This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection 232 Karol Sitarz 1(A,B), Tomasz Senderek 1(D,E), Janusz Kirenko 2(C,D), Jerzy Olszewski 3(A,E), Jolanta Tacza³a 1(B,F) 1 Zak³ad Rehabilitacji i Fizjoterapii Akademii Medycznej im. prof. F. Skubiszewskiego, Lublin 2 Zak³ad Pedeutologii i Edukacji Zdrowotnej Uniwersytetu Marii Curie-Sk³odowskiej, Lublin 3 Klinika Otolaryngologii i Onkologii Laryngologicznej II Katedry Otolaryngologii Uniwersytetu Medycznego, ódÿ 1 The Department of Rehabilitation and Physiotherapy, Medical University of Lublin 2 Institute of Pedeutology and Health Education, Mariia Curie-Sk³odowska University, Lublin 3 Clinic of Otolaryngology and Otolaryngological Oncology, II Department of Otolaryngology, Medical University of ódÿ Ocena rozwoju sensomotorycznego dziesiêciolatków z wadami postawy Sensomotoric development assessment in 10 years old children with posture defects S³owa kluczowe: rozwój sensomotoryczny, dzieci, wada postawy Key words: sensomotoric development, children, posture defects STRESZCZENIE Wstêp. Celem badañ by³a ocena wystêpowania zaburzeñ w rozwoju sensomotorycznym i ukazanie systemów, gdzie dysfunkcje maj¹ miejsce oraz czy powi¹zane s¹ z wad¹ postawy lub jej brakiem. Materia³ i metody. Badaniami objêto 100 dzieci w wieku 10 lat, w tym 50 dziewcz¹t i 50 ch³opców z czterech szkó³ podstawowych Lubelszczyzny, które podzielono na dwie grupy: I badana 50 dzieci z wadami postawy, w tym 25 dziewcz¹t i 25 ch³opców, II porównawcza 50 dzieci bez wad postawy, w tym 25 dziewcz¹t i 25 ch³opców. Wystêpowanie wady postawy oceniane by³o za pomoc¹ metody punktowej Kasperczyka, polegaj¹cej na wzrokowej ocenie poszczególnych odcinków cia³a. Ocena rozwoju sensomotorycznego dokonywana by³a za pomoc¹ Kwestionariusza Rozwoju Sensomotorycznego Dziecka, autorstwa Zbigniewa Przyrowskiego. Wyniki. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, e spoœród 8 systemów rozwoju sensomotorycznego dziecka najczêœciej zaburzona jest funkcja systemu s³uchowego, bo a u 48,0% osób z wad¹ postawy oraz u 12,0% osób bez wady postawy. Wnioski. Istnieje œcis³a zale noœæ miêdzy nieprawid³owo funkcjonuj¹cym systemem s³uchowym a wystêpowaniem wady postawy u dzieci, na co wskazuje wartoœæ bezwzglêdna wspó³czynnika Q. SUMMARY Background. The aim of the study was to assess sensomotoric development disorders, subsequent defect location, and to show whether the disorders are associated with the presence or lack of postural defects. Material and methods. A hundred 10 years old children (50 girls ald 50 boys) from four primary schools in the Lublin Province participated in the study. There were two groups: the study group comprising 50 children with posture defects (25 girls and 25 boys) and the control group, comprising 50 children without posture defects (25 girls and 25 boys). The occurrence of posture defects was assessed by Kasperczyk grading, which consisted in visual evaluation of particular body parts. Assessment of sensomotoric development was performed with Child Sensomotoric Questionnaire (by Zbigniew Przyrowski). Results. On the basis of our investigation we conclude that out of 8 sensomotoric development systems the auditory system is most frequently impaired in children (such impairment was found in 48,0% of children with posture defects and 12,0% of children without posture defects). Conclusions. There is a strict connection between incorrectly functioning hearing system and posture defects in children, which shows the absolute Q coefficient value. Liczba s³ów/word count: 4975 Tabele/Tables: 8 Ryciny/Figures: 0 Piœmiennictwo/References: 14 Adres do korespondencji / Address for correspondence Karol Sitarz Hrubieszów, Zamojska 16a/1 tel./fax: (0-81) , karus83@op.pl Fizjoterapia Polska MEDSPORTPRESS, 2007; 3(4); Vol. 7, Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r.

2 Sitarz K. i wsp., Rozwój sensomotoryczny u dzieci z wadami postawy WSTÊP Obecnie wady postawy stanowi¹ istotny problem zdrowotny naszego spo³eczeñstwa. Wszystkie gwa³towne zmiany œrodowiska ycia cz³owieka wp³ywaj¹ na jego sylwetkê zdecydowanie niekorzystnie. Cz³owiek w swych mechanizmach obronno-adaptacyjnych nie jest w stanie nad¹ yæ za dynamik¹ zmian cywilizacji, czego dowodem s¹ masowo dostrzegane zaburzenia postawy. Postawa cz³owieka jest zwi¹zana z codzienn¹ dzia³alnoœci¹ danego osobnika, która kszta³tuje siê na okreœlonym pod³o u funkcjonalnym i morfologicznym. Jest wyrazem stanu psychicznego i fizycznego danej osoby, czyli stanowi wskaÿnik mechanicznej wydolnoœci zmys³u kinetycznego, równowagi miêœniowej i koordynacji nerwowo-miêœniowej. Zagadnienie wystêpowania zaburzeñ sensomotorycznych i wad postawy jest bardzo z³o one i dotyczy wielu aspektów kszta³towania naszego cia³a i umys³u. Najwiêkszy wp³yw na cz³owieka dysfunkcje sensomotoryczne mog¹ wywieraæ w okresie dzieciêcym, gdy dochodzi do kszta³towania siê naszej sylwetki i umys³u, który uczy siê spostrzegaæ i przetwarzaæ wszelkiego rodzaju informacje. Zaburzenie któregoœ z systemów w tak wczesnym etapie rozwoju mo e wp³yn¹æ na pog³êbianie siê danej dysfunkcji oraz tworzenie siê zaburzeñ w innych systemach sensorycznych. Jednak przy wczesnym wykryciu danej dysfunkcji, mo na wp³yn¹æ poprzez oddzia³ywanie odpowiednimi metodami na zmniejszenie lub ca³kowite jej usuniêcie. Nierozerwalnoœæ rozwoju, dojrzewania i scalania siê uk³adów cech sensorycznych i motorycznych dzieci musi byæ postrzegana jako ca³oœæ. Prawid³owe funkcjonowanie narz¹dów zmys³ów oraz uk³adu nerwowego determinuje przebiegaj¹cy bez zak³óceñ proces kszta³towania zachowañ ruchowych dzieci [1]. Wszelkie zaburzenia systemów sensorycznych lub motorycznych mog¹ zachwiaæ rozwój drugiego, co w ostatecznoœci mo e siê pog³êbiaæ i w przysz³oœci prowadziæ do zmian w postawie cia³a. Dziêki dynamicznemu rozwojowi badañ nad tym zagadnieniem wiele dzieci mo e liczyæ na profesjonaln¹ pomoc ze strony lekarzy, fizjoterapeutów, pedagogów czy rodziców w zakresie odpowiedniej profilaktyki i terapii. Celem badañ by³a ocena wystêpowania zaburzeñ w rozwoju sensomotorycznym i ukazanie systemów, gdzie dysfunkcje maj¹ miejsce oraz czy powi¹zane s¹ z wad¹ postawy lub jej brakiem. Kolejnym celem by³o zbadanie, czy zaburzenia sensomotoryczne mog¹ wp³ywaæ na rozwój wad postawy cia³a lub czy wystêpowanie wad postawy wi¹ e siê z obecnoœci¹ zaburzeñ rozwoju sensomotorycznego cz³owieka. MATERIA³ I METODY Badaniami objêto 100 dzieci w wieku 10 lat, w tym 50 dziewcz¹t i 50 ch³opców z czterech szkó³ podstawowych Lubelszczyzny, które podzielono na dwie grupy: I. Grupa badana 50 dzieci z wadami postawy, w tym 25 dziewcz¹t i 25 ch³opców. II. Grupa porównawcza 50 dzieci bez wad postawy, w tym 25 dziewcz¹t i 25 ch³opców. Wystêpowanie wady postawy oceniane by³o za pomoc¹ metody punktowej Kasperczyka, polegaj¹cej na wzrokowej BACKGROUND Nowadays, posture defects constitute a serious medical problem in our society. All sudden changes, occurring in our living environment definitely have an adverse impact on our posture. Our defensive-adaptive mechanisms are not able keep up with the dynamics of civilisation changes, what is manifested by numerous postural disorders. Human posture is connected with everyday living activities of a given individual, which is formed on a defined functional and morphological base. It reflects mental and physical condition of an individual, and thus, is the index of mechanical efficiency of the kinetic sense, muscular balance and neuromuscular coordination. The problem of sensomotoric disturbances and postural defects is very complex and concerns many aspects of our body and mind formation. Sensomotoric dysfunction may have the greatest impact on us in our childhood when our posture and mind are shaped and our mind learns to perceive and process information of any kind. Disorders of one of the systems in such an early developmental stage may aggravate the dysfunction and contribute to the development of disorders in other sensory systems. Early detection of such a dysfunction however, may allow us to diminish or eliminate these disorders by using adequate methods [1]. The undeniable relationship between development, adolescence and integration of the systems of motor and sensory traits in children has to be perceived as a whole. Normal functioning of sensory organs and the nervous system determines undisturbed process of motor behaviour formation in children. Any disorder of the sensory system may affect the development of the motoric system and vice versa, causing further aggravation of the defects and, in consequence, changes in body posture. Thanks to dynamic development of research on the above mentioned phenomenon, many children may count on professional aid from physicians, physiotherapists, pedagogues or parents as far as adequate prevention and therapy is concerned. The aim of the study was assessment of sensomotoric development disorders and presentation of systems where dysfunctions occur, as well as determining whether these disorders are connected with presence or lack of posture defects. The next aim was to examine whether sensomotoric disorders may affect development of postural defects or whether posture defects are connected with sensomotoric disorders in humans. MATERIAL AND METHODS The sample comprised 100 children aged 10, including 50 girls and 50 boys from four primary schools situated in Lublin province. The subjects were divided into 2 groups: 1. The study group 50 children with posture defects including 25 girls and 25 boys. 2. The control group 50 children without posture defects including 25 girls and 25 boys. The occurrence of posture defects was evaluated using Kasperczyk grading, consisting in visual evaluation of each 233

3 Sitarz K. at al., Sensomotoric development in children with posture defect ocenie poszczególnych odcinków cia³a. Ocena rozwoju sensomotorycznego dokonywana by³a przy pomocy Kwestionariusza Rozwoju Sensomotorycznego Dziecka autorstwa Zbigniewa Przyrowskiego. Ocena postawy cia³a, poszczególnych jej elementów dokonywana by³a: w p³aszczyÿnie strza³kowej: g³owa, barki, ³opatki, klatka piersiowa, brzuch, plecy, w p³aszczyÿnie czo³owej, w ustawieniu przodem: barki, klatka piersiowa, kolana, kostki, w p³aszczyÿnie czo³owej, w ustawieniu ty³em: barki, ³opatki, krêgos³up. Za ka dy element przyznawano punkty: 0 pkt prawid³owy uk³ad ocenianego elementu, 1 pkt niewielkie odchylenie od stanu prawid³owego, 2 lub 3 pkt znaczne odchylenie od stanu prawid³owego, 4 lub 5 pkt zniekszta³cenie du ego stopnia [2]. O tym czy postawa cia³a jest prawid³owa, czy wystêpuje wada postawy decyduje suma punktów wszystkich ocenianych elementów. Grupa dzieci bez wad postawy mieœci- ³a siê w przedziale od 0 do 2 punktów po zsumowaniu wszystkich kategorii oceny. Dzieci z wadami postawy charakteryzowa³a liczba punktów ponad 6. Oceny sensomotorycznej dziecka dokonywano za pomoc¹ stworzonego w 1995 roku Kwestionariusza Rozwoju Sensomotorycznego Dziecka. Obecna wersja zawiera osiemdziesi¹t trzy pytania i jest narzêdziem, które u³atwia rozpoznawanie zak³óceñ z zakresu integracji sensomotorycznej, które mog¹ byæ sygna³em do podjêcia dalszych badañ lub rozpoczêcia terapii. Przeznaczony jest on do badania dzieci w wieku od trzech do dwunastu lat. Badanie polega na udzielaniu przez rodziców odpowiedzi na pytania zawarte w kwestionariuszu i dotycz¹ce rozwoju ich dzieci. Pytania maj¹ za zadanie uchwycenie symptomów towarzysz¹cych zaburzonej integracji sensomotorycznej dziecka w zakresie dzia³ania oœmiu systemów. Kategoriami tymi s¹: system przedsionkowy, wzrokowy, s³uchowy, obustronnej koordynacji motorycznej, schematu cia³a i orientacji przestrzennej, planowania motorycznego oraz system czuciowy. Zaburzenia z zakresu ostatniego z wymienionych, mog¹ przyjmowaæ dwie formy, nadwra liwoœci lub podwra liwoœci na dotyk. W dalszej czêœci badañ oceniano ró ne zale noœci pomiêdzy wystêpowaniem zaburzeñ sensomotorycznych oraz istnieniem wad postawy. Ka da z badanych cech, zarówno systemy sensomotoryczne jak i wada postawy, maj¹ po dwie odmiany, czyli albo wystêpuje, albo jej brak. Œcis³oœæ zwi¹zku korelacyjnego, czyli si³ê zale noœci mierzymy stosuj¹c wspó³czynnik Yule'a oznaczony liter¹ Q (wspó³czynnik Q). Wspó³czynnik Q mo e przyjmowaæ wartoœæ z przedzia³u [-1,1]. Je eli Q=0 oznacza to brak zale noœci miêdzy systemem rozwoju sensomotorycznego a wad¹ postawy. Wartoœæ bezwzglêdna wspó³czynnika Q informuje o sile zale noœci; im wartoœæ bezwzglêdna bli - sza 1, tym zale noœæ silniejsza, im bli sza 0 tym zale noœæ s³absza. Znak wspó³czynnika Q œwiadczy o kierunku zale noœci. Gdy Q>0, to wystêpowanie wady postawy wspó³wystêpuje i kojarzy siê na ogó³ z zaburzeniami danego systemu rozwoju sensomotorycznego, a prawid³owy rozwój bez zak³óceñ z brakiem wystêpowania wad w postawie cia³a. Jeœli Q<0 to zak³ócenia sensomotoryczne wi¹ ¹ siê z niewystêpowaniem wady, a ich brak z wystêpowaniem wady postawy. 234 body segment. Evaluation of sensory development was performed using the Questionnaire of Sensomotoric Development of Children, worked out by Zbigniew Przyrowski. Evaluation of body posture and its elements was made: in the sagittal plane: head, shoulders, scapulas, chest, abdomen and back, in the frontal plane, front positioning: shoulders, chest, knees, ankles. in the frontal plane, back positioning: Each element was graded: 0 points correct position of the evaluated element, 1 point little deflection from the correct position, 2 or 3 points significant deflection from the correct position, 4 or 5 points serious deformity [2]. The grading of all evaluated elements shows whether body posture is correct or there are some postural defects. The grading in the group of children without posture defects was 0-2 after summing up all assessment categories. In the group of children with posture defects the grading was over 6. Sensomotoric evaluation of the examined children was made using the Questionnaire of Children's Sensomotoric Development, worked out in Its present version consists of 83 questions and facilitates recognition of sensomotoric integration disorders, which may indicate the necessity of further examination or that therapy should be started. The questionnaire is designed for examining children aged The parents answer the questions concerning their children's development. The aim of these questions is to recognise symptoms associated with sensomotoric integration impairment within 8 systems. These categories include the following systems: the vestibular, visual and auditory system, the system of bilateral motor coordination, the system of body scheme and spatial orientation, the system of motoric planning and sensory system. The disorders of the latter may be manifested either by hypersensitivity or hyposensitivity to touch. Further, various relationships were evaluated between sensomotoric disorders and posture defects. Each of the examined traits, both sensomotoric systems and posture defects, either exist or not. Strictness of correlation, namely the strength of correlations is measured using Yule's Q coefficient,. Its values are contained within -1 and 1. If Q= 0, no relationship occurs between sensomotoric development system and posture defects. Q absolute value informs us about the strength of correlation; if it is closer to 0, the correlation is weaker; the Q value closer to 1 indicates a stronger correlation. Q mark indicates relationship direction. If Q>0, posture defects occur simultaneously with sensomotoric system disorders and are usually associated with these disorders, whilst normal development without any disturbances is usually associated with no postural defects. If Q<0, sensomotoric disturbances are associated with no defect, and the lack of such disturbances is associated with postural defects.

4 Sitarz K. i wsp., Rozwój sensomotoryczny u dzieci z wadami postawy Wzór 1. Wyliczanie wspó³czynnika Q Formula 1. Calculation of Q coefficient WYNIKI Na podstawie przeprowadzonych badañ wynika, e w grupie badanej (I) z wad¹ postawy 40 dzieci (80,0%) pochodzi³o z miasta, a 10 dzieci (20,0%) mieszka³o na wsi, natomiast w grupie porównawczej (II) bez wad postawy, odpowiednio 40 (80,0%) i 10 (20,0%). Przedstawione wyniki w Tabeli 1 wskazuj¹, e w grupie badanej (I) z wad¹ postawy stwierdzono wystêpuj¹ce zaburzenia systemów integracji sensomotorycznej: s³uchowego u 24 dzieci (48,0%), wzrokowego u 4 dzieci (8,0%), planowania motorycznego u 4 dzieci (8,0%), przedsionkowego u 3 dzieci (6,0%), czuciowego nadwra liwoœæ dotykowa u 3 dzieci (6,0%) oraz obustronnej koordynacji motorycznej u 2 dzieci (4,0%). Z kolei w grupie porównawczej (II) bez wady postawy, zaobserwowano jedynie u 6 dzieci (12,0%) zaburzenia systemu integracji sensomotorycznej pod postaci¹ uszkodzenia systemu s³uchowego oraz u 1 dziecka (2,0%) zaburzenia w systemie czuciowym nadwra liwoœci na dotyk. Spoœród dzieci, u których stwierdzono zaburzenia rozwoju sensomotorycznego znajduj¹ siê osoby z zaburzonym jednym systemem, ale równie i kilkoma systemami, na co wskazuje Tabela 2. W grupie badanej (I) stwierdzono zaburzenia jednego systemu u 17 dzieci (34,0%), dwóch systemów u 2 dzieci (4,0%), trzech systemów u 3 dzieci (6,0%), czterech systemów u 1 dziecka (2,0%), natomiast w grupie porównawczej (II) jedynie u 7 dzieci (14,0%) zaobserwowano zaburzenia jednego systemu integracji sensomotorycznej. Reasumuj¹c zaburzenie rozwoju sensomotorycznego wyst¹pi³y u 24 dzieci (48,0%) w grupie badanej (I) z wadami postawy oraz u 7 (12,0%) w grupie porównawczej (II). Zaburzenia rozwoju sensomotorycznego u badanych dziesiêciolatków wystêpuj¹ w szeœciu spoœród oœmiu systemów. W dwóch systemach, czyli zmniejszonej wra liwoœci RESULTS The study results indicate that in the examined group (I) with posture defects, 40 children (80%) lived in cities, and 10 children (20,0%) lived in villages, while in the control group (II) without postural defects, these percentage values were 40 (80,0%) and 10 (20,0%) respectively. The results presented in Table 1 indicate that in the examined group (I) with posture defects, the following disorders of sensomotoric integration were found: auditory in 24 children (48,0%), visual in 4 children (8,0%), motoric planning in 4 children (8,0%), vestibular in 3 children (6,0%), sensory hypersensitivity to touch in 3 children (6,0%) and bilateral motoric coordination in 2 children (4,0%). In the control group (II) with no postural defects, the disorders of sensomotoric system coordination were observed only in u 6 children (12,0%) in a form of auditory system impairment and in 1 child (2,0%) as sensory system disturbances manifested by hypersensitivity to touch. The children with sensory development disorders, include those with a single system impairment, but also those with several systems impaired, which can be seen in Table 2. In the examined group (I) the impairment of one system was found in 17 children (34,0%), of 2 systems in 2 children (4,0%), of 3 systems in 3 children (6,0%) and of 4 systems in 1 child (2,0%), while in the control group (II) only in 7 children (14,0%) one impaired system was found, namely the system of sensomotoric integration. Summing up, sensomotoric development impairment was found in 24 children (48,0%) from the examined group (I) with postural defects and in 7 children (12,0%) from the control group (II). Sensomotoric development impairment in the examined 10 year old children occurred in 6 of 8 systems. In 2 systems, namely that of decreased sensitivity to touch, and that of body and spatial orientation scheme, examinations 235

5 Sitarz K. at al., Sensomotoric development in children with posture defect dotykowej oraz schemacie cia³a i orientacji przestrzennej, badania nie ujawni³y zak³óceñ rozwoju dzieci, co mo e œwiadczyæ o rzadkoœci wystêpowania wymienionych zaburzeñ w stosunku do wielkoœci próby (Tab. 3, Tab. 4, Tab. 5, Tab. 6). Cztery systemy w których funkcjonowaniu wyst¹pi³y zaburzenia, dotyczy³y dzieci z wadami postawy. W grupie porównawczej nie wyst¹pi³y, co oznacza, e wartoœæ wspó³did not reveal any developmental disorder, what may be indicative of rare occurrence of the above mentioned disorders in relation to the samplesize (Tab. 3, 4, 5, 6). In the children with posture defects, functional disorders were found in four systems. No disorders were found in the control group, which meant that the value of Yule's Q coefficient equalled 1, so the correlation between the occur- Tab. 1. Zestawienie dzieci z zaburzeniami rozwoju sensomotorycznego w grupie badanej z wadami postawy oraz w grupie porównawczej bez wad postawy (II) Tab. 1. Comparison of children with sensomotoric system disorders from the study group with posture defects and from the reference group of children without posture defects Tab. 2. Zestawienie badanych ze wzglêdu na liczbê zaburzonych systemów Tab. 2. Comparison of the subjects regarding the number of impaired systems

6 Sitarz K. i wsp., Rozwój sensomotoryczny u dzieci z wadami postawy czynnika Yule'a wynosi 1, czyli zale noœæ pomiêdzy wystêpowaniem zaburzeñ w tych systemach a wad¹ postawy jest bardzo silna. Prawid³owy rozwój sensomotoryczny dzieci wspó³wystêpuje z prawid³ow¹ postaw¹ cia³a. Tab. 3. Zestawienie dzieci z zaburzeniami wzrokowymi Tab. 3. Comparison of children with visual disorders Tab. 4. Zestawienie dzieci z zaburzeniami w systemie przedsionkowym Tab. 4. Comparison of children with vestibular system disorders Tab. 5. Zestawienie dzieci z zaburzeniami planowania motorycznego Tab. 5. Comparison of children with motoric planning disorders Tab. 6. Zestawienie dzieci z zaburzeniami obustronnej koordynacji Tab. 6. Comparison of children with bilateral coordination disorders rence of disorders within these systems and postural defects was very strong. Normal sensomotoric development of children is associated with a correct body posture. 237

7 Sitarz K. at al., Sensomotoric development in children with posture defect Tab. 7. Zestawienie dzieci z zaburzeniami w systemie s³uchowym Tab. 7. Comparison of children with auditory system disorders Tab. 8. Zestawienie dzieci z zaburzeniami w systemie czuciowym Tab. 8. Comparison of children with sensory system disorders W systemach s³uchowym oraz czuciowym (Tab. 7, 8), dotycz¹cym nadwra liwoœci dotykowej wspó³czynnik Q przyjmowa³ ju inne wartoœci, a zarazem zale noœci s¹ równie inne. Oceniaj¹c rozwój sensomotoryczny dziesiêciolatków, u najwiêkszej liczby dzieci zaobserwowaæ mo emy nieprawid³owo funkcjonuj¹cy system s³uchowy. Wartoœæ bezwzglêdna wspó³czynnika Q informuje o sile zale noœci. W zwi¹zku z tym, e Q=0,742 mo emy stwierdziæ, e zale noœæ jest doœæ mocna. Znak wspó³czynnika Q (+) œwiadczy o kierunku zale noœci. Poniewa Q>0, to oznacza, e zaburzenia w systemie s³uchowym czêœciej wystêpuj¹ u dzieci z wad¹ postawy ni u tych bez wady, u których czêœciej zbadano brak wystêpowania zak³óceñ dzia³ania i rozwoju w tym zakresie. Niewiele osób spoœród badanej grupy posiada nieprawid³owoœci w zakresie nadwra liwoœci na dotyk. Wyst¹pi³y one u czworga dzieci spoœród stu badanych. Wartoœæ wspó³czynnika Q wynios³a 0,515, co œwiadczy o doœæ du ej zale noœci wystêpuj¹cej pomiêdzy wad¹ postawy a zaburzon¹ czêœci¹ rozwoju dziecka. Jest to wartoœæ zdecydowanie ni sza ni w systemie s³uchowym i pozosta³ych systemach, w których wykryto zak³ócenia. Wartoœæ wspó³czynnika Yule'a mówi o tym, e wystêpowanie wady postawy nale y wi¹zaæ bardziej z nieprawid³owoœciami tego systemu ni z brakiem jakichkolwiek uchybieñ w jego dzia³aniu. Poprawnie funkcjonuj¹cy system czuciowy, a wiêc i prawid³owy rozwój sensomotoryczny jest cech¹ czêœciej wystêpuj¹c¹ u dzieci bez wad postawy. 238 In the auditory and sensory system (Tab. 7, 8), connected with hypersensitivity to touch, Q ratio had different values, so the correlations were different too. Evaluation of sensomotoric development of 10 year old children, enabled us to observe abnormal functioning of the auditory system in most of them. Q ratio absolute value provides information about the strength of correlation. Since Q = 0,742, we may conclude that the relationship is quite strong. The symbol of Q ratio (+) reflects the direction of this relationship. Since Q>0, auditory system disorders occur more frequently in children with postural defects than in healthy children who did not show any functional and developmental disorders of this kind. There were few subjects in the examined group with abnormalities manifested as hypersensitivity to touch. Such abnormalities were found in 4 among 100 children. The value of Q ratio was 0,515, which indicates a strong correlation between a postural defect and partially disturbed development of a child. This value is definitely lower than the values obtained for the auditory system and other systems in which disorders were detected. The value of Yule's Q coefficient indicates that postural defects should be due to abnormalities within this system rather than with the lack of any disturbances in its function. Normally functioning sensory system, and the resulting correct sensomotoric development is more often characteristic of children without postural defects.

8 Sitarz K. i wsp., Rozwój sensomotoryczny u dzieci z wadami postawy DYSKUSJA Rozwój sensomotoryczny jest zagadnieniem doœæ rzadko analizowanym i publikowanym. W Polsce i na œwiecie pojawi³o siê jedynie kilka artyku³ów dotycz¹cych integracji i rozwoju sensomotorycznego. Autorom uda³o siê dotrzeæ jedynie do nielicznych publikacji, dotycz¹cych pojedynczych aspektów rozwoju dzieci takich jak: koordynacja wzrokowo ruchowa, zaburzenia wzroku oraz s³uchu w powi¹zaniu z postaw¹ cia³a cz³owieka. Koordynacja wzrokowo-ruchowa jest cech¹ sensomotoryczn¹, pozwalaj¹c¹ okreœliæ pozycjê cia³a w spoczynku i w ruchu, w przestrzeni, a tak e umo liwia utrzymanie prawid³owej postawy cia³a. Powi¹zania ma ona z wieloma systemami sensomotorycznymi takimi jak: przedsionkowy, wzrokowy, planowania motorycznego, czy obustronnej koordynacji motorycznej. Przeprowadzone przez Wilczyñskiego [3] badania dotycz¹ce postawy cia³a a koordynacji wzrokowo-ruchowej, mierzonej testem krzy owym u dziewcz¹t w wieku lat, wskazuj¹ na to, e powstanie zak³óceñ w systemach integracji sensomotorycznej w wieku m³odszym mo e siê nasilaæ i pog³êbiaæ w przysz³oœci. Zwi¹zki pomiêdzy postaw¹ cia³a a koordynacj¹ wzrokowo-ruchow¹, jakie uda³o siê wykazaæ w jego badaniach s¹ niejednoznaczne z teori¹, e im lepsza koordynacja wzrokowo-ruchowa tym postawa cia³a bardziej prawid³owa. Wyniki w³asnych badañ, dotycz¹ce systemów, których funkcjonowanie skorelowane jest z koordynacj¹ wzrokoworuchow¹ pokazuj¹ równie œladowy zwi¹zek wystêpowania zaburzeñ w ich dzia³aniu a wad¹ postawy u dzieci. Jest on równie niejednoznaczny dla grupy, która zosta³a poddana badaniom. Grabara [4] badaj¹c dysfunkcje narz¹du s³uchu a asymetriê postawy cia³a, uzyska³a wyniki œwiadcz¹ce o tym, e wystêpowanie asymetrii w postawie cia³a dzieci ³¹czy siê zdecydowanie z dysfunkcjami narz¹du s³uchu. Przeprowadzone badania w³asne ukaza³y równie ogromn¹ zale noœæ wystêpowania zaburzeñ w systemie s³uchowym u dzieci z wadami postawy. Jest to system integracji sensomotorycznej w funkcjonowaniu którego dochodzi do zak³óceñ szczególnie wœród dziesiêciolatków, u których wystêpuje wada w postawie cia³a. Oprócz systemu s³uchowego zaburzenia wystêpowa³y równie w funkcjonowaniu systemu wzrokowego. U 8,0% dzieci z wadami postawy istniej¹ zak³ócenia w systemie wzrokowym. Publikowane przez Grabarê i wsp. [5] badania, dotycz¹ce dysfunkcji narz¹du wzroku i asymetrii w postawie cia³a przedstawiaj¹ wyniki, na podstawie których mo na stwierdziæ, e zaburzenia narz¹du wzroku wp³ywaj¹ niekorzystnie na postawê cia³a dzieci. Boczne skrzywienia krêgos³upa, wystêpuj¹ce u 36,0% dziewcz¹t i 29,0% ch³opców z zaburzeniami narz¹du wzroku by³y najczêœciej wystêpuj¹cymi wadami w postawie cia³a, ale nie jedynymi. Asymetryczne ustawienie barków, ³opatek, trójk¹tów talii oraz miednicy wystêpowa³y rzadziej, ale zdecydowanie czêœciej u dzieci niedowidz¹cych i niewidomych ni u zdrowych. Cieplik i wsp. [6], prowadz¹c badania nad sprawnoœci¹ fizyczn¹ dzieci szkolnych z wadami postawy doszli do wnio- DISCUSSION Sensomotoric development is a relatively rarely analysed issue, and it is seldom discussed in literature. In Poland and worldwide, only a few papers were published on integration and sensomotoric development. The authors found very few papers concerning single aspects of children's development, such as: visual-motor coordination, visual and auditory disorders in relation to human body posture. Visual-motor coordination is a sensomotoric trait which allows determining body position at rest, while moving, and in the space, and enables maintaining correct posture. It is connected with many sensomotoric systems, such as: the vestibular, visual, motoring planning and bilateral motor coordination system. The studies conducted by Wilczyñski [3], concerning body posture and visual-motor coordination, measured using the cross-matching test in girls aged 14-16, indicate that the disturbances developed in sensomotoric coordination systems in younger age may intensify and aggravate in future. The relationships between body posture and visualmotor coordination, shown in his studies do not confirm the theory that better visual-motor coordination is associated with the more correct the posture. The results of our own studies, concerning systems, in which functioning is correlated with visual-motor coordination also show a trace relationship between functional disorders occurring within these systems and postural defects in children. This relationship is not unequivocal for the examined group. Grabara [4], examining the relationship between auditory organ dysfunction and body posture asymmetry, obtained the results indicating that body posture asymmetry in children is definitely associated with auditory organ dysfunction. Our own studies have also shown a very close relationship between auditory organ disorders and postural defects in children. The function of this system of sensomotoric integration may be impaired, particularly in 10 year old children with postural defects. Apart from the auditory system, the disorders also affected visual system function. In 8,0% of children with postural defects, visual system disorders occur. The paper by Grabara et al. [5], reporting studies of visual dysfunction and asymmetry, present the results indicating that visual system disorders affect adversely body posture in children. Lateral curvature of the spine, occurring in 36,0% girls and 29,0% boys with visual organ disorders, was most frequently associated with posture defects, but not only. Asymmetric position of shoulders, scapulas, waist triangles and the pelvis occurred more rarely, but definitely more often compared to children with poor vision and the blind ones. Cieplik et al. [6], studying physical fitness of schoolchildren with posture defects, concluded that such defects affect adversely development of those children, particularly motor efficiency. There are numerous reports on postural deformities. The results of studies conducted in Poland and worldwide 239

9 Sitarz K. at al., Sensomotoric development in children with posture defect sku, e wystêpowanie wad w postawie cia³a dzieci wp³ywa negatywnie na ich rozwój, a w szczególnoœci na sprawnoœæ motoryczn¹. Na temat wad postawy cia³a istnieje bardzo du o publikacji. Wyniki badañ prowadzonych w Polsce i na œwiecie wskazuj¹ na to, e wady postawy s¹ obecnie znacz¹cym problemem [7,8,9,10,11,12]. Wyniki badañ prowadzonych przez Rudziñsk¹ i wsp. [13] pokazuj¹ jak wielki odsetek dzieci w wieku wczesnoszkolnym ma problemy z prawid³ow¹ postawa cia³a. Jedynie u 18,0% dzieci przez nich badanych, nie wyst¹pi³y adne zastrze enia, co do postawy cia³a, u pozosta³ych dzieci dopatrzono siê asymetrii w budowie i wad w postawie cia³a. Podobnie Olszewska i wsp. [14] w przedstawionych badaniach dowodz¹, e wystêpowanie wad postawy u dzieci jest zjawiskiem czêstym. Nieprawid³owe ustawienie g³owy, barków, ³opatek, ukszta³towanie krzywizn krêgos³upa, ma miejsce u znacz¹cego procenta dzieci. Tak na przyk³ad asymetria barków wystêpowa³a u 70,8%, a nieprawid³owe ukszta³towanie krzywizn krêgos³upa u 54,8% badanych dzieci. Przestawione wyniki badañ prowadzonych w ró nych czêœciach Polski, dotycz¹cych wad postawy cia³a oraz poszczególnych aspektów rozwoju sensomotorycznego dzieci, potwierdzaj¹ wystêpowanie zak³óceñ w rozwoju niektórych systemów integracji sensomotorycznej dzieci w szczególnoœci w powi¹zaniu z wystêpowaniem wad postawy. WNIOSKI 1. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, e spoœród 8 systemów rozwoju sensomotorycznego dziecka najczêœciej zaburzona jest funkcja systemu s³uchowego, bo a u 48,0% osób z wad¹ postawy oraz u 12,0% osób bez wady postawy. 2. Istnieje œcis³a zale noœæ miêdzy nieprawid³owo funkcjonuj¹cym systemem s³uchowym a wystêpowaniem wady postawy u dzieci, na co wskazuje wartoœæ bezwzglêdna wspó³czynnika Q. indicate that nowadays, posture defects constitute a serious problem. The results obtained by Rudziñska et al. [7] show that there is a high percentage of early school age children, who have problems with maintaining a correct body posture. Only in 18,0% of the examined children no deformities of body posture were found, while in the remaining majority had asymmetric build and postural defects. Similarly, Olszewska et al. [8], presenting their studies shows, that posture defects are frequent in children. A high percentage of children has problems with positioning of the head, shoulders, scapulas, and frequently develop spinal curvatures. For example, shoulder asymmetry occurred in 70,8%, and abnormal formation of spinal curves in 54,8% of the examined children. The presented results of the studies conducted in different parts of Poland, on posture defects and different aspects of sensomotoric development of children, confirm the presence of developmental disorders of some integration systems, particularly associated with postural defects. CONCLUSIONS 1. The study results show that among 8 systems of sensomotoric development in children, the most frequent disorders occur in the auditory system in 48,0% of people with postural defects and in 12,0% of people without postural defects. 2. There is a close relationship between auditory system function disorders and postural defects in children, manifested by an absolute value of Q coefficient. PIŒMIENNICTWO / REFERENCES 1. Maas VM. Uczenie siê przez zmys³y wprowadzenie do teorii integracji sensorycznej dla rodziców i specjalistów. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne; str Kasperczyk T. Wady postawy cia³a. Kraków: Kasper; str Wilczyñski J. Postawa cia³a a koordynacja wzrokowo-ruchowa mierzona testem krzy owym u dziewcz¹t w wieku lat. Antropomotoryka 2005; 15 (30): Grabara M. Dysfunkcje narz¹du s³uchu a asymetria postawy cia³a. Fizjoterapia Polska 2006; 6 (2): Grabara M, Zwiarzchowska A, Gawlik K. Dysfunkcje narz¹du wzroku a asymetrie postawy cia³a. Pediatria Polska 2004; 79 (1): Cieplik M, Faustmann I, Hagner W, Lewandowski A. Sprawnoœæ fizyczna dzieci szkolnych z wadami postawy. Kwartalnik Ortopedyczny 2006; 1: Nowotny-Czupryna O, Nowotny J, Brzêk A, Kowalczyk B. Postawa cia³a a si³a miêœni posturalnych tu³owia u dzieci i m³odzie- y z bocznym skrzywieniem krêgos³upa. Fizjoterapia 2006; 1 (14): Zeyland-Malawka E. Wyniki Pomiarów krzywizn krêgos³upa jako uk³ad odniesienia w badaniu postawy cia³a. Fizjoterapia 2003; 3: Karski T. Skoliozy tzw. Idiomatyczne. Lublin: KGM; Kutzner-KoŸmiñska M. Korekcja wad postawy. Warszawa: WSiP; Kutzner-KoŸmiñska M. Proces korygowania wad postawy. Warszawa: Akademia Wychowania Fizycznego; Œliwa W, Œliwa K. Wady postawy cia³a i ich ocena. Legnica: Wydawnictwo Edytor; Rudziñska A, Nowotny J, D¹browska J, Szamañska J, Witkoœ J. Sposób trzymania siê siedmiolatków a budowa cia³a. Fizjoterapia 2006; 14 (1): Olszewska M, o³yñski K, Olszewski S. Wady postawy u siedmiolatków a ich aktywnoœæ ruchowa w yciu codziennym. Kwartalnik Ortopedyczny 2006; 1: