Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych

Transkrypt

1 APLIKACJE PRAWNICZE Karolina Gonet Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych 2. wydanie Wydawnictwo C.H. Beck

2 APLIKACJE PRAWNICZE Prawo pracy i ubezpieczeñ spo³ecznych

3

4 Karolina Gonet 2. wydanie

5 Stan prawny: 1 styczeñ 2013 r. Redakcja: Joanna Ablewicz Wydawnictwo C.H. Beck 2013 Informacje Wydawcy Opracowanie stanowi jedynie pomoc dla kandydatów przy przygotowaniach do egzaminów konkursowych na aplikacje prawnicze. Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoœci za zmiany wynikaj¹ce z nowelizacji powo³ywanych w ksi¹ ce przepisów. Bêdziemy wdziêczni za wszelkie uwagi i sugestie skierowane na adres: redakcja@beck.pl Wydawnictwo C.H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, Warszawa Sk³ad i ³amanie: DTPArt Druk i oprawa: Totem, Inowroc³aw ISBN ISBN e-book

6 Spis treści Wstęp... Wykaz skrótów... Bibliografia... IX XI XV Dział i. Kodeks pracy... 1 Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy... 1 Zagadnienie 1. Pojęcie i zakres prawa pracy... 1 Zagadnienie 2. Źródła prawa pracy... 2 Zagadnienie 3. Podstawowe zasady prawa pracy... 5 Zagadnienie 4. Nadzór i kontrola przestrzegania prawa pracy... 9 Rozdział 2. Równe traktowanie w zatrudnieniu Zagadnienie 1. Pojęcie dyskryminacji Zagadnienie 2. Dyskryminacja płacowa Zagadnienie 3. Warunki równego z prawem różnicowania sytuacji pracowników Zagadnienie 4. Odszkodowanie Rozdział 3. Stosunek pracy i jego elementy Zagadnienie 1. Pojęcie stosunku pracy Zagadnienie 2. Obowiązek ujawniania danych osobowych Zagadnienie 3. Zmiana pracodawcy a stosunek pracy Rozdział 4. Umowa o pracę i jej rodzaje Zagadnienie 1. Sposoby zawarcia umowy o pracę i jej treść Zagadnienie 2. Umowa o pracę na okres próbny Zagadnienie 3. Umowa o pracę na czas określony Zagadnienie 4. Umowa o pracę na czas wykonania określonej pracy Zagadnienie 5. Umowa o pracę na zastępstwo Zagadnienie 6. Umowa na czas nieokreślony Zagadnienie 7. Zatrudnienie pracowników w formie telepracy Rozdział 5. Sposoby rozwiązania umowy o pracę Zagadnienie 1. Sposoby rozwiązania umowy o pracę Zagadnienie 2. Porozumienie stron Rozdział 6. Wypowiedzenie umowy o pracę Zagadnienie 1. Definicja wypowiedzenia umowy o pracę Zagadnienie 2. Okresy wypowiedzenia Zagadnienie 3. Wymogi formalne wypowiedzenia umowy o pracę Zagadnienie 4. Zakazy wypowiadania umów o pracę Zagadnienie 5. Uprawnienia pracownika w razie nieuprawnionego lub nieuzasadnionego wypowiedzenia umowy o pracę przez pracodawcę Rozdział 7. Zmiana stosunku pracy Zagadnienie 1. Porozumienie zmieniające... 64

7 Spis treści Zagadnienie 2. Wypowiedzenie warunków pracy i płacy Zagadnienie 3. Powierzenie pracownikowi innej pracy Zagadnienie 4. Porozumienie przedstawicielstwa pracowników i pracodawcy o zmianie warunków zatrudnienia Rozdział 8. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia Zagadnienie 1. Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę z winy pracownika Zagadnienie 2. Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracodawcę bez winy pracownika Zagadnienie 3. Uprawnienia pracownika w razie niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia Zagadnienie 4. Przesłanki rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika Zagadnienie 5. Uprawnienia pracodawcy w razie nieuzasadnionego rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia Rozdział 9. Wygaśnięcie umowy o pracę Rozdział 10. Stosunek pracy z wyboru, powołania lub mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę Zagadnienie 1. Powołanie Zagadnienie 2. Wybór Zagadnienie 3. Mianowanie Zagadnienie 4. Spółdzielcza umowa o pracę Rozdział 11. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia Zagadnienie 1. Wynagrodzenie za pracę Zagadnienie 2. Regulamin wynagradzania Zagadnienie 3. Rodzaje wynagrodzenia za pracę Zagadnienie 4. Zasady wypłaty wynagrodzenia za pracę Zagadnienie 5. Ochrona wynagrodzenia za pracę Zagadnienie 6. Świadczenia w razie czasowej niezdolności do pracy Zagadnienie 7. Odprawa emerytalna i rentowa Zagadnienie 8. Odprawa pośmiertna Zagadnienie 9. Należności pracownicze za podróż służbową Rozdział 12. Obowiązki pracodawcy i pracownika Zagadnienie 1. Obowiązki pracodawcy Zagadnienie 2. Mobbing Zagadnienie 3. Świadectwo pracy Zagadnienie 4. Regulamin pracy Zagadnienie 5. Obowiązki pracownika Zagadnienie 6. Zakaz konkurencji Zagadnienie 7. Kwalifikacje zawodowe pracowników Rozdział 13. Odpowiedzialność pracownicza Zagadnienie 1. Odpowiedzialność materialna pracowników zasady ogólne Zagadnienie 2. Odpowiedzialność materialna za szkodę wyrządzoną pracodawcy w mieniu niepowierzonym VI

8 Spis treści Zagadnienie 3. Odpowiedzialność materialna za szkodę wyrządzoną przez pracownika osobie trzeciej Zagadnienie 4. Odpowiedzialność materialna za mienie powierzone pracownikowi Zagadnienie 5. Odpowiedzialność porządkowa pracowników Rozdział 14. Czas pracy Zagadnienie 1. Pojęcie czasu pracy Zagadnienie 2. Normy i systemy czasu pracy Zagadnienie 3. Okresy odpoczynku Zagadnienie 4. Praca w godzinach nadliczbowych Zagadnienie 5. Dyżur Zagadnienie 6. Praca w porze nocnej Zagadnienie 7. Praca w niedziele i święta Rozdział 15. Urlopy pracownicze Zagadnienie 1. Urlopy wypoczynkowe Zagadnienie 2. Zasady udzielania urlopu wypoczynkowego Zagadnienie 3. Urlopy bezpłatne Rozdział 16. Ochrona pracowników związana z rodzicielstwem Zagadnienie 1. Ochrona kobiet przed pracą w niekorzystnych dla ich zdrowia warunkach Zagadnienie 2. Warunki pracy pracowników opiekujących się dziećmi Zagadnienie 3. Ochrona rodzicielska pracowników przed rozwiązaniem umowy o pracę Zagadnienie 4. Urlop macierzyński i ojcowski Zagadnienie 5. Zasiłek macierzyński Zagadnienie 6. Urlop wychowawczy Rozdział 17. Zatrudnianie młodocianych Zagadnienie 1. Informacje ogólne Zagadnienie 2. Umowa w celu przygotowania zawodowego Zagadnienie 3. Obowiązek dokształcania Zagadnienie 4. Zatrudnianie młodocianych w innym celu niż przygotowania zawodowego Zagadnienie 5. Warunki pracy służące ochronie zdrowia młodocianych Zagadnienie 6. Urlopy wypoczynkowe młodocianych Rozdział 18. Układy zbiorowe pracy Zagadnienie 1. Pojęcie układów zbiorowych pracy Zagadnienie 2. Tryb zawierania układu zbiorowego pracy Zagadnienie 3. Ponadzakładowy układ zbiorowy pracy Zagadnienie 4. Zakładowy układ zbiorowy Rozdział 19. Dochodzenie roszczeń pracowniczych Zagadnienie 1. Postępowanie przed komisją pojednawczą Zagadnienie 2. Sądy pracy Zagadnienie 3. Przedawnienie roszczeń VII

9 Spis treści Dział II. UBEZPIECZENIA SPOŁECZNE Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie ubezpieczeń społecznych Rozdział 2. System ubezpieczeń społecznych Zagadnienie 1. Zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym Zagadnienie 2. Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne Zagadnienie 3. Zasady ustalania prawa do świadczeń Zagadnienie 4. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń Zagadnienie 5. Odsetki za zwłokę Rozdział 3. Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Zagadnienie 1. Emerytury urodzonych po r Zagadnienie 2. Emerytury dla urodzonych przed r Zagadnienie 3. Emerytura na zasadach szczególnych dla niektórych ubezpieczonych urodzonych po r., a przed r Zagadnienie 4. Renta z tytułu niezdolności do pracy Zagadnienie 5. Renta rodzinna Zagadnienie 6. Dodatki do emerytur i rent Zagadnienie 7. Zasiłek pogrzebowy Zagadnienie 8. Zbieg prawa do świadczeń Zagadnienie 9. Postępowanie o przyznanie świadczeń z ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Zagadnienie 10. Zmiana wysokości świadczeń Zagadnienie 11. Zwrot nienależnie pobranych świadczeń Rozdział 4. Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa Zagadnienie 1. Zasiłek chorobowy Zagadnienie 2. Świadczenie rehabilitacyjne Zagadnienie 3. Zasiłek wyrównawczy Zagadnienie 4. Zasiłek macierzyński Zagadnienie 5. Zasiłek opiekuńczy Zagadnienie 6. Dokumentowanie i orzekanie o prawie do zasiłków Rozdział 5. Świadczenia przysługujące ubezpieczonym w razie wypadku przy pracy lub choroby zawodowej Zagadnienie 1. Pojęcie wypadku przy pracy Zagadnienie 2. Choroba zawodowa Zagadnienie 3. Świadczenia przysługujące ubezpieczonemu z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej Zagadnienie 4. Wyłączenie prawa do świadczeń z ubezpieczenia wypadkowego Odpowiedzi do kazusów Indeks rzeczowy VIII

10 Wstęp Drogi Czytelniku! Książka, którą oddaję do Twoich rąk stanowi usystematyzowane omówienie zagadnień wynikających z przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Uwzględnia zaktualizowane przepisy kodeksu pracy oraz ustaw ubezpieczeniowych wraz z najistotniejszymi aktami wykonawczymi. Opracowanie jest bogate w orzecznictwo sądowe, które jest niezbędnym elementem poznania i wykładni przepisów prawa pracy i ubezpieczeń społecznych. Podręcznik przeznaczony jest dla studentów, aplikantów i osób przygotowujących się do konkursów na aplikacje prawnicze oraz stosujących w praktyce prawo pracy i ubezpieczeń społecznych w zakładach pracy. Systematyka książki ułatwia przyswojenie i ugruntowanie wiadomości z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, gdyż każdy rozdział zawiera pytania testowe wykorzystane przy egzaminach na aplikacje w latach poprzednich oraz oparte na rzeczywistych sprawach sądowych i problemach kazusy wraz z rozwiązaniami. Autorka chciałaby podziękować wszystkim, którzy przyczynili się do powstania tej książki oraz wspierali ją w czasie jej pisania w szczególności swojej rodzinie i pani redaktor Joannie Ablewicz. Tarnów, grudzień 2012 Karolina Gonet IX

11

12 Wykaz skrótów 1. Akty prawa krajowego EmRentFunU... ustawa z r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz ze zm.) KC... ustawa z r. Kodeks cywilny (Dz.U. Nr 16, poz. 93 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z r. (Dz.U. Nr 78, poz. 483 ze zm.) KP... ustawa z r. Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 ze zm.) PrSpółdz... ustawa z r. Prawo spółdzielcze (t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.) SysUbSpołU... ustawa z r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 205, poz ze zm.) WypadkiU... ustawa z r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 167, poz ze zm.) ZasiłkiU... ustawa z r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2010 r. Nr 77, poz. 512) ZwZawU... ustawa z r. o związkach zawodowych (t.j. Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854 ze zm.) 2. Organy, instytucje GUS... Główny Urząd Statystyczny FUS... Fundusz Ubezpieczeń Społecznych SA... Sąd Apelacyjny SN... Sąd Najwyższy TK... Trybunał Konstytucyjny ZUS... Zakład Ubezpieczeń Społecznych 3. Czasopisma Dz.U.... Dziennik Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej GP... Gazeta Prawna MoP... Monitor Prawniczy OSA... Orzecznictwo Sądów Apelacyjnych OSN... Orzecznictwo Sądu Najwyższego XI

13 Wykaz skrótów OSNAPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNC... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna OSNCP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna i Pracy OSNCPiUS... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Cywilna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNK... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Karna OSNP... Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Pracy; Orzecznictwo Sądu Najwyższego Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych OSNPG... Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Wydawnictwo Prokuratury Generalnej OSP... Orzecznictwo Sądów Polskich OSPiKA... Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych w okresie OTK... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego OTK-A... Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego seria A PiZS... Prawo i Zabezpieczenia Społeczne Serwis Pod.... Serwis Podatkowy 4. Inne skróty art.... artykuł ds.... do spraw Dz.U.... Dziennik Ustaw godz.... godzina itp.... i tym podobne kg... kilogram/ów km... kilometr lit.... litera m.in.... między innymi n.... następny/a/e niepubl.... niepublikowany/a/e np.... na przykład Nr... numer Odp.... odpowiedź orz.... orzeczenie pkt... punkt post.... postanowienie poz.... pozycja prof.... profesor r.... rok red.... redakcja XII

14 Wykaz skrótów RP... Rzeczpospolita Polska s.... strona SN (7)... uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego tj.... to jest t.j.... tekst jednolity tzn.... to znaczy tzw... tak zwany uchw.... uchwała ust.... ustęp uzas.... uzasadnienie w.... wiek/u ww.... wyżej wymienionych/-ego/-ym wyr.... wyrok w zw.... w związku ze zm.... ze zmianami zob.... zobacz zł... złoty XIII

15

16 Bibliografia K. Antonów, M. Bartnicki, B. Suchacki, Ustawa o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Komentarz, Warszawa M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, [w:] Z. Salwa (red.), Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa M. Gersdorf, M. Iżycka-Rączka, J. Jagielski, K. Rączka, Komentarz do ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa zasiłki, Warszawa L. Florek, T. Zieliński, Prawo pracy, Warszawa K. Jaśkowski, E. Maniewska, Kodeks pracy. Komentarz, Warszawa I. Jędrasik-Jankowska, Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa I. Jędrasik-Jankowska, Ubezpieczenie wypadkowe i chorobowe, Warszawa A. Krajewski, Ubezpieczenia społeczne praktyczne omówienie z komentarzem, Warszawa W. Muszalski (red.), Prawo pracy. Komentarz, Warszawa Z. Salwa, Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych, Warszawa J. Wratny, K. Walczak (red.), Zbiorowe prawo pracy, Warszawa XV

17

18 Dział i. Kodeks pracy Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy Zagadnienie 1. Pojęcie i zakres prawa pracy Prawo pracy to gałąź prawa regulująca stosunki pracy podporządkowanej oraz stosunki prawne z pracą podporządkowaną związane, takie jak stosunki odszkodowawcze. Definicja ta ma odróżnić wykonywanie czynności na rzecz innej osoby, na podstawie innych, cywilnoprawnych stosunków prawnych zlecenia, umowy o dzieło, umowy agencyjnej oraz od stosunków administracyjnoprawnych, polegających na świadczeniu pracy przez osoby pozbawione wolności na podstawie skierowania przez dyrektora zakładu karnego. Aktywność zleceniobiorcy nie ma bowiem charakteru pracy podporządkowanej, co odróżnia stosunki cywilnoprawne od stosunku pracy w wąskim ujęciu, w przypadku zaś administracyjnego skierowania do pracy osób pozbawionych wolności, podporządkowanie jest związane z nadrzędną rolą organu administracyjnego. Prawo pracy jako gałąź prawa zostało wyodrębnione z prawa cywilnego, stąd obie gałęzie prawa mają wspólną metodę regulacji. Łączność prawa pracy z prawem cywilnym wyrażona została również w art. 300 KP, zgodnie z którym w sprawach nieuregulowanych należy stosować odpowiednio przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Podstawą wyodrębnienia prawa pracy z prawa cywilnego był rodzaj stosunków prawnych i społecznych regulowanych przez prawo pracy, przede wszystkim charakter stosunku pracy. Swoistość stosunku pracy wyraża się w jego szczególnych cechach, które odróżniają go od stosunków cywilnoprawnych, a także administracyjnoprawnych, w ramach których świadczona jest praca. Do właściwości tych należą: 1) dobrowolność zobowiązania odmiennie od stosunków administracyjnoprawnych, 2) zarobkowy charakter stosunku pracy, 3) osobisty charakter świadczenia pracy, 4) podporządkowanie pracownika wyrażające się przede wszystkim w możliwości wydawania pracownikowi poleceń dotyczących pracy. Stosunek prawny, którego przedmiotem będzie świadczenie szeroko pojętej pracy, a który nie będzie spełniać choćby jednego z powyższych kryteriów, nie będzie zaliczony do stosunku pracy, a prawa i obowiązki stron nie będą podlegały regulacji norm prawa pracy. 1

19 Dział I. Kodeks pracy Prawo pracy nie normuje więc treści następujących stosunków: 1) działalności wykonywanej na własny rachunek, takiej jak działalność gospodarcza czy rzemieślnicza, 2) umowy zlecenia, o dzieło, umowy agencyjnej, charakteryzujących się brakiem podporządkowania pracowniczego i możliwością nieosobistego realizowania umowy, tj. powierzenia wykonania umowy zastępcy, 3) pracy wykonywanej przez więźniów osadzonych w zakładach karnych, w ramach skierowania do pracy w trybie administracyjnym przez dyrektora zakładu karnego. Prawo pracy z uwagi na rodzaj regulowanych stosunków pracowniczych dzieli się na: 1) indywidualne prawo pracy regulujące indywidualne, wzajemne prawa i obowiązki poszczególnego pracownika i pracodawcy; 2) zbiorowe prawo pracy regulujące stosunki prawne pomiędzy pracodawcą lub organizacją pracodawców a zawiązkami zawodowymi lub innym przedstawicielstwem pracowników jako zbiorowości. Zbiorowe prawo pracy dotyczy w szczególności zawierania układów zbiorowych, porozumień czy rozwiązywania sporów zbiorowych. Reguluje więc ono interesy ekonomiczne i socjalne grup pracowniczych oraz pracodawców. Zagadnienie 2. Źródła prawa pracy Źródła powszechnie obowiązującego prawa zostały wskazane przez Konstytucję RP. Zgodnie z art. 87 Konstytucji RP, źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia. Normy powszechnie obowiązującego prawa mogą znajdować się również w aktach prawa miejscowego. Wymienione wyżej źródła prawa pełnią równocześnie rolę powszechnie obowiązujących źródeł prawa pracy w takim zakresie, w jakim art. 9 KP wskazuje, że źródłem prawa pracy są te akty prawne, które określają prawa oraz obowiązki pracowników i pracodawców. Źródła prawa pracy Konstytucja RP jako źródło prawa pracy wprowadza podstawowe zasady, jakim powinno odpowiadać prawo pracy jako gałąź prawa. Ustawy, w tym najistotniejsze źródło prawa pracy, jakim jest Kodeks pracy. Zakres podmiotowy i przedmiotowy Kodeksu pracy obejmuje ogół pracowników, bez względu na rodzaj stosunku pracy łączących ich z pracodawcą oraz ich wzajemne prawa i obowiązki. Regulacja treści stosunków pracy w Kodeksie pracy nie jest jednak pełna, gdyż w art. 5 KP, zawarto uprawnienie do uregulowania stosunków pracy określonej kategorii pracowników w przepisach szczególnych. Do takich kategorii należą przykładowo pracownicy zatrudnieni na podstawie: 1) mianowania przypadki nawiązania stosunku pracy na tej podstawie zostały określone w odrębnych ustawach (np. ustawa z r. Karta Nauczyciela t.j. Dz.U. z 2006 r. Nr 97, poz. 674 ze zm.), 2

20 Rozdział 1. Ogólne wiadomości o prawie pracy 2) spółdzielczej umowy o pracę (ustawa z r. Prawo spółdzielcze, t.j. Dz.U. z 2003 r. Nr 188, poz ze zm.), 3) powołania w przypadkach wskazanych w przepisach odrębnych (np. zastępcy wójta, burmistrza prezydenta miasta, skarbnika gminy, skarbnika powiatu, skarbnika województwa ustawa z r. o pracownikach samorządowych, Dz.U. Nr 223, poz ze zm.). Zgodnie z art. 5 KP w takich przypadkach do określonej kategorii pracowników, których stosunek pracy regulują przepisy szczególne, przepisy kodeksu stosuje się w zakresie nieuregulowanym tymi przepisami. Niekompletność Kodeksu pracy wyraża się również w odesłaniu do odpowiedniego stosowania przepisów Kodeksu cywilnego (art. 300 KP). Dlatego też chociaż Kodeks pracy nie reguluje trybów zawierania umów, wad oświadczenia woli, form czynności prawnych itp., to będą one miały zastosowanie poprzez odpowiednie stosowanie Kodeksu cywilnego, jeżeli nie są one sprzeczne z zasadami prawa pracy. Umowy międzynarodowe po wejściu Polski do Unii Europejskiej bardzo ważnym źródłem prawa pracy stały się przepisy unijne wprowadzone do naszego systemu prawnego na skutek ratyfikowania traktatów unijnych. Normy unijne obowiązują bezpośrednio w ramach porządku prawnego Rzeczypospolitej, na mocy art. 90 Konstytucji RP od dnia ich wejścia w życie, bez konieczności odrębnego ich ratyfikowania. Prawo wspólnotowe powinno być również bezpośrednio stosowane przez organy administracji publicznej i sądy oraz jest źródłem praw i obowiązków podmiotów prawa. Rozporządzenia wydawane na podstawie delegacji ustawowej zawierają normy precyzujące regulacje zawarte w ustawach. Już w treści samego Kodeksu pracy zostało zawartych wiele takich delegacji ustawowych. Można tu np. wskazać: 1) art KP rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z r. w sprawie szczegółowej treści świadectwa pracy oraz sposobu i trybu jego wydawania i prostowania (Dz.U. Nr 60, poz. 282 ze zm.), 2) art KP rozporządzenie Rady Ministrów z r. w sprawie wspólnej odpowiedzialności materialnej pracowników za powierzone mienie (t.j. Dz.U. z 1996 r. Nr 143, poz. 663 ze zm.). Kodeks pracy wprowadził również inne niż wskazane w Konstytucji RP źródła prawa pracy, specyficzne dla tej gałęzi prawa. Zgodnie z art. 9 1 KP ilekroć w Kodeksie pracy jest mowa o prawie pracy, rozumie się przez to przepisy Kodeksu pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określające prawa i obowiązki pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy. Powołany przepis rozszerza pojęcie źródeł prawa pracy do postanowień określających prawa i obowiązki stron stosunku pracy: 1) zawartych w układach zbiorowych pracy, 2) opartych na ustawie porozumieniach zbiorowych, 3) zawartych w regulaminach i statutach. 3