This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection 464 Ma³gorzata Grabara Katedra Teorii i Metodyki Wychowania Fizycznego, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice Department of Theory and Methodology of Physical Education, University of Physical Education, Katowice Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp Hearing dysfunctions and defects of lower limbs and feet S³owa kluczowe: wady koñczyn dolnych, wady stóp, g³usi i niedos³ysz¹cy Key words: defects of lower limbs, defects of feet, deaf and hearing-impaired children STRESZCZENIE Wstêp. Celem badañ by³a ocena ustawienia koñczyn dolnych i stóp oraz porównanie ukszta³towania sklepienia stóp u dzieci g³uchych i niedos³ysz¹cych na tle ich s³ysz¹cych rówieœników. Materia³ i metody. Badaniami objêto 63 dziewczêta i 90 ch³opców w wieku 8-13 lat z wadami s³uchu ze specjalistycznych oœrodków szkolno-wychowawczych w Katowicach i Lubliñcu. W wiêkszoœci by³y to dzieci g³uche z uszkodzeniem s³uchu powy ej 80 db. Grupa kontrolna liczy³a 162 dziewczêta i 140 ch³opców z trzech œl¹skich szkó³ podstawowych. Ustawienie koñczyn dolnych i stêpu oceniano wzrokowo, a badanie wysklepienia stóp wykonano metod¹ fotogrametryczn¹. W wyniku komputerowej analizy odbitki stopy otrzymano dane: d³ugoœæ i szerokoœæ stóp, wskaÿnik d³ugoœciowo-szerokoœciowy (D/S) i KY oraz k¹ty: Clarka (Cl), alfa (α), beta (β), gamma (γ). Wyniki. U dzieci z dysfunkcjami s³uchu czêœciej pojawia³y siê wady koñczyn dolnych i koœlawe ustawienie stêpu. W niektórych grupach ró nice te by³y statystycznie istotne. U dzieci s³ysz¹cych czêœciej prawe stopy by³y nieznacznie d³u sze, zaœ u g³uchych lewe. U dzieci z dysfunkcjami s³uchu nieznacznie czêœciej ni u s³ysz¹cych pojawia³y siê wady wysklepienia stóp, zarówno p³askostopie i obni enie sklepienia stóp, jak i wydr¹ enia, jednak ró nice nie by³y istotne statystycznie. Wnioski. Dzieci z dysfunkcjami s³uchu odznacza³y siê mniejszymi wymiarami stóp, a tak e wiêkszymi ró nicami w d³ugoœci i szerokoœci stóp, co mo e œwiadczyæ o odmiennym rozwoju fizycznym. WskaŸniki oceniaj¹ce wysklepienie stóp nie wykazywa³y istotnych ró nic w porównaniu do wyników dzieci s³ysz¹cych, co pozwala przypuszczaæ, i dysfunkcja s³uchu nie wp³ywa znacz¹co na wysklepienie stóp. SUMMARY Background. The purpose of the study was to compare the alignment of the lower limbs and feet and the foot arch in deaf and hearing-impaired children vs. normal-hearing children of the same age. Material and methods. The study enrolled 63 girls and 90 boys aged 8-13 years with hearing dysfunction living in specialised school & care centres in Katowice and Lubliniec. Most of the participants were deaf children with hearing loss above 80 db. A control group included 162 girls and 140 boys from three Silesian primary schools. The position of the lower limbs and feet was examined visually and the foot arch was evaluated with a photogrammetric device. Computer analysis of foot imprints provided such parameters as foot length and width, length-width index, KY index, and α, β, γ and Clarke's (Cl) angles. Results. Lower limb defects and tarsus valgus were more frequent among the children with hearing dysfunction. These differences were statistically significant in some groups. In children from the control group, right feet were often slightly longer than left feet, and in deaf children left feet were usually longer. Foot arch defects, including both flat foot / reduced arch as well as excessive foot arch, occurred more frequently in deaf children, but the differences were not statistically significant. Conclusions. Deaf and hearing-impaired children presented with smaller feet and greater length and width discrepancies than normal-hearing controls, which may indicate differences in their physical development. There were no statistically significant differences with respect to foot arch indices compared to normal-hearing children. Thus, it can be assumed that hearing loss does not affect the foot arch. Liczba s³ów/word count: 4659 Tabele/Tables: 2 Ryciny/Figures: 10 Piœmiennictwo/References: 12 Adres do korespondencji / Address for correspondence Dr Ma³gorzata Grabara Akademia Wychowania Fizycznego Katowice, ul. Miko³owska 72a, tel./fax: (0-32) , malgorzata@grabara.pl Fizjoterapia Polska MEDSPORTPRESS, 2008; 4(4); Vol. 8, Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r.

2 Grabara M., Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp WSTÊP Upoœledzenie narz¹du s³uchu mo e powodowaæ pogorszenie sprawnoœci reakcji równowa nych i koordynacji pracy miêœni posturalnych. Czêsto towarzysz¹ce g³uchocie uszkodzenia czêœci labiryntu oraz kana³ów pó³kolistych zwi¹zanych z narz¹dem równowagi, mog¹ przyczyniaæ siê do zaburzenia prawid³owego ustawiania stóp i chodu [1,2]. Ponadto z g³uchot¹ mog¹ wi¹zaæ siê uszkodzenia narz¹du ruchu, wzmo ona pobudliwoœæ nerwowa, a nawet upoœledzenie umys³owe [3]. Rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z dysfunkcjami s³uchu te czêsto odbiega od rozwoju ich rówieœników, co mo e wp³ywaæ na proces posturogenezy [4,5,6,7]. Celem badañ by³a ocena ustawienia koñczyn dolnych i stóp oraz porównanie ukszta³towania sklepienia stóp u dzieci g³uchych i niedos³ysz¹cych na tle ich s³ysz¹cych rówieœników. W zwi¹zku z powy szym sformu³owano nastêpuj¹ce pytania badawcze: 1. Czy wady ustawienia koñczyn dolnych i stóp istotnie czêœciej dotycz¹ dzieci z dysfunkcjami s³uchu ni ich zdrowych rówieœników? 2. Czy wysklepienie stóp ró nicuje dzieci g³uche i niedos³ysz¹ce w porównaniu do grupy rówieœniczej? Wy³oniono hipotezê: Wady ustawienia koñczyn dolnych i wysklepienia stóp czêœciej wystêpuj¹ u dzieci z dysfunkcjami s³uchu. MATERIA I METODY Badaniami objêto 63 dziewczêta i 90 ch³opców w wieku 8-13 lat z wadami s³uchu ze specjalistycznych oœrodków szkolno-wychowawczych w Katowicach i Lubliñcu. W wiêkszoœci by³y to dzieci g³uche z uszkodzeniem s³uchu powy- ej 80 db (83%). Najczêœciej rozpoznany w badanej zbiorowoœci typ zaburzeñ to niedos³uch lub g³uchota typu odbiorczego (49%). Ponadto stwierdzono tak e typ mieszany (22%) i centralny (16%), a nieco rzadziej typ przewodzeniowy (13%). Odsetki poszczególnych typów zaburzeñ s³uchu w niewielkim stopniu ró nicowa³y dziewczêta i ch³opców. Natomiast najczêstsz¹ przyczyn¹ uszkodzenia s³uchu by³a g³uchota nabyta (44%), nastêpnie wrodzona (28%), nieco rzadziej nieznanego pochodzenia (17%) i dziedziczna (11%). Grupê kontroln¹ stanowi³o 162 dziewczêta i 140 ch³opców z trzech losowo wybranych szkó³ podstawowych województwa œl¹skiego. Ustawienie koñczyn oceniono rozstêpem pomiêdzy kolanami lub kostkami przyœrodkowymi (cm). Wyró niono ustawienia: koœlawe, kiedy odleg³oœæ pomiêdzy kostkami przy z³¹czonych kolanach wynosi³a co najmniej 5 cm, lekko koœlawe, kiedy kostki by³y nieznacznie oddalone (2-5 cm), prawid³owe, gdy kostki i kolana ³¹czy³y siê, lekko szpotawe, w których kolana by³y nieznacznie oddalone przy z³¹czonych kostkach i szpotawe, gdy odleg³oœæ ta wynosi³a co najmniej 5 cm. Ustawienie koœci piêtowej oceniano na podstawie przebiegu osi koœci piêtowej wzglêdem osi podudzia. Prawid³owo oœ piêty powinna byæ przed³u eniem osi podudzia [8]. Odchylenie piêty na zewn¹trz, które znika³o we wspiêciu na palce oceniano jako lekk¹ koœlawoœæ, a trwa³e, wadliwe ustawienie koœci piêtowej jako koœlawoœæ. BACKGROUND Impaired hearing may lead to a deterioration of equilibrium responses and coordination of posture-building muscles. The impairment of parts of labyrinth or the semi-circular canals in the balance organ, which is frequently associated with hearing loss, may affect the alignment of feet and gait [1,2]. Moreover, deafness may be associated with movement impairment, increased nervous excitability or even mental retardation [3]. The physical and motor development of hearing-impaired children also often differs from that of their peers, which may affect their posture development [4,5,6,7]. The aim of study was to evaluate the alignment of lower limbs and feet and to compare the foot arch architecture in deaf or hearing-impaired children and in their normal-hearing peers. Therefore, the following study questions were posed: 1. Is impaired foot and lower limb alignment significantly more common in deaf and hearing-impaired children than in normal-hearing children? 2. Are there differences in foot arch architecture between deaf or hearing-impaired children and normal-hearing children? The following hypothesis was formulated: Defects of lower limb alignment and the foot arch are more common in children with hearing impairment. MATERIAL AND METHODS The study enrolled 63 girls and 90 boys aged 8-13 years with hearing impairment living in specialised school and care centres in Katowice and Lubliniec. Most of the participants were deaf children with hearing loss of more that 80 db (83%). The most common dysfunction in the study population was hearing impairment and sensorineural deafness. Other diagnosed impairment types were mixed (22%), central (16%), and, less commonly, conductive hearing loss (13%). The percentages of particular types differed slightly between the girls and the boys. The most common cause of hearing impairment was acquired deafness (44%), followed by congenital deafness (28%), slightly less frequent deafness of unknown origin (17%) and hereditary deafness (11%). The control group included 162 girls and 140 boys from three randomly selected Silesian primary schools. Foot alignment was evaluated on the basis of the distance between the knees or the medial ankles (cm). Three alignments were distinguished: valgus deformity, with a distance between the ankles of at least 5 cm when the knees were touching each other; slight valgus deformity, with an insignificant distance between the ankles (2-5 cm); normal alignment, with ankles touching when the knees were touching; slight varus deformity, with the knees slightly distanced from each other when the ankles were touching; and varus, with the distance between the knees of at least 5 cm when the ankles were touching. The alignment of the calcaneal bone was assessed in relation to the femoral axis [8]. An outward deviation of the heel that disappeared on tiptoes was regarded as slight valgus, whereas perma- 465

3 Grabara M., Hearing dysfunctions and defects of lower limbs and feet Do oceny wysklepienia stóp wykorzystano specjalistyczne urz¹dzenie oparte na fotogrametrii, firmy CQ Elektronik System z Wroc³awia. Ocena polega³a na tym, e badana osoba stawa³a na szybie, pod któr¹ znajdowa³a siê kamera. Rzut œwiat³a po przejœciu przez raster oœwietla³ podeszwow¹ powierzchniê stóp, a kamera go rejestrowa³a. Badania stóp wykonywano w obci¹ eniu ciê arem w³asnym badanego. W wyniku komputerowej analizy odbitki stopy uzyskano parametry antropometryczne, tj. d³ugoœæ i szerokoœæ stóp, ewentualne ró nice pomiêdzy lew¹ i praw¹ stop¹, wskaÿnik d³ugoœciowo-szerokoœciowy (D/S) i KY oraz k¹ty: Clarka (Cl), alfa (α), beta (β), gamma (γ). WskaŸnik d³ugoœciowo-szerokoœciowy (D/S), wyra ony stosunkiem d³ugoœci stopy do jej szerokoœci, ocenia³ sklepienie poprzeczne stopy. W warunkach prawid³owych jest on bliski 3, a w przypadku nadmiernego sp³aszczenia poprzecznego zbli a siê do 2, st¹d przyjêto nastêpuj¹ce kryteria: poni ej 2,3 p³askostopie poprzeczne, wartoœci w granicach 2,3-2,6 to wysklepienie obni one, powy ej 2,6 prawid³owe [8]. WskaŸnik KY liczony stosunkiem czêœci zacienionej plantogramu do ca³ej szerokoœci oraz k¹t Clarka (Cl), zawarty pomiêdzy styczn¹ do brzegu przyœrodkowego stopy a styczn¹ do najwiêkszego wg³êbienia stopy, charakteryzowa³y sklepienie pod³u ne stopy. W przypadku nadmiernego wysklepienia (stopa wydr¹ ona) wskaÿnik KY jest mniejszy, zaœ w stopie z obni onym wysklepieniem wiêkszy od wskazanych jako prawid³owe. Ni sze wartoœci k¹ta Clarka informuj¹ o sp³aszczeniu stopy, wy sze o jej nadmiernym wydr¹ eniu (Tab. 1) [8,9]. K¹ty α i β wykreœlane na plantogramach informuj¹ o ustawieniu palucha i ma³ego palca. Prawid³owy k¹t koœlawoœci palucha i szpotawoœci ma³ego palca wg Wejsfloga przyjmuje wartoœci 0-9. K¹t piêtowy (γ) wyznaczany przez styczne do zewnêtrznej i wewnêtrznej krawêdzi stopy 466 nent misalignment of the calcaneal bone was regarded as valgus deformity. The evaluation of the foot arch was performed with the use of a photogrammetric device produced by CQ Elektronik System. During the examination the patient stood on a glass pane, under which there was a video camera. After passing through the raster, light was projected so as to illuminate the sole, with the video camera recording it. During the examination, the feet bore the weight of the patient. The computer analysis of the of the foot imprint provided anthropometric parameters, i.e., foot length and width, any differences between the right and left foot, L/W index, KY index, as well as α, β, γ and Clarke's (Cl) angles. The L/W index, calculated on the basis of the foot length:width ratio, was used to evaluate the transverse arch of the foot. A normal transverse foot arch is close to 3, with reduced transverse foot arch getting closer to 2. The following criteria were accordingly adopted: <2.3 - flat foot with reduced transverse arch, reduced arch, above normal [8]. The KY index, calculated as the ratio of the shaded part on the plantogram to the total width, and the Clarke's angle between a tangent to the medial edge of the foot and a tangent to the highest point of the foot arch were used to characterise the longitudinal foot arch. The KY index is below the reference range in excessive foot arch (excavated foot), and above the reference range in reduced foot arch. A low Clarke's angle corresponds to flat foot, with values above the reference range indicating an excessive foot arch (Table 1) [8,9]. The α and β angles drawn on plantograms show the alignment of the hallux and the little toe. The normal valgus angle of the hallux and varus angle of the little toe should be within the 0-9 range according to Wejsflog. The calcaneal angle (γ) determined by tangents to the external and internal foot edge should normally be Tab. 1. Przyjête normy dla wskaÿnika KY (na podstawie norm wg Kasperczyka) i k¹ta Clarka (na podstawie norm wg Lizisa) Tab. 1. Standard ranges for KY index (the proportion of the shaded part of the plantogram) and Clarke's angle (according to Kasperczyk and Lizis)

4 Grabara M., Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp w warunkach prawid³owych powinien wynosiæ K¹t ten jest miar¹ wysklepienia poprzecznego stopy [8,9,10]. W analizie wyników zastosowano nastêpuj¹ce testy: Studenta (t), Cochrana-Coxa (C), Snedeckora (F). Ró nice pomiêdzy œrednimi danej grupy g³uchych w odniesieniu do s³ysz¹cych w odpowiednich przedzia³ach wieku oceniano testem Studenta (t) lub Cochrana-Coxa (C) przyjmuj¹c poziom istotnoœci 0,05, a test Snedeckora (F) stosowano w celu wyboru jednego z wy ej wymienionych testów. WYNIKI U dzieci g³uchych wadliwie ustawione koñczyny dolne notowano czêœciej ni u s³ysz¹cych (Ryc. 1, 2). Dziewczêta odznacza³y siê bardziej prawid³owym ustawieniem kolan ni ch³opcy, u których czêœciej wystêpowa³y koœlawoœci i szpotawoœci. Ryc. 1. Ustawienie koñczyn dolnych u dziewcz¹t g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) Fig. 1. Alignment of lower limbs in deaf (G) and normal-hearing (S) girls Ryc. 2. Ustawienie koñczyn dolnych u ch³opców g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) Fig. 2. Alignment of lower limbs in deaf (G) and normal-hearing (S) boys It is a measure of the transverse arch of the foot [8,9,10]. The analysis of the results included the following tests: Student's t, Cochran-Cox (C) and Snedeckor (F) tests. The differences between the mean values in specific subgroups of deaf children in relation to normal-hearing children and within specific age ranges were evaluated using Student's t test or the Cochran-Cox C test at a significance level of 0.05, whereas Snedeckor's F-test was used in order to select one of the abovementioned tests. RESULTS The alignment of lower limbs was abnormal in deaf children more often than in normal-hearing children (Fig. 1,2). The alignment of knees in girls was closer to normal than in boys, who more often presented with valgus and varus defects. 467

5 Grabara M., Hearing dysfunctions and defects of lower limbs and feet Koœlawoœæ stêpu pojawia³a siê u 14,5% dzieci g³uchych, podczas gdy w grupie kontrolnej omawiana wada wystêpowa³a znacznie rzadziej (1,2% u dziewcz¹t i 1,4% u ch³opców). Stwierdzono istotne statystycznie ró nice na niekorzyœæ dzieci g³uchych. Niekiedy koœlawoœæ stêpu dotyczy³a tylko jednej stopy. D³ugoœæ i szerokoœæ stóp u dzieci g³uchych zwykle by- ³a mniejsza ni u s³ysz¹cych. W niektórych grupach ró nice te by³y statystycznie istotne. U dzieci s³ysz¹cych czêœciej prawe stopy by³y nieznacznie d³u sze, zaœ u g³uchych stopy lewe by³y d³u sze. Wiêksze ró nice w ich d³ugoœci notowano u g³uchych. Natomiast u wiêkszoœci badanych dzieci prawa stopa by³a wê sza ni lewa, a najwiêksze ró - nice w szerokoœci stóp mia³y dzieci z dysfunkcj¹ s³uchu. Pomiary d³ugoœci i szerokoœci stóp wi¹ ¹ siê ze wskaÿnikiem oceniaj¹cym ich wysklepienie poprzeczne (D/S). Zarówno u dzieci z dysfunkcjami s³uchu, jak i s³ysz¹cych czêsto wystêpowa³o obni enie sklepienia poprzecznego stopy. G³ównie dotyczy³o ono lewej stopy. Pojawia³o siê tak e p³askostopie poprzeczne. Niekorzystne dla g³uchych, istotne statystycznie ró nice pojawi³y siê tylko w stopie lewej u letnich ch³opców. Natomiast u pozosta³ych dzieci z dysfunkcjami s³uchu wysklepienie poprzeczne stóp by³o podobne jak u s³ysz¹cych. Ocena sklepienia pod³u nego stóp w œwietle wskaÿnika KY (Ryc. 3-6) i k¹ta Clarka (Ryc. 7-10) wykaza³a niewielkie ró nicowanie wysklepienia stóp dzieci g³uchych i s³ysz¹cych. Wprawdzie w niektórych grupach wiekowych, g³ównie dziewcz¹t, wyniki wskazywa³y na bardziej prawid³owe wysklepienie stóp dzieci s³ysz¹cych, to jednak ró nice te nie by³y istotne statystycznie (Tab. 2). U wiêkszoœci badanych stopy prawe by³y lepiej wysklepione ni lewe. Œrednie k¹ta koœlawoœci palucha (α) we wszystkich grupach mieœci³y siê w normie, przy czym w stopie prawej wartoœci te by³y mniejsze ni w lewej. Nieco czêœciej koœlawe ustawienie paluchów zdarza³o siê u najstarszych dziewcz¹t z dysfunkcjami s³uchu. Natomiast u wiêkszoœci badanych ch³opców doœæ czêsto stwierdzano odchylenie palu- 468 Tarsus valgus was found in 14.5% of deaf children and was much less common in the control group (1.2% of girls and 1.4% of boys). The differences were statistically significant in favour of normal-hearing children. Sometimes tarsus valgus was present in only one foot. The deaf children's feet were usually smaller in length and width than those of normal-hearing children. In some subgroups these differences proved to be statistically significant. The normal-hearing children more often had slightly longer right feet, whereas left feet were slightly longer more often in the deaf children. There were greater differences in foot length in deaf children. However, in most children, the right foot was longer than the left, with the greatest differences in foot width seen in hearing-impaired children. Foot length and width measurements are connected with an index evaluating the transverse arch of the foot (L/W). Both hearing-impaired and normal-hearing children often had a reduced transverse arch of the foot, usually in the left foot. Sometimes children had also flat feet with reduced transverse foot arch. Statistically significant differences unfavourable to deaf children were found only in the left foot in 10- or 11-year-old boys. In the other subgroups, the degree of transverse foot arch in hearing-impaired children was similar to that in normal-hearing children. The evaluation of the longitudinal foot arch according to the KY index (Fig. 3-6) and Clarke's angle (Fig.7-10) showed slight differences between the foot arch in deaf and normalhearing children. Although in some age groups, mainly in girls, the results indicated higher rates of normal foot arch in normal-hearing children, the differences were not statistically significant (Table 2). The arch of the right foot was better shaped in most patients than that of the left foot. The mean hallux valgus angles (α) were within the reference range in all groups, with lower values in the right foot than in the left. Hallux valgus was slightly more common in the oldest hearing-impaired girls, whereas most boys included in the study often had an inward deviation of the hallux, i.e., a rather varus deviation (negative α angle). It is Ryc. 3. Wysklepienie pod³u ne stopy prawej u dziewcz¹t g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle wskaÿnika KY Fig. 3. Longitudinal arch of right foot in deaf (G) and normal-hearing (S) girls, KY index

6 Grabara M., Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp Ryc. 4. Wysklepienie pod³u ne stopy lewej u dziewcz¹t g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle wskaÿnika KY Fig. 4. Longitudinal arch of left foot in deaf (G) and normal-hearing (S) girls, KY index Ryc. 5. Wysklepienie pod³u ne stopy prawej u ch³opców g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle wskaÿnika KY Fig. 5. Longitudinal arch of right foot in deaf (G) and normal-hearing (S) boys, KY index Ryc. 6. Wysklepienie pod³u ne stopy lewej u ch³opców g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle wskaÿnika KY Fig. 6. Longitudinal arch of left foot in deaf (G) and normal-hearing (S) boys, KY index 469

7 Grabara M., Hearing dysfunctions and defects of lower limbs and feet Ryc. 7. Wysklepienie pod³u ne stopy prawej u dziewcz¹t g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle k¹ta Clarka Fig. 7. Longitudinal arch of right foot in deaf (G) and normal-hearing (S) girls, Clarke's angle Ryc. 8. Wysklepienie pod³u ne stopy lewej u dziewcz¹t g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle k¹ta Clarka Fig. 8. Longitudinal arch of left foot in deaf (G) and normal-hearing (S) girls, Clarke's angle Ryc. 9. Wysklepienie pod³u ne stopy prawej u ch³opców g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle k¹ta Clarka Fig. 9. Longitudinal arch of right foot in deaf (G) and normal-hearing (S) boys, Clarke's angle 470

8 Grabara M., Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp Ryc. 10. Wysklepienie pod³u ne stopy lewej u ch³opców g³uchych (G) i s³ysz¹cych (S) w œwietle k¹ta Clarka Fig. 10. Longitudinal arch of left foot in deaf (G) and normal-hearing (S) boys, Clarke's angle Tab. 2. Œrednie arytmetyczne wskaÿnika d³ugoœciowo-szerokoœciowego (D/S), wskaÿnika KY, k¹ta Clarka (CL) oraz œrednie ró nice w d³ugoœci i szerokoœci stóp (prawa-lewa) u dzieci z dysfunkcjami s³uchu (G) i s³ysz¹cych (S) Tab. 2. Arithmetic means for the length-width index (L/W), KY index (the proportion of the shaded part of the plantogram), Clarke's angle (CA) and mean differences in foot length and width (right-left) in deaf (G) and normal-hearing (S) children cha do wewn¹trz, czyli ustawienie bardziej szpotawe (ujemny k¹t α). Rozpoznanie koœlawoœci palucha jest istotne, gdy rzutuje na poprzeczne wysklepienie stopy. Na ogó³ bardziej koœlawy paluch czêsto oznacza wiêksze poprzeczne sp³aszczenie stopy. Ustawienie pi¹tego palca znamionowa³o wiêksze zró nicowanie, a œrednie czêsto odbiegaimportant to diagnose hallux valgus, since it affects the transverse arch of the foot. A larger valgus deformity of the hallux is usually associated with a more transversely flattened foot. There was more discrepancy in the alignment of the fifth toe, with the means often differing from the reference values. Mean β angles were much above the normal 471

9 Grabara M., Hearing dysfunctions and defects of lower limbs and feet ³y od normy. Szczególnie w stopie prawej œrednie k¹ta β by- ³y znacznie powy ej normy. Czêstoœæ wystêpowania omawianych nieprawid³owoœci by³a istotna statystycznie u najstarszych dziewcz¹t i ch³opców z dysfunkcjami s³uchu. Œrednie wartoœci k¹ta γ u g³uchych na ogó³ by³y w normie, a odchylenia poni ej normy w obu stopach zauwa ono u letnich dziewcz¹t. Istotnych ró nic w k¹cie γ stóp prawych nie zanotowano, zaœ w stopie lewej najstarsze dziewczêta z dysfunkcj¹ s³uchu odznacza³y siê bardziej prawid³owym k¹tem γ. Ponad 40% badanych dziewcz¹t g³uchych i s³ysz¹cych oraz 50% ch³opców mia³a k¹t γ poni ej wartoœci uznawanej za prawid³ow¹. Omawiane nieprawid³owoœci czêœciej dotyczy³y lewej stopy. DYSKUSJA Wyniki badañ wskazuj¹ na pewne zró nicowanie budowy stóp dzieci g³uchych i s³ysz¹cych. Chocia na ogó³ ró - nice w wysklepieniu stóp nie by³y istotne statystycznie, to jednak mo na stwierdziæ, i zarysowuje siê pewna tendencja dotycz¹ca s³abszego wysklepienia stóp u dzieci z dysfunkcjami s³uchu w porównaniu do s³ysz¹cych rówieœników. Podobne rozpoznanie budowy morfologicznej stóp uzyska³a Demczuk-W³odarczyk [1]. Autorka na podstawie oceny ukszta³towania stóp metod¹ fotogrametryczn¹ u 95 osób nies³ysz¹cych w wieku 9-19 lat, wskaza³a na czêstsze wystêpowanie u nich zaburzeñ w wysklepieniu stopy ni u osób s³ysz¹cych, w zbli onym przedziale wiekowym. W swoich badaniach Demczuk stwierdzi³a, i u nies³ysz¹cych nast¹pi³o obni enie sklepienia pod³u nego stopy oraz czêœciej pojawia³y siê zaburzenia w przednich segmentach stopy [1]. Jednak w badaniach w³asnych statystycznie istotnych ró nic w wysklepieniu pod³u nym stopy nie zanotowano. Nie zawsze wiêc uwidacznia siê zwi¹zek pomiêdzy utrat¹ s³uchu a jakoœci¹ wysklepienia stóp. Badania w³asne wykaza³y tak e ró nice w d³ugoœci i szerokoœci stóp dzieci g³uchych i s³ysz¹cych, co nasuwa przypuszczenie, i dzieci z dysfunkcjami s³uchu odznaczaj¹ siê odmiennym rozwojem fizycznym ni s³ysz¹ce. Powy sze rozwa ania potwierdzaj¹ badania nad rozwojem fizycznym osób nies³ysz¹cych [4,5,6,7]. Zauwa ono tak e ró nice w budowie morfologicznej stopy lewej i prawej, wystêpuj¹ce zarówno u dzieci g³uchych, jak i s³ysz¹cych. Mo na to t³umaczyæ istnieniem zjawiska lateralizacji cia³a, jak równie nierównomiernym obci¹ eniem stóp. Podobne rozpoznanie w ró nicach budowy stóp uzyskali inni badacze, tak e wskazuj¹c na wiêksze prawid³owoœci w stopie prawej [1,9,11]. Porównanie wysklepienia stóp dziewcz¹t i ch³opców wykaza³o bardziej prawid³owe wysklepienie stóp u dziewcz¹t ni ch³opców, co mo na t³umaczyæ szybszym dojrzewaniem dziewcz¹t. Wyniki te tak e znajduj¹ potwierdzenie w badaniach Lizisa i Demczuk [9,12]. WNIOSKI 1. Dzieci z dysfunkcjami s³uchu cechowa³y ró nice we wskaÿnikach oceniaj¹cych budowê morfologiczn¹ stóp. Czêœciej pojawia³y siê wady koñczyn dolnych i koœlawe ustawienie stêpu. Pozwala to przypuszczaæ, i istnieje 472 values, particularly in the right foot. The prevalence of these abnormalities was statistically significant in the oldest hearing-impaired girls and boys. Mean γ angles were usually normal in deaf children, with deviations below the reference range in both feet seen in 10- and 11 year-old girls. There were no significant differences in γ angles in the left feet, with more normal γ angles in the left feet of the oldest hearing-impaired girls. The γ angle was lower than normal in more than 40% of deaf and normal-hearing girls participating in the study, as well as in 50% of boys. The abovementioned abnormalities more often affected the left foot. DISCUSSION The results of the study show some differences in the alignment of feet in deaf vs. normal-hearing children. Although the differences in the degree of foot arch were usually statistically insignificant, it may be stated that there is a tendency towards a lower foot arch in hearing-impaired children in comparison with normal-hearing children. Demczuk-Wlodarczyk identified a similar pattern of morphological alignment of the foot [1]. On the basis of a photogrammetric evaluation, the author showed a higher prevalence of abnormal foot arch in 95 deaf patients of 9-19 years than in normal-hearing individuals representing a similar age range. Demczuk's study showed a reduction of the foot arch and a higher prevalence of abnormalities in the anterior segments of the foot in deaf patients [1]. However, the present study did not reveal any statistically significant differences in the longitudinal foot arch. Therefore, the relation between hearing loss and the foot arch is not always demonstrable. Moreover, the present study revealed differences in foot length and width between deaf and normal-hearing children, which may suggest that hearing-impaired children differ from normal-hearing children in terms of physical development. This assumption has been confirmed in studies on the physical development of deaf patients [4,5,6,7]. There were also differences in the morphology of the left and right foot both in deaf and normal-hearing children. This may result from the lateralization of the body and uneven loading of the feet. Other authors have obtained similar results concerning foot morphology, indicating that the right foot was normally structured more often [1,9,11]. Comparison of the foot arch in boys and girls showed a higher prevalence of the normal foot arch in girls than in boys, which may result from earlier adolescence in girls. Such results have also been obtained by Lizis and Demczuk [9,12]. CONCLUSIONS 1. Hearing-impaired children were characterised by different values of indices of foot morphology, with a higher prevalence of lower limb deformities and tarsus valgus. This suggests that the structure and alignment of lower

10 Grabara M., Dysfunkcje s³uchu a wady koñczyn dolnych i stóp powi¹zanie dysfunkcji s³uchu z budow¹ i ustawieniem koñczyn dolnych i stóp. 2. Znaczny odsetek dzieci g³uchych, a tak e s³ysz¹cych charakteryzowa³ siê nieco odmienn¹ budow¹ stopy prawej i lewej oraz ró nicami w ich wysklepieniu pod³u nym i poprzecznym. Jednak istotnie s³abszego wysklepienia pod³u nego stóp u dzieci z dysfunkcjami s³uchu nie zanotowano, a bardziej obni one sklepienie poprzeczne dotyczy³o tylko letnich g³uchych ch³opców. Zarysowuje siê wiêc pewna tendencja dotycz¹ca obni ania siê sklepienia stóp, jednak nie œwiadczy to o istnieniu powi¹zania utraty s³uchu z jakoœci¹ wysklepienia stóp. 3. Dzieci g³uche odznacza³y siê mniejszymi wymiarami stóp ni s³ysz¹ce, a tak e wiêkszymi ró nicami w d³ugoœci i szerokoœci stóp, co mo e œwiadczyæ o odmiennym rozwoju fizycznym. limbs and feet may be connected with hearing impairment. 2. A large percentage of deaf and normal-hearing children showed a discrepancy between the morphology of the right vs. left foot, as well as differences in the longitudinal and transverse foot arch in both feet. However, the reduction of the longitudinal arch of the foot in deaf children was not statistically significant, and a significantly reduced foot arch was found only in deaf boys of 10 and 11 years old. There is a certain tendency towards foot arch reduction in hearing-impaired children. However, no connection between hearing loss and foot arch was confirmed. 3. Deaf children had smaller feet than hearing children, with more significant differences between foot length and width in normal-hearing than deaf children, which may result from a difference in physical development. PIŒMIENNICTWO/ REFERENCES 1. Demczuk-W³odarczyk E i wsp. Budowa morfologiczna stóp u dzieci nies³ysz¹cych. Fizjoterapia Polska 2005; 5 (3): Sipko T, Skolimowski T. Równowaga cia³a w pozycji stoj¹cej osób nies³ysz¹cych. Fizjoterapia 1998; 1-2: Ga³kowski T. Psychologia dziecka g³uchego. Warszawa: PWN; Grabara M. Wybrane parametry rozwoju fizycznego dzieci z dysfunkcjami s³uchu. Annales Universitatis Mariae Curie- Sk³odowska, Lublin 2005; LX, suppl. XVI, 2: Krawañski A. Ocena postawy cia³a i rozwój fizyczny oraz wp³yw uszkodzenia narz¹du wzroku i s³uchu na kszta³towanie siê warunków statyki u m³odzie y w wieku lat. Praca doktorska. Poznañ: AWF; Maszczak T. Wychowanie fizyczne i sport dzieci specjalnej troski. Warszawa: AWF; Zwierzchowska A. Niedobór s³uchu a rozwój fizyczny i motoryczny dzieci z aglomeracji œl¹skiej. Praca doktorska. Katowice: AWF; Kasperczyk T. Wady postawy cia³a - diagnostyka i leczenie. Kraków: Kasper; Lizis P. Propozycja ustalenia normy dla wysklepienia pod³u nego stopy w œwietle równania regresji logistycznej wskaÿnika k¹towego Clarke'a u dzieci w wieku 8-15 lat z Nowej Huty. Kraków: Rocznik Naukowy AWF; 1999: Knapik H. K¹ty koœlawoœci palucha i szpotawoœci ma³ego palca w wieku szkolnym w aspekcie fizjoterapii, ortopedii i ergonomii. Fizjoterapia Polska 2001; 2: B¹k D, Kasperczyk T, Skawiñski P. Czêstoœæ wystêpowania p³askostopia u dzieci krakowskich w wieku 8-15 lat Kraków: Rocznik Naukowy AWF; 1993: Demczuk E, Wojna D, Anwajler J. Kszta³towanie siê wybranych cech motorycznych stóp dzieci w wieku 7-8 lat. Fizjoterapia 1993; 2: