NZOZ SC, Centrum Opieki i Rehabilitacji Zdrowie, Czêstochowa 1. NZOZ SC, The Centre of Medical Care and Rehabilitation Health, Czêstochowa

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Medycyna Sportowa MEDSPORTPRESS, 2008; 4(6); Vol. 24, Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Ma³gorzata Grabara 1(A,B,C,D,E,F), Dorota Pstr¹gowska 2(C,D,F) 1 Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice 2 NZOZ SC, Centrum Opieki i Rehabilitacji Zdrowie, Czêstochowa 1 Department of Theory and Methodology of Physical Education, University School of Physical Education, Katowice 2 NZOZ SC, The Centre of Medical Care and Rehabilitation Health, Czêstochowa OCENA POSTAWY CIA³A DZIEWCZ¹T I CH³OPCÓW W ŒWIETLE WSKAŸNIKA WZGLÊDNEJ MASY CIA³A (BMI) ESTIMATION OF THE BODY POSTURE IN GIRLS AND BOYS RELATED TO THEIR BODY MASS INDEX (BMI) S³owa kluczowe: BMI, wady w p³aszczyÿnie strza³kowej, asymetrie postawy cia³a Key words: body mass index, defects in the sagittal plane, body posture asymmetry Streszczenie Wstêp. Celem pracy by³o porównanie postawy cia³a dziewcz¹t i ch³opców w zale noœci od budowy cia³a okreœlonej wskaÿnikiem wzglêdnej masy cia³a (BMI). Materia³ i metody. Badaniami objêto 210 dziewcz¹t i 185 ch³opców w wieku 7-13 lat. Do oceny postawy cia³a wykorzystano metodê fotogrametryczn¹. W analizie uwzglêdniono przebieg linii wyrostków kolczystych, ustawienie barków, ³opatek, trójk¹tów talii, miednicy oraz ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej. Obliczono wskaÿnik wzglêdnej masy cia³a (BMI) i dokonano podzia³u ze wzglêdu na przynale noœæ do danego centyla BMI, korzystaj¹c z siatek centylowych. W obrêbie danej p³ci i wieku, badanych podzielono na trzy grupy: dzieci z niedowag¹, dzieci o prawid³owej masie cia³a oraz dzieci z nadwag¹ lub oty³oœci¹. Wyniki. Ocena ukszta³towania krêgos³upa w p³aszczyÿnie czo³owej wykaza³a, i znaczne odchylenia linii wyrostków kolczystych wystêpowa³y bardzo nielicznie i nie by³y one istotne. U dzieci z prawid³ow¹ mas¹ cia³a zauwa ono wiêksze asymetrie w ustawieniu barków i trójk¹tów talii, zaœ bardziej prawid³owo by³a ustawiona miednica. Najwiêksze zró nicowanie pomiêdzy grupami w ró nych kana³ach centylowych BMI zaobserwowano w ukszta³towaniu krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej. U dzieci z nadmiern¹ mas¹ cia³a czêœciej pojawia³o siê pog³êbienie kifozy piersiowej i lordozy lêdÿwiowej, zaœ najczêœciej prawid³ow¹ postaw¹ w tej p³aszczyÿnie cechowa³y siê dzieci z mas¹ cia³a w normie. Wnioski. Badania wskazuj¹ na powszechne wystêpowanie wad postawy zarówno u dzieci z prawid³ow¹, jak i nadmiern¹ czy niedostateczn¹ mas¹ cia³a. Dzieci z nadwag¹ lub oty³oœci¹ cechuje wiêksze pog³êbienie krzywizn przednio-tylnych. Summary Word count: 5125 Tables: 3 Figures: 6 References: 13 Background. The aim of the paper was comparison of body postures in girls and boys, depending on their body mass, determined by the Body Mass Index (BMI). Material and methods. 210 girls and 185 boys aged 7-13 years were selected for the study. Body posture was evaluated using photogrammetry. The analysis included alignment of the spinous processes, shoulders, waist triangles, pelvis and spine in the sagittal plane. BMI values were calculated using centile charts. The children were divided according to their gender and age, and further, according to the obtained BMI values into weight categories underweight, normal, overweight and obese. Results. Evaluation of the spine in the sagittal plane showed only few cases of deviations in the aligment of spinous processes, which were statistically insignificant. In children with a normal body mass, more asymmetry was found in shoulder and waist triangle alignment, while pelvis positioning was more correct. The biggest differences were observed between the groups with different BMI centile values in spine alignment in the sagittal plane. Overweight children were diagnosed with the deepening of thoracic kyphosis and lumbar lordosis, while the children with normal BMI values were mostly characterized by a correct posture in this plane. Conclusions. The results indicate the prevalence of postural defects both in children with a normal body mass and overweight or underweight ones. Deepening of antero-lateral curvatures is bigger in obese and overweight children. Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Ma³gorzata Grabara Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego, Zak³ad Korektywy i Wychowania Fizycznego Specjalnego, AWF w Katowicach Katowice, ul. Miko³owska 72a, tel.: , malgorzata@grabara.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 231

2 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a dziewcz¹t i ch³opców a wskaÿnik BMI Wstêp Rozwój techniki powoduje zmniejszenie wykorzystania aparatu ruchu. Ponadto codziennoœci¹ jest d³ugotrwa³a, czêsto nieprawid³owa pozycja siedz¹ca dziecka w ³awce szkolnej, ograniczenie aktywnoœci ruchowej, a tak e niew³aœciwe wykorzystanie czasu na odpoczynek telewizja, komputer, niedostatek aktywnego wypoczynku [1]. Coraz powszechniejszym zjawiskiem staj¹ siê nieprawid³owoœci w sferze od ywiania. Z jednej strony przyczyniaj¹ siê one do powa nych odchyleñ od nale nej masy cia³a, prowadz¹c do nadwagi i oty- ³oœci, którym towarzyszy zwiêkszenie wartoœci wskaÿnika wzglêdnej masy cia³a oraz gruboœci fa³dów skórno-t³uszczowych. Z drugiej strony natomiast wystêpuje zjawisko przeciwne: zbyt niska masa cia³a i zbyt niski poziom ot³uszczenia jako efekty celowego ograniczenia poboru kalorii, pod wp³ywem oddzia³ywania mody i pewnej presji psychicznej wywieranej przez media. Oty³oœci¹ okreœla siê zaburzenie homeostazy przemiany energetycznej, wywo³uj¹ce stan znacznego zwiêkszenia iloœci tkanki t³uszczowej. Czêsto do³¹cza siê do tego wtórne uszkodzenie czynnoœci i struktury poszczególnych narz¹dów lub uk³adów [2]. Nadwaga oznacza nadmiar masy cia³a w stosunku do przyjêtych norm. Niedowag¹ okreœla siê stan, w którym masa cia- ³a obni a siê o co najmniej 10-15% w stosunku do nale nej. Jest ona spowodowana przede wszystkim niedoborem kalorycznym. Dalsza redukcja masy cia³a prowadzi do kompleksowego niedoboru sk³adników mineralnych i bia³ek, a w konsekwencji do ogólnego niedo- ywienia nazywanego wyniszczeniem [3,4]. Nieprawid³owa masa cia³a mo e zaburzaæ funkcjonowanie organizmu oraz negatywnie wp³ywaæ na postawê cia³a. W literaturze mo na znaleÿæ liczne opinie potwierdzaj¹ce fakt, e nieprawid³owa masa cia³a ma istotny wp³yw na wady postawy, jednak e ma³o jest badañ, które to zagadnienie rozpatrywa³yby szerzej. Brakuje tak e konkretnie sprecyzowanych stwierdzeñ dotycz¹cych kierunku negatywnych zmian w postawie cia³a w wyniku zbyt wysokiego lub zbyt niskiego w stosunku do norm wskaÿnika wzglêdnej masy cia³a (BMI). Dlatego celem niniejszych badañ by³a ocena postawy cia³a w zale noœci od budowy cia³a okreœlonej wskaÿnikiem wzglêdnej masy cia³a (BMI). Materia³ i metody Badaniami objêto 395 uczniów szkó³ podstawowych z terenu województwa œl¹skiego, w tym 210 dziewcz¹t (53,2%) i 185 ch³opców (46,8%) w wieku 7-13 lat. Badanych podzielono na dwie grupy wiekowe: 7-10 lat i lat. Wysokoœæ cia³a okreœlono wzrostomierzem. Masê cia³a zmierzono specjalistyczn¹ wag¹ Tanita, analizuj¹c¹ komponenty cia³a. Obliczono wskaÿnik wzglêdnej masy cia³a (BMI), a nastêpnie dokonano podzia³u ze wzglêdu na przynale noœæ do danego centyla BMI, korzystaj¹c z siatek centylowych wg Palczewskiej i NiedŸwieckiej, z uwzglêdnieniem wieku kalendarzowego badanych [5]. I grupa poni ej 25 centyla BMI dzieci z niedowag¹; II grupa pomiêdzy 25 a 75 centylem BMI, tzw. szeroka norma dzieci o prawid³owej masie cia³a; Background Nowadays, human motor apparatus is less utilised due to progress in technology. Moreover, a vast majority of children assume an incorrect body posture when sitting at a school desk, and their motor activity is usually limited. This is mainly because they prefer spending their leisure time watching television or sitting in front of their computers rather than being physically active [1]. Improper nutritional patterns are increasingly frequent. On one hand, a wrong diet contributes to severe body mass abnormalities, accompanied by the increase in BMI relative value and skin-fat fold thickness. On the other hand, a reverse phenomenon can be observed, namely too low body and fat mass as a result of inadequate calorie intake, due to fashion and following certain body build patterns, promoted by media. Obesity is defined as the disturbance of energetic metabolism homeostasis, resulting in excessive fat mass. It is often accompanied by a secondary insufficiency of the function and structures of different body organs or systems [2]. Overweight is defined as body mass excess, compared to the accepted norms. Underweight is a condition when the body mass is 10-15% lower than the normal vale. This is, first of all, due to insufficient calorie intake. Further body mass reduction leads to complex deficiency of minerals and proteins and, in consequence, to overall malnutrition defined as emaciation [3,4]. Inadequate body mass may disturb body function and adversely affect body posture. In literature there are numerous opinions, confirming the fact that inadequate body mass significantly contributes to postural deformities, however, there are too few studies, dealing with this issue on a larger scale. Besides, there are no precise statements concerning the direction of negative changes in body posture, resulting from too high or to low relative BMI values, as compared with normal values. Therefore, the aim of his paper is body posture evaluation, depending on the body build, defined by relative BMI values. Material and methods The study was carried out in 395 primary school pupils from the Silesian voivodship, including 210 girls (53,2%) and 185 boys (46,8%) aged 7-13 years. The subjects were divided into two age groups: 7-10 lat and years. Their body height was measured using a height measuring device. Body mass was measured using "Tanita" special weight, analysing body components. BMI relative values were calculated, then they were divided according to BMI centile values, using centile charts according to Palczewska and NiedŸwiecka, considering the patients age according to their birth dates [5]. I group below 25 BMI centile underweight children; 232

3 Grabara M. et al., Body posture and BMI in girls and boys III grupa powy ej 75 centyla BMI dzieci z nadwag¹ lub oty³oœci¹. Do oceny postawy cia³a wykorzystano metodê fotogrametryczn¹ opart¹ na zjawisku mory projekcyjnej. Przed rejestracj¹ na badanej osobie oznaczano wyrostki kolczyste (C7-S1), kolce biodrowe tylne górne (M1, M2), i dolne k¹ty ³opatek ( 1, 2). Nastêpnie komputer wyznacza³ trójwymiarowy obraz pleców i analizowa³ ró ne parametry. Koñcowym rezultatem jest zbiór wspó³rzêdnych przestrzennych powierzchni cia³a oraz jej mapa warstwicowa. W analizie uwzglêdniono: przebieg linii wyrostków kolczystych w stosunku do prostej C7-S1 (UK); ustawienie barków ocenione ich symetrycznym ustawieniem wzglêdem siebie (KBL); ustawienie ³opatek ocenione ich symetri¹ wzglêdem siebie w poziomie (UL), w odstawaniu (UB) oraz symetri¹ wzglêdem krêgos³upa (OL); ustawienie trójk¹tów talii ocenione ich symetri¹ wzglêdem pionu (TT) i poziomu (TS); ustawienie miednicy w p³aszczyÿnie czo³owej okreœlone jej nachyleniem (KNM), a w p³aszczyÿnie poprzecznej okreœlone jej skrêceniem (KSM) [mm]; ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej ocenione wielkoœci¹ k¹tów nachylenia odcinka piersiowego (A), piersiowo-lêdÿwiowego (B), lêdÿwiowo-krzy owego (C) [stopnie], na podstawie których okreœlano typ postawy wg Wolañskiego, przy wykorzystaniu kryteriów wed³ug Zeyland- -Malawki. W obrêbie powy szej typologii znajduj¹ siê postawy bardzo dobre (typ R1), dobre (typ R2, K1, L1), wadliwe (typ K2, L2) i z³e (R3, K3, L3) [6]. W analizie statystycznej wykorzystano testy: Studenta (t) lub Cochrana-Coxa (c), przyjmuj¹c poziom istotnoœci 0,05. Test Snedeckora (F) stosowano w celu wyboru jednego z wy ej wymienionych testów. Wyró niono istotne statystycznie ró nice pomiêdzy œrednimi pomiarów okreœlaj¹cych postawê cia³a u dzieci z nadmiern¹ masa cia³a oraz z niedowag¹ w odniesieniu do grup z prawid³ow¹ mas¹ cia- ³a okreœlonych na podstawie BMI. Wyniki W p³aszczyÿnie czo³owej i poprzecznej cia³o cz³owieka powinno cechowaæ symetryczne u³o enie poszczególnych elementów cia³a. Symetria ta dotyczy m.in. u³o enia barków, ³opatek, trójk¹tów tu³owiowo- -ramiennych (trójk¹tów talii), miednicy. Szczególnie istotne znaczenie dla prawid³owej postawy cia³a ma przebieg linii wyrostków kolczystych krêgos³upa (osi anatomicznej), która powinna pokrywaæ siê z osi¹ pionow¹ cia³a (osi¹ mechaniczn¹), a odchylenia o 10 mm i wiêksze wskazuj¹ na boczne skrzywienia krêgos³upa. Ocena ukszta³towania krêgos³upa w p³aszczyÿnie czo³owej wykaza³a, i znaczne odchylenia linii wyrostków kolczystych (powy ej 15 mm) pojawia³y siê rzadko i tylko u dziewcz¹t z niedowag¹ (3%) i ch³opców z nadwag¹ (3%), zaœ najbardziej prawid³owym u³o eniem krêgos³upa w tej p³aszczyÿnie odznaczali siê ch³opcy z niedowag¹ i dziewczêta z nadwag¹ (Ryc. 1-2). Ró nice w przebiegu linii wyrostków kolczystych nie by³y istotne statystycznie (Tab. 1). II group between 25 and 75 BMI centile, the so called "broad norm" children with a correct body weight; III group above 75 BMI centile overweight or obese children. Body posture was assessed by the photogrammetric method, based on projection moiré phenomenon. Prior to the record, spinous processes (C7-S1), iliac spines (M1, M2) and lower scapular angles ( 1, 2) were marked. Next, the computer generated a threedimensional image of the back and analysed different parameters. Finally, a set of spatial coordinates and contour map of the body surface were obtained. The analysis considered: Line course of the spinous processes in relation to the straight line C7-S1; Shoulder alignment evaluation, based on their mutual symmetric positioning (KBL); Scapular alignment evaluation, based on their mutual symmetric positioning in the horizontal plane (UL), protrusion(ub) and symmetry related to the spine (OL). Alignment of waist triangles, evaluated according to their symmetry in the vertical (TT) and horizontal planes (TS); Pelvic alignment in the frontal plane, based on its inclination(knm), and in the transverse plane, based on its torsion (KSM) [mm]; Spine positioning evaluation in the sagittal plane, based on the inclination of the thoracic (A), thoracolumbar (B),and lumbosacral (C) segments [grades], to determine body posture types according to Wolañski, using Zeyland-Malawka criteria. The typology includes very good (type R1), good (type R2, K1, L1), faulty (type K2, L2) and incorrect (R3, K3, L3) postures [6]. For statistic analysis t-student test and Cochran- Cox test (c) were used with the accepted significance level 0,05. Snedeckor test (F) was applied for selection of one of the above tests. Statistically significant differences were found between the mean values of overweight and underweight children, related to the groups with normal body postures, based on the BMI values. Results The human body is normally characterised by a symmetric alignment of its different elements. This symmetry involves positioning of the shoulders, scapulae, waist triangles and the pelvis. Particularly important for a correct body posture is the line course of the spinous processes (anatomic axis), which should cover the vertical body axis (mechanical axis). The deviations above 10 mm indicate scoliosis. The evaluation of spine positioning in the frontal plane showed rare incidence of spinous process deviations (above 15 mm), only in underweight girls (3%) and overweight boys (3%). The most correct spine alignment in this plane was found in underweight boys and overweight girls (Fig. 1-2). The differences in the alignment of spinous processes were statistically insignificant (Tab. 1). Shoulder alignment was more symmetric in 7-10 year old underweight boys and year old underweight girls, with statistically significant differences in the latter group. More symmetric alignment of the 233

4 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a dziewcz¹t i ch³opców a wskaÿnik BMI above / powy ej below / poni ej Ryc. 1. Ocena przebiegu linii wyrostków kolczystych u dziewcz¹t i ch³opców w wieku 7-10 lat Fig. 1. Evaluation of spinous process alignment in the frontal plane in girls and boys aged 7-10 years above / powy ej below / poni ej Ryc. 2. Ocena przebiegu linii wyrostków kolczystych u dziewcz¹t i ch³opców w wieku lat Fig. 2. Evaluation of spinous process alignment in the frontal plane in girls and boys aged years U³o enie barków by³o bardziej symetryczne u 7-10-letnich ch³opców z niedowag¹ oraz u letnich dziewcz¹t z niedowag¹, przy czym u tych ostatnich ró nice by³y istotne statystycznie. Natomiast u dzieci z prawid³ow¹ mas¹ notowano bardziej symetryczne ustawienie ³opatek, a istotne statystycznie ró nice dotyczy³y asymetrii w odstawaniu ³opatek (UB) oraz w ustawieniu ³opatek wzglêdem krêgos³upa (OL) (Tab. 1). Zarys linii tu³owia, bioder i swobodnie zwisaj¹cej koñczyny górnej (trójk¹t talii) nie zawsze by³ bardziej symetryczny u osób o prawid³owej masie cia³a. Niekorzystne, istotne statystycznie ró nice zauwa ono u letnich dziewcz¹t (Tab. 2). Ustawienie miednicy w p³aszczyÿnie czo³owej by³o najbardziej prawid³owe u letnich ch³opców z niedowag¹, zaœ w pozosta³ych przypadkach ró nice nie by³y istotne statystycznie. Asymetria w nachyleniu miednicy, która najczêœciej wi¹ e siê z nierównoœci¹ koñczyn dolnych, w prezentowanych badaniach wystêpowa³a rzadko (Tab. 2). Czêstsze natomiast by³o skrêcenie miednicy. Najmniej asymetrii w tym ustawieniu miednicy notowano w grupie o prawid³owej masie cia³a, a ró nice istotne statystycznie pojawi³y siê u 7-10-letnich dziewcz¹t (Tab. 2, Ryc. 3-4). Wystêpowanie scapulae was noted in children with a normal body mass, with statistically significant differences of scapular protrusion (UB) and scapular alignment related to the spine (OL) (Tab. 1). The contour of the trunk, hips and free sagging upper extremity (waist triangle) was not always symmetric in people with normal body mass. Unfavourable, statistically significant differences were noted in girls aged years (Tab. 2). Pelvic alignment in the frontal plane was most incorrect underweight boys. In the remaining cases, the differences were statistically insignificant. Pelvic tilt asymmetry, typically resulting from malalignment of lower extremities, was rare in this study (Tab. 2). Conversely, pelvic torsion was frequent in the studied sample. The smallest asymmetry in this pelvis positioning was noted in the group with a correct body posture, with statistically significant differences found in 7-10-year old girls (Tab. 2, Ryc. 3-4). Such asymmetric body postures may be related to limited motor activity of both girls and boys, especially the overweight ones. The evaluation of antero-posterior spine curvatures showed a higher incidence of postural deformities (faulty or incorrect postures) in older boys and girls, as compared to younger ones, regardless their 234

5 Grabara M. et al., Body posture and BMI in girls and boys Tab. 1. Œrednie wartoœci odchylenia linii wyrostków kolczystych (UK), asymetrii barków (KLB) i ³opatek (UL, UB, OL) [w mm] Tab. 1. Average value of deviations in spinous processes alignment (UK), asymmetry of shoulders (KLB) and scapulas (UL, UB, OL) [in the mm] Tab. 2. Œrednie wartoœci asymetrii trójk¹tów talii (TT, TS) i miednicy (KNM, KSM) Tab. 2. Average values of the asymmetry of the waist triangles (TT, TS) and pelvis (KNM, KSM) above / powy ej below / poni ej Ryc. 3. Ocena ustawienia miednicy w p³aszczyÿnie poprzecznej u dziewcz¹t i ch³opców w wieku 7-10 lat Fig. 3. Evaluation of pelvic alignment in the transverse plane in girls and boys aged 7-10 years 235

6 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a dziewcz¹t i ch³opców a wskaÿnik BMI above / powy ej below / poni ej Ryc. 4. Ocena ustawienia miednicy w p³aszczyÿnie poprzecznej u dziewcz¹t i ch³opców w wieku lat Fig. 4. Evaluation of pelvic alignment in the transverse plane in girls and boys aged years Tab. 3. Œrednie wartoœci k¹tów nachylenia przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa Tab. 3. Averages value of uneven surfaces of the spine in sagittal plane asymetrii w postawie cia³a mo e wi¹zaæ siê z ograniczeniem aktywnoœci ruchowej u dziewcz¹t i ch³opców, szczególnie tych z nadmiern¹ masa cia³a. Ocena ukszta³towania przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa wykaza³a, e, bez wzglêdu na wielkoœæ wskaÿnika wzglêdnej masy cia³a, starsze dziewczêta i starsi ch³opcy czêœciej mieli postawy wadliwe i z³e ni m³odsi. Postawy bardzo dobre i dobre czêœciej notowano u dziewcz¹t z prawid³ow¹ mas¹ cia³a (32% u m³odszych i 19% u starszych) ni z niedowag¹ (30% i 6%) lub nadwag¹ (17% i 0%). Te ostatnie znacznie czêœciej wyró nia³y postawy z³e (71% u m³odszych i a 93% u starszych). Natomiast u m³odszych ch³opców z prawid³ow¹ mas¹ cia³a postaw bardzo dobrych i dobrych by³o mniej (28%) ni u ich rówieœników z niedowag¹ (39%), ale wiêcej ni u ch³opców z nadwag¹ (14%). Doœæ nieoczekiwane wyniki uzyskano u starszych ch³opców, bowiem w grupie z prawid³ow¹ mas¹ cia³a postaw bardzo dobrych i dobrych by³o najmniej (17%), podczas gdy w grupie z niedowag¹ by³o ich 24%, a z nadwag¹ 21%. Jednak postawê z³¹ najczêœciej notowano u m³odszych ch³opców z nadwag¹ (69%), lecz w równej mierze pojawia³a siê ona we wszystkich grupach starszych ch³opców (po 71%) (Ryc. 5-6). Wiêksze pog³êbienie przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa, notowane najczêœciej u dziew- BMI values. Very good and good postures were more often noted in girls with a normal body mass (32% in younger and 19% in older ones), compared to those underweight (30% and 6%) or overweight (17% and 0%). The latter ones were most frequently characterised by incorrect body postures (73% in younger and 93% in older girls). As for the younger boys with a normal body mass, fewer of them (28%) were found to have a very good and good posture, compared to their underweight peers (39%), while in the overweight boys, there were only 14% with a very good and good body posture. Quite unexpected results were obtained in older boys, with at least 17% of good and very good postures in the group with a normal body mass. For the underweight and overweight group these percentage values were 24% and 21% respectively. Incorrect postures however, were most frequently noted in younger overweight boys (69%), while in older boys, such postures were equally noted in each group (71% each) (Fig. 5-6). The deepening of antero-posterior spine curvatures, most frequently noted in overweight or obese girls and boys, is associated with round and concave back, or more seldom round or concave back (in cases of one curvature deepening). This may result from the overload of 236

7 Grabara M. et al., Body posture and BMI in girls and boys Ryc. 5. Typy postawy wg Wolañskiego u dziewcz¹t i ch³opców w wieku 7-10 lat Fig. 5. Body posture types according to Wolañski in girls and boys aged 7-10 years Ryc. 6. Typy postawy wg Wolañskiego u dziewcz¹t i ch³opców w wieku lat Fig. 6. Body posture types according to Wolañski in girls and boys aged years cz¹t i ch³opców z nadwag¹ lub oty³oœci¹, wi¹ e siê z wad¹ postawy plecy okr¹g³o-wklês³e, rzadziej wklês³e lub okr¹g³e (w przypadkach pog³êbienia jednej z krzywizn). Mo e ono wynikaæ z przeci¹ enia uk³adu kostno-stawowo-wiêzad³owego nadmiern¹ mas¹ cia³a, mo e mieæ tak e pod³o e psychologiczne. Pog³êbienie kifozy piersiowej mo e byæ skutkiem garbienia siê, co zwi¹zane jest z os³abieniem miêœni grzbietu, zaœ pog³êbienie lordozy lêdÿwiowej powodowane mo e byæ nadmiernie uwypuklonym brzuchem, os³abieniem miêœni brzucha i poœladków. Wartoœci k¹tów krzywizn przednio-tylnych u dziewcz¹t potwierdzi³y wczeœniejsze sugestie, e osoby z nadwag¹ maj¹ bardziej pog³êbione krzywizny przednio-tylne, ni osoby z prawid³ow¹ mas¹ cia³a lub niedowag¹. Ponadto stwierdzono, e dziewczêta z nadwag¹ cechuje bardziej pog³êbiona kifoza piersiowa (wiêkszy k¹t A), a ró nice okaza³y siê istotne statystycznie. U ch³opców wyniki okaza³y siê nieco inne. U m³odszych wiêksze pog³êbienie przednio-tylnych krzywizn cechowa³o ch³opców z nadmiern¹ mas¹ cia³a, jednak u starszych bardziej zaznaczone krzywizny zanotowano w grupie z niedowag¹, przy czym ró nice w nachyleniu odcinka piersiowo-lêdÿwiowego (k¹t B) okabone-articulation-ligament system by excessive body weight, or from some mental disorders. The deepening of thoracic kyphosis may be the reason for a "humpback" posture, due to weakened dorsal muscles, while the deepening of lumbar lordosis may be due to an excessive abdomen protrusion, as well as abdominal and glutteal muscle impairment. The angular values of antero-posterior curvatures in girls confirm the earlier suggestions that overweight individuals more often present with deepened antero-posterior curvatures, compared to those with normal body weight or underweight. Moreover, overweight girls were found to have a more deepened (bigger A angle) thoracic kyphosis. The differences were statistically significant. Somehow different results were obtained in boys. Younger, overweight boys were mostly characterized by more deepened antero-posterior curvatures, which were also present in older underweight boys. The differences in thoracolumbar spine inclination (B angle) turned out to be statistically significant (Tab. 3). This may be due to the impairment of active posture stabilizing structures, mainly the dorsal muscles. 237

8 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a dziewcz¹t i ch³opców a wskaÿnik BMI za³y siê istotne statystycznie (Tab. 3). Mo e to wynikaæ z os³abienia czynnych stabilizatorów postawy, g³ównie miêœni grzbietu. Dyskusja Wielu autorów sugeruje zale noœæ jakoœci postawy cia³a od budowy somatycznej. W publikacjach znaleÿæ mo na sugestie, e niedowaga lub nadwaga predysponuj¹ do wad postawy, jednak rzadko pojawiaj¹ siê opracowania, w których autorzy podejmowaliby siê oceny wspó³zale noœci postawy cia³a i wskaÿnika BMI. Badania postawy uczniów na Podkarpaciu wykaza³y, i wœród uczniów o wskaÿniku BMI powy ej 25, a tak e z leptosomatyczn¹ budow¹ cia³a, wady postawy w p³aszczyÿnie czo³owej i strza³kowej by³y czêstsze, co czêœciowo znajduje odzwierciedlenie w badaniach w³asnych [7]. Na podstawie badañ 70 dzieci z nadwag¹ lub oty- ³oœci¹ stwierdzono, e wraz ze wzrostem stopnia oty- ³oœci nastêpowa³o powolne sp³aszczanie siê kifozy piersiowej i zwiêkszanie siê lordozy lêdÿwiowej. Ponadto pojawia³y siê asymetrie linii wyrostków kolczystych krêgos³upa, trójk¹tów talii oraz ustawienia miednicy w p³aszczyÿnie poprzecznej, zaœ najrzadziej stwierdzano asymetriê nachylenia linii barków i ustawienia miednicy w p³aszczyÿnie czo³owej [8]. Powy sze opracowanie trudno jest bezpoœrednio odnieœæ do wyników badañ w³asnych, gdy w cytowanej pracy brak jest porównania postawy cia³a dzieci z nadwag¹ lub oty³oœci¹ do postawy cia³a dzieci o prawid³owej masie cia³a. Jednak w badaniach w³asnych stwierdzono bardziej pog³êbione krzywizny przednio-tylne u dzieci z nadmiern¹ mas¹ cia³a ni u pozosta³ych, zaœ w badaniach Ostrowskiej u dzieci z wiêksz¹ oty- ³oœci¹ kifoza piersiowa by³a bardziej sp³aszczona [8]. Kasperczyk i Œlê yñski w swoich pracach podkreœlaj¹, e sk³onnoœci do wad postawy maj¹ osoby o przewadze ektomorfii, natomiast osoby o przewadze mezomorfii odznaczaj¹ siê wiêksz¹ poprawnoœci¹ postawy [9]. Badania w³asne potwierdzaj¹ powy sz¹ opiniê tylko na podstawie wyników wiêkszej asymetrii ³opatek i wiêkszym skrêceniu miednicy u dzieci z niedowag¹. Jednak powy sze stwierdzenie jest zbyt ogólne, brak w nim bowiem wskazania na konkretne wady dotycz¹ce osób o niskiej czy nadmiernej masie cia³a. Natomiast badania latków z Bydgoszczy wykaza³y, i dziewczêta ze stwierdzon¹ skolioz¹ odznacza³y siê istotnie mniejszym wskaÿnikiem Rohrera i BMI oraz mniejsz¹ gruboœci¹ fa³du skórno-t³uszczowego na boku tu³owia w stosunku do dziewcz¹t bez wady, zaœ u ch³opców powy - szych zale noœci nie stwierdzono [10]. Podobne wyniki uzyska³a Rogowska na podstawie badañ dziewcz¹t 12- i 13-letnich. Autorka zauwa y³a, i asymetrie barków i ³opatek s¹ czêstsze u dziewcz¹t z niedowag¹ [11]. Badania w³asne równie potwierdzaj¹ powy sze spostrze enia. Inne badania wskazuj¹ na oty³oœæ jako czynnik prowadz¹cy do zaburzeñ postawy. W opinii ich autorów typowa sylwetka dziecka oty³ego charakteryzuje siê wypuk³ym brzuchem i pog³êbion¹ lordoz¹. Pog³êbiona kifoza piersiowa, stwierdzona u dziewcz¹t z nadwag¹, mo e byæ wynikiem tendencji do kompensacji pleców wklês³ych [12]. Badania dotycz¹ce oceny postawy cia³a dziewcz¹t i ch³opców na tle Discussion Many authors suggest the correlation between the quality of body posture and somatic body constitution. Some papers suggest that underweight or overweight predispose to postural defects, however the correlation between body posture and BMI value is rarely evaluated. The study of body posture, carried out among schoolchildren from Subcarpathia showed more frequent postural deformities in the frontal and sagittal plane among the pupils with BMI values above 25, and among the leptosomic pupils, which is also reflected by our own study results [7]. Based on the study performed among 70 overweight or obese children, it was found that with the increase in obesity, a gradual flattening of thoracic kyphosis and the increase in lumbar lordosis occurred. Moreover, some asymmetry was observed in the alignment of spinous processes, waist triangles and the pelvis in the transverse plane. Most seldom, asymmetry was found in shoulder line inclination and pelvis position in the frontal plane [8]. That study cannot be directly compared to our own study, as it lacks comparison of body postures in overweight and obese children with the postures of children with a normal body mass. In our study however, a deeper antero-posterior curvatures were found in overweight children compared to those with a normal body mass, while Ostrowska's study [8] showed a more flattened thoracic kyphosis in obese children. Kasperczyk i Œlê yñski [9] in their papers emphasise that individuals with prevalent ectomorphism tend to have faulty postures, while those with prevalent mesomorphism are characterised by more correct postures. Our study results confirm this viewpoint, only based on the bigger asymmetry of the scapulae and pelvic torsion, observed in underweight children. This is however too generalized a statement, with no suggestion of defects specific for the individuals with too low or too high BMIs. The study conducted among year old children from Bydgoszcz showed significantly lower Rohrer and BMI indices and less thick skin-fat folds in girls diagnosed with scoliosis, compared to the girls without postural defects. No such correlation was observed in boys [10]. Similar results were obtained by Rogowska in her study of 12 and 13 year old girls. The author noticed that asymmetry of shoulders and scapulae are more frequent in underweight girls [11]. Our study also confirms this finding. Other studies indicate that obesity is the factor responsible for postural defects. The authors state that a typical posture of an obese child is characterized by a protruding abdomen and deepened lordosis. A deepened thoracic kyphosis, observed in overweight girls, may be due to the tendency for compensating a concave back [12]. The studies evaluating body posture in girls and boys in relation to their somatic constitution indicate that a lordotic type is more endomorphic, while a kyphotic type is more ectomorphic. A well-balanced posture is characteris- 238

9 Grabara M. et al., Body posture and BMI in girls and boys zró nicowania ich budowy somatycznej wykaza³y, e typ lordotyczny wi¹ e siê z przewag¹ endomorfii, typ kifotyczny z przewag¹ ektomorfii, zaœ typ równowa - ny jest charakterystyczny dla osób o przewadze mezomorfii. Oznacza to, i zarówno niedobór, jak i nadmiar masy cia³a mo e przyczyniaæ siê do zwiêkszania ryzyka kszta³towania siê nieprawid³owej postawy cia³a [13]. Wnioski Badania wykaza³y wiêksze pog³êbienie przednio- -tylnych krzywizn krêgos³upa u dzieci z nadwag¹ lub oty³oœci¹, przy czym tendencja ta bardziej uwidacznia³a siê u dziewcz¹t. Wady postawy z tym zwi¹zane plecy okr¹g³o-wklês³e, rzadziej wklês³e lub okr¹g³e, najczêœciej s¹ zwi¹zane z przeci¹ eniem biernych stabilizatorów postawy i os³abieniem miêœni posturalnych, odpowiedzialnych za utrzymanie prawid³owej postawy cia³a. Ocena asymetrii postawy cia³a wykaza³a tylko nieliczne istotne ró nice, g³ównie w ustawieniu ³opatek, trójk¹tów talii i miednicy. opatki i miednica na ogó³ by³y bardziej symetryczne u dzieci z prawid³ow¹ mas¹ cia³a, zaœ trójk¹ty talii u dziewcz¹t z nieprawid³ow¹ masa cia³a. Wyniki badañ wskazuj¹, i nie zawsze prawid³owa masa cia³a determinuje bardziej prawid³ow¹ postawê cia³a, a wady postawy nie zawsze s¹ domen¹ dzieci o niedostatecznej lub nadmiernej masie cia³a. Nale y kontrolowaæ postawê cia³a u wszystkich dzieci w wieku rozwojowym, szczególnie zaœ u osób z nadwag¹, oty³oœci¹ lub nadmiernie wychudzonych. Wa - n¹ rolê w kwestii zapobiegania i korygowania wad postawy powinna spe³niaæ gimnastyka korekcyjno- -kompensacyjna. tic for mesomorphic individuals. This means that both insufficient and excess body mass entail higher risk of postural deformities [13]. Conclusions The results indicate a deepening of antero-posterior spine curvatures in overweight and obese children, more pronounced among girls. The resultant postural defects, namely a round and concave back, and more rarely a round or concave back, are most often due to the overload of passive postural stabilizers and impairment of postural muscles, responsible for maintaining a correct body posture. The evaluation of postural asymmetry showed only few significant differences, mainly in alignment of the scapulae, waist triangles and the pelvis. The scapulae and pelvis were more symmetric in children with a normal body mass, while waist triangles were more symmetric in girls with an abnormal body mass. The results indicate that a normal body mass does not always determine a correct body posture. Conversely, postural defects do not always occur in children with an insufficient or excess body mass. Body posture should be controlled in all children during their developmental period, especially in those overweight, obese and underweight. Corrective and compensative exercises are essential in prevention and correction of postural defects. Piœmiennictwo / References 1. Graff K, Lebiedowski M, KaŸmierska I, Zieniewicz M. Czêstoœæ wystêpowania wad postawy cia³a u dzieci i m³odzie y. [W:] Œlê yñski J. (ed.) Postawa cia³a cz³owieka i metody jej oceny. AWF Katowice 1992; Bruhl W, Borowski R. Vademecum lekarza ogólnego. Warszawa Kierat W. Nauka o ywieniu zdrowego cz³owieka i chorego. Warszawa Wereszczak-Wzorek J, Grzegorzewska J, Waszczuk A. Zadbaj o swój krêgos³up. Lider 2001; 12: Palczewska I, NiedŸwiedzka Z. Siatki Centylowe do oceny rozwoju somatycznego dzieci i m³odzie y. Warszawa: Zak³ad Rozwoju Dzieci i M³odzie y Instytutu Matki i Dziecka Zeyland-Malawka E. Æwiczenia korekcyjne. AWF Gdañsk Nowosad-Sergeant E. Ocena wad postawy w obrêbie tu³owia i ich wspó³zale noœæ z budow¹ somatyczn¹ i dojrzewaniem p³ciowym u dzieci i m³odzie y z regionu podkarpackiego. Przegl¹d Naukowy Kultury Fizycznej Uniwersytetu Rzeszowskiego. Rzeszów 2006; 1: Ostrowska B, Barczyk K, Hawrylak A, Ro ek-mróz K. Body posture of overweight children with obesity. Nowiny Lekarskie 2002; 71 (2-3): Kasperczyk K, Œlê yñski J. Diagnostyka wad postawy. [W:] Œlê yñski J. (ed.) Postawa cia³a cz³owieka i metody jej oceny. AWF Katowice 1992; Lewandowski A, Talar J. Incorrect posture and fitness of children at school age in research of 23 junior high school in Bydgoszcz. Medycyna Sportowa 2005; 2: Rogowska E. Faulty posture in girls at puberty. Annales Universitatis Mariae Curie-Sk³odowska, Lublin 2005, Vol. LX, Suppl. XVI, 446: Lizis P, Szmigiel Cz, Kasperczyk T, Ca³ka-Lizis T, Emmerich W, Szczygie³ P. Postawa cia³a i jej zwi¹zki z cechami morfologicznymi dzieci oty³ych. [W:] Œlê yñski J. (ed.) Postawa cia³a cz³owieka i metody jej oceny. AWF Katowice 1992; Burdukiewicz A, Mia³kowska J, Pietraszewska J. Body build versus body posture of children and youth aged 7-12 years. Stand Med 2006; 3 (3):

10