This copy is for personal use only - distribution prohibited.

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Marek Kluszczyñski Oœrodek Rehabilitacji Leczniczej Troniny, Lipie Zak³ad i Oddzia³ Rehabilitacji Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego, Czêstochowa Troniny Centre for Therapeutic Rehabilitation, Lipie, Poland Division and Department of Rehabilitation, Regional Specialist Hospital, Czêstochowa, Poland Czêstoœæ wystêpowania wad postawy i asymetrii grzbietu w populacji dzieci wiejskich The prevalence of postural defects and back asymmetry in children from rural areas S³owa kluczowe: wady postawy, skolioza, asymetria miednicy, skrót funkcjonalny koñczyny Key words: postural defects, scoliosis, pelvis asymmetry, functional shortening of extremities STRESZCZENIE Wstêp. W pracy przedstawiono analizê opisow¹ czêstoœci wystêpowania wad postawy u dzieci szkolnych, ze szczególnym uwzglêdnieniem wystêpowania asymetrii grzbietu jako klinicznego objawu skrzywienia krêgos³upa, asymetrii miednicy i skrótów funkcjonalnych koñczyn. Materia³ i metody. Przebadano ortopedycznie 530 dzieci, œrednio po po³owie dziewcz¹t i ch³opców. Asymetriê grzbietu odnotowywano, gdy k¹t inklinacji tu³owia mierzony za pomoc¹ plurimetru Rippsteina w teœcie Adamsa wystêpowa³ powy- ej 2 stopni. Asymetriê miednicy stwierdzano oceniaj¹c po³o enie kolców biodrowych przednich górnych i tylnych górnych oraz poziom talerzy biodrowych. Wyniki. Szczególn¹ uwagê zwróci³a du a czêstoœæ wystêpowania asymetrii grzbietu o typie jedno³ukowym, z jednoczesnym wystêpowaniem u tych dzieci skrótu funkcjonalnego jednej z koñczyn. Towarzyszy³a temu zwykle asymetria miednicy. Statystycznie znacznie rzadziej wystêpowa³a asymetria grzbietu o charakterze dwu³ukowym, lecz praktycznie zawsze towarzyszy³a jej asymetria miednicy. Stwierdzono mniejsz¹ czêstoœæ wystêpowania wad postawy ni w innych publikacjach. Wnioski. 1. W populacji dzieci wiejskich przewa aj¹ wady postawy o typie pleców p³askich u dziewcz¹t i okr¹g³ych u ch³opców. 2. Zwraca uwagê du y odsetek skolioz niskostopniowych jedno³ukowych. 3. Badanie postawy dzieci winno uwzglêdniaæ wystêpowanie skrótów funkcjonalnych koñczyn dolnych i asymetrii miednicy. SUMMARY Background. The paper presents a descriptive analysis of the prevalence of postural defects in schoolchildren, with particular emphasis on the occurrence of back asymmetry as a clinical sign of abnormal spinal curvature, pelvis asymmetry and functional shortening of extremities. Material and methods. A group of 530 children, composed of approximately equal numbers of girls and boys, was examined orthopaedically. Back asymmetry was diagnosed if the angle of inclination of the trunk in the Adams test measured using a Rippstein plurimeter was above 2 degrees. Pelvis asymmetry was identified by assessing the position of the anterior and posterior superior iliac spines and the level of the iliac alae. Results. A particularly noteworthy finding was a high prevalence of back asymmetry of the single-arch type with concomitant functional shortening of one extremity, usually also accompanied by pelvis asymmetry. Double-arch back asymmetry was statistically much less frequent, but it was virtually always accompanied by pelvis asymmetry. The prevalence of faulty postures was statistically much lower compared to other studies. Conclusions. The most common types of postural defects in children from rural areas are the flat-back type in girls and the round-back type in boys. There is a high prevalence of low-grade single-arch (C-type) scoliosis. An examination of posture in a child should therefore take into account the possibility of extremity functional shortening and pelvis asymmetry. Liczba s³ów/word count: 4863 Tabele/Tables: 1 Ryciny/Figures: 6 Piœmiennictwo/References: 14 Adres do korespondencji / Address for correspondence lek. med. Marek Kluszczyñski Lipie, Troniny 5 tel./fax: (0-34) , - kluszcztroniny@op.pl Fizjoterapia Polska MEDSPORTPRESS, 2007; 1(4); Vol. 7, Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 71

2 Kluszczyñski M., Wady postawy w populacji dzieci wiejskich WSTÊP Rozwój postawy cia³a wi¹ e siê z kszta³towaniem gatunkowych i osobniczych cech postawy, których podstawowym przejawem jest wzajemny uk³ad przestrzenny poszczególnych jego segmentów [1]. Przestrzenny uk³ad cia- ³a w pozycji stoj¹cej, funkcjonuj¹cy jako biomechanizm o wielu stopniach swobody, utrzymywany wbrew sile ci¹ enia i na dodatek w warunkach równowagi chwiejnej, musi byæ rozpatrywany w ujêciu dynamicznym tj. jako przyjmowanie i utrzymywanie okreœlonej postawy. Niezbêdna jest przede wszystkim ku temu prawid³owa budowa szkieletu, w³aœciwa stabilizacja bierna i odpowiednia ruchomoœæ w obrêbie poszczególnych segmentów oraz dostateczna si³a i wytrzyma³oœæ miêœniowa, pozwalaj¹ca przeciwstawiæ siê sile ci¹ enia i odgrywaj¹ca jednoczeœnie rolê stabilizatora czynnego. Indywidualna postawa cia³a jako ostateczny uk³ad segmentów b¹dÿ sposób trzymania siê jest swego rodzaju równie kompromisem pomiêdzy uwarunkowanym genetycznie wzorcem postawy a wytworzonym w posturogenezie nawykiem [2,3,4]. Ocena postawy cia³a dziecka ze wzglêdu na potrzebê wieloaspektowej analizy nastrêcza du ych problemów, zw³aszcza podczas badañ skriningowych w kierunku obecnoœci skrzywienia krêgos³upa. Maj¹c do dyspozycji podstawowe narzêdzia do badania i ograniczone ramy czasowe zobligowani jesteœmy do wyboru jak najlepszych parametrów oceny postawy dziecka. Na podstawie kilkuletniej obserwacji i wielotysiêcznych badañ klinicznych postawy u dzieci szkolnych, wybraliœmy 6 parametrów, z których 3 wydaj¹ siê byæ w naszej ocenie najbardziej patognomoniczne w profilaktyce skrzywieñ krêgos³upa, a mianowicie: a) symetria grzbietu badana w teœcie Adamsa, b) symetria miednicy, c) d³ugoœæ czynnoœciowa koñczyn dolnych. Celem pracy jest analiza postawy dzieci szkolnych ze szczególnym uwzglêdnieniem czêstoœci wystêpowania asymetrii grzbietu jako klinicznego objawu skrzywienia krêgos³upa oraz ocena czêstoœci wystêpowania asymetrii budowy miednicy i jej roli w profilaktyce skrzywieñ krêgos³upa. MATERIA I METODY Przedmiotem badania jest populacja dzieci z Powiatu K³obuckiego, w liczbie 530 z 15 szkó³ podstawowych wybranych losowo z terenów wiejskich i niewielkiego miasteczka. Grupa liczy³a 258 ch³opców i 272 dziewczêta w przedziale wiekowym 4-16 lat. Badania prowadzono od listopada 96 do maja 97 roku. Ka dorazowo przeprowadza³ je ten sam lekarz pediatra, specjalista rehabilitacji medycznej. Ca³oœæ materia³u badawczego podzielono na trzy grupy wiekowe, tj. 4-7 r.., 8-11 r.., r... Liczebnoœæ w poszczególnych grupach wiekowych przedstawia³a siê nastêpuj¹co: Ch³opcy osób osób osoby Dziewczynki osoby osoby osoby 72 BACKGROUND The formation of body posture is associated with the development of generic and individual postural characteristics, the main manifestation of which is the spatial arrangement of body segments in relation to one another [1]. The spatial arrangement of the body in a standing position, functioning as a biomechanism with numerous degrees of freedom which is sustained against the force of gravity and, what is more, representing an unstable equilibrium, has to be examined from a dynamic perspective, e.i. as the assumption and maintenance of a given posture. This requires, first of all, an appropriate structure of the skeleton, proper passive stabilization and appropriate mobility within individual segments as well as sufficient muscle strength and endurance to counteract the gravity force and simultaneously act as an active stabilizer. Individual body posture as the ultimate arrangement of segments or the assumed position is a kind of a compromise between the genetically determined pattern of posture and the habit formed during postural development [2,3,4]. The assessment of a child's body posture requires a multifaceted approach and therefore poses a considerable problem, particularly during screening examinations for abnormal spinal curvatures. With only basic examination tools at our disposal and limited time, we are obliged to choose the best possible parameters to assess the child's posture. On the basis of several years of observations and clinical trials investigating posture in thousands of schoolchildren, we chose six parameters, three of which seem to be the most pathognomonic in the prevention of abnormal spinal curvatures. These are: a) back symmetry, examined in the Adams test, b) pelvis symmetry, c) functional length of lower extremities. The objective of this paper is to analyse the postures of school children, with particular emphasis on the prevalence of back asymmetry as a clinical sign of abnormal spinal curvatures, and to assess the prevalence of pelvis asymmetry and its role in the prevention of abnormal spinal curvatures. MATERIAL AND METHODS The study enrolled a population of 530 randomly selected children from 15 primary schools in rural areas and a small town in the K³obuck administrative district. The group was composed of 258 boys and 272 girls aged 4 to 16. The examinations were carried out from November 1996 until May 1997 by the same paediatrician, a specialist in medical rehabilitation. The study population was divided into three age groups: 4-7 years, 8-11 years and years old. The numbers of children in the groups were as follows: Boys persons persons persons Girls persons persons persons The examination included: 1. assessment of posture in the median and frontal planes,

3 Kluszczyñski M., Postural defects in children from rural areas Badanie obejmowa³o: 1. ocenê postawy cia³a w p³aszczyÿnie strza³kowej i czo- ³owej, 2. ocenê symetrii miednicy, 3. ocenê czynnoœciow¹ d³ugoœci koñczyn dolnych, 4. ocenê symetrii grzbietu w teœcie Adamsa, 5. ocenê symetrii klatki piersiowej, 6. ocenê stóp. W badaniu ortopedycznym pos³ugiwano siê Plurimetrem Rippsteina bior¹c jako kryterium odchylenie powy ej 2 stopnie, tak w przypadku oceny symetrii grzbietu, jak i miednicy. Oceniaj¹c postawê w p³aszczyÿnie strza³kowej mierzono stopieñ kifozy piersiowej i lordozy lêdÿwiowej, za normê kifozy i lordozy przyjmowano zakres stopni. W p³aszczyÿnie czo³owej oceniano k¹ty talii. Wystêpowanie asymetrii miednicy odnotowywano, stwierdzaj¹c ró nicê poziomu kolców biodrowych przednich górnych lub tylnych górnych, poziomu talerzy biodrowych w p³. czo³owej powy- ej 2 stopnie wg. Plurimetru Rippsteina. Obecnoœæ co najmniej 2 z wy ej wymienionych parametrów kwalifikowa³o dziecko do odnotowania asymetrii miednicy. W przedstawianiu wyników badañ zrezygnowano z interpretacji dokonanych pomiarów poziomów kolców przednich i tylnych ograniczaj¹c siê jedynie do stwierdzenia istnienia lub nie objawów asymetri. Oceniano d³ugoœæ czynnoœciow¹ koñczyn dolnych w trzech pozycjach: a) poprzez ocenê poziomu koœci krzy owej w pe³nym sk³onie w przód na stoj¹co, przy wyprostowanych i równo ustawionych koñczynach dolnych (bez obuwia). b) posi³kowano siê równie poziomem talerzy biodrowych, chocia zauwa yliœmy, e poziom talerzy biodrowych nie zawsze koreluje z poziomem koœci krzy owej w pe³nym sk³onie. c) dodatkowo sprawdzaliœmy d³ugoœæ koñczyn dolnych na le ¹co, oceniaj¹c poziom piêt w le eniu równo na plecach i po przejœciu do siadu. Asymetriê grzbietu odnotowywano przy obecnoœci ró - nicy poziomu p³aszczyzn przykrêgos³upowych w teœcie Adamsa, tj. stwierdzaj¹c k¹t inklinacji tu³owia powy ej 2 stopni mierzony Plurimetrem Rippsteina. Ocena chodu nie by³a odnotowywana, lecz ten element badania wykorzystywaliœmy na zaobserwowanie ewentualnych deficytów ruchowych koñczyn dolnych, zachowanie siê miednicy, koordynacji ruchów, symetrii ruchów tu³owia, symetrii wykroku i ustawienia g³owy. Ocena postawy dziecka podczas chodu okaza³a siê byæ bardzo pomocna, gdy podczas ruchu dziecko wy³¹cza³o automatyczne korygowanie postawy jakie wystêpuje w pozycji stoj¹cej przed badaj¹cym. Ponadto oceniano klinicznie symetriê i wysklepienie klatki piersiowej i budowê stóp. WYNIKI Wyniki zbiorcze badanych parametrów w poszczególnych grupach wiekowych przedstawiono w Tabeli 1. Ponadto przedstawiono w postaci diagramów 1-4 i wykresów 5-6 najbardziej istotne parametry badania. Wady postawy w badanej populacji nie wystêpowa³y czêsto. U dziewcz¹t w przedziale wiekowym 4-7 najczêœciej wystêpowa³y plecy okr¹g³e (13.9%), a w przedziale wieko- 2. assessment of pelvis symmetry, 3. functional assessment of the length of lower extremities, 4. assessment of back symmetry in the Adams test, 5. assessment of chest symmetry, 6. assessment of the feet. A Rippstein plurimeter was used for the orthopaedic examination, with asymmetry diagnosed, for the back as well as for the pelvis, if the inclination exceeded 2 degrees. Assessment of posture in the median plane was based on measurements of the grade of thoracic kyphosis and lumbar lordosis, against a reference range of 24 to 36 degrees for both kyphosis and lordosis. For frontal plane assessment, waist angles were evaluated. Pelvis asymmetry was diagnosed when the level of the anterior or posterior superior iliac spines and iliac alae in the frontal plane differed by over 2 degrees according to a Rippstein plurimeter. When at least two of the above characteristics were found, the child was diagnosed to have pelvis asymmetry. The examination results summarised below do not include an interpretation of the measured positions of anterior and posterior superior iliac spines. It is only noted that asymmetry was present or not present. The functional length of the lower extremities was assessed in three positions: a) by assessing the level of the sacral bone in a full forward bend while standing with straight and evenly placed lower extremities (without footwear). b) the level of the iliac alae was also examined, even though we noticed that it did not always correspond to the level of the sacral bone in a full bend forward. c) additionally, we examined the length of the lower extremities in a recumbent position and assessed the level of the heels in a straight supine position and after sitting up. Back asymmetry was diagnosed if there was a difference of more than 2 degrees in the levels of paraspinal planes, i.e. the angle of inclination of the trunk in the Adams test measured using a Rippstein plurimeter. Gait assessment was not noted but this element of the examination was used to diagnose possible motor defects of the lower extremities, pelvis activity, the coordination of movements, the symmetry of trunk movements, symmetry while taking a step forward and the position of the head. The assessment of posture of children while walking proved to be really helpful, as while walking the children switched off the automatic posture correction which is activated in a standing position in front of an examiner. Moreover, the symmetry and expansion of the chest and the feet anatomy were assessed. RESULTS The overall results concerning the study parameters across the designated age groups are presented in Table 1. Furthermore, the most important parameters of the examination are shown in Diagrams 1-4 and Graphs 5-6. Postural defects were not frequent in the study population. In girls aged 4-7, round back was the most frequent defect (13.9 %), while in children aged 8-11 and flat 73

4 Kluszczyñski M., Wady postawy w populacji dzieci wiejskich Tab. 1. Zbiorcze zestawienie wyników badañ Tab. 1. Summary of examination results Ryc. 1. Asymetrie jedno³ukowe grzbietu Fig. 1. Single-arch back asymmetries 74 Dziewczêta / Girls wym 8-11 i najczêœciej wystêpowa³y plecy p³askie 10%. U ch³opców wady postawy najczêœciej ujawnia³y siê w przedziale wiekowym 8-11 i najwiêkszy odsetek, tj. 7.9% stanowi³y plecy okr¹g³e, a 7.1% stanowi³y plecy p³askie. Pozosta³e typy wad postawy, tj. plecy okr¹g³o-wklês³e, czy wklês³e wystêpowa³y u dziewcz¹t, jak i u ch³opców w bardzo niewielkim odsetku. U 56-57% dziewcz¹t w przedziale wiekowym 8-11 i stwierdzono obecnoœæ jedno³ukowej asymetrii grzbietu, czyli klinicznego objawu jedno³ukowego skrzywienia krêgos³upa. U ch³opców obecnoœæ ww. typu skrzywienia stwierdzano rzadziej, bo 35% w grupie wiekowej lat i 30% w grupie wiekowej 8-11 lat. Skrzywienia dwu³ukowe stwierdzono zdecydowanie w mniejszym odsetku. U dziewcz¹t najczêœciej skrzywienia dwu³ukowe wystêpowa³y w przedziale wiekowym lat i wynosi³y 12.5%. U ch³opców najczêœciej ta wada wystêpowa- ³a w przedziale wiekowym 4-7 lat i stanowi³a 6.9% populaback was the most common (10%). In boys postural defects usually became apparent in the 8-11 age group. Round back was seen most frequently (7.9%), while flat back accounted for 7.1%. The other types of postural defects, i. e. round-concave and concave back were present in only a very small percentage of the girls and boys. Single-arch back asymmetry, the clinical sign of single-arch (C-type) spinal curvature, was found in 56-57% of girls in the 8-11 and age groups. In boys this type of scoliosis was less frequent, constituting 35% in the age group and 30% in the 8-11 age group. Double-arch (S-type) scoliosis was considerably less common. In girls S-type scoliosis was most frequent in the age group and accounted for 12.5%. In boys this defect was most common in the 4-7 age group (6.9% of the study population). Pelvis asymmetry was most frequent in girls aged 8-11 (26.4%); in boys it was most common in the 4-7 age group (23.3%). In the Ch³opcy / Boys

5 Kluszczyñski M., Postural defects in children from rural areas Ryc. 3. Asymetrie miednicy Fig. 3. Pelvis asymmetries Dziewczêta / Girls Ryc. 2. Asymetrie dwu³ukowe grzbietu Fig. 2. Double-arch back asymmetries Dziewczêta / Girls Dziewczêta / Girls Ryc. 4. Skróty czynnoœciowe koñczyn dolnych Fig. 4. Lower extremity functional shortenings Ch³opcy / Boys cji badanej. Asymetria miednicy najczêœciej wystêpowa³a u dziewcz¹t w przedziale wiekowym 8-11 i wynosi³a 26.4%, wœród ch³opców najczêœciej wystêpowa³a w przedziale wiekowym 4-7 i wynosi³a 23.3%. W pozosta³ych przedzia- ³ach wiekowych tak ch³opców, jak i u dziewcz¹t asymetria miednicy wystêpowa³a œrednio w 20%. Czêstoœæ wystêpowania skrótów czynnoœciowych koñczyn dolnych równie by³a wysoka. Najczêœciej skróty czynnoœciowe stwierdzano u dziewcz¹t w przedziale wiekowym 8-11, bo a w 36.4 %, podobnie u ch³opców równie najczêœciej skróty koñczyn stwierdzano w przedziale wiekowym 8-11 lat i wystêpowa- ³y u 25.9%. Wady stóp, najczêœciej pod postaci¹ stóp p³asko-koœlawych, stwierdzano w podobnym odsetku u dziewother age groups, in boys as well as in girls, pelvic assymetry was found in approximately 20% of children. The prevalence of functional shortening of the lower extremities was also high. Functional shortening was most often found in girls aged 8-11, in as much as 36.4% of them. Similarly, in boys, shortening of extremities was most frequent in the 8-11 age group (25.9%). Foot defects, most often flat-abducted feet, were found in an approximately equal proportion of girls and boys and predominantly in younger children, i.e. the 4-7 and 8-11 age groups, in about 30-36% of the study population. Chest asymmetry was considerably more common in boys, most often in the 8-11 age group (18.7%) and slightly less frequent in the 4-7 age group (16%). Ch³opcy / Boys Ch³opcy / Boys 75

6 Kluszczyñski M., Wady postawy w populacji dzieci wiejskich Ryc. 5. Zbiorcze zestawienie wyników badañ w postaci wykresów dla dziewcz¹t Fig. 5. Summary of examination results in the form of charts for girls Ryc. 6. Zbiorcze zestawienie wyników badañ w postaci wykresów dla ch³opców Fig. 6. Summary of examination results in the form of charts for boys cz¹t i ch³opców i przewa a³y w ni szych przedzia³ach wiekowych, tj. 4-7 i 8-11, œrednio procentowo u 30-36% badanej populacji. Asymetrie klatki piersiowej stwierdzano zdecydowanie czêœciej u ch³opców. Najczêœciej w przedziale wiekowym 8-11, gdzie stanowi³y 18.7% i nieco mniej w przedziale wiekowym 4-7, bo stanowi³y 16% populacji ch³opców. DYSKUSJA Rozwój postawy cia³a nastêpuje stopniowo w ontogenezie, od momentu uzyskania pionizacji, podjêcia lokomocji, do okresu zakoñczenia procesów kostnienia.[5] Postawê w zale noœci od aktualnych mo liwoœci oceniano w przesz³oœci pos³uguj¹c siê ró norodnymi metodami od najprostszych oglêdzin, do specjalnych aparatów, przyrz¹dów i metod pomiarowych. Wielkie zas³ugi w tym zakresie nauki wnieœli: Wolañski, Kasperczyk, Rewiñski, Lehnert-Schroh, Klapp, Drew, Jachowicz, Aba³akow, Œliwa, Iwanowski, Przybylski, Nowotny. Postawa dziecka w p³aszczyÿ- 76 DISCUSSION The development of body posture during ontogenesis is gradual, from the moment of the infant assumes an erect position and begins to ambulate until the termination of ossification [5]. Historically, posture has been assessed using various methods, depending on the possibilities of the time: from the simplest inspection to special devices, instruments and measurement methods. The following researchers have particularly contributed to this field: Wolañski, Kasperczyk, Rewiñski, Lehnert-Schroh, Klapp, Drew, Jachowicz, Aba³a-

7 Kluszczyñski M., Postural defects in children from rural areas nie strza³kowej jest stosunkowo ³atwo mierzalna, gdy pos³uguj¹c siê plurimetrem mo na zmierzyæ kifozê piersiow¹, lordozê lêdÿwiow¹ i k¹t Wilesa, lecz interpretacja wyników jest doœæ. trudna. Istniej¹ bowiem znaczne fizjologiczne ró nice w wielkoœci i kszta³cie przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa, k¹cie nachylenia miednicy, budowie klatki piersiowej, napiêciu i ukszta³towaniu pow³ok brzusznych, ustawieniu koñczyn w trakcie rozwoju i wzrastania dziecka. P³aszczyzna strza³kowa wykazuje sta³e zmiany i ewolucje, a granice pomiêdzy fizjologi¹ a patologi¹ s¹ tu dosyæ problematyczne. Zatem przy ocenie postawy nale y uwzglêdniæ wszystkie powy ej przedstawione dane dotycz¹ce zmiennoœci postawy, zwi¹zane z wiekiem, p³ci¹, budow¹ konstytucjonaln¹, ras¹ itp [6]. W wielu publikacjach przedstawia siê czêstoœæ wystêpowania wad postawy na poziomie 40-76% ogó³u dzieci [2,7]. W przedstawionym materiale czêstoœæ wystêpowania wad postawy, wyodrêbniaj¹c oddzielnie asymetriê grzbietu, jest zdecydowanie mniejsza i waha siê w zale noœci od przedzia³u wiekowego i p³ci w zakresie od 1 do 14%. Byæ mo e wi¹ e siê to z faktem, i badanie dotyczy³o w wiêkszoœci populacji dzieci wiejskich. Wielu autorów zwraca³o uwagê na ró nice w czêstoœci wystêpowania wad postawy u dzieci miejskich i wiejskich [8,9]. Dzieci na wsi, z racji dodatkowych obowi¹zków zwi¹zanych z gospodarstwem rolnym rodziców, czêœciej przebywaj¹ w ruchu. Nie zaobserwowano u dzieci objawów przeci¹ eniowych koœæca, co mog³oby œwiadczyæ o negatywnym wp³ywie pracy w gospodarstwie rolnym na rozwijaj¹cy siê organizm dziecka. Rozpoznanie skrzywienia krêgos³upa opieraliœmy na stwierdzeniu asymetrii grzbietu jako klinicznego objawu rotacji krêgów i obecnoœci asymetrii k¹tów talii. Najczêœciej stwierdzaliœmy skrzywienia jedno³ukowe, bo u % populacji dziewcz¹t i u 23-35% populacji ch³opców. Oczywiœcie w znakomitej wiêkszoœci mamy tu do czynienia ze skoliozami niskostopniowymi. Dane o zbli onym odsetku skolioz niskostopniowych w populacji dzieci znajdujemy w pracach Malawskiego.[10] Czêsto wraz z asymetri¹ grzbietu stwierdzano skrót czynnoœciowy koñczyny dolnej, z czego w przewa aj¹cej czêœci dotyczy³o to koñczyny dolnej lewej. Tak wysoki odsetek skolioz w badanej populacji dzieci mo e wynikaæ z zastosowania niskiego progu kwalifikowania, gdy istot¹ badania by³o objêcie nadzorem jak najwiêkszej liczby dzieci z cechami skoliozy, by w okresie kilku, a nawet kilkunastu lat móc obserwowaæ jej postêp b¹dÿ stabilizacjê. Czêstoœæ wystêpowania w badanej populacji asymetrii dwu³ukowych grzbietu waha³a siê w przedziale 2-12%, co koresponduje z wynikami wczeœniejszych prac analizuj¹cych czêstoœæ wystêpowania skolioz idiopatycznych takich autorów jak: Malawski, Brooks, Pedriolle, Lonstein, Dobosiewicz, Tylman, abiñski [1,2,6,9,10,11,12]. Na uwagê zas³uguje fakt czêstego wystêpowania asymetri miednicy u tych dzieci, bo a 16-25%. Asymetria miednicy praktycznie zawsze wi¹za³a siê ze skrótem czynnoœciowym koñczyny dolnej, mimo równych d³ugoœci bezwzglêdnych koñczyn. U przewa aj¹cej czêœci dzieci dotyczy³o to skrótu lewej koñczyny dolnej. Podobne obserwacje co do czêstoœci wystêpowania skrótów koñczyn dolnych znajdujemy w pracy Raczkowskiego z populacji dzieci ze szkó³ kow, Œliwa, Iwanowski, Przybylski and Nowotny. In our case, that is, a focus on scoliosis prevention, a child's posture in the median plane is relatively easy to measure, since thoracic kyphosis, lumbar lordosis and the Wiles angle can all be measured using a plurimeter. Nevertheless, it is quite difficult to interpret the results as there are significant physiological differences in the size and shape of anteroposterior spinal curvatures, the angle of inclination of the pelvis, the structure of the chest, the tone and shape of the abdominal integument and the position of extremities during the child's development and growth. The median plane constantly changes and evolves and drawing the line between physiology and pathology is quite problematic in this area. Thus, when assessing posture, it is necessary to take into consideration all the above data concerning variations in posture associated with age, gender, constitution, race etc. [6]. Many studies report a prevalence of postural defects in the range of 40%-76% of all children [2,7]. In our study population, the prevalence of postural defects, apart from back asymmetry, was much lower, ranging from 1% to 14% depending on age and gender. These results may be associated with the fact that the study population included predominantly children from rural areas. Numerous authors have pointed out differences in the prevalence of postural defects in children from rural and urban areas [8,9]. The former, due to additional duties on the farms of their parents, enjoy more movement. In our study, there were no signs of skeleton overload which could suggest a negative effect of work on a farm on the developing child. The basis for our diagnosis of abnormal spinal curvatures was the finding of back asymmetry as a clinical sign of vertebral rotation and the presence of an asymmetry of waist angles. C-type scoliosis was the most frequent, found in 36%-57.1% of the population of girls and 23%-35% of the population of boys. Obviously, in the vast majority of cases, these were low-grade scolioses. Similar proportion of low-grade scolioses in children population was recorded by Malawski [10]. Back asymmetry was often accompanied by functional shortening of a lower extremity, usually the left one. Such a high proportion of children with scoliosis in the study population may result from using a low diagnostic threshold as the study aimed to diagnose and follow up the largest possible number of children with signs of scoliosis so that progression or stabilization of the defect could be observed over a number of years. The prevalence of C-type scoliosis in the study ranged from 2% to 12%, which corresponds to the findings of previous papers analysing the prevalence of idiopathic scoliosis by such authors as: Malawski, Brooks, Pedriolle, Lonstein, Dobosiewicz, Tylman and abiñski [1,2,6,9,10,11,12]. A noteworthy finding was a high prevalence of pelvis asymmetry in the children, found in as much as 16%-25% of them. Pelvis asymmetry was virtually always accompanied by functional shortening of a lower extremity, despite equal absolute lengths of the limbs. In the majority of children the left lower extremity was shorter. Similar observations concerning the prevalence of shortening of lower extremities can be found in Raczkowski's paper on a population of children from primary schools in ódÿ, where the 77

8 Kluszczyñski M., Wady postawy w populacji dzieci wiejskich podstawowych w odzi, gdzie autor, poprzez badanie obci¹ enia wagowego podczas stania lewej koñczyny w stosunku do prawej, stwierdzi³ ró nicê potwierdzaj¹c¹ czêstsze wystêpowanie skrótów lewej koñczyny dolnej u dzieci ze skoliozami [13]. Badania nasze, ze wzglêdu na charakter skriningowy i metodê pomiaru, która jest obarczona doœæ du ym b³êdem, nie upowa niaj¹ do wyci¹gania daleko id¹cych wniosków, zezwalaj¹ one jednak na zwrócenie uwagi na pewne zjawiska. Istotnym wydaje siê byæ fakt obecnoœci w tak du ym odsetku skrótu czynnoœciowego lewej koñczyny dolnej. Badanie obecnoœci skrótów czynnoœciowych koñczyn u dziecka poprzez przy³o enie plurimetru na koœci krzy owej, a dok³adniej na kolcach biodrowych tylnych górnych, podczas gdy dziecko wykonuje test Adamsa w pe³nym sk³onie, poparte jeszcze dodatkowo ocen¹ poziomu piêt w pozycji le ¹cej na plecach i po przejœciu do siadu, wydaje siê byæ bardzo wskazanym. W³aœnie poszerzenie zakresu badania postawy dziecka o ten element pozwala nam stwierdziæ dok³adnie zagro enie dziecka nawet niewielk¹ skolioz¹, wynikaj¹ce ze skoœnego ustawienia miednicy. Stwierdzenie ró - nicy w poziomie piêt na le ¹co i po przejœciu do siadu, daje badaj¹cemu informacje, e mo e u tego dziecka wystêpowaæ tendencja do postawy skoliotycznej, która bierze swe Ÿród³o w asymetrii budowy miednicy b¹dÿ zablokowañ w którymœ ze stawów krzy owo-biodrowych. Obecnoœæ skrótu czynnoœciowego koñczyny dolnej mo e mieæ swe Ÿród³o równie w nieosiowoœci stawów biodrowych, na co zwraca³ uwagê Parczyñski. W pracy Skolimowskiego oceniaj¹cej czêstoœæ wystêpowania skrótów koñczyn w populacji dzieci ze skolioz¹ I stopnia oceniono czêstoœæ skrótów nawet na ok. 53%, co koresponduje z naszymi spostrze eniami. Równie ww. autor potwierdza obecnoœæ asymetrii miednicy u 70% badanych dzieci ze skoliozami niskostopniowymi [14]. WNIOSKI 1. W populacji dzieci wiejskich czêstoœæ wystêpowania wad postawy mieœci siê w granicach 1-14% w zale noœci od p³ci i wieku, przewa aj¹ wady o typie pleców okr¹g³ych lub p³askich, tak u dziewcz¹t, jak i ch³opców. 2. Zwraca uwagê bardzo du y odsetek skolioz niskostopniowych, bo a w niektórych grupach wiekowych 57%. 3. Czêsto wystêpuje asymetria miednicy od 16.3% do 26.4%, oraz skróty czynnoœciowe koñczyn dolnych od 17% do 34%. 3. Istotnym wydaje siê byæ wczesne rozpoznawanie asymetrii miednicy i skrótu czynnoœciowego koñczyny jako przeciwdzia³anie tworzeniu siê postawy skoliotycznej u dziecka. 78 author studied the weight load on the left extremity in a standing position compared to that on the right extremity to find a difference confirming a higher prevalence of left extremity shortening in children with scoliosis [13]. Due to its screening nature and susceptibility of the measurement method to quite considerable error, our study does not warrant far-reaching conclusions. It does, however, enable us to point out some trends. The high prevalence of functional shortening of the left lower extremity seems to be a significant finding. It appears that there is a good case for recommending screening children for the presence of functional shortenings of the extremities by placing a plurimeter on the sacral bone, and more precisely on the posterior superior iliac spines, while the child is performing the Adams test in a full bend, with additional data obtained by measuring the level of the heels in a supine position and after sitting up. It is the extension of the scope of a posture examination in children to include this test that makes possible an accurate diagnosis of the risk of even a slight scoliosis resulting from oblique pelvic position. Detecting a difference in the level of the heels in a supine position and after sitting up provides the examiner with the information that the child may tend to assume a scoliotic posture, which originates from an asymmetry in the pelvis structure or blockade of one of the sacroiliac joints. Functional shortening of a lower extremity can also, as Paczyñski pointed out, be caused by non-axiality of the coxofemoral joints. In Skolimowski's paper assessing the prevalence of shortening of extremities in a population of children with 1st grade scoliosis, the prevalence of this defect was estimated to be as high as 53%, which corresponds to our findings. The same author also confirms the presence of pelvis asymmetry in 70% of children with low-grade scoliosis [14]. CONCLUSIONS 1. In the population of children from rural areas, the prevalence of postural defects ranged from 1% to 14%, depending on the gender and age, with the round-back type and the flat-back type being the most frequent postural defects in girls and boys alike. 2. A noteworthy finding is the high prevalence of lowgrade scoliosis, accounting for as much as 57% in some of the designated age groups. 3. There is a high prevalence of pelvis asymmetry (16.3%-26.4%) and functional shortening of lower extremities (17%-34%). 4. Early diagnosis of pelvis asymmetry and functional shortening of extremities seems to be an important measure preventing the development of a scoliotic posture in children.

9 Kluszczyñski M., Postural defects in children from rural areas PIŒMIENNICTWO/REFERENCES 1. Nowotny J. Neurofizjologiczne aspekty kszta³towania postawy cia³a. Spondyliatria 1990; 2: Kasperczyk T. Wady postawy cia³a. Diagnostyka i leczenie. Kraków: Kasper; Grochmal S. Neuropatologiczne mechanizmy w powstawaniu wad postawy. Kult Fiz 1985; 39: Grochmal S. Neurofizjologiczne podstawy terapii opartej na zastêpczym sprzê eniu zwrotnym. Post Rehab 1988; 2: Kuœ M, Krupska D. Gimnastyka dla dzieci z wrodzon¹ dysplazj¹ i zwichniêciem stawu biodrowego. Warszawa: PZWL; Tylman D. Patomechanika bocznych skrzywieñ krêgos³upa. Warszawa: Severus; Graff K, Lebiedowski M, Kuziñska I, Ziemkiewicz J. Czêstoœæ wystêpowania wad postawy cia³a u dzieci i m³odzie y. Post Rehab 2001; 3: Lizis P, Szmugiel Cz, KasperczykT, Ca³ka -Lizis T, Emmerich W, Szczygie³ P. Postawa cia³a i jej zwi¹zki z cechami morfologicznymi dzieci oty³ych. Post Rehab 1999; 2: Œlê yñski J. Postawa cia³a i metody jej oceny. Katowice: AWF; Malawski S. W³asne zasady leczenia skolioz niskostopniowych. Post Pol Spondyloortop 1992; 1: Dobosiewicz K. Boczne idiopatyczne skrzywienia krêgos³upa. Katowice: Œl. AM; abiñski S. Epidemiologia i cechy morfologiczne skolioz niskostopniowych u m³odzie y œrodowiska Szczeciñskiego. Post Pol Spondyloortop 1992; 1: Raczkowski J. Wady postawy-wspó³czesny problem medycyny sportowej. Nowa Med 1996; 3: Skolimowski T, Podhorski M, Bobrowicz K. Zastosowanie fotogrametrycznej metody oceny postawy cia³a w badaniach skriningowych. W: Nowotny J, red. Dysfunkcje krêgos³upa, diagnostyka i terapia. Int Symp AWF, Katowice str