Maria Barbara Sobczyk nauczyciel SP nr 5 w Zespole Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Tychach

Transkrypt

1 Maria Barbara Sobczyk nauczyciel SP nr 5 w Zespole Szkół z Oddziałami Integracyjnymi w Tychach Scenariusz zajęć realizowanych w bloku humanistycznym (j. polski, historia, sztuka) w klasie VI Cele dydaktyczne: Temat: Złoty Wiek kultury i literatury polskiej Uczeń powinien po lekcji znać: - wybitnych przedstawicieli polskiego Odrodzenia (M. Reja, J. Kochanowskiego, A. F. Modrzewskiego, M. Kopernika); - zabytki kultury renesansowej na ziemiach polskich (Wawel, Sukiennice, Pieskowa Skała, ratusz w Poznaniu, zamek w Baranowie, Kazimierz Dolny, Zamość); - pojęcia: Złoty Wiek, Odrodzenie, Renesans, humanizm, mecenat, arras, krużganek, astronom, astronomia. Uczeń powinien rozumieć: - skąd Renesans znalazł się w Polsce; - to,że rozwój j. polskiego i ukształtowanie się narodowej kultury nastąpiło od Renesansu; - wkład Polski do kultury i nauki europejskiej; - znaczenie odkrycia M. Kopernika; - wpływ druku na rozwój kultury; - jakie przemiany życia nastąpiły w XVI wieku; - to,że humanizm jest naśladowaniem starożytności, powrotem do kultury antycznej; - dlaczego wiek XVI nazywamy w dziejach Polski Złotym Wiekiem kultury i literatury. Uczeń powinien nabyć umiejętności: - rozróżnia renesansowe zabytki w Polsce i podstawowe elementy sztuki Odrodzenia (styl renesansowy); - posługuje się mapą (ośrodki Renesansu w Polsce);

2 - posługuje się ilustracjami, tekstem źródłowym i literackim, uczy się aktywnego korzystania z różnych źródeł informacji; - uczy się logicznego konstruowania i poprawnego formułowania wypowiedzi ustnych i pisemnych; - wyciąga wnioski z porównywania dwóch prostych informacji; - wdrażasię do samokształcenia, systematyzowania wiadomości i selekcji materiału; - lokalizuje czasowo przestrzennie wydarzenia. Metody kształcenia: Elementy nauczania problemowego; samodzielna praca uczniów z podręcznikiem, tekstem źródłowym i literackim, ilustracjami, mapą; pogadanka; rozmowa nauczająca z wykorzystaniem zgromadzonych środków dydaktycznych; praca w grupach, uczenie się historii przez przeżywanie. Środki dydaktyczne: mapy ścienne: Europa w XVI wieku ; Królestwo Polskie i Wielkie Księstwo Litewskie w latach ; atlasy historyczne, podręczniki historii, plastyki, encyklopedia, słowniki; albumy: książki: Dzieje Polski w malarstwie i poezji Janusz Wałek, Warszawa 1991; Polska. Naród a Sztuka Maria i Bogdan Suchalscy, Warszawa 1989; Pomniki sztuki w Polsce, Warszawa1985 Krajobraz z tęczą J.Stępieniowa; fragmenty książki J. Porazińskiej Kto mi dał skrzydła ; wiersz W. Broniewskiego Kopernik ; fragment Wesela S. Wyspiańskiego (rozmowa Stańczyka z Dziennikarzem); dekoracje naścienne w pracowni historycznej Złoty Wiek Kultury polskiej portrety przedstawicieli polskiego Odrodzenia;

3 jeśli nauczyciel dysponuje odpowiednim sprzętem można wykorzystać na lekcji jeden z filmów dydaktycznych: Posłowie Króla Zygmunta ; Skarbiec wawelski ; Wawel ; Renesans w Polsce ; muzyka z epoki: kaseta magnetofonowa Na Dworze Zygmuntów Zespół Instrumentów Dawnych Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego ARS NOVA; płyta CD Pieśniitańce od XV do XVII w Zespół Muzyki Dawnej Beani Cracovienses. Faza przygotowawcza: 1. Praca uczniów w domu (dla chętnych): zapoznanie się z fragmentami książki J. Porazińskiej Ktomidał skrzydła dotyczącymi: - życia w dworku szlacheckim; - nauki J. Kochanowskiego w Akademii Krakowskiej i za granicą (podróże do Włoch i Francji); - mecenasów poety i spotkanie J. Kochanowskiego z wybitnymi przedstawicielami epoki; - życie na dworze królewskim i udział poety w życiu politycznym kraju; (nauczyciel dokonuje przydziału poszczególnych fragmentów wybranym uczniom) 2. Przygotowanie przez jednego z uczniów krótkiej informacji o M. Koperniku na podstawie fragmentu pracy S. Szostakowskiego o M. Koperniku. 3. Uczniowie przynoszą na lekcję ilustracje, albumy, pocztówki przedstawiające zabytki renesansowe w Polsce.

4 Tok zajęć: I 1. Nauczyciel demonstruje obrazy przedstawiające kopułę Bazyliki Św. Piotra w Rzymie oraz kaplicy Zygmuntowskiej w Krakowie. Rozpoznanie pierwszego obrazu łączymy z przypomnieniem okresu, z którym ta budowa jest związana. Jednocześnie zachęcamy uczniów do rozpoznania drugiego obrazu i zastanowienia się, czy istnieją jakieś podobieństwa pomiędzy demonstrowanymi ilustracjami. W razie potrzeby naprowadzamy młodzież na właściwy tok rozumowania pytaniami dodatkowymi. Zwrócenie uwagi na pewne podobieństwa możebyć dla uczniów punktem wyjścia do sformułowania tematu lekcji. (podobieństwa pomiędzy demonstrowanymi obrazami sugerują, że zajmujemy się Renesansem w Polsce) 2. Nauczyciel proponuje zapis tematu lekcji wyjaśniając, że pojęcie Renesans jest używane zamiennie z pojęciem Odrodzenie i Złoty Wiek naokreślenie wieku XVI w dziejach Polski. Zaznacza, że na dzisiejszej lekcji spróbujemy znaleźć odpowiedź na pytanie: Dlaczego wiek XVI nazywamy Złotym Wiekiem kultury i literatury polskiej? 3. Nauczyciel nawiązuje do wcześniej zdobytych przez uczniów wiadomości o Renesansie włoskim: - Przypomnijcie znaczenie pojęcia renesans (odrodzenie), humanizm? - Jakich znacie wybitnych przedstawicieli Odrodzenia włoskiego? - Jakie hasła głosili humaniści?

5 II Krótki wykład nauczyciela wprowadzający w epokę na temat: Wpływ kultury włoskiej. III - umiejscowienie w czasie epoki Odrodzenia w Polsce; - stosunki polsko włoskie (Bona i jej rola); - wyjazd szlachty na naukę do Włoch; - dwór królewski w Krakowie ważnym ośrodkiem kultury (mecenat artystyczny); - sprowadzenie włoskich architektów i rzeźbiarzy przez Zygmunta Starego i Zygmunta Augusta (przebudowa Wawelu); - rozwój nauki, literatury polskiej, architektury, sztuki i oświaty; - kształtowanie się nowej postawy Polaków wobec śiata i własnego narodu. Nauczyciel informuje uczniów, iż tę część lekcji poświęcimy na omówienie rozwoju nauki, literatury oraz architektury i sztuki w Polsce XVI wieku. 1. Zwraca uwagę na rozwój szkolnictwa i oświaty: Uniwersytet Krakowski (matematyka i astronomia); Uniwersytet w Wilnie; Akademia w Poznaniu i Zamościu; Protestanckie gimnazja w Pińczowie, Toruniu, Elblągu i Gdańsku, szkoły jezuickie. 2. Uczniowie pokazują na mapie wymienione miejscowości. 3. Nauczyciel wskazuje na ścisły związek szkolnictwa z rozpowszechnianiem książki: - co wpłynęło na upowszechnienie książki? 4. Uczniowie mówią o wynalazku druku (Gutenberg).

6 5. Nauczyciel podkreśla znaczenie wynalazku druku, dzięki któremu książka stała się powszechnie dostępna. Informuje o pierwszych drukarniach w Polsce (Kraków, Gdańsk, Toruń, Wrocław, Królewiec, Wilno, Zamość). 6. Uczniowie wskazują na mapie wymienione miejscowości. Przed przystąpieniem do omówienia rozwoju nauki nauczyciel zwraca uwagę na to, że Polacy nie tylko przyjmowali zdobycze kultury i nauki innych narodów, ale także wzbogacali je własnymi osiągnięciami. IV 1. Człon lekcji poświęcony rozwojowi nauki. Uczniowie opracowują na podstawie fragmentu podręcznika np. W trosce odobropaństwa lub Wkład Polski do kultury i nauki europejskiej. Ukierunkowująctę pracę radzimy uczniom zwrócić uwagę na następujące zagadnienie: - KimbyłA.F.Modrzewski? - Dlaczego nazwał swoje dzieło O naprawie Rzeczypospolitej? - Na czym polegało uniwersalne znaczenie poglądów głoszonych przez A. F. Modrzewskiego? 2. Kolejny przykład świadczący o rozwoju nauki w okresie Renesansu w Polsce to działalność Mikołaja Kopernika. Można realizować go metodą pogadanki, ponieważ uczniowie powinni już o tej postaci coś wiedzieć. Uzupełnieniem tych wiadomości będzie dodatkowa krótka informacja przygotowana wcześniej przez jednego z uczniów na podstawie wskazanego przez nauczyciela fragmentu pracy S. Szostakowskiego poświęconej M. Kopernikowi. 3. Nauczyciel uzupełnia te wiadomości, akcentuje koleje życia uczonego: - studia w Krakowie i we Włoszech; - działalność publiczna na Warmii; - dziedziny zainteresowań; - obserwacje astronomiczne ( O obrotach sfer niebieskich ).

7 4. Uczniowie wskazują na mapie miejscowości związane z M. Kopernikiem (Toruń, Olsztyn, Frombork, Kraków). 5. Nauczyciel podkreśla, że był to typowy człowiek renesansu w naszym kraju. Wybitny Polak i niepospolity odkrywca. Podkreśla znaczenie jego epokowego odkrycia. Następnie wygasza światło lub zasłania okna aby ukazać uczniom podświetlony (latarką elektryczną, reflektorem lub innym źródłem intensywnego światła) obraz, przedstawiający wielkiego astronoma wpatrzonego w niebo usiane gwazdami. W tym samym czasie jeden z uczniów recytuje wiersz W. Broniewskiego Kopernik : Noc roziskrzona gwiazdami, pogodna to pora nocy. Astronom na wieży patrzy na gwiazdy. Ręka jego chłodna ujmuje cyrkiel... Bledną już gwiazdy. Astronom znużony Przymknął powieki, chwilę zdasię drzemie nagle wprost w słońce spojrzał i natchniony zatrzymał Słońce i poruszył Ziemię. 6. Uczniowie wyjaśniają, co znaczy powiedzenie: (zapis na tablicy) Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię polskie go wydało plemię. Na lekcji można także zainscenizować fragment ostatniej rozmowy Retyka z mistrzem na podstawie dramatu R. Brandstaetera Kopernik. W tym momencie możemy eksponować obraz przedstawiający Kopernika na łożu śmierci. V 1. Przystępując do omówienia rozwoju literatury narodowej w XVI wieku nauczyciel informuje o tym, że poeci i pisarze posługiwali się językiem ojczystym. W porównaniu z literaturąśredniowieczną zmieniła się również treść książek. Więcej uwagi poświęcano w nich człowiekowi i

8 temu, co dotyczyło jego życia. Mniejsze znaczenie miały sprawy religijne. W XVI wieku żyli i działali najświetniejsi przedstawiciele literatury staropolskiej M. Rej i J. Kochanowski (prezentacja portretów). 2. Nauczyciel omawiającsylwetkę M. Reja zwraca uwagę na to, iż był to pierwszy pisarz, który tworzył w języku polskim, zwany ojcem literatury polskiej. Poleca, aby dzieci zapisały i zapamiętały jego wypowiedź: Niechaj to narodowie wżdy postronni znają, iż Polacy nie gęsi, iż swój język mają 3. Uczniowie objaśniają znaczenie tej wypowiedzi. 4. Sylwetkę Jana Kochanowskiego najwybitniejszego przedstawiciela polskiej literatury Odrodzenia omawiają uczniowie wcześniej do tego wyznaczeni, opierającsię na wskazanych przez nauczyciela fragmentach książki J. Porazińskiej Kto mi dał skrzydła : - życie w dworku szlacheckim (odczytanie fragmentów); - nauka J. Kochanowskiego w Akademii Krakowskiej i za granicą (podróże do Włoch i Francji); Uczniowie pokazują na mapie miejscowości do których dotarł poeta. VI - mecenasi poety i spotkania J. Kochanowskiego z wybitnymi przedstawicielami epoki; - życie na dworze królewskim i udział poety w życiu politycznym kraju. 1. Kolejny człon lekcji poświęcony rozwojowi architektury nauczyciel rozpoczyna od prezentacji slajdów przedstawiających znane zabytki kultury Renesansu na ziemiach polskich (Wawel, Kaplica Zygmuntowska, Sukiennice, Pieskowa Skała, ratusz w Poznaniu, zamek

9 w Baranowie, Kazimierz Dolny, Zamość). Prezentacji towarzyszy muzyka z epoki. 2. Nauczyciel zaleca, aby uczniowie na podstawie tekstu podręcznika historii (np. fragmenty Wawel Zygmuntów lub Zabytki architektury i sztuki renesansowej w Polsce ) oraz zawartych w nim ilustracji, a także ilustracji z podręcznika Plastyka dla klasy VI szukali materiału do odpowiedzi na następujące pytania: - Co było cechą charakterystyczną literatury renesansowej? - Uzasadnij, że Wawel jest zbudowany w stylu renesansowym; - Porównaj budowle renesansowe w Polsce i we Włoszech. Spróbuj sformułować na tej podstawie krótki wniosek. Uczniowie pracują w grupach 2-3 osobowych. Zapisują w zeszytach znane zabytki kultury renesansowej w Polsce. VII 1. Omawiając rozwój sztuki w okresie Renesansu prezentujemy slajdy i ilustracje przedstawiające: - piękne rzeźby głów wawelskich ; - malarstwo (olejne obrazy królów i dostojników dworskich); - arrasy; - Dzwon Zygmunta. 2. Nauczyciel proponuje zapoznanie się z reprodukcją obrazu J. Matejki Zawieszenie Dzwonu Zygmunta na wieży Katedry w roku 1521 w Krakowie. Prezentuje obraz przy pomocy rzutnika. Uczniowie oglądają go również na ilustracjach, w albumach, na pocztówkach. Towarzyszy tym działaniom muzyka z epoki. Rysunek dzwonu na tablicy oraz dane: średnica 2,45m; obwód 8m; wysokość 1,95m; ciężar 8000kg; 2 tony serce.

10 3. Jeden z uczniów odczytuje opis obrazu z książki J. Stępieniowej Krajobraz z tęczą (s ). 4. Nauczyciel informuje o tym, że Dzwon Zygmunta, powszechnie zwany w Krakowie Zygmuntem odlany został w roku 1520 w Krakowie w ludwisarni norymberczyka Hansa Behama i zawieszony na jednej z wież wawelskich na cześć Zygmunta Starego. Do dzisiaj obwieszcza miastu ważne i radosne wydarzenia i bije także w chwilach smutku i cierpień. Jest to dzwon symbol, jeden z ważniejszych narodowych symboli. Odczytanie przez uczniów fragmentu Wesela S. Wyspiańskiego (rozmowa Stańczyka z Dziennikarzem) dotyczącego Dzwonu Zygmunta. VIII Wspólne układanie notatki pod kierunkiem nauczyciela: Dlaczego wiek XVI nazywamy Złotym Wiekiem kultury i literatury polskiej? W XVI wieku nastąpił wszechstronny rozwój życia kulturalnego. Poprzez kontakty włosko polskie (wyjazd Polaków na studia za granicę, sprowadzenie architektów, malarzy, rzeźbiarzy i uczonych z innych krajów) nastąpiły: - rozwójoświaty i szkolnictwa (Akademia Krakowska, Uniwersytet w Wilnie, Akademie w Poznaniu i Zamościu); - upowszechnienie książki (druk); - rozwój nauki (M. Kopernik); - rozwójmyśli politycznej (A. F. Modrzewski); - rozwój literatury narodowej (M. Rej, J. Kochanowski); - rozwój architektury i sztuki (rozbudowa Wawelu, miast polskich, arrasy, Dzwon Zygmunta).

11 IX Objaśnienie pracy domowej: Wymień najwybitniejszych przedstawicieli polskiego Odrodzenia (omawianych na lekcji) i zapisz w formie notatki ich zasługi i osiągnięcia. Pytania w podręczniku ukierunkują twoją pracę. Osiągnięcia i zasługi wybitnych Polaków epoki Odrodzenia: J. Kochanowski Dlaczego J. Kochanowskiego nazywamy największym poetą polskim okresu Odrodzenia? M. Rej Jakie były zasługi M. Reja? A. F. Modrzewski Na czym polegało uniwersalne znaczenie poglądów głoszonych przez Modrzewskiego? M. Kopernik Na czym polegało odkrycie M. Kopernika?