ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO NR 486 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR

Transkrypt

1 ZESZYTY NAUKOWE UNIWERSYTETU SZCZECI SKIEGO NR 486 PRACE INSTYTUTU KULTURY FIZYCZNEJ NR KATARZYNA KOTARSKA ALICJA DROHOMIRECKA CHARAKTERYSTYKA RODOWISKA RODZINNEGO DZIECI W WIEKU PRZEDSZKOLNYM BADANYCH W 1996 I 2005 ROKU Description of family environment of children of nursery school age studied in 1996 and 2005 S owa kluczowe: przedszkolne, rozwój zyczny, rodowisko rodzinne Key words: physical development, pre-school children family environment 1. Wst p Ma e rozwija si najdynamiczniej, a jego rozwój wymaga wyj tkowej troski w otaczaj cym wiecie, jest ono bowiem nara one na oddzia- ywanie wielu czynników zarówno w kierunku zmian pozytywnych, jak i negatywnych. Dziecko jest pod silnym wp ywem wzorów spo ecznych i rodowiska rodzinnego. Na spo eczn strukur rodziny sk adaj si : jej wielko, wykszta cenie rodziców, warunki materialno-bytowe, wiek cz onków rodziny, wielopokoleniowo. Wielko ró nic mi dzywarstwowych i ich charakter zale od specy ki populacji dlatego szczególne uzasadnienie poznawcze maj opracowania z regionów mniej poznanych, do których nale y rodowisko szczeci skie i stargardzkie. Celem niniejszej pracy by a ocena i porównanie rodowiska rodzinnego przedszkolnych badanych w 1996 i 2005 roku.

2 18 Katarzyna Kotarska, Alicja Drohomirecka 2. Materia i metoda bada Badania prowadzono w 1996 r. Obj to nimi 865 (448 ch opców i 417 dziewcz t) w wieku od 4 do 7 lat z jedenastu przedszkoli w ie oraz 353 (168 ch opców i 185 dziewcz t) w wieku 4 6 lat z pi ciu przedszkoli w zie m. Badania powtórzono w 2005 roku. Przebadano wówczas 887 (461 ch opców i 426 dziewcz t) oraz 364 (190 ch opców i 174 dziewcz ta) w wieku od 4 do 6 lat z tych samych placówek wychowawczych. Ponadto w badaniach wykorzystano kwestionariusz-ankiet, na podstawie którego zebrano informacje dotycz ce rodowiska dziecka. Pytania dotyczy y: 1) wieku rodziców, 2) wysoko ci i masy cia a rodziców, 3) charakteru pracy rodziców, 4) wykszta cenia rodziców, 5) warunków materialno-bytowych rodziny, 6) stanu zdrowia rodziców, 7) liczby osób w rodzinie, liczby oraz którym z kolei jest badane. Dzieci podzielono na trzy grupy wieku: 4, 5 i 6 lat w ie oraz w zie m. Zastosowano nast puj c klasy kacj wieku kalendarzowego : do grupy w wieku 4 lat zaliczono te, które w dniu badania mia y uko czone 3,51 lat, a nie przekroczy y 4,50 lat. Podobn zasad klasy kacji przyj to w stosunku do wszystkich badanych w odpowiednich grupach wieku. 3. Wyniki bada Wielko rodziny Liczb w rodzinie analizowano w kategoriach:,, i wi cej. Jak wynika z tabeli 1, w badanym zespole szczeci skim (1996 r.) znamienny jest model rodziny 2 + 1, stanowi cy 49%, czyli zdecydowan wi kszo. Typ rodziny (z dwójk ) stanowi 46%, a pozosta e 5% to rodziny wielodzietne. Zatem dominuje model z jednym, nast pnie z dwójk, natomiast rodziny wielodzietne stanowi niewielki procent. W badanym rodowisku stargardzkim (1996 r.) model ten jest zbli ony, bowiem rodziny typu 2 + 1

3 Charakterystyka rodowiska rodzinnego w wieku przedszkolnym i stanowi po 46,5%, pozosta e 7% to rodziny wielodzietne. Mo na jednak zauwa y, e w zie m typ rodziny nie jest tak dominuj cy jak w rodowisku szczeci skim. Model ten przesuwa si w kierunku rodzin wielodzietnych. Jak wykazuj badania przeprowadzone w 2005 roku (tabela 1), w rodowisku szczczeci skim tak e dominuje model rodziny (52%), kolejny typ rodziny to (44%) i rodziny wielodzietne (5%). Równie w zie m wyst puje podobna tendencja, wyra niejsza ni w badaniach prowadzonych w 1996 r. W badanym zespole przewa aj rodziny z jednym dzieckiem 49,5%, nast pne to rodziny z dwójk 44% i wielodzietne 6,5%. Podsumowuj c mo na stwierdzi, e model rodziny zarówno w rodowisku szczeci skim, jak i stargardzkim przesuwa si w kierunku rodzin z jednym dzieckiem. Procentowe zestawienie wielko ci rodziny w ród ze a i u ego Tabela 1 Badania 1999 rok Badania 2005 rok cecha i wi cej cecha i wi cej n = 448 n = 417 n = 168 n = % 49% 49% 42% 51% 46,5% 47% 45% 46% 51% 42% 46,5% 4% 6% 5% 7% 7% 7% n = 461 n = 426 n = 190 n = % 51% 52% 49% 50% 49,5% 43% 44% 44% 43% 45% 44% 4% 5% 5% 8% 5% 6,5% Warunki materialne W badaniach zastosowano mo liwie dyskretn form samooceny rodziny, a obraz jej zamo no ci budowano na podstawie opisu warunków materialnych,

4 20 Katarzyna Kotarska, Alicja Drohomirecka tego, jak i gdzie sp dza urlop, a tak e jak sama ocenia swoj sytuacj materialn. By a to jednak samoocena subiektywna, na podstawie której warunki materialne okre lono wed ug nast puj cych kategorii: 1 z e, 2 dobre, 3 bardzo dobre. Z analizy zebranego materia u wynika (tabela 2), e dominuj c grup stanowi rodziny, które maj dobre warunki materialno-bytowe. Odnosi si to zarówno do rodowiska szczeci skiego (66%) jak i stargardzkiego (85%). Ró nice wyst pi y w dalszym zestawieniu. Kolejna najliczniejsza grupa w ród badanych rodzin szczeci skich posiada a bardzo dobre warunki 19%, nast pnie z e 15%. Natomiast w rodzinach stargardzkich odwrotnie, na drugim miejscu znalaz y si rodziny, które ocenia y swoje warunki jako z e 13%, a tylko 2% rodzin okre li o swoj sytuacj jako bardzo dobr. Porównuj c warunki materialno-bytowe badanych rodzin mo na zauwa y, e pomimo dominuj cej grupy o dobrej sytuacji ekonomicznej w obu zespo ach, w dalszym zestawieniu nieco lepsze warunki materialne wydaj si mie rodziny stargardzkie. Zastrzec jednak nale y, e na stwierdzeniu tym ci y samoocena rodziny by mo e wymagania rodzin stargardzkich by y skromniejsze. Tabela 2 Procentowe zestawienie warunków materialnych rodzin ze a i u Badania 1996 rok Badania 2005 rok cecha warunki materialne i wi cej cecha warunki materialne i wi cej n = 448 n = 417 n = 168 n = % 13% 15% 16% 9% 13% 65% 67% 66% 83% 88% 85% 19% 20% 19% 1% 3% 2% n = 461 n = 426 n = 190 n = 174 7% 9% 8% 19% 13% 16% 60% 59% 60% 57% 68% 62% 33% 32% 32% 24% 19% 22%

5 Charakterystyka rodowiska rodzinnego w wieku przedszkolnym Jak wynika z bada przeprowadzonych w 2005 r., 32% badanych rodzin szczeci skich okre la o swoje warunki jako bardzo dobre, 60% uwa a o swoj sytuacj materialn bytow za dobr, a 9% za z. Podobnie w badaniach stargardzkich 22% stanowi y rodziny z warunkami bardzo dobrymi, 62% oceni o swoj sytuacj jako dobr, a 16% jako z. Nale y zwróci uwag na zmniejszenie si ró nic w badanych zespo ach, które ocenia y swoje warunki materialno- -bytowe jako dobre w porównaniu z badaniami w 1996 r. Niepokoj cy jest natomiast fakt wzrostu liczebnego rodzin yj cych w z ych warunkach w rodowisku stargardzkim. 4. Podsumowanie Z bada przeprowadzonych w 1996 i 2005 r. wynika, e w ród rodzin ch opców i dziewcz t ze a i u ego dominuje model rodziny z jednym dzieckiem, oceniaj cej swoje warunki materialno-bytowe jako dobre. 5. Wnioski 1. W rodowisku rodzinnym ze a badanych w 1996 r. dominuje model rodziny z jednym dzieckiem, natomiast w rodowisku stargardzkim przewa a model rodziny jedno- i dwudzietnej. 2. W badaniach prowadzonych w 2005 r. przewa a model rodziny jednodzietnej w obu badanych rodowiskach. 3. Badane rodowiska rodzinne oceniaj swoj sytuacj materialn jako dobr. 4. upodabnia si swymi wyznacznikami do modelu, stylu ycia i poziomu zamo no ci a. BIBLIOGRAFIA [1] Bielicki T., Welon Z., ukowski W.: Problem nierównowarto ci biologicznej warstw spo ecznych. Materia y i Prace Antropologiczne 1988, nr 109, s [2] Charzewski J.: Spo eczne uwarunkowania rozwoju zycznego warszawskich. AWF, Warszawa [3] Drohomirecka A., Kotarska K.: Biospo eczne uwarunkowania rozwoju zycznego ze obków i z przedszkoli w ie i zie m. Uniwersytet, 2004.

6 22 Katarzyna Kotarska, Alicja Drohomirecka [4] Drozdowski Z.: Antropologia dla nauczycieli wychowania zycznego. AWF, Pozna [5] Drozdowski Z.: Antropometria w wychowaniu zycznym. AWF, Pozna [6] Przew da R.: Rozwój somatyczny i motoryczny. WSiP, Warszawa [7] Przew da R.: Uwarunkowania poziomu sprawno ci zycznej polskiej m odzie y szkolnej. AWF, Warszawa [8] Szepelany M., Po piech J.: Rozwój somatyczny i motoryczny i m odzie y raciborskiej na tle norm regionalnych. W: Teoretyczne i praktyczne aspekty aktywno ci ruchowej cz owieka. AWF, Katowice DESCRIPTION OF FAMILY ENVIRONMENT OF CHILDREN OF NURSERY SCHOOL AGE STUDIED IN 1996 AND 2005 Summary Studies were carried out in 1996 and covered 865 children (448 boys and 417 girls) in the age of 4 to 7 years from eleven nursery schools in and 353 children (168 boys and 185 girls) in the age of 4 to 6 years from ve nursery schools in. The studies were repeated in That time there were studied 887 children (461 boys and 426 girls) and 364 children (190 boys and 174 girls) in the age of 4 to 6 years from the same education institutions. Moreover a questionnaire survey form was used to these studies. The information referred to the child s environment was collected on the basis of this questionnaire survey form. It results from the general description of studied boys and girls studied in 1996 that the most common model that dominates among the boys and girls families from both and is the model of the family with one child with good welfare-living standards. Translation: Pawe Ci szczyk