroby wg IV - stopniowej skali rangowej został przedstawiony na ryc Na ryc. 1 została graficznie przedstawiona badana grupa pacjentów w oparciu o klasyfikację TNM dla raka żołądka. Jak wynika z danych przedstawionych na ryc. 1 u zdecydowanej większości badanych w chwili rozpoznania wykazano obecność przerzutów do węzłów chłonnych (N), natomiast przerzutów odległych nie stwierdzono u żadnej z osób należących do grupy badanej (M0). Niewielki odsetek stanowiły osoby z rozpoznanym rakiem in situ (Tis). Ryc. 2 przedstawia procentowe zestawienie pacjentów badanej grupy w oparciu o stopień złośliwości histologicznej raka żołądka (G). Na podstawie histologicznej oceny zróżnicowania komórek guza u prawie 90% badanych stopień złośliwości histologicznej określono na G1 lub G2, natomiast tylko u 11% badanych stwierdzono najwyższy stopień złośliwości histologicznej G3. Ryc. 3. prezentuje procentowe zestawienie pacjentów w oparciu o stadium zaawansowania raka wg IV - stopniowej skali rangowej. Według rangowej skali zaawansowania choroby, opartej o klasyfikację TNM najwięcej osób było w I i II stadium zaawansowania raka żołądka, natomiast u żadnej z badanych osób nie stwierdzono IV stadium zaawansowania. Na ryc. 4 i 5 zaprezentowano wyniki analizy częstości występowania genotypów dla polimorfizmu C421A uzyskane w badanych grupach. Badając występowanie polimorfizmu C421A genu ABCG2 możliwe do uzyskania były trzy genotypy: C/C (homozygota dzika), C/A (heterozygota) i A/A (homozygota zmutowana). U wszystkich 19 osób, stanowiących grupę badaną, bez względu na: płeć, wiek oraz stopień zaawansowania klinicznego wykazano obecność genotypu C/C i allela C dla polimorfizmu C421A.

9 Agnieszka Wosiak i wsp. 41 G3 11% G1 47% 42% G2 Ryc. 2. Procentowe zestawienie pacjentów badanej grupy w oparciu o stopień złośliwości histologicznej raka żołądka (G). Fig. 2. Percentage summary of the studied group patients based on the histologic grade gastric cancer (G). G1 raki o wysokim stopniu zróżnicowania G2 raki o pośrednim stopniu zróżnicowania G3 raki o niskim stopniu zróżnicowania III 5% 0% IV 11% Tis 47% II 37% I Ryc. 3. Procentowe zestawienie pacjentów w oparciu o stadium zaawansowania raka wg IV - stopniowej skali rangowej. Fig. 3. Percentage summary of the patients based on the stage of cancer according to IV - point scale rank. Tis rak przedinwazyjny I, II, III, IV stopnie zaawansowania klinicznego raka żołądka w oparciu o klasyfikację TNM raka żołądka.

10 42 Podobnie, w przypadku grupy kontrolnej u wszystkich 44 osób stwierdzono występowanie genotypu C/C i allela C. Ze względu na wykazanie obecności tylko jednego rodzaju allela C dla badanego polimorfizmu porównywanie otrzymanych wyników z różnymi parametrami charakteryzującymi grupę badaną (takimi jak: wiek, płeć, stadium zaawansowania choroby), a także dalsze opracowywanie statystyczne wyników było niemożliwe. C/A 0% A/A C/C 100% Ryc. 4. Genotypy C421A otrzymane w badanej grupie pacjentów z rakiem żołądka. Fig. 4. C421A genotypes obtained for the group of patients with gastric cancer. genotyp C/C homozygota dzika genotyp C/A heterozygota genotyp A/A homozygota zmutowana C/A 0% A/A C/C 100% Ryc. 5. Genotypy C421A otrzymane w grupie kontrolnej. Fig. 5. C421A genotypes obtained for the control group. genotyp C/C homozygota dzika genotyp C/A heterozygota genotyp A/A homozygota zmutowana

11 Agnieszka Wosiak i wsp. 43 Dyskusja Uzyskane w pracy wyniki analizy dotyczącej występowania wariantów polimorficznych dla C421A w obrębie genu ABCG2 nie wskazują na ich związek z ryzykiem rozwoju raka żołądka. Nie można jednak jednoznacznie wykluczyć wpływu badanego polimorfizmu na częstość zachorowania na raka żołądka. Udział białka BCRP w procesie kancerogenezy spowodowanej upośledzoną funkcją tego białka lub jego nieprawidłową aktywnością jest w dalszym ciągu niewyjaśniony. Porównując częstotliwość z jaką obserwowane jest występowanie poszczególnych genotypów dla polimorfizmu C421A można zauważyć znaczące różnice pomiędzy określonymi populacjami etnicznymi na świecie. Z danych potwierdzonych wieloma doświadczeniami klinicznymi jednoznacznie wynika, że populacja Azjatycka, ze szczególnym uwzględnieniem Japonii i Chin, charakteryzuje się największym odsetkiem występowania osób posiadających allel A dla badanego polimorfizmu w obrębie genu ABCG2 (średnio ponad 50%), w porównaniu do populacji kaukaskiej, gdzie ta częstotliwość jest znacznie niższa (poniżej 20%), czy populacji Afrykańskiej, w której obecność allela A jest niemalże niespotykana (2-3%) [11]. Japonię i Chiny, czyli kraje, w których genotypy C/A i A/A są obserwowane najczęściej charakteryzuje również najwyższa zachorowalność na nowotwory żołądka. Natomiast udział C421A w patogenezie tej jednostki chorobowej nie został udowodniony. Uzyskane w niniejszej pracy wyniki, odnoszące się do grupy kontrolnej (100% wyników dla genotypu C/C) odbiegają od tych przedstawionych powyżej dla populacji kaukaskiej. Można domniemywać, że miała na to wpływ zbyt mała liczebność grupy kontrolnej [11, 12]. W prezentowanej pracy nie wykazano, aby polimorfizm C421A genu ABCG2 mógł przyczyniać się do inicjacji procesu kancerogenezy w obrębie żołądka. Można by nawet spekulować, czy obecność allela A nie stanowi elementu ochronnego przed rozwojem raka żołądka, gdyż nie został on stwierdzony w żadnym z analizowanych przypadków raka. Natomiast brak obecności allela A również w badanej grupie kontrolnej przemawia raczej za małym prawdopodobieństwem istotności tej hipotezy. Porównując wyniki uzyskane przez badaczy analizujących udział omawianego polimorfizmu w patogenezie chorób nowotworowych można dostrzec wiele istotnych

12 44 podobieństw i rozbieżności w zależności od typu nowotworu. Przede wszystkim istotny jest związek badanego polimorfizmu z etiologią chorób nowotworowych, która zależy od narażenia na różnego rodzaju kancerogeny. Szczególnie narażony na rozwój zmian nowotworowych inicjowanych obecnością w organizmie różnorodnych ksenobiotyków jest przewód pokarmowy. Ze względu na udział BCRP w ochronie komórek nabłonka przewodu pokarmowego uzasadnione są badania nad rolą C421A w patogenezie nowotworów tego układu. Campa i wsp. zbadali najczęstsze miejsca polimorficzne w obrębie genu ABCG2 pod kątem ryzyka rozwoju raka jelita grubego. Analiza została przeprowadzona na dużej grupie pacjentów ze zdiagnozowanym rakiem jelita, obejmującej 582 chorych, a wyniki zostały porównane z grupą kontrolną stanowiącą 517 osób zdrowych. Nie stwierdzono statystycznie istotnych różnic w częstości występowania genotypów pomiędzy badanymi grupami, co sugeruje brak związku C421A z ryzykiem rozwoju raka jelita grubego [13]. Podobne wyniki uzyskali Korenaga i wsp. prowadząc analizy na grupie chorych z niebrodawkowatym rakiem nerki oraz Gardner i wsp. rozpatrując udział C421A w raku gruczołu krokowego [14, 15]. Wiele prac poświęcono badaniom udziału polimorfizmu C421A w rozwoju chorób nowotworowych układu krwiotwórczego. Istotne wyniki uzyskali Hu i wsp. badając grupę pacjentów z chłoniakiem z dużych komórek B (ang. diffuse large B-cell lymphoma - DLBCL), bowiem udowodnili istotny statystycznie związek między badanym wariantem polimorficznym 421 C>A, a zwiększonym ryzykiem rozwoju DLBCL. Dodatkowo stwierdzono też częstsze występowanie wariantu 421 C>A u pacjentów będących w młodszym wieku w chwili rozpoznania choroby (< 50 rż) [16]. Otrzymane w niniejszej pracy wyniki należy potwierdzić na większej grupie pacjentów, a także dogłębniej poznać mechanizm prowadzący do kancerogenezy, w który prawdopodobnie zaangażowane jest białko BCRP. Praca finansowana ze środków statutowych Zakładu Biochemii Farmaceutycznej i Diagnostyki Molekularnej, UM w Łodzi nr 503/ / oraz w ramach Nowego Tematu Badawczego nr / /

13 Agnieszka Wosiak i wsp. 45 Piśmiennictwo 1. Ciechanowicz A, Kokot F. Genetyka molekularna w chorobach wewnętrznych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009: Kordek R. Onkologia: podręcznik dla studentów i lekarzy. Via Medica, 2013: Garden OJ. Chirurgia: podręcznik dla studentów. Elsevier Urban & Partner, 2009: Pawlęga J. Zarys onkologii. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2002: Szczeklik A. Choroby wewnętrzne. Medycyna Praktyczna, 2013: Jamroziak K, Kowalczyk M, Urbańska Ryś H, Robak T. Farmakogenetyka leków przeciwnowotworowych: rola polimorfizmów jednonukleotydowych. Acta Haematol Pol. 2005; 36: Yanase K, Tsukahara S, Mitsuhashi J, Sugimoto Y. Functional SNPs of the brest cancer resistance protein therapeutic effects and inhibitor development. Cancer Lett. 2006; 234: Jamroziak K, Młynarski W, Robak T. Znaczenie białek transportowych nadrodziny ABC w oporności na leczenie ostrej białaczki szpikowej. Acta Haematol Pol. 2001; 32: Staud F, Pavek P. Breast cancer resistance protein (BCRP/ABCG2). Int J Biochem Cell Biol. 2005; 37: Friesen MD, Rothman N, Strickland PT. Concentration of 2-amino-1-methyl-6- phenylimidazo (4,5-b) pyridine (PhIP) in urine and alkali-hydrolyzed urine after consumption of charbroiled beef. Cancer Lett. 2001; 173: Cervenak J, Andrikovics H, Ozvegy-Laczka C, Tordai A, Nemet K, Varadi A, Sarkadi B. The role of the human ABCG2 multidrug transporter and its variants in cancer therapy and toxicology. Cancer Lett. 2006; 234: Chen P, Zhao L, Zou P, Xu H, Lu A, Zhao P. The contribution of the ABCG2 C421A polymorphism to cancer susceptibility: a meta-analysis of the current literature. BMC Cancer. 2012; 12: Campa D, Pardini B, Naccarati A, Vodickova L, Novotny J, Forsti A i wsp. A gene-wide investigation on polymorphisms in the ABCG2/BRCP transporter and susceptibility to colorectal cancer. Mutat Res. 2008; 645: Korenaga Y, Naito K, Okayama N, Hirata H., Suehiro Y, Hamanaka Y i wsp. Association of the BCRP C421A polymorphism with nonpapillary renal cell carcinoma. Int J Cancer. 2005; 117: Gardner ER, Ahlers CM, Shukla S, Sissung TM, Ockers SB, Price DK i wsp. Association of the ABCG2 C421A polymorphism with prostate cancer risk and survival. Bju International.2008; 102: Hu LL, Wang XX, Chen X, Chang J, Li C, Zhang Y iwsp. BCRP gene polymorphisms are associated with susceptibility and survival of diffuse large B-cell lymphoma. Carcinogenesis.2007; 28: