POSTAWA CIA A M ODYCH LEKKOATLETÓW NA TLE RÓWIEŒNIKÓW THE BODY POSTURE IN YOUNG ATHLETES COMPARED TO THEIR PEERS

Transkrypt

1 ARTYKU ORYGINALNY / ORIGINAL ARTICLE Medycyna Sportowa MEDSPORTPRESS, 2009; 2(6); Vol. 25, Zaanga owanie Autorów A Przygotowanie projektu badawczego B Zbieranie danych C Analiza statystyczna D Interpretacja danych E Przygotowanie manuskryptu F Opracowanie piœmiennictwa G Pozyskanie funduszy Author s Contribution A Study Design B Data Collection C Statistical Analysis D Data Interpretation E Manuscript Preparation F Literature Search G Funds Collection Ma³gorzata Grabara (A,B,C,D,E,F), Andrzej Hadzik (B,E,F) Katedra Turystyki, Rekreacji i Zarz¹dzania, Akademia Wychowania Fizycznego, Katowice Chair of Tourism, Recreation and Management, Academy of Physical Education, Katowice POSTAWA CIA A M ODYCH LEKKOATLETÓW NA TLE RÓWIEŒNIKÓW THE BODY POSTURE IN YOUNG ATHLETES COMPARED TO THEIR PEERS S³owa kluczowe: postawa cia³a, wady postawy cia³a, ocena postawy cia³a, metoda fotogrametryczna, trening lekkoatletyczny Key words: body posture, postural defects, examination of body posture, moiré's technique, athletic training Streszczenie Wstêp. Prawid³owa postawa cia³a jest istotnym elementem w³aœciwego rozwoju. Nadmierna aktywnoœæ ruchowa, w postaci treningów sportowych, mo e przyczyniaæ siê do pojawienia siê lub pog³êbienia wad postawy. Celem badañ by³a ocena postawy cia³a dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych lekkoatletykê w porównaniu do ich nietrenuj¹cych rówieœników. Materia³ i metody. Badaniami objêto 21 uczniów i 33 uczennice gimnazjalnych klas sportowych o profilu lekkoatletycznym (biegi) w wieku lat oraz 33 dziewczêta i 36 ch³opców nietrenuj¹cych jako grupê kontroln¹. Do oceny postawy cia³a pos³u ono siê metod¹ fotogrametryczn¹ opart¹ na technice Mory projekcyjnej. W analizie uwzglêdniono ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej, przebieg linii wyrostków kolczystych, k¹t nachylenia i pochylenia tu³owia oraz u³o enie elementów cia³a (barki, ³opatki, trójk¹ty talii, miednica). Wyniki. Badania ujawni³y czêste asymetrie wœród m³odych lekkoatletów. Najczêœciej by³y to odchylenia linii wyrostków kolczystych, boczne wychylenia tu³owia, asymetrie trójk¹tów talii. Ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej czêœciej by³o prawid³owe u m³odzie y trenuj¹cej lekkoatletykê ni u ich nietrenuj¹cych rówieœników. Wnioski. Ze wzglêdu na liczne wady postawy wœród dzieci i m³odzie y trenuj¹cej, nauczyciele wychowania fizycznego i trenerzy powinni zwracaæ szczególn¹ uwagê na postawê cia³a swoich uczniów i stosowaæ, w rozgrzewce poprzedzaj¹cej trening w³aœciwy, æwiczenia kszta³tuj¹ce nawyk prawid³owej postawy. Summary Word count: 5171 Tables: 4 Figures: 4 References: 12 Background. A correct body posture is essential to assure a proper development. The aim of this study was to estimate the body posture of young athletes compared to their non- training peers. Material and methods. The research was carried out among 21 boys and 33 girls, who were the students of the secondary school of the athletic-oriented classes (jogging). The age of the sample was years. The control group consisted of 33 girls and 36 boys from the same age group. The posture was assessed using a photogrammetric method based on the moiré technique. The analysis considered the shape of the spine and the position of different body parts (shoulders, scapulas, pelvis and waist arrangement). Results. The research showed multiple asymmetries among the youth athletes. Generally, there were deviations of the line course of the spinous processes, the trunk, as well as asymmetry of waist triangles. The anteroposterior spine curvatures were often more correct in youth athletes compared to their non-training peers. Conclusions. The posture of youth athletes is often asymmetrical with defects in the sagittal plane. Physical education teachers and coaches should pay particular attention to the posture of their students and they should encourage them to do exercises developing the habit of maintaining a correct posture. Adres do korespondencji / Address for correspondence dr Ma³gorzata Grabara, Katedra Turystyki, Rekreacji i Zarz¹dzania, Akademia Wychowania Fizycznego w Katowicach Katowice, ul. Miko³owska 72 b, tel.: , Malgorzata@Grabara.pl Otrzymano / Received r. Zaakceptowano / Accepted r. 115

2 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a m³odych lekkoatletów Wstêp Wysoka aktywnoœæ fizyczna ma niew¹tpliwy wp³yw na poziom rozwoju fizycznego, a tym samym na proces posturogenezy. Specyficzne æwiczenia fizyczne, czêsto asymetryczne, o du ym obci¹ eniu, ukierunkowane na wybiórcze kszta³towanie poszczególnych umiejêtnoœci czy zdolnoœci, mog¹ przyczyniaæ siê do pojawienia siê wad postawy. Z badañ prowadzonych na m³odych sportowcach wynika, e wczesna specjalizacja sportowa mo e powodowaæ wady postawy cia³a [1]. Model szkolenia sportowego w pocz¹tkowych kategoriach wieku powinien byæ podporz¹dkowany prawom rozwojowym wzrastaj¹cego organizmu i uwzglêdniaæ fakt jego ci¹g³ego ró nicowania i dojrzewania. Przekroczenie granic obci¹ eñ psychofizycznych, wystêpuj¹cych w czasie treningu, mo- e doprowadziæ do zaburzeñ naturalnego rytmu dobowego organizmu i stwarzaæ ryzyko wyst¹pienia negatywnych zmian w jego funkcjonowaniu [2]. Celem badañ by³a ocena wspó³zale noœci treningu lekkoatletycznego z postaw¹ cia³a m³odzie y w wieku lat. W szczególnoœci poszukiwano odpowiedzi na pytanie: czy wystêpowanie asymetrii postawy cia³a oraz ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej ró nicuje m³odzie trenuj¹c¹ lekkoatletykê od ich nietrenuj¹cych rówieœników? Materia³ i metody Badaniami objêto 33 dziewczêta i 21 ch³opców w wieku lat z klas sportowych o profilu lekkoatletycznym jednego ze œl¹skich gimnazjów. Wszyscy lekkoatleci rozpoczêli trening specjalistyczny w pierwszej klasie gimnazjum, w wymiarze dziesiêciu godzin tygodniowo. Badana grupa wybra³a biegi jako w³asn¹ specjalizacjê. Badania przeprowadzono pod koniec roku szkolnego, kiedy najm³odsi badani legitymowali siê co najmniej 10-miesiêcznym sta em treningu specjalistycznego. Ponadto, jako grupê kontroln¹ zbadano 33 dziewczêta i 36 ch³opców w tych samych przedzia³ach wiekowych. Badania postawy cia³a wykonano metod¹ fotogrametryczn¹ opart¹ na technice Mory. Stanowisko badawcze wyposa one by³o w komputer, urz¹dzenie projekcyjno-odbiorcze z kamer¹ i rzutnikiem z rastrem. Badanie polega³o na wykonaniu kamer¹ zdjêcia pleców z tzw. pr¹ kami mory. Przy u yciu specjalnego systemu optycznego komputer wyznacza³ trójwymiarowy obraz pleców i dok³adnie analizowa³ kilkadziesi¹t ró nych parametrów. W p³aszczyÿnie czo³owej i poprzecznej analiza obejmowa³a: k¹t nachylenia tu³owia (KNT), (stopnie), okreœlany przebiegiem prostej C7-S1 w stosunku do pionu; przebieg linii wyrostków kolczystych w stosunku do prostej C7-S1 (UK) [mm]; ustawienie barków ocenione ich symetrycznym ustawieniem wzglêdem siebie (KBL) [mm]; ustawienie ³opatek ocenione ich symetri¹ wzglêdem siebie w poziomie (UL), w odstawaniu (UB) oraz symetri¹ wzglêdem krêgos³upa (OL) [mm]; ustawienie trójk¹tów talii ocenione ich symetri¹ wzglêdem pionu (TT) i poziomu (TS) [mm]; ustawienie miednicy okreœlone wielkoœci¹ jej nachylenia (KNM) (p³aszczyzna czo³owa) oraz skrêcenia (KSM) (p³aszczyzna poprzeczna) [mm]. W p³aszczyÿnie strza³kowej uwzglêdniono: Background A high level of physical activity certainly affects the level of physical development and thus the process of posturogenesis. Specific physical exercise with substantial load, oriented towards selective development of different skills or potential may contribute to postural defects. The study carried out in youth athletes suggests that early specialization in a given sports discipline results in the development of such deformities [1]. The training model for youth athletes from the lowest age categories should be subordinated to developmental processes of the growing body and consider its continuous changes due to maturation. Exceeding the limits of psychophysical loads during the training may lead to disturbances of the natural circadian body rhythm and entail the risk of adverse changes in its function [2]. The aim of the study was to evaluate the relationship between light athletic training and body posture in youth aged years. Particularly, an attempt was made to answer the question whether body posture asymmetry and spine formation in the sagittal plane is the factor distinguishing the youth athletes from their non-training peers. Material and methods The sample consisted of 33 girls and 21 boys aged years from sports, athletics-oriented classes of one of the Silesian junior high schools. All the athletes started their specialist training in the first class of junior high school, 10 hours a week. The studied sample chose jogging as their discipline. The study was conducted at the end of the school year when the youngest subjects underwent at least a 10- months specialist training record. Moreover, a control group, consisting of 33 girls and 36 boys from the same age compartment was studied. Body posture was studied using a photogrammetric method based on moiré technique. The workstation was equipped with a computer, projection-reception unit with a camera and projector with a raster. The study consisted in taking pictures of the back with the so-called moiré strips using a camera. Through a special optic system, a computer defined the three-dimensional image of the back and precisely analysed several dozen of different parameters. In the frontal and transverse plane, the analysis comprised: inclination angle of the trunk (KNT), (degrees), defined based on the course of C7-S1 straight line as related to the plumb line; the course of the spinous process line towards the C7-S1 straight line (UK) [mm]; shoulder alignment evaluated based on the reciprocal symmetric alignment of both shoulders (KBL) [mm]; scapular alignment evaluated based on the reciprocal symmetric alignment of both scapulae in the horizontal plane (UL), protrusion (UB) and symmetry related to the spine (OL) [mm]; alignment of waist triangles evaluated based on their symmetric alignment towards the plumb line (TT) and the horizon (TS) [mm]; 116

3 Grabara M. et al., The body posture in young athletes przebieg prostej C7-S1 w stosunku do pionu okreœlaj¹cy k¹t pochylenia tu³owia (KPT), k¹towe odchylenie od pionu górnego odcinka piersiowego (k¹t α), k¹towe odchylenie od pionu odcinka piersiowo-lêdÿwiowego (k¹t β), k¹towe odchylenie od pionu odcinka lêdÿwiowo- -krzy owego (k¹t γ) [stopnie]. Na podstawie k¹tów przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa (α, β, γ) okreœlono postawê w oparciu o typologiê Wolañskiego, wykorzystuj¹c kryteria wed³ug Zeyland-Malawki [3]. Wyró niono postawy kifotyczne, równowa ne i lordotyczne. Ka dy z typów zawiera 3 podtypy od niewielkiego pog³êbienia krzywizn (lub jednej krzywizny) do znacznego. W ich obrêbie znajduj¹ siê postawy: bardzo dobre (typ R1), dobre (typ R2, K1, L1), wadliwe (typ K2, L2) i z³e (typ R3, K3, L3). Wszystkie dane liczbowe uzyskane z badañ pogrupowano i przetworzono w arkuszu kalkulacyjnym Excel wyliczaj¹c œrednie arytmetyczne (x) i odchylenia standardowe (s). W analizie wyników zastosowano nastêpuj¹ce testy: Studenta (t), Cochrana-Coxa (C), Snedeckora (F). Wyniki Ocena krêgos³upa w p³aszczyÿnie czo³owej wykaza³a, e 15-letnie lekkoatletki mia³y istotnie wiêksze odchylenia w przebiegu linii wyrostków kolczystych (UK) ni ich nietrenuj¹ce rówieœniczki (Tab. 1). Natomiast du e odchylenia (powy ej 15 mm) notowano u 16-letnich lekkoatletek. W pozosta³ych grupach wiekowych statystycznych ró nic nie zanotowano, ale œrednie odchylenia by³y nieco wy sze u dziewcz¹t trenuj¹cych. Wskazuje to na negatywne skutki przeci¹ eñ krêgos³upa zwi¹zanych z uprawian¹ dyscyplin¹, co ma miejsce g³ównie u dziewcz¹t (Ryc. 1). U 15-letnich lekkoatletów równie zauwa ono wiêksze odchylenia, choæ nie by³y one istotne statystycznie (Tab. 2). Kierunek odchyleñ linii wyrostków kolczystych znacznie czêœciej by³ lewostronny, zarówno u lekkoatletów, jak i nietrenuj¹cych (Ryc. 2). Byæ mo- e wi¹ e siê to z lateralizacj¹. K¹t nachylenia tu³owia (KNT), zwi¹zany z jego pionizacj¹ w pozycji habitualnej, by³ nieco wy szy u m³odzie y trenuj¹cej, co oznacza wiêksze wychylenia tu³owia w bok. Wprawdzie ró nice nie by³y istotne, a wyj¹tek stanowili 14-letni ch³opcy. U³o enie miednicy czêœciej by³o bardziej prawid³owe u trenuj¹cych, a istotne statystycznie ró nice, œwiadcz¹ce o wiêkszej symetrii w p³aszczyÿnie poprzecznej, zauwa ono u 15-letnich lekkoatletek. Natomiast istotnie wiêksze asymetrie w szerokoœci trójk¹tów talii (TS) pojawi³y siê w grupie 14-letnich ch³opców. U³o enie ³opatek, w przypadku ch³opców tak e barków, by³o bardziej asymetryczne u m³odzie y trenuj¹cej, chocia istotnych ró nic w powy szych parametrach nie stwierdzono (Tab. 1, 2). W ogólnym zestawieniu cech dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych, najwiêkszymi asymetriami charakteryzowali siê 15- i 16-letni ch³opcy. W p³aszczyÿnie strza³kowej odchylenia tu³owia od pionu na ogó³ by³y mniejsze u m³odzie y trenuj¹- alignment of the pelvis determined based on the degree of its inclination (KNM) (frontal plane) and torsion (KSM) (transverse plane) [mm]. The following factors were considered in the sagittal plane: the course of C7-S1 line towards the plumb line, defining the trunk inclination angle (KPT), angular deviation from the upper vertical (α angle), angular deviation of the thoracolumbar segment from the plumb line (β angle), angular deviation of the lumbosacral segment from the plumb line (γ angle) [degrees]. Based on the angles of anteroposterior spine curvatures (α, β, γ), the posture was defined based on Wolañski's typology using Zeyland-Malawka's criteria [3]. The occurrence of kyphotic, balanced and lordotic postures was determined. Each of the types contains 3 subtypes from a slight to a substantial deepening of curvatures (or one curvature). These include very good (type R1), good (type R2, K1, L1), defective (type K2, L2) and bad (type R3, K3, L3) postures. All the numerical data obtained from the study were grouped and processed in EXCEL calculation sheet including arithmetic means (x) and standard deviations (s). For the result analysis the following tests were applied: Student (t), Cochran-Coxa (C) and Snedeckora (F). Results Evaluation of the spine in the frontal plane showed significantly greater deviations in the course of spinous processes (UK) in 15 year old female athletes as compared to their non-training peers (Tab. 1). Substantial deviations (above 15 mm) were noted in 16 year old female athletes. In the remaining age groups, no statistically significant differences were noted, although mean deviations were slightly larger than in the female athletes. This is indicative of the adverse effect of spine overload, connected with the sports discipline, particularly in girls (Fig. 1). In 15- year old light athletes, larger deviations were noted, although they were statistically insignificant (Tab. 2). The deviation of spinous process line was more frequently left-sided, both in light athletes and in nontraining individuals (Fig. 2). This finding may be due to lateralization. The inclination angle of the trunk, connected with its verticalization in a habitual position was slightly higher in youth athletes, which indicates a larger lateral deviation of the trunk. Although the differences were statistically insignificant, there was one exception 14 year old boys. Pelvic alignment was more frequently more correct in the training youth and the statistically significant differences indicating a greater symmetry in the transverse plane were noted in 15- year old female athletes. The significantly greater asymmetry in the width of waist triangles (TS) was observed in the group of 14 year old boys. Alignment of the scapulae and in boys also of the shoulders was more asymmetric in training youth, though no significant differences were noted in the above mentioned parameters (Tab. 1-2). The comparison of the total of traits in female and male youth athletes showed the biggest asymmetries in 15 and 16 year old boys. In the sagittal plane, the deviation of the trunk from the plumb line was generally smaller in youth 117

4 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a m³odych lekkoatletów Tab. 1. Œrednie arytmetyczne (x) i odchylenia standardowe (s) parametrów postawy cia³a w p³aszczyÿnie czo³owej: KNT (k¹t nachylenia tu³owia), UK (odchylenie linii wyrostków kolczystych) KNM (k¹t nachylenia miednicy), TT (symetria trójk¹tów talii wzglêdem ich wysokoœci), TS (symetria trójk¹tów talii wzglêdem ich szerokoœci), UL (symetria ³opatek wzglêdem ich wysokoœci), OL (symetria ³opatek wzglêdem krêgos³upa), KLB (symetria barków) i poprzecznej: KSM (k¹t skrêcenia miednicy), UB (symetria ³opatek wzglêdem ich odstawania) u lekkoatletek (La) i dziewcz¹t nietrenuj¹cych (K) Tab. 1. Arithmetic means (x) and standard deviations (s) of body posture parameters in the frontal plane: KNT (inclination angle of the trunk), UK (deviation of spinous processes), KNM (inclination angle of the pelvis), TT (symmetry of waist triangles related to their width), TS (symmetry of waist triangles related to their width), UL (symmetry of the scapulae related to their width), OL (symmetry of the scapulae related to the spine), KLB (symmetry of the shoulders) and in the transverse plane: KSM (pelvic torsion angle), UB (symmetry of the scapulae related to their protrusion) in the female athletes (La) and the non-training girls (K) Ryc. 1. Ocena przebiegu linii wyrostków kolczystych u dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych lekkoatletykê (La dz./girls, La ch./boys) oraz w grupach kontrolnych (K dz./girls, K ch./boys) Fig. 1. Evaluation of spinous process alignment in the frontal plane in athlete girls and boys (La dz./girls, La ch./boys) and not-training girls and boys (K dz./girls, K ch./boys) 118

5 Grabara M. et al., The body posture in young athletes Ryc. 2. Kierunek odchyleñ linii wyrostków kolczystych u dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych lekkoatletykê (La dz./girls, La ch./boys) oraz w grupach kontrolnych (K dz./girls, K ch./boys) Fig. 2. The direction of the deviation of spinous process in athlete girls and boys (La dz./girls, La ch./boys) and not- -training girls and boys (K dz./girls, K ch./boys) Tab. 2. Œrednie arytmetyczne (x) i odchylenia standardowe (s) parametrów postawy cia³a w p³aszczyÿnie czo³owej: KNT (k¹t nachylenia tu³owia), UK (odchylenie linii wyrostków kolczystych), KNM (k¹t nachylenia miednicy), TT (symetria trójk¹tów talii wzglêdem ich wysokoœci), TS (symetria trójk¹tów talii wzglêdem ich szerokoœci), UL (symetria ³opatek wzglêdem ich wysokoœci), OL (symetria ³opatek wzglêdem krêgos³upa), KLB (symetria barków) i poprzecznej: KSM (k¹t skrêcenia miednicy), UB (symetria ³opatek wzglêdem ich odstawania) u lekkoatletów (La) i ch³opców nietrenuj¹cych (K) Tab. 2. Arithmetic means (x) and standard deviations (s) of body posture parameters in the frontal plane: KNT (inclination angle of the trunk), UK (deviation of spinous processes), KNM (inclination angle of the pelvis), TT (symmetry of waist triangles related to their height), TS (symmetry of waist triangles related to their width), OL (symmetry of the scapulae related to the spine), UL (symmetry of the scapulae related to their width), KLB (symmetry of the shoulders) and in the transverse plane: KSM (pelvic torsion angle), UB (symmetry of the scapulae related to their protrusion) in the male athletes (La) and the non-training boys (K) 119

6 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a m³odych lekkoatletów Tab. 3. Œrednie arytmetyczne (x) i odchylenia standardowe (s) parametrów postawy cia³a w p³aszczyÿnie strza³kowej: KPT (k¹t nachylenia tu³owia), k¹t α (k¹t nachylenia górnego odcinka piersiowego), k¹t β (k¹t nachylenia odcinka piersiowo-lêdÿwiowego), k¹t γ (k¹t nachylenia odcinka lêdÿwiowo-krzy owego), k¹ta kifozy i k¹ta lordozy u lekkoatletek (La) i dziewcz¹t nietrenuj¹cych (K) Tab. 3. Arithmetic means (x) and standard deviations of body posture parameters in the sagittal plane KPT (inclination angle of the trunk), α angle (inclination angle of the upper thoracic segment), β angle (inclination angle of the thoracolumbar segment),γ angle (inclination angle of the lumbosacral segment), kyphosis and lordosis angles in the female athletes (La) and the non-training girls (K) Ryc. 3. Jakoœæ postawy w p³aszczyÿnie strza³kowej w œwietle typologii Wolañskiego u dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych lekkoatletykê (La dz./girls, La ch./boys) oraz w grupach kontrolnych (K dz./girls, K ch./boys) Fig. 3. The quality of body posture in the sagittal plane according to Wolañski types in athlete girls and boys (La dz./girls, La ch./boys) and not-training girls and boys (K dz./girls, K ch./boys) 120

7 Grabara M. et al., The body posture in young athletes Tab. 4. Œrednie arytmetyczne (x) i odchylenia standardowe (s) parametrów postawy cia³a w p³aszczyÿnie strza³kowej: KPT (k¹t nachylenia tu³owia), k¹t α (k¹t nachylenia górnego odcinka piersiowego), k¹t β (k¹t nachylenia odcinka piersiowo-lêdÿwiowego), k¹t γ (k¹t nachylenia odcinka lêdÿwiowo-krzy owego), k¹ta kifozy i k¹ta lordozy u lekkoatletów (La) i ch³opców nietrenuj¹cych (K) Tab. 4. Arithmetic means (x) and standard deviations of body posture parameters in the sagittal plane KPT (inclination angle of the trunk), α angle (inclination angle of the upper thoracic segment), β angle (inclination angle of the thoracolumbar segment), γ angle (inclination angle of the lumbosacral segment), kyphosis and lordosis angles in the male athletes (La) and the non-training boys (K) cej (Tab. 3, 4). Ocena ukszta³towania krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej wskaza³a na wiêkszy k¹t nachylenia odcinka piersiowo-lêdÿwiowego krêgos³upa u 14- i 15-letnich lekkoatletek i mniejszy k¹t nachylenia odcinka lêdÿwiowo-krzy owego (Tab. 3). U ch³opców podobnych zale noœci nie zauwa ono (Tab. 4). W ocenie ukszta³towania przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa wg metody Wolañskiego, postawami bardzo dobrymi i dobrymi czêœciej odznaczali siê trenuj¹cy. Najwiêcej wadliwych i z³ych typów postawy zanotowano u dziewcz¹t z grupy kontrolnej (Ryc. 3). Najczêstszym typem postawy u trenuj¹cych oraz ch³opców z grupy kontrolnej by³ typ kifotyczny, zaœ u dziewcz¹t z grupy kontrolnej typ lordotyczny (Ryc. 4). U najstarszych badanych ch³opców typu lordotycznego nie odnotowano. Wœród lekkoatletów najwiêcej z³ych postaw wg typologii Wolañskiego zauwa ono u 15-letnich dziewcz¹t (powy ej 60%) i 14- letnich ch³opców (50%). Natomiast 50% 16-letnich lekkoatletów mia³o postawê bardzo dobr¹ lub dobr¹, co wyraÿnie ró nicuje ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej w zale noœci od wieku badanych. U m³odzie y nietrenuj¹cej podobnych zwi¹zków nie zauwa ono. athletes (Tab. 3-4). Evaluation of spinal alignment in the sagittal plane indicated a larger inclination angle of the thoracolumbar spine in 14 and 15 year old female athletes and a smaller inclination angle of the lumbosacral segment (Tab. 3). No similar relationships were observed in the studied boys (Tab. 4). Evaluation of the alignment of the anteroposterior spinal curvatures according to Wolañski showed that the athletes' postures were more frequently correct and sometimes very good. The highest prevalence of defective and bad postures was noted in girls from the control group (Fig. 3). Kyphotic posture was the most frequent type of posture in the athlete boys, while the girls from the control group were most often characterised by lordotic posture (Fig. 4). No case of lordosis was noted in the oldest group of the studied boys. Among the athletes, the highest prevalence of bad postures according to Wolañski's typology was noted in 15 year old girls (above 60%) and 14 year old boys (50%). Conversely, 50% of the 16 year old athletes were characterised by a very good or good posture, which clearly indicates the differences in spinal alignment in the sagittal plane depending on the subjects' age. No such relationship was observed in the nontraining youth. 121

8 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a m³odych lekkoatletów Ryc. 4. Typy postawy w p³aszczyÿnie strza³kowej wg Wolañskiego u dziewcz¹t i ch³opców trenuj¹cych lekkoatletykê (La-dz./girls, La-ch./boys) oraz w grupach kontrolnych (K-dz./girls, K-ch./boys) Fig. 4. Body posture in the sagittal plane according to Wolañski types in athletes girls and boys (La dz./girls, La ch./boys) and not-training girls and boys (K dz./girls, K ch./boys) Dyskusja U dzieci i m³odzie y w³aœciwa aktywnoœæ ruchowa ³agodzi przebieg procesów rozwojowych, zwiêksza odpornoœæ fizjologiczn¹, koryguje wady postawy cia- ³a, a tak e kszta³tuje pozytywne nawyki ruchowe. Brak ruchu i siedz¹cy tryb ycia mog¹ prowadziæ do os³abienia miêœni, z³ego nawyku postawy, a w konsekwencji do pojawienia siê wad postawy. Z drugiej strony, nadmierna aktywnoœæ ruchowa w postaci treningów sportowych i d¹ enie do uzyskania maksymalnych rezultatów podczas walki sportowej mog¹ niekorzystnie odbiæ siê na zdrowiu m³odego cz³owieka [4]. Prezentowane badania wykaza³y, e postawê cia- ³a trenuj¹cych lekkoatletykê najczêœciej cechuj¹ liczne asymetrie oraz pog³êbienie krzywizn w p³aszczyÿnie strza³kowej. Porównanie jakoœci postawy cia³a z m³odzie ¹ nietrenuj¹c¹ równie œwiadczy³o o czêstych wadach i b³êdach postawy wœród lekkoatletów. Byæ mo e przyczyna tkwi w technice biegania po ³uku, co wi¹ e siê z czêstym pochylaniem tu³owia i asymetrycznym ustawianiem pewnych czêœci cia³a. Stwierdzone czêstsze odchylenia linii wyrostków kolczystych mog¹ byæ przyczyn¹ wiêkszych przeci¹ eñ elementów krêgos³upa podczas biegania. Natomiast kierunek odchyleñ krêgos³upa, najczêœciej lewostronny, niezale nie od aktywnoœci ruchowej, mo e wynikaæ z lateralizacji. Starosta, stwierdzi³ na podstawie badañ, e asymetria koñczyn górnych mo e zaburzaæ symetriê reszty cia³a, a tym samym krêgos³upa. Dlatego skrzywienia lewostronne s¹ czêstsze u praworêcznych, a prawostronne u leworêcznych [5]. Uzyskane wyniki w du ej mierze znajduj¹ potwierdzenie w badaniach innych autorów. Ocena symetrii tu³owia metod¹ Mory wœród studentów uprawiaj¹cych wyczynowo ró ne dyscypliny sportu wskaza³a na czêste pojawianie siê asymetrii u osób uprawiaj¹cych biegi œrednie i krótkie, zespo³owe gry sportowe i sporty walki, aczkolwiek ró ne by³o ich umiejscowienie. W przypadku kobiet trenuj¹cych biegi, znaczn¹ asymetriê autorzy zauwa yli w szerokoœci trójk¹tów talii oraz w ustawieniu ³opatek, zaœ u mê - czyzn asymetrie dotyczy³y skrêcenia miednicy i wy- Discussion In children and youth, a proper physical activity can ease the course of developmental processes, improves physiological resistance, corrects postural deformities and develops positive motor habits. Lack of movement and a sedentary lifestyle leads to muscle attenuation, bad postural habits, and in consequence to postural defects. On the other hand, excessive physical activity in a form of training and tending to achieve the best results in sports during competition may adversely affect the health of young individuals [4]. The presented study results show that the body posture of youth athletes is most frequently characterised by multiple asymmetries and deepening of curvatures in the sagittal plane. Comparison of the quality of body posture in youth athletes and their non-training counterparts was also indicative of frequent postural defects and faults among the athletes. This may be due to the running technique along the arch, associated with frequent bends of the trunk and asymmetric alignment of some parts of the body. The confirmed more frequent deviations of spinous processes may be the reason of greater load exerted on the spine while running. The direction of deviation, most often left-sided, regardless motor activity, may result from lateralization. Starosta, based on his study results, found that asymmetry of the upper limbs may disturb the symmetry of the rest of the body and thus symmetry of the spine [5]. Therefore, left-sided curvatures are more frequent in right-handed individuals and right-sided curvatures are more frequent in lefthanded individuals. This study results are confirmed by the results of other author's studies. Evaluation of trunk symmetry using the moiré technique in students involved in various competitive sports indicated frequent asymmetries in medium and short distance runners, athletes participating in team games and combat sports, albeit their location was different. In female runners, a substantial asymmetry was noted in the width of waist triangles and scapular alignment, while in the 122

9 Grabara M. et al., The body posture in young athletes sokoœci trójk¹tów talii [6]. Wyniki badañ studentów sportowców potwierdzaj¹ w³asne spostrze enia. Jedynie wœród lekkoatletów odnotowano wiêcej przypadków symetrycznego ustawienia miednicy w p³aszczyÿnie poprzecznej ni u nietrenuj¹cych. Pomimo e pracê cia³a podczas biegu mo - na uznaæ za bardziej symetryczn¹ ni podczas gier zespo³owych lub w sportach walki, to jednak asymetrie postawy pojawia³y siê zarówno u trenuj¹cych biegi, jak i gry zespo³owe czy sporty walki. Autorzy t³umacz¹ ich wystêpowanie nieprawid³owym rozwojem biologicznym m³odego zawodnika i sposobem prowadzenia treningu [6]. Pewnym zaprzeczeniem faktu pojawiania siê asymetrii wœród sportowców s¹ wyniki badañ postawy p³ywaków. Wykaza³y one ponad dwukrotnie mniejsz¹ asymetriê w p³aszczyÿnie czo³owej u p³ywaków ni w grupie kontrolnej, przy czym asymetrii barków, ³opatek i bioder u trenuj¹cych p³ywanie nie zaobserwowano [7]. W p³aszczyÿnie strza³kowej badani lekkoatleci czêœciej mieli prawid³ow¹ postawê ni m³odzie nietrenuj¹ca. Ocena postawy cia³a judoków równie wskaza³a na czêste wystêpowanie sylwetki dobrej (67%) i bardzo dobrej (26%) [8]. Jednak wœród lekkoatletów odnotowano mniej przypadków prawid³owej postawy (sylwetki bardzo dobrej lub dobrej) ni u trenuj¹cych sporty walki. Zatem ukszta³towanie przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa mo e wykazywaæ zwi¹zek z rodzajem i intensywnoœci¹ aktywnoœci ruchowej [9,10]. W przypadku uprawiania biegów czy sportów walki postawa cia³a w p³aszczyÿnie strza³kowej jest czêœciej prawid³owa. Z kolei trening siatkarski lub hokej przyczyniaj¹ siê do pog³êbiania kifozy piersiowej i sp³aszczenia lordozy lêdÿwiowej, czego dowodz¹ wyniki badañ postawy wœród trenuj¹cych wymienione dyscypliny [11,12]. Ze wzglêdu na czêsto stwierdzane wady postawy u trenuj¹cych ró ne dyscypliny sportu, nale y zastanowiæ siê nad ich przyczyn¹. Byæ mo e wi¹ ¹ siê one z asymetrycznymi przeci¹ eniami treningowymi lub niew³aœciwymi æwiczeniami. Dzieci lub m³odzie uczêszczaj¹ca na treningi z za³o enia powinna byæ zdrowa, o prawid³owym rozwoju fizycznym, a tym samym prawid³owej postawie cia³a. Jeœli trenowaæ zaczynaj¹ osoby z wad¹ postawy, istnieje niebezpieczeñstwo jej pog³êbienia w wyniku znacznych obci¹- eñ treningowych, zw³aszcza asymetrycznych. Zatem czêste wystêpowanie wad postawy u trenuj¹cych mo na by wyt³umaczyæ pog³êbianiem siê wady w wyniku treningów lub pojawieniem siê wady postawy w konsekwencji dozowania nieprawid³owych æwiczeñ i obci¹ eñ treningowych. Nale y wiêc zwróciæ wiêksz¹ uwagê nauczycieli wychowania fizycznego i trenerów na wyrabianie u dzieci nawyku prawid³owej postawy. Æwiczenia kszta³tuj¹ce nawyk prawid³owej postawy powinny byæ uwzglêdnione w rozgrzewce poprzedzaj¹cej trening w³aœciwy. Wnioski 1. Badania wykaza³y, e postawê cia³a lekkoatletów czêsto znamionowa³y asymetrie. U dziewcz¹t trenuj¹cych wiêksze odchylenia dotyczy³y g³ównie k¹ta nachylenia tu³owia, linii wyrostków kolczystych, szerokoœci trójk¹tów talii i ³opatek, zaœ u ch³opców odchylenia wi¹za³y siê z k¹tem nachylenia tumale subjects asymmetry was found in pelvic torsion and the height of waist triangles [6]. The results of the study carried out in student athletes confirm our findings. Only among the athletes, more cases of symmetric pelvic alignment were noted in the transverse plane as compared to the non-training subjects. Although the body while running assumes a more symmetric position than during team games or combat sports, postural asymmetries were noted in the athletes participating in the latter two disciplines. This can be explained by abnormalities of the biological development of youth competitors and also by training methods [6]. The results of posture examination in swimmers are somehow in disagreement with the fact of postural asymmetry in athletes. They showed more than twice smaller asymmetry in the frontal plane in swimmers as compared to the control group; no asymmetry of shoulders, scapulae and hips was observed in swimmers [7]. In the sagittal plane, the athlete subjects' posture was more frequently correct than that of the nontraining youth. Evaluation of body posture in judo athletes indicated a higher prevalence of a good (67%) and a very good (26%) posture [8]. There were fewer cases however, of a correct body posture (a very good or a good silhouette) among the track and field athletes than in the individuals training combat sports. This suggests a relationship between formation of anteroposterior curvatures and the type and intensity of motor activity [9,10]. In individuals training runs or combat sports, body posture in the sagittal plane is more frequently correct. Conversely, volleyball or hockey training contribute to aggravation of thoracic kyphosis, which is confirmed by the results of posture examinations in the individuals training the above mentioned disciplines [11,12]. Due to more frequently diagnosed postural deformities in athletes training various sports disciplines, we should think about a possible reason for that. They may be connected with asymmetric training loads or application of improper exercises. Training children or youth as a rule should be healthy and their physical development should be normal, so their body posture should be correct. If individuals with postural defects start training, there is a risk of aggravation of these defects due to substantial, especially asymmetric training load. Therefore the prevalence of postural defects among training individuals may be explained by the aggravation of postural deformities due to improper exercises and training load. Thus, physical education teachers and coaches should pay more attention to formation of a habitual correct posture. Exercises that are helpful to form the habit of maintaining a correct posture should be included in the warm-up preceding the training. Conclusions 1. The study results indicate frequent occurrence of asymmetric body posture in the athlete population. In girls, larger deviations occurred mainly in the inclination angle of the trunk, the line of spinous processes, the width of waist triangles and scapulae, while in boys the deviations were noted 123

10 Grabara M. i wsp., Postawa cia³a m³odych lekkoatletów ³owia, przebiegiem linii wyrostków kolczystych, wysokoœci¹ i szerokoœci¹ trójk¹tów talii oraz ustawieniem barków. 2. Ukszta³towanie przednio-tylnych krzywizn krêgos³upa wg typologii Wolañskiego czêœciej by³o prawid³owe u 16-latków. Lekkoatleci czêœciej odznaczali siê sylwetk¹ dobr¹ ni nietrenuj¹cy, jednak wœród ogó³u badanych przewa a³y postawy wadliwe i z³e z pog³êbion¹ kifoz¹ piersiow¹. Dziewczêta nietrenuj¹ce znacznie czêœciej mia³y pog³êbiona lordozê ni lekkoatletki. 3. Podczas rozgrzewki w treningu lekkoatletycznym nale y uwzglêdniaæ æwiczenia kszta³tuj¹ce nawyk prawid³owej postawy pod k¹tem symetrii cia³a oraz w³aœciwego ustawienia krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej. in the inclination angle of the trunk, the line of spinous processes, the height and width of waist triangles and shoulder alignment. 2. The formation of anteroposterior curvatures of the spine was, according to Wolañski's typology, more frequently correct in 16-year old subjects. The posture of youth athletes was more frequently correct compared to their non-training counterparts, generally however, defective and bad postures with aggravated thoracic kyphosis were prevalent. The non-training girls were significantly more often characterised by deepened lordosis than the female athletes. 3. The warm-up before training in light athletics should include exercises forming the habit of a correct posture as for body symmetry and a proper alignment of the spine in the sagittal plane. Piœmiennictwo / References 1. S³awiñska T, Ro ek K, Ignasiak Z. Asymetria cia³a w obrêbie tu³owia dzieci wczesnej specjalizacji sportowej. Medycyna Sportowa 2006; 2: Naglak Z. Metodyka trenowania sportowca. AWF Wroc³aw Zeyland-Malawka E. Æwiczenia korekcyjne. AWF Gdañsk Zuchora K. Psychologiczne aspekty wczesnego kontaktu dziecka ze sportem. Kultura Fizyczna 2005; Starosta W. Kszta³t krêgos³upa z punktu widzenia motoryki cz³owieka i motoryki sportowej. Postêpy Rehabilitacji 1993; 4: Hawrylak A, Skolimowski T, Barczyk K, Bieæ E. Asymetria w obrêbie tu³owia u osób trenuj¹cych wyczynowo ró ne dyscypliny sportu. Medycyna Sportowa 2001; 6: Fajdasz A, Zatoñ K. Ukszta³towanie krêgos³upa u m³odzie y trenuj¹cej p³ywanie. Medycyna Sportowa 2000; 7: urek G, B³ach W, Ignasiak Z, Migasiewicz J. Ocena postawy cia³a zawodników uprawiaj¹cych judo w œwietle metody fotogrametrycznej z wykorzystaniem zjawiska Moire'a. Medycyna Sportowa 2005; 4: Barczyk K, Skolimowski T, Hawrylak A, Bieæ E. Ukszta³towanie krêgos³upa w p³aszczyÿnie strza³kowej u osób uprawiaj¹cych wybrane dyscypliny sportowe. Medycyna Sportowa 2005; 6: Hawrylak A, Barczyk K, Giemza C, Wójtowicz D, Brodziñski M. Ukszta³towanie krzywizn przednio-tylnych oraz ruchomoœæ krêgos³upa studentów Akademii Wychowania Fizycznego we Wroc³awiu. Medycyna Sportowa 2008; 14: Œlê yñski J, Rottermund J. Somatic indices; posture and foot arch at volley-ball players. Wychowanie Fizyczne i Sport 1991; 4: Gowarzewski Z, Œlê yñski J. Wybrane wskaÿniki budowy i postawy cia³a m³odych hokeistów. Rocznik Naukowy. AWF Katowice 1984; 11:

11