PRAWO WODNE I RAMOWA DYREKTYWA WODNA GOR CE TEMATY

Transkrypt

1 Uniwersytet Warmisko-Mazurski w Olsztynie Wydzia Nauk o rodowisku PRAWO WODNE I RAMOWA DYREKTYWA WODNA GORCE TEMATY Dr in. Anna M. Winiewska

2 Cele Ochrony rodowiska w UE Cele polityki UE w dziedzinie rodowiska naturalnego zostay okrelone w art. 191 ust 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w sposób nastpujcy: - zachowanie, ochrony i poprawy jakoci rodowiska naturalnego, - ochrona zdrowia czowieka, - ostrone i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, - promowanie na paszczynie midzynarodowej rodków zmierzajcych do rozwizywania regionalnych lub wiatowych problemów rodowiska naturalnego, w szczególnoci zwalczania zmian klimatu.

3 Zasady Ochrony rodowiska w UE Z kolei ust. 2 w art. 191 TFUE okrela nastpujce zasady, na jakich opiera si polityka UE w dziedzinie rodowiska: zasada wysokiego poziomu ochrony, zasada przezornoci (ostronoci), zasada stosowania dzia zapobiegawczych (zasada prewencji), zasada naprawiania szkód przede wszystkim u róda, zasada zanieczyszczajcy paci, Ponadto z art. 11 TFUE wynika zasada integracji wymaga rodowiskowych przy ustalaniu i realizacji innych polityk i dzia UE. Tego rodzaju podejcie ma w szczególnoci zrównowaonemu rozwojowi.

4 ACQUIS COMMUNAUTAIRE dorobek prawny Wspólnoty Europejskiej PRAWO PIERWOTNE Normy o charakterze konstytucyjnym Traktaty zaycielskie Traktaty akcesyjne Traktaty reformujce Niektóre uchway Rady dotyczce funkcjonowania organów. Ogólne zasady prawa wspótworzone przez Europejski Trybuna Sprawiedliwoci. PRAWO WTÓRNE Prawo tworzone przez organy UE, dziaajce w ramach swoich kompetencji i na podstawie upowanienia przyznanego w traktatach. Akty wice (ustawodawcze, delegowane i wykonawcze): rozporzdzenia, dyrektywy, decyzje Akty niewice: zalecenia, opinie Akty nienazwane (sui generis): uchway, komunikaty, rezolucje, deklaracje, sprawozdania, wyjanienia, plany i programy, zielone i biae ksigi UMOWY MIDZYNARODOWE Unia Europejska, jako podmiot prawa midzynarodowego, uprawniona jest do zawierania umów midzynarodowych wicych wszystkie pastwa czonkowskie. Umowy midzynarodowe dotyczce rodowiska mog zawiera równie pastwa czonkowskie UE, poniewa dziedzina ta nie zalicza si do kompetencji wycznych UE (naley do kompetencji dzielonych, w których prawo podejmowania dzia przysuguje zarówno Unii jak i pastwom czonkowskim). Umowy midzynarodowe zawarte przez Uni staj si czci aquis i zgodnie z art. 216 ust. 2 TFUE wi wszystkie pastwa czonkowskie.

5 Wyrok Trybunau Sprawiedliwoci Komisja wskazuje wysoko ryczatu lub okresowej kary pieninej do zapacenia przez pastwo czonkowskie, jak uzna za odpowiedni do okolicznoci. Jeeli Trybuna Sprawiedliwoci stwierdzi, e Pastwo Czonkowskie nie zastosowao si do jego wyroku, moe na nie na ryczat lub okresow kar pieni w wysokoci nieprzekraczajcej tej, któr zaproponowaa Komisja. 1. Ryczat minimalny w przypadku Polski wynosi 3 mln 610 tys. euro. 2. Komisja Europejska moe równie wnosi o naenie kary wedug stawek dziennych. Ryczat wedug stawek dziennych obliczany jest jako iloczyn podstawowej stawki dziennej (200 euro), wspóczynnika powagi naruszenia (od 1 do 20) oraz wspóczynnika zdolnoci patniczej pastwa czonkowskiego (dla Polski 7,22). Uzyskan sum mnoy si przez liczb dni, w których istniao naruszenie zobowizania. 3. Okresowa kara pienina obliczana jest przez Komisj Europejsk w ten sposób, e za kady dzie niewykonania zobowizania po ponownym wyroku Trybunau Sprawiedliwoci Komisja Europejska proponuje naliczanie okresowej kary pieninej wedug podstawowej stawki dziennej 600 euro, pomnoonej przez wspóczynnik powagi naruszenia (od 1 do 20), wspóczynnik dugotrwaci naruszenia (od 1 do 3) i wspóczynnik zdolnoci patniczej Pastwa Czonkowskiego (dla Polski 7,22). 4. Za kady dzie niewykonania przez Polsk zobowizania po powtórnym wyroku Trybunau Sprawiedliwoci moe by naliczana okresowa kara pienina w przyblieniu w wysokoci od 4,3 tys. do 260 tys. euro.

6 Ramowa dyrektywa wodna Transpozycja do prawa krajowego: ustawa Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. + nowelizacje ju uchwalone i planowane ustawa Prawo ochrony rodowiska z dn. 27 kwietnia 2001 r. ustawa o zbiorowym zaopatrzeniu w wod i zbiorowym odprowadzaniu cieków z dn. 7 czerwca 2001 r. oraz niektóre akty wykonawcze do powyszych ustaw

7 Ramowa dyrektywa wodna Transpozycja do prawa krajowego: Inne dokumenty Plany gospodarowania wodami Program wodno-rodowiskowy kraju. Strategia gospodarki wodnej do Zamierzenia Osigniecie dobrego stanu wód i dobrego potencjau (2015/2021/2027) Powizania z innymi dyrektywami zintegrowana gospodarka wodna

8 Diagnoza stanu gospodarki wodnej (2011): 1. Niska ranga gospodarki wodnej w polityce pastwa 2. Niedofinansowanie gospodarki wodnej 3. Niedostateczny stan zabezpieczenia przeciwpowodziowego kraju 4. Niedostateczny wpyw zarzdzajcych wodami na decyzje dotyczce uytkowania zasobów wodnych 5. Niekorzystny stan ekosystemów wodnych i od wód zalenych

9 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ Nadrzdnym problemem dotyczcym wdraania przez Polsk RDW, odzwierciedlonym w planach gospodarowania wodami w dorzeczach jest brak spójnoci procesu planowania. Brakuje zintegrowanego podejcia w zakresie zarzdzania wodami Nie istnieje powizanie midzy zarzdzaniem wodami a celami rodowiskowymi okrelonymi w europejskim ustawodawstwie dotyczcym wody. Nie ma dowodów na istnienie zintegrowanego podejcia politycznego obejmujcego zarzdzanie wodami oraz inne powizane obszary polityki, na przykad eglug, produkcj energii, ochron przeciwpowodziow, rolnictwo itp. Do oddziaywa, jakie rolnictwo wywiera na wody, nale oddziaywania na jako wód pochodzce z rozproszonych róde zanieczyszcze, takich jak substancje biogenne i eutrofizacja. Rolnicy zostali uwzgldnieni w ogólnym procesie konsultacji, jednak w odniesieniu do rolnictwa nie przyjto adnego szczegóowego podejcia. ródo: Komisja Europejska: SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY w sprawie wdraania ramowej dyrektywy wodnej (2000/60/WE) Pastwo Czonknowskie: Polska

10 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki techniczne, dotyczce rolnictwa wybrano pod ktem oddziaywa: ograniczenie lub zmian w zakresie stosowania nawozów i pestycydów, rodki hydromorfologiczne i rodki sce oszczdzaniu wody poprzez budow systemów drenowania i nawadniania gruntów rolnych, weryfikacj pozwole na pobór wody i ograniczanie poboru wody na potrzeby przemysu i rolnictwa. Pozatechniczne rodki: wdraanie i egzekwowanie istniejcych starszych przepisów ustawodawstwa UE, w tym dyrektywy dotyczcej azotanów, dyrektywy w sprawie osadów ciekowych, dyrektywy dotyczcej rodków ochrony rolin i dyrektywy dotyczcej zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli (IPPC); doradztwo i szkolenia dotyczce szczegóowej metody stosowania nawozów i prowadzenie szkole w zakresie jej stosowania/obsugi; sporzdzanie szczegóowych planów/programów dziaania i norm technicznych.

11 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki zwizane z hydromorfologi Za znaczce oddziaywania uznano regulacj przepywu wód, stopnie wodne, drenowanie gruntów, pobór na potrzeby hydroenergetyki, pobór na potrzeby zaopatrzenia w wod, bariery, zasklepianie gleby, zapory przeciwpowodziowe i pogbianie rzek. rodki obejmuj budow przepawek dla ryb, usuwanie konstrukcji, na przykad stopni wodnych, barier, umocnie brzegów, kontrol gospodarki wodnej w zakresie posiadania pozwole i interwencje kontrolne. W planie gospodarowania wodami w dorzeczu nie przedstawiono definicji ekologicznego systemu przepywu i nie zgoszono teadnych szczegóowych rodków scych zapewnieniu ekologicznego systemu przepywu

12 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki zwizane z art. 9 (polityki opat za wod) Definicja usug wodnych zawarta w planach gospodarowania wodami w dorzeczach obejmuje usugi wodno-kanalizacyjne sektora komunalnego wiadczone przez osoby prawne w zakresie zaopatrzenia w wod, odbioru i oczyszczania cieków oraz obu tych usug. W analizie ekonomicznej korzystania z wód na obszarach dorzeczy uwzgldniono szerszy zakres usug wodnych w ramach kalkulacji zwrotu kosztów usug wodnych (zakócenia, pitrzenie zwizane z hydroenergetyk, pobór wasny w przemyle i rolnictwie, uwalnianie substancji zanieczyszczajcych, usugi w zakresie eglugi ródldowej). Nie uwzgldniono poboru wasnego gospodarstw domowych.

13 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki zwizane z art. 9 (polityki opat za wod) W planach gospodarowania wodami w dorzeczach wskazano nastpujce sposoby korzystania z wód: publiczne zaopatrzenie w wod i oczyszczanie cieków, przemys, rolnictwo i lenictwo oraz porednie formy korzystania z wód, takie jak ochrona przeciwpowodziowa, egluga ródldowa, hydroenergetyka, rekreacja. Wyej wspomniana analiza nie uwzgldnia rozwoju górnictwa (w analizie przewiduje si zmniejszenie poboru wody na potrzeby górnictwa w 2015 r.) zwizanego z wydobyciem gazu upkowego, które jest technologi bardzo wodochonn. Poziomy zwrotu kosztów obliczono w odniesieniu do publicznego zaopatrzenia w wod, oczyszczania cieków, przemysu i rolnictwa. Alokacji kosztów rodowiskowych pomidzy poszczególne sektory dziaalnoci dokonano poprzez podzia odpowiedzialnoci wedug struktury zanieczyszcze zrzucanych przez poszczególne sektory.

14 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki zwizane z art. 9 (polityki opat za wod) Obliczanie kosztów zasobowych: okrelenie ilociowego deficytu zasobów wodnych w danej jednostce (jednostk moe by pastwo, obszar dorzecza, obszar RZGW), a nastpnie przypisanie konkretnej wartoci jednostkowej do korzyci utraconych w wyniku zidentyfikowanego deficytu wody (w z/m3 deficytu wody rocznie). W Polsce kosztom zasobowym przypisano warto zerow w rezultacie przeprowadzonych analiz. Z przekazanych informacji wynika, e w Polsce dotacje pokryway jedynie okoo 1 % zaopatrzenia w wod w 2006 r. Wdraanie zasady zanieczyszczajcy paci opisano w odniesieniu do sposobów korzystania z wód w nastpujcych sektorach: gospodarstwach domowych, przemyle i rolnictwie. Zasad zanieczyszczajcy paci uwzgldniono w ramach zwrotu kosztów usug wodnych, odnoszc si do opracowania dotyczcego oddziaywa i wpywów. Zasada ta jest szczególnie rygorystycznie wdraana w sektorze przemysu.

15 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ rodki zwizane z art. 9 (polityki opat za wod) Wskazuje si równie, e obecne polityki opat za wod zapewniaj odpowiednie zachty poprzez objtociowe naliczanie opat i pomiary wody oraz elastyczno cen wzgldem popytu na wod (dostosowywanie stawek jednostkowych). W polskim systemie prawnym dopuszcza si jednak pewne zwolnienia z opat za pobór wody i odprowadzanie cieków, wynikajce z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony rodowiska, w odniesieniu do celów energetycznych, nawodnie rolniczych i napeniania stawów rybnych. Nie pobiera si te opat za usugi wodne zwizane z hydroenergi, pomimo e stwierdzono wystpowanie kosztów rodowiskowych. W ramach analizy stwierdzono, e rolnictwo nie przestrzega zasady zanieczyszczajcy paci. Planuje si jednak wprowadzenie opat za zuycie wody do chodzenia oraz na potrzeby rolnictwa.. Nie znaleziono adnych informacji o tym, czy zastosowano przepis art. 9 ust. 4 lub przepisy dotyczce elastycznoci ujte w art. 9 w odniesieniu do sektorów rolnictwa, energii (chodzenia) i hydroenergii.

16 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ Rolnictwo wywiera znaczny wpyw na zasoby wodne na wszystkich polskich obszarach dorzeczy. Polska powinna opracowa strategi, w której okrela sirodki podstawowe/obowizkowe, które musz by stosowane przez wszystkich rolników, oraz uzupeniajce rodki dodatkowe, moliwe do sfinansowania. Strategi tak naley opracowa wspólnie ze spoecznoci wiejsk, tak aby zapewni wykonalno techniczn strategii i akceptacj dla niej. Musi istnie bardzo wyrany poziom odniesienia, tak aby rolnicy znali zasady, a organy odpowiedzialne za fundusze WPR mogy odpowiednio konstruowa programy rozwoju obszarów wiejskich i wymogi wzajemnej zgodnoci w zakresie gospodarki wodnej.

17 Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady Wspólnoty Europejskiej Ramowa Dyrektywa Wodna /RDW/ Jeeli chodzi o rodki zwizane z art. 9, zastosowano wskie podejcie do usug wodnych. Zwrot kosztów powinien dotyczy szerokiego zakresu usug wodnych, w tym pitrzenia, poboru, magazynowania, uzdatniania i dystrybucji wód powierzchniowych oraz odbierania, oczyszczania i odprowadzania cieków, równie gdy s to usugi na potrzeby wasne, na przykad pobór z uj wasnych w celach rolniczych. Zwrot kosztów naley przedstawi w sposób przejrzysty w odniesieniu do wszystkich odpowiednich sektorów uytkowników wód, a w kosztach podlegajcych zwrotowi naley uwzgldni koszty rodowiskowe i zasobowe. Naley równie przedstawi informacje o zachtach w ramach systemu opat za wszystkie usugi wodne, przy czym celem jest zapewnienie efektywnego korzystania z wód. W planach gospodarowania wodami w dorzeczach naley przedstawi informacje o tym, jak uwzgldniono zasad zanieczyszczajcy paci.

18 Podstawowe zaenia kolejnej nowelizacji PW pena realizacja zlewniowej polityki gospodarowania wodami, zgodnie z wymogami i standardami Unii Europejskiej, speniajcej kryteria funkcjonalnoci i bezpieczestwa oraz zrównowaonego rozwoju; zarzdzanie zasobami wodnymi w ukadzie zlewniowym realizowane przez rzdow administracj wodn oparte na: 1. Planach gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, 2. Planach zarzdzania ryzykiem powodziowym, 3. Warunkach korzystania z wód; rozdzielenie kompetencji dotyczcych zarzdzania zasobami wodnymi od utrzymania wód i zarzdzania majtkiem Skarbu Pastwa nalecym do gospodarki wodnej; podniesienie rangi gospodarki wodnej poprzez usamodzielnienie adzy wodnej

19 Cel kolejnych zmian Osignicie fundamentalnego celu reformy gospodarki wodnej, jakim jest pena realizacja zlewniowej polityki gospodarowania wodami, speniajcej kryteria: funkcjonalnoci i bezpieczestwa oraz zrównowaonego rozwoju, efektywnoci ekonomicznej, trwaci ekosystemów i akceptacji spoecznej.

20 Proponowana (i procedowana) organizacja gospodarki wodnej Utworzone zostan dwa zarzdy dorzecza: Odry i Wisy. Jednostkami terenowymi zarzdów dorzecza b regiony wodne zgodne z ustaw Prawo wodne. Zarzdy dorzeczy b odpowiedzialne za zarzdzanie zasobami wodnymi w ukadzie zlewniowym. Instytucj zarzdzaj majtkiem Skarbu Pastwa byaby nowo utworzona instytucja gospodarki budetowej podlega bezporednio pod Prezesa KZGW z oddziaami terenowymi, w której gestii pozostayby gówne rzeki, drogi wodne, rzeki graniczne oraz zbiorniki wodne sce ochronie przeciwpowodziowej. Pozostae, mniejsze rzeki oraz budowle hydrotechniczne przekazane byyby samorzdom wojewódzkim.

21

22

23 Zaenia utworzenie specjalnych podmiotów, w formie dwóch pastwowych osób prawnych agencji wykonawczych w rozumieniu przepisów ustawy o finansach publicznych, tj. Zarzdu Dorzecza Wisy Zarzdu Dorzecza Odry Przejm one zarówno pozyskiwanie i gromadzenie wpywów generowanych przez gospodark wodn, jak równie ich wydatkowanie na inwestycje w gospodarce wodnej oraz utrzymanie wód i pozostaego mienia Skarbu Pastwa zwizanego z gospodark wodn, z uwzgldnieniem podziau wód publicznych na wody rzdowe oraz wody samorzdowe.

24 Zaenia okrelenie róde przychodów tych pastwowych osób prawnych. Powinny si skada na nie przede wszystkim przychody z opat za pobór wód i wprowadzanie cieków do wód lub do ziemi oraz z administracyjnych kar pieninych za przekroczenie warunków dotyczcych iloci cieków, ich stanu, skadu, minimalnej procentowej redukcji st substancji w ciekach oraz masy substancji w odprowadzanych ciekach przypadajcej na jednostk, okrelonych w pozwoleniu zintegrowanym lub w pozwoleniu wodnoprawnym na wprowadzanie cieków do wód lub do ziemi.

25 Podsumowanie planowanych zmian Powstaj dwa zarzdy dorzeczy Odry i Wisy. W ich obszarze planowane s regiony wodne, a take element spoeczny rady regionów dziaajce na zasadzie wspópracy z wojewódzkimi zarzdami melioracji i urzdze wodnych. To byby pion zarzdzania zasobami W pionie zarzdzania majtkiem istniayby dwie instytucje gospodarki budetowej dotyczce dorzecza Odry i dorzecza Wisy, ze swoimi oddziaami terenowymi. Wspópracowayby one z regionami wodnymi.

26 Podstawow powodzenia reformy jest konieczno opracowania spójnego i komplementarnego zestawu instrumentów ekonomicznych. Planowane uwzgldnienie, wynikajcej z Ramowej Dyrektywy Wodnej zasad zwrotu kosztów za usugi wodne. Szacunki KZGW - w 2010 roku okoo 20% nakadów inwestowanych w gospodark wodn pochodzio ze rodków prywatnych, a te pozostae 80% ze rodków publicznych. Plany administracji publicznej - Dobrze by byo, gdyby w 2016 roku te proporcje udao si zmieni, zakadajc równowano tych dwóch gównych obszarów, a wic rodków prywatnych i publicznych. dr. Leszek Karwowski, prezes Krajowego Zarzdu Gospodarki Wodnej 2011 r.

27 Co powiedziano w kwestii opat Opaty bdziemy musieli wprowadzi, nie ma innego wyboru. Wynika to z art. 9 Ramowej Dyrektywy Wodnej. Natomiast trwaj dyskusje dotyczce bardzo szczegóowych przepisów bezporednio zainteresowanych stron. Czasami s to bardzo przeciwstawne opinie, wic moe si okaza, e bdzie opónienie, jeeli bdziemy szuka kompromisu w deklaracjach dotyczcych gospodarowania wodami. Chodzi raczej o symboliczn opat np. w wysokoci 0,01 do 0,5 gr.

28 Stanowisko SPR listopad 2013

29 Co byo dalej? Do dnia dzisiejszego nie uzyskalimy jednoznacznej odpowiedzi mówicej o tym e pojcie usug wodnych nas dotyczy 11 wrzenia opublikowano wyrok Trybunau Europejskiego w sprawie KE przeciwko Niemcom.

30 Co w nim zawarto 51 Jak wynika z motywu 19 dyrektywy 2000/60, akt ten ma na celu utrzymanie i poprawrodowiska wodnego w Unii. Cel ten jest szczególnie zwizany z jakoci danych wód. Kontrola ich iloci jest elementem pomocniczym w stosunku do zapewnienia dobrej jakoci wód, dlatego powinny by równie ustanowione pomiary iloci wód, sce zapewnieniu ich dobrej jakoci. 52..W konsekwencji, bez uszczerbku dla znaczenia polityk ustalania opat za korzystanie z wód i potwierdzonej w tej dyrektywie zasady zanieczyszczajcy paci, priorytetem powinny by dziaania w ramach odpowiedzialnoci poszczególnych pastw czonkowskich poprzez opracowywanie programów dzia dostosowanych do warunków regionalnych i lokalnych. 55 Wynika std zatem, e rodki dotyczce zwrotu kosztów za usugi wodne s przekazanymi do dyspozycji pastw czonkowskich instrumentami jakociowego zarzdzania wod, którego celem jest zapewnienie racjonalnego korzystania z jej zasobów.

31 Co w nim zawarto 56 Tymczasem, jak susznie twierdzi Komisja, poszczególne dziaania wymienione w art. 2 pkt 38 dyrektywy 2000/60, takie jak pobór czy pitrzenie, mog wywiera skutki na stan mas wody i z tego powodu mog zagrozi realizacji wyznaczonych w tej dyrektywie celów, cho nie mona wyprowadza std wniosku, e brak wprowadzenia opat za takie czynnoci w kadym wypadku bdzie szkodliwy z punktu widzenia realizacji tych celów. 57 W tym wzgldzie art. 9 ust.4 dyrektywy 2000/60 stanowi, e pastwa czonkowskie mog pod pewnymi warunkami odstpi od stosowania zasady zwrotu kosztów w odniesieniu za dan czynno w zakresie korzystania z wody, jeeli nie podwaa to celów wyznaczonych w tej dyrektywie i nie zagraa ich realizacji.

32 Deklaracje M Pady deklaracje, e w wypadku przegrania przez KE sprawy w zaeniach do Ustawy Prawo Wodne zostan utrzymane dotychczasowe zwolnienia z opat za pobór wód Obecnie M próbuje si z tych deklaracji wycofa W trakcie jest opracowywana ekspertyza majca na celu przedstawienie wpywu sektora akwakultury na stan mas wody.

33 Dzikuj za uwag