Oznaczanie fosforanów w próbkach środowiskowych i węgla organicznego w glebie

Wielkość: px
Rozpocząć pokaz od strony:

Download "Oznaczanie fosforanów w próbkach środowiskowych i węgla organicznego w glebie"

Transkrypt

1 Oznaczanie fosforanów w próbkach środowiskowych i węgla organicznego w glebie (opracowała J. Borkowska-Burnecka) I. OZNACZANIE FOSFORANÓW W PRÓBKACH ŚRODOWISKOWYCH 1. Fosfor w wodach powierzchniowych i ściekach Fosfor w postaci różnego typu związków należy do naturalnych składników wód powierzchniowych. Rodzaj i ilość występujących w wodzie połączeń fosforu zależą od ich pochodzenia oraz złożonych przemian, którym one ulegają w wodzie. W wodach naturalnych fosfor może pochodzić z rozkładu substancji organicznych pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, z gleb nawożonych nawozami fosforowymi oraz zanieczyszczeń ściekami. Fosfor jest jednym z podstawowych pierwiastków niezbędnych dla życia a jego udział w kodzie genetycznym poprzez nukleoproteidy oznacza, że fosfor znajduje się w każdej komórce, a więc w każdym najdrobniejszym okruchu materii organicznej. Przeprowadzone badania wskazują, że 1 mg fosforu umożliwia wytworzenie mg biomasy. Organiczne związki fosforu zawarte w biomasie są po jej obumarciu mineralizowane przez drobnoustroje i enzymy do rozpuszczalnych fosforanów. Źródłem fosforu/fosforanów przenikających do wód ze ścieków są ścieki przemysłowe (wody zużyte w procesach technologicznych i wody chłodnicze np. z zakładów produkujących nawozy sztuczne, zapałki i syntetyczne środki piorące, kopalniane wody dołowe), ścieki bytowogospodarcze (wody zużyte w gospodarstwach domowych; przykładowo człowiek wydziela z moczem około 1,5 g P na dobę, który przechodzi do ścieków.), ścieki z rolnictwa (pochodzące z intensywnej hodowli bydła i trzody chlewnej). Stężenie związków fosforu w ściekach surowych kształtuje się w granicach od kilkunastu do kilkudziesięciu mg/dm 3. Znaczne ilości fosforu przenikają do wód powierzchniowych poprzez wody opadowe, które spłukują (jest to tzw. spływ powierzchniowy) i wypłukują zanieczyszczenia z powierzchni terenu. Wody opadowe stanowią istotne źródło pierwiastków biogennych (C, N, P) oraz toksycznych związków chemicznych stosowanych do ochrony roślin (pestycydów), które przenikają do wód powierzchniowych niesione wodami spływu powierzchniowego z terenów rolniczych. Przenikanie do wód powierzchniowych połączeń bogatych w pierwiastki biogenne prowadzi do masowego rozwoju bakterii, glonów i innych roślin, tworząc tzw. zakwity wody. Ten naturalnie przebiegający w przyrodzie proces, przyspieszony nadmiernym wzbogacaniem wód w substancje pokarmowe, nosi nazwę eutrofizacji. Postępująca eutrofizacja zbiorników wodnych powodowana jest nadmierną ilością związków azotu pochodzących ze ścieków i spływów z powierzchni gleby 1

2 pozostałości nawozów azotowych oraz związków fosforu pochodzących ze ścieków, nawozów fosforowych i środków ochrony roślin. Związki fosforu nie są toksyczne, lecz z uwagi na proces asymilacji fosforanów przez mikroorganizmy są czynnikiem powodującym eutrofizację. Przykładowo - 1g fosforu może spowodować przyrost około 1700 g substancji roślinnej (masy glonów). Proces rozkładu materii komórkowej glonów jest procesem tlenowym, w którym jest on częściowo zużywany na utlenienie azotu do azotanów a częściowo na utlenienie węgla do dwutlenku węgla. Orientacyjne, całkowite zużycie tlenu w tych procesach jest równe 5 g O2/g N i 3 g O2/g C. Duża ilość związków biogennych zawartych w ściekach surowych może spowodować więcej niż pięciokrotne wtórne zużycie tlenu w porównaniu z pierwotnym zużyciem związanym z unieszkodliwianiem substancji organicznych zawartych w ściekach surowych. Stąd też poziom zawartości fosforu w wodzie winien być utrzymywany na odpowiednim poziomie. Fosfor występuje w wodzie i ściekach w formie rozpuszczonej, w postaci koloidów i zawiesin. Związki fosforu zawarte w wodzie i ściekach dzieli się na trzy główne grupy: ortofosforany, polifosforany i fosfor organicznie związany. Fosfor ogólny jest sumą trzech wymienionych form fosforu. W wyniku hydrolizy i dysocjacji polifosforanów i kwasu fosforowego(v), fosfor może występować w postaci różnych jonów i w kompleksach w zależności od ph. W wodach naturalnych 2 o odczynie obojętnym dominują jony HPO 4 i - 2- H2 PO 4 oraz H 2 P 2 O 7 i H 2 P 2 O 3-7. W wodach powierzchniowych czystych zawartość fosforu waha się w granicach 0,01 0,1 g PO 3-4 /m 3. Poziom stężenia fosforu może być obniżany, zarówno chemicznymi jak i biologicznymi metodami oczyszczania. Związki fosforu występujące w układach koloidalnych mogą być usuwane w procesie koagulacji objętościowej. Inną metodą usuwania fosforu jest wytrącanie trudnorozpuszczalnych osadów fosforanów wykorzystując do tego celu m.in. jony wapnia, glinu i żelaza. Nieorganiczne formy fosforu zawarte w ściekach przekształcane są w trudno rozpuszczalne osady fosforanów metali, a jednocześnie w wyniku hydrolizy powstają wodorotlenki metali (Fe(OH) 3, Al(OH) 3 ), które wiążą strącone fosforany metali i inne substancje zawieszone w ściekach, w tym również fosfor związany organicznie. Najczęściej stosowane do tego celu są: wapno w postaci CaO lub Ca(OH)2 i Mg(OH)2, siarczan glinu, chlorek żelaza(iii), siarczan żelaza(ii). 2. Zawartość i formy fosforu w glebie. Ogólna zawartość fosforu w warstwie ornej gleb uprawnych waha się najczęściej od 0,03 do 0,15% i zależy od rodzaju skały macierzystej, stopnia jej zwietrzenia oraz zawartości materii organicznej, 2

3 która zawiera 0,5-0,7% P. Związki fosforu w glebie występują w formie organicznej i mineralnej. W glebach mineralnych przeciętnie 30-40% fosforu ogólnego znajduje się w związkach organicznych, a pozostałe 60-70% w połączeniach mineralnych. Związki organiczne zawierające fosfor to głównie: fityna i jej pochodne, fosfolipidy i kwasy nukleinowe. Fosfor w wyniku mineralizacji jest uwalniany z tych połączeń, a intensywność tego procesu zależy od stosunku węgla do fosforu w glebie. Im ten stosunek jest mniejszy, tym uruchamianie fosforu ze związków organicznych jest większe. Ze względu na dostępność fosforu dla roślin wyróżnia się trzy formy tego składnika w glebie: fosfor aktywny, fosfor ruchomy i fosfor zapasowy. Fosfor aktywny występuje w roztworze glebowym w formie jonów pochodzących z dysocjacji kwasu ortofosforowego: PO 3-4, HPO 2-4, H 2 PO - 4. W glebach o ph 4,5-7,0 przeważają w roztworze glebowym jony H 2 PO - 4, które są bezpośrednio pobierane przez korzenie roślin. Fosfor ruchomy to najczęściej związki rozpuszczalne w słabych kwasach, takie jak: świeżo strącone bezpostaciowe fosforany glinu i żelaza (AlPO 4, FePO 4 ), wodorofosforany wapnia i magnezu (CaHPO 4, MgHPO 4 ), fosforan ośmiowapniowy (Ca 4 H(PO 4 ) 3 3 H 2 O), wiwianit Fe 3 (PO 4 ) 2 8 H 2 O, fosfor zaadsorbowany na powierzchni uwodnionych tlenków glinu i żelaza, minerałów ilastych, substancji organicznej oraz cząsteczkach CaCO 3. Należą tu także niektóre związki organiczne, takie jak fityna, fosfolipidy oraz kwasy nukleinowe. Fosforany te stanowią około 10% całkowitej zawartości fosforu. Fosfor zapasowy to różnego rodzaju apatyty (np. Ca 10 (PO 4 ) 6 (OH) 2, Ca 10 (PO 4 ) 6 F 2, Ca 10 (PO 4 ) 6 Cl 2 ), waryscyt AlPO 4 2 H 2 O, strengit FePO 4 2 H 2 O, fosforyty (Ca 3 (PO 4 ) 2 ) i inne związki Przemiany fosforu w glebie. Fosfor aktywny, występujący tylko w roztworze glebowym, jest bezpośrednio dostępny dla roślin. Jego stężenie jest jednak zbyt niskie dla zaspokojenia potrzeb pokarmowych roślin (0,3-3,0 mg P dm -3, co stanowi od 1 do 3 kg P ha -1 ), które pobierają go w granicach kg P ha -1. W czasie wegetacji zachodzi więc wielokrotne uruchamianie fosforu do roztworu glebowego, najczęściej z ruchomych form tego składnika. Formy te pozostają w stanie szybko ustalającej się równowagi z fosforem aktywnym. Następuje to w wyniku procesów desorpcji z powierzchni cząstek stałych gleby i rozpuszczania związków fosforu. Ilość uruchamianego fosforu zależy od odczynu, ale także od wilgotności i zawartości materii organicznej w glebie. Najwięcej fosforu ruchomego, nazywanego powszechnie przyswajalnym, znajduje się w glebach o odczynie lekko kwaśnym. Na glebach o odczynie kwaśnym, bardzo kwaśnym lub alkalicznym, dochodzi do uwsteczniania fosforu, czyli spadku jego przyswajalności dla roślin. Procesowi temu ulegają związki fosforu dostarczane w postaci nawozów mineralnych, głównie w formie Ca(H 2 PO 4 ) 2. W środowisku 3

4 obojętnym i zasadowym dochodzi do powstawania fosforanów wapnia np. Ca 3 (PO 4 ) 2, trudno dostępnych dla roślin. W środowisku kwaśnym uwstecznienie polega na powstaniu fosforanów żelaza i glinu. W miarę upływu czasu strącone fosforany mogą przybierać formy krystaliczne, takie jak waryscyt i strengit (starzenie się fosforanów), stanowiące fosfor zapasowy. W związku z tym, aby zapewnić właściwe działanie nawozów fosforowych ważne jest utrzymanie właściwego odczynu gleby poprzez systematyczne jej wapnowanie. Rolę ochronną w procesie powstawania związków fosforu trudno dostępnych dla roślin pełni w glebie częściowo materia organiczna. Wynika to z możliwości tworzenia różnych połączeń chelatowych z jonami na przykład Ca 2+, Al 3+, zapobiegając w ten sposób powstaniu związków trójwapniowych lub fosforanów glinu. Niezależnie od uwsteczniania mogą występować niewielkie straty fosforu poza środowisko glebowe. Jednakże w odróżnieniu od azotu fosfor jest pierwiastkiem mało ruchliwym w glebie i na ogół pozostaje w tej warstwie gleby, do której został wprowadzony z nawozami. Zmienia on jedynie swoją formę chemiczną na mniej lub bardziej dostępną dla rośliny. W pewnych warunkach część fosforu może ulec jednak wymyciu lub przemieszczeniu z fazą stałą gleby w głąb profilu pod wpływem opadów, szczególnie na glebach zawierających duże ilości substancji organicznej lub na glebach kwaśnych i bardzo lekkich. Szacuje się, że straty te wynoszą średnio ok. 0,4-0,5 kg P na rok z hektara Fosfor jest obok potasu i azotu podstawowym składnikiem plonotwórczym, pełni bowiem jedną z najważniejszych funkcji w metabolizmie roślin, zwłaszcza w początkowych fazach rozwojowych. Jego zawartość w formie dostępnej w glebie jest jednym z podstawowych czynników decydujących o żyzności gleby i służy do oceny potrzeb nawożenia roślin. Pierwiastek ten wpływa w sposób istotny na szybkość wzrostu systemu korzeniowego rośliny, co w konsekwencji decyduje o zdolności rośliny do pobierania wody i składników pokarmowych z gleby. Zawartość fosforu w glebie wpływa na wzrost aktywności mikrobiologicznej i biochemicznej gleby, tym samym na przemiany i dostępność innych składników pokarmowych. Zależność miedzy zawartością fosforu i azotu w glebach jest zaliczana do najważniejszych interakcji fosforu z innymi składnikami pokarmowymi. Stan odżywienia rośliny azotem decyduje o pobieraniu fosforu. Związki zawierające fosfor biorą udział w prawie wszystkich etapach przemian substancji azotowych, dlatego też zachowanie właściwego stosunku azotu do fosforu w odżywianiu się roślin jest jednym z podstawowych warunków prawidłowego przebiegu procesów metabolicznych. Większość stosowanych nawozów mineralnych zawiera fosfor, a stosowane zabiegi agrotechniczne bardzo często zmieniają naturalny obieg fosforu w przyrodzie. Gleby prawidłowo nawożone nawozami fosforowymi zawierają 0,1 0,2 mg P 2 O 5 /L. Właściwością fosforanów jest ich prawie całkowita immobilność. Fosforany rozpuszczalne w wodzie, a do nich należy superfosfat, nie przemieszczają się w glebie i pozostają na jej powierzchni, 4

5 dlatego chemicy rolni zalecają przeorywanie superfosfatu, aby rośliny mogły z niego pobrać fosfor. W najbardziej dogodnych warunkach rośliny nie mogą pobrać więcej niż 30% dostarczonego fosforu, reszta pozostaje w glebie i ulega uwstecznieniu (fiksacji). Badania z izotopowym fosforem 32 P wykazały, że promieniotwórczy superfosfat intensywnie nawadniany jest wykrywalny w profilu glebowym zaledwie do głębokości jednego centymetra Oznaczanie przyswajalnych form fosforu w glebie Powszechnie stosowaną metodą jest chemiczna metoda laboratoryjna. Polega ona na wyekstrahowaniu składników przyswajalnych z gleby za pomocą specjalnych roztworów, najczęściej buforowych. W przypadku fosforu i potasu stosuje się mleczanowy roztwór buforowy o ph 3,55. Roztwór ten otrzymuje się przez rozpuszczenie mleczanu wapniowego kwasem solnym. Roztwór ten jest dobrze zbuforowany zarówno w stosunku do jonów wodorowych, jak i wapniowych, a więc czynników wpływających w dużej mierze na rozpuszczalność fosforu w glebie. Obecność jonów wapnia ogranicza rozpuszczanie się związków próchnicznych, co zapewnia, że przesącz jest na ogół bezbarwny. Jest to niezbędne do oznaczeń kolorymetrycznych. Dostępne formy fosforu w glebie takie jak Ca(H 2 PO 4 ) 2, CaHPO 4, Mg(H 2 PO 4 ) 2, MgHPO 4, K 2 HPO 4 i itp. rozpuszczają się w kwasie mlekowym i powstaje kwas ortofosforowy oraz mleczany wapnia, magnezu, potasu i amonu. W roztworze ekstrakcyjnym mogą rozpuszczać się również proste organiczne związki fosforu. Powstały kwas ortofosforowy, który przechodzi do roztworu ekstrakcyjnego ze związków mineralnych i organicznych gleb, oznacza się kolorymetrycznie. 3. Zasada spektrofotometrycznego oznaczenia jonów fosforanowych metodą błękitu fosforomolibdenowego Jony ortofosforanowe tworzą z molibdenianem amonu w kwaśnym środowisku kwas molibdenofosforanowy H3[P(Mo3O10)4] o żółtym zabarwieniu. W wyniku redukcji tego kwasu powstaje błękit fosforomolibdenowy o przybliżonym wzorze (NH 4 ) 3 P(Mo 3 O 7 ) 4. Do redukcji stosuje się hydrazynę, kwas askorbinowy, chlorek cyny(ii), siarczany(iv) i inne reduktory. W oznaczaniu przeszkadzają: krzemionka w postaci jonowej w stężeniu powyżej 25 mg/dm 3, arseniany(v), duże ilości chlorków, azotany(iii), jony Fe(III) powyżej l mg/dm 3, jony Fe(II) powyżej 100 mg/dm 3, związki organiczne mętność, barwa. Wpływ krzemionki można wyeliminować np. przez rozcieńczenie próbki. Wpływ żelaza można usunąć przez odpowiednie rozcieńczenie próbki lub dodanie roztworu wersenianu. Mętność usuwa się przez odwirowanie lub przesączenie próbki. Związki organiczne, barwę w zależności od rodzaju oznaczanych fosforanów, eliminuje się na drodze mineralizacji próbki lub przez odpowiednie rozcieńczenie. 5

6 4. Wykonanie oznaczenia 4.1. Oznaczanie fosforanów metodą błękitu fosforomolibdenowego W kolbie na 50,0 lub 100,0 cm 3 przygotować roztwór wzorcowy roboczy (A) diwodorofosforanu potasu (KH 2 PO 4 ), o stężeniu 0,01 mg PO 4 / cm 3 korzystając z roztworu wzorcowego podstawowego o stężeniu podanym na etykiecie. Roztwór jest nietrwały. Należy go przygotować bezpośrednio przed wykonaniem oznaczenia. Sporządzenie krzywej wzorcowej: Do sporządzenia krzywej wzorcowej przygotować 7 kolbek miarowych o pojemności 25,0 cm 3 i wprowadzić do nich odpowiednio: 0,0 (próba zerowa); 0,25; 0,5; 1,0; 1,5,0; 2,0 i 2,5 cm 3 roztworu wzorcowego roboczego (A). Do każdego wzorca roboczego dodać 2,5 cm 3 roztworu molibdenianu(vi) amonu, a następnie 0,5 cm 3 roztworu chlorku cyny(ii) i uzupełnić wodą destylowaną do kreski. Jeżeli roztwory wzorcowe przygotowuje się w kolbach o pojemności 50,0 cm 3 objętości roztworu wzorcowego roboczego (A), roztworu molibdenianu i chlorku cyny(ii) należy podwoić. Po upływie 10 min, ale przed upływem 20 min zmierzyć absorbancję barwnego roztworu przy długości fali λ = 690 nm, stosując roztwór próby zerowej jako odnośnik Oznaczanie fosforanów w próbkach środowiskowych Oznaczanie fosforanów w wodach powierzchniowych i ściekach: Próbkę wody rzecznej lub ścieków zakwasić w całej objętości do ph 2 przy pomocy kwasu solnego wobec papierka wskaźnikowego. Po zakwaszeniu próbkę przesączyć przez twardy lub średni sączek. Przed ostatecznym oznaczeniem fosforanów należy dobrać optymalną objętość próbki analitycznej: do kolby miarowej 25,0 cm 3 wprowadzić np. 2,0 cm 3 przesączonego roztworu próbki, dodać 2,5 cm 3 roztworu molibdenianu(vi) amonu, a następnie 0,5 cm 3 roztworu chlorku cyny(ii) i uzupełnić wodą destylowaną do kreski i sprawdzić, czy absorbancja roztworu mieści się w prostoliniowym zakresie krzywej wzorcowej. Dla ustalonej objętości próbki wykonać trzy niezależne oznaczenia według takiego samego schematu (próbka + 2,5 cm 3 roztworu molibdenianu(vi) amonu, następnie 0,5 cm 3 roztworu chlorku cyny(ii), uzupełnienie wodą destylowaną do 25,0 cm 3 ). Po upływie 10 min., ale przed upływem 20 min. zmierzyć absorbancję barwnego roztworu przy długości fali λ = 690 nm, stosując roztwór próby zerowej jako odnośnik. Zawartość jonów fosforanowych podać w ppm i mmol/dm Chemiczne usuwanie fosforanów solami glinu, żelaza i wapnia W kolbie o pojemności 100 cm 3 przygotować roztwór wodorofosforanu(v) amonu o stężeniu ok. 0,85 mmol dm -3. Do 4 plastikowych probówek z korkiem (0, a, b, c) wprowadzić po 10,0 cm 3 6

7 wodnego roztworu wodorofosforanu(v) amonu. Następnie do trzech z nich (a, b i c) dodać odpowiednio po ok. 0,500 g następujących soli: a. AlCl 3 6H 2 O, b. FeCl 3 6H 2 O, c. CaCO 3. Otrzymane mieszaniny wytrząsać przez 20 min, po czym wstawić do wirówki i wirować 10 min przy szybkości 5000 obr./min. W roztworze wodorofosforanu(v) amonu bez koagulanta (probówka 0 ) oraz w roztworach otrzymanych po odwirowaniu osadów oznaczyć zawartość fosforanów stosując metodę błękitu fosforomolibdenowego. W tym celu pobrać po 0,25 cm 3 roztworu, wprowadzić do kolby o pojemności 25,0 cm 3, dodać 2,5 cm 3 roztworu molibdenianu(vi) amonu, 0,5 cm 3 roztworu chlorku cyny(ii) i uzupełnić wodą destylowaną do kreski. Po upływie 10 min zmierzyć absorbancję przy długości fali λ = 690 nm. Pomiar absorbancji wykonać 3 razy dla każdego roztworu. Określić (w %) efektywność zastosowania badanych soli do usuwania jonów fosforanowych z roztworów. II. OZNACZANIE ZAWARTOŚCI WĘGLA ORGANICZNEGO W GLEBIE 1. Wprowadzenie Pierwotnym źródłem glebowej materii organicznej są martwe szczątki roślinne, wtórnym źródłem są ciała obumarłych zwierząt. W lasach materiał organiczny pochodzi głównie z opadu roślinnego warstwy drzew i krzewów, opadu roślin runa oraz obumierających podziemnych części roślin. Na polach uprawnych głównym źródłem próchnicy glebowej są resztki pożniwne oraz nadziemne i podziemne obumierające części roślin. Na terenach naturalnych roczny dopływ materii organicznej do gleby wraz z opadem roślinnym jest zbliżony do rocznego rozkładu tej materii. Na terenach zagospodarowanych bilans materii organicznej jest ujemny. Rzeczywistą zawartość węgla w glebie najczęściej oznacza się poprzez pomiar ilości CO 2 wydzielonego podczas spalania określonej masy próbki. W nowoczesnych laboratoriach gleboznawczych pomiary te, wykonywane z wykorzystaniem autoanalizerów, są zautomatyzowane i umożliwiają analizę dużej ilości próbek w krótkim czasie. Inną metodą oszacowania ilości węgla organicznego w glebie jest metoda z wykorzystaniem dichromianu(vi) potasu jako utleniacza w środowisku silnie kwaśnym, wykorzystująca reakcję: 3 C org + 2 Cr 2 O H + = 3 CO Cr H 2 O Ilości zużytego dichromianu określa się poprzez odmiareczkowanie jego nadmiaru przy pomocy mianowanego roztworu soli Mohra ( Fe(NH 4 ) 2 SO 4 6H 2 O) w obecności kwasu fenyloantranilowego jako wskaźnika. 7

8 Chromianometryczna metoda oznaczenia zawartości węgla organicznego oparta jest na założeniu, że węgiel w glebowej materii organicznej występuje na zerowym stopniu utlenienia. Podczas działania dichromianu na próbkę utlenieniu mogą ulegać również takie jony jak np. Fe 2+, Mn 2+, Cl -. Tak więc w przypadku gleb zasolonych wynik może być zawyżony. Jednocześnie rzeczywisty stopień utlenienia węgla może być inny, w zależności od rodzaju gleby, co może powodować dalsze błędy oznaczenia. Kolejną przyczyną niedokładności wyników może być niepełne utlenienie próchnicy glebowej podczas eksperymentu (niska temperatura, krótki czas). 2. Wykonanie oznaczenia Utrzeć w moździerzu kilka gramów próbki. Przed wykonaniem właściwego oznaczenia należy określić w przybliżeniu masę próbki, biorąc pod uwagę maksymalną pojemność biurety (25,00 cm 3 ). Z utartego materiału odważyć 0,4 0,5 g, naważkę przenieść do kolby stożkowej, dodać 0,5 ml roztworu Ag 2 SO 4 jako katalizatora i 10,00 ml roztworu dichromianu potasu w kwasie siarkowym(vi). Do kolby włożyć lejek i ogrzewać (pod dygestorium), utrzymując stan niezbyt intensywnego wrzenia roztworu przez 5 min. Opłukać lejek i szyjkę kolby wodą destylowaną, roztwór ochłodzić, dodać 8-10 kropli kwasu fenyloantranilowego i miareczkować nadmiar dichromianu roztworem soli Fe(II) do zmiany barwy z ciemnowiśniowej na zieloną. W przypadku, gdy objętość zużytego roztworu titranta nie mieści się w zakresie cm 3, należy obliczyć (korzystając z wyniku pierwszego miareczkowania) jaka masa próbki powinna być wzięta do analizy. Po ustaleniu masy próbki oznaczenie powtórzyć 3-4 razy. Zawartość węgla organicznego w badanej próbce gleby wyrazić w g kg -1. III. SPRAWOZDANIE I ZAGADNIENIA DO KARTKÓWKI: 1. Sprawozdanie powinno zawierać: A. Wstęp teoretyczny (do 1 strony) dotyczący zagadnień związanych z tematem ćwiczenia. B. Dane eksperymentalne krótki opis eksperymentów, stężenia stosowanych reagentów i zebrane w tabelach wyniki wszystkich pomiarów i oznaczeń. C. Zachodzące reakcje chemiczne, wykonane obliczenia, wykres krzywej wzorcowej. D. Tabele z obliczonymi stężeniami fosforanów i węgla; końcowe wyniki powinny zostać podane z odchyleniem standardowym. E. Podsumowanie i wnioski dotyczące jakości badanych próbek wody oraz analizowanej gleby. 2. Zagadnienia do kartkówki Chemia fosforu występowanie, formy jonów fosforanowych, rozpuszczalność fosforanów, fosfor nieorganiczny i fosfor organiczny, obieg fosforu w przyrodzie. 8

9 Naturalne i antropogeniczne źródła fosforanów. Podstawy fizykochemiczne stosowanego oznaczenia fosforu. Metody usuwania fosforanów. Nawozy mineralne. Fosforany a zjawisko eutrofizacji. Gleba i jej funkcje w ekosystemie. Oznaczanie węgla organicznego w glebie metody, reakcje, założenia, źródła błędów, obliczenia. IV. Literatura 1. Z. Marczenko, M. Balcerzak, Spektrofotometryczne metody w analizie nieorganicznej. PWN Warszawa Ćwiczenia z chemii środowiska. Praca zbiorowa pod red. E. Szczepaniec-Cięciak i P. Kościelniaka, Skrypt Uniwersytetu Jagiellońskiego nr. 733 t. 2 i 3, Kraków W. Hermanowicz, J. Dojlido, W. Dożańska, B. Koziorowski, J. Zerbe, Fizyczno-chemiczne badanie wody i ścieków. Arkady Warszawa Chemia: związki fosforu w chemii, rolnictwie, medycynie i ochronie środowiska. Praca zbiorowa. Prace Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego we Wrocławiu 2008 Nr 4 (1204). Wrocław C. Forsberg, Eutrofizacja Morza Bałtyckiego. Środowisko Morza Bałtyckiego. Zeszyt 3. Wersja elektroniczna. 6. R. Bednarek, H. Dziadowiec, U. Pokojska. Z. Prusinkiewicz, Badania ekologicznogleboznawcze. PWN Warszawa J. Minczewski, Z. Marczenko, Chemiczne metody analizy ilościowej. t. 2, PWN Warszawa

USUWANIE ZWIĄZKÓW FOSFORU Z WÓD NATURALNYCH

USUWANIE ZWIĄZKÓW FOSFORU Z WÓD NATURALNYCH USUWANIE ZWIĄZKÓW FOSFORU Z WÓD NATURALNYCH METODĄ WYTRĄCANIA WPROWADZENIE W Polsce występuje narastający deficyt wody, a ta którą dysponujemy nie zawsze spełnia określone wymogi sanitarno-epidemiologiczne.

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 4. Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu

ĆWICZENIE 4. Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu ĆWICZENIE 4 Oczyszczanie ścieków ze związków fosforu 1. Wprowadzenie Zbyt wysokie stężenia fosforu w wodach powierzchniowych stojących, spiętrzonych lub wolno płynących prowadzą do zwiększonego przyrostu

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 7 FOSFORANY W ŚRODOWISKU USUWANIE Z WÓD NATURALNYCH I PROCESY WYPŁUKIWANIA

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE

OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE OZNACZANIE ZAWARTOŚCI MANGANU W GLEBIE WPROWADZENIE Przyswajalność pierwiastków przez rośliny zależy od procesów zachodzących między fazą stałą i ciekłą gleby oraz korzeniami roślin. Pod względem stopnia

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW FOSFORU (OZNACZANIE FOSFORU OGÓLNEGO).

BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW FOSFORU (OZNACZANIE FOSFORU OGÓLNEGO). BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW FOSFORU (OZNACZANIE FOSFORU OGÓLNEGO). Wprowadzenie: Fosfor w skorupie ziemskiej nie występuje w postaci pierwiastkowej. Najczęściej spotyka się związki fosforu w postaci apatytów

Bardziej szczegółowo

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY

WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY WYKRYWANIE ZANIECZYSZCZEŃ WODY POWIERZA I GLEBY Instrukcja przygotowana w Pracowni Dydaktyki Chemii Zakładu Fizykochemii Roztworów. 1. Zanieczyszczenie wody. Polska nie należy do krajów posiadających znaczne

Bardziej szczegółowo

8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria

8. MANGANOMETRIA. 8. Manganometria 8. MANGANOMETRIA 5 8. Manganometria 8.1. Oblicz ile gramów KMnO 4 zawiera 5 dm 3 roztworu o stężeniu 0,0285 mol dm 3. Odp. 22,5207 g 8.2. W jakiej objętości 0,0205 molowego roztworu KMnO 4 znajduje się

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE B: Oznaczenie zawartości chlorków i chromu (VI) w spoiwach mineralnych

ĆWICZENIE B: Oznaczenie zawartości chlorków i chromu (VI) w spoiwach mineralnych ĆWICZEIE B: znaczenie zawartości chlorków i chromu (VI) w spoiwach mineralnych Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest oznaczenie zawartości rozpuszczalnego w wodzie chromu (VI) w próbce cementu korzystając

Bardziej szczegółowo

BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW AZOTU. OZNACZANIE AZOTU AZOTANOWEGO(V) METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ.

BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW AZOTU. OZNACZANIE AZOTU AZOTANOWEGO(V) METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ. BADANIE ZAWARTOŚCI ZWIĄZKÓW AZOTU. OZNACZANIE AZOTU AZOTANOWEGO(V) METODĄ KOLORYMETRYCZNĄ. Wprowadzenie: Azot jest pierwiastkiem niezwykle ważnym dla organizmów ponieważ jest podstawowym składnikiem białek.

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 OZNACZANIE CHLORKÓW METODĄ SPEKTROFOTOMETRYCZNĄ Z TIOCYJANIANEM RTĘCI(II)

Bardziej szczegółowo

ANALIZA OBJĘTOŚCIOWA

ANALIZA OBJĘTOŚCIOWA Metoda Mohra Kolba miarowa Na Substancja podstawowa: (Na), M = 58,5 g mol 1 Pipeta Naczyńko wagowe c Na M m Na Na kolby ETAPY OZNACZENIA ARGENTOMETRYCZNEGO 1. Przygotowanie roztworu substancji podstawowej

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 2. Usuwanie chromu (VI) z zastosowaniem wymieniaczy jonowych

ĆWICZENIE 2. Usuwanie chromu (VI) z zastosowaniem wymieniaczy jonowych ĆWICZENIE 2 Usuwanie chromu (VI) z zastosowaniem wymieniaczy jonowych Część doświadczalna 1. Metody jonowymienne Do usuwania chromu (VI) można stosować między innymi wymieniacze jonowe. W wyniku przepuszczania

Bardziej szczegółowo

1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12

1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12 Spis treści III. Wstęp... 9 III. Zasady porządkowe w pracowni technologicznej... 10 1. Regulamin bezpieczeństwa i higieny pracy... 10 2. Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach... 12 Literatura... 12 III. Wskaźniki

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD

OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD OZNACZANIE WŁAŚCIWOŚCI BUFOROWYCH WÓD POWIERZCHNIOWYCH WPROWADZENIE Właściwości chemiczne wód występujących w przyrodzie odznaczają się dużym zróżnicowaniem. Zależą one między innymi od budowy geologicznej

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym

Oznaczanie SO 2 w powietrzu atmosferycznym Ćwiczenie 6 Oznaczanie SO w powietrzu atmosferycznym Dwutlenek siarki bezwodnik kwasu siarkowego jest najbardziej rozpowszechnionym zanieczyszczeniem gazowym, występującym w powietrzu atmosferycznym. Głównym

Bardziej szczegółowo

II. ODŻELAZIANIE LITERATURA. Zakres wiadomości obowiązujących do zaliczenia przed przystąpieniem do wykonania. ćwiczenia:

II. ODŻELAZIANIE LITERATURA. Zakres wiadomości obowiązujących do zaliczenia przed przystąpieniem do wykonania. ćwiczenia: II. ODŻELAZIANIE LITERATURA 1. Akty prawne: Aktualne rozporządzenie dotyczące jakości wody do picia i na potrzeby gospodarcze. 2. Chojnacki A.: Technologia wody i ścieków. PWN, Warszawa 1972. 3. Hermanowicz

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp. Twardość wody

Spis treści. Wstęp. Twardość wody Spis treści 1 Wstęp 1.1 Twardość wody 1.2 Oznaczanie twardości wody 1.3 Oznaczanie utlenialności 1.4 Oznaczanie jonów metali 2 Część doświadczalna 2.1 Cel ćwiczenia 2.2 Zagadnienia do przygotowania 2.3

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 8. Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 8. Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 8 Argentometryczne oznaczanie chlorków metodą Fajansa Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO 3 2. Oznaczenie

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 7

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 7 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 7 Wykorzystanie metod jodometrycznych do miedzi (II) oraz substancji biologicznie aktywnych kwas askorbinowy, woda utleniona.

Bardziej szczegółowo

Spis treści. Wstęp... 9

Spis treści. Wstęp... 9 Spis treści Wstęp... 9 1. Szkło i sprzęt laboratoryjny 1.1. Szkła laboratoryjne własności, skład chemiczny, podział, zastosowanie.. 11 1.2. Wybrane szkło laboratoryjne... 13 1.3. Szkło miarowe... 14 1.4.

Bardziej szczegółowo

Klasa czystości I II III IV V

Klasa czystości I II III IV V Oznaczanie azotanów(iii) i azotanów(v) w wodzie 17 XI 014.Łaptaś, M.Kot naliza instrumentalna w ochronie środowiska, III rok OŚ Wprowadzenie W wodach naturalnych może znajdować się azot zawarty w różnych

Bardziej szczegółowo

2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi:

2.4. ZADANIA STECHIOMETRIA. 1. Ile moli stanowi: 2.4. ZADANIA 1. Ile moli stanowi: STECHIOMETRIA a/ 52 g CaCO 3 b/ 2,5 tony Fe(OH) 3 2. Ile g stanowi: a/ 4,5 mmol ZnSO 4 b/ 10 kmol wody 3. Obl. % skład Fe 2 (SO 4 ) 3 6H 2 O 4. Obl. % zawartość tlenu

Bardziej szczegółowo

Główne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks

Główne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks Główne zagadnienia: - mol, stechiometria reakcji, pisanie równań reakcji w sposób jonowy - stężenia, przygotowywanie roztworów - ph - reakcje redoks 1. Która z próbek o takich samych masach zawiera najwięcej

Bardziej szczegółowo

Zawartość składników pokarmowych w roślinach

Zawartość składników pokarmowych w roślinach Zawartość składników pokarmowych w roślinach Poszczególne rośliny różnią się zawartością składników pokarmowych zarówno w organach wegetatywnych, jak i generatywnych. Wynika to z różnych funkcji, jakie

Bardziej szczegółowo

WYMAGANIA EDUKACYJNE

WYMAGANIA EDUKACYJNE GIMNAZJUM NR 2 W RYCZOWIE WYMAGANIA EDUKACYJNE niezbędne do uzyskania poszczególnych śródrocznych i rocznych ocen klasyfikacyjnych z CHEMII w klasie II gimnazjum str. 1 Wymagania edukacyjne niezbędne do

Bardziej szczegółowo

10. ALKACYMETRIA. 10. Alkacymetria

10. ALKACYMETRIA. 10. Alkacymetria 10. ALKACYMETRIA 53 10. Alkacymetria 10.1. Ile cm 3 40 % roztworu NaOH o gęstości 1,44 g cm 3 należy zużyć w celu przygotowania 1,50 dm 3 roztworu o stężeniu 0,20 mol dm 3? Odp. 20,8 cm 3 10.2. 20,0 cm

Bardziej szczegółowo

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M)

Wodorotlenki. n to liczba grup wodorotlenowych w cząsteczce wodorotlenku (równa wartościowości M) Wodorotlenki Definicja - Wodorotlenkami nazywamy związki chemiczne, zbudowane z kationu metalu (zazwyczaj) (M) i anionu wodorotlenowego (OH - ) Ogólny wzór wodorotlenków: M(OH) n M oznacza symbol metalu.

Bardziej szczegółowo

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I

AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA im. Stanisława Staszica w Krakowie OLIMPIADA O DIAMENTOWY INDEKS AGH 2017/18 CHEMIA - ETAP I Związki manganu i manganometria AKADEMIA GÓRNICZO-HUTNICZA 1. Spośród podanych grup wybierz tą, w której wszystkie związki lub jony można oznaczyć metodą manganometryczną: Odp. C 2 O 4 2-, H 2 O 2, Sn

Bardziej szczegółowo

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu?

2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu z 4 objętościami H 2 otrzymano 1 objętość N 2 i 4 objętości H 2O. Jaki gaz uległ spalaniu? 1. Oblicz, ilu moli HCl należy użyć, aby poniższe związki przeprowadzić w sole: a) 0,2 mola KOH b) 3 mole NH 3 H 2O c) 0,2 mola Ca(OH) 2 d) 0,5 mola Al(OH) 3 2. Podczas spalania 2 objętości pewnego gazu

Bardziej szczegółowo

Obliczanie stężeń roztworów

Obliczanie stężeń roztworów Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,2 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką

Bardziej szczegółowo

Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego

Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego Oznaczanie żelaza i miedzi metodą miareczkowania spektrofotometrycznego Oznaczanie dwóch kationów obok siebie metodą miareczkowania spektrofotometrycznego (bez maskowania) jest możliwe, gdy spełnione są

Bardziej szczegółowo

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014

VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 2013/2014 VI Podkarpacki Konkurs Chemiczny 01/01 ETAP I 1.11.01 r. Godz. 10.00-1.00 KOPKCh Uwaga! Masy molowe pierwiastków podano na końcu zestawu. Zadanie 1 1. Znając liczbę masową pierwiastka można określić liczbę:

Bardziej szczegółowo

OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I

OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I OBLICZANIE WYNIKÓW ANALIZ I 1. Ile gramów zasady sodowej zawiera próbka roztworu, jeżeli na jej zmiareczkowanie zużywa się średnio 53,24ml roztworu HCl o stężeniu 0,1015mol/l? M (NaOH) - 40,00 2. Ile gramów

Bardziej szczegółowo

REDOKSYMETRIA ZADANIA

REDOKSYMETRIA ZADANIA REDOKSYMETRIA ZADANIA 1. Na zmiareczkowanie 0,1952 g kwasu szczawiowego H 2 C 2 O 4 2H 2 O zużyto 31,24 cm 3 mianowanego roztworu KMnO 4. Oblicz miano KMnO 4. m.m. H 2 C 2 O 4 2H 2 O=126,068 g/mol Odp.

Bardziej szczegółowo

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy

Chemia nieorganiczna Zadanie Poziom: podstawowy Zadanie 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 (Nazwisko i imię) Punkty Razem pkt % Chemia nieorganiczna Zadanie 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 Poziom: podstawowy Punkty Zadanie 1. (1 pkt.) W podanym

Bardziej szczegółowo

TWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2

TWARDOŚĆ WODY. Ca(HCO 3 ) HCl = CaCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2. Mg(HCO 3 ) 2 + 2HCl = MgCl 2 + 2H 2 O + 2CO 2 TWARDOŚĆ WODY Ćwiczenie 1. Oznaczanie twardości przemijającej wody wodociągowej Oznaczenie twardości przemijającej wody polega na miareczkowaniu określonej ilości badanej wody roztworem kwasu solnego o

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 3 Oznaczanie chlorków metodą spektrofotometryczną z tiocyjanianem rtęci(ii)

Bardziej szczegółowo

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II

Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Chemia Nowej Ery Wymagania programowe na poszczególne oceny dla klasy II Szczegółowe kryteria oceniania po pierwszym półroczu klasy II: III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących

Bardziej szczegółowo

5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ

5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ 5. RÓWNOWAGI JONOWE W UKŁADACH HETEROGENICZNYCH CIAŁO STAŁE - CIECZ Proces rozpuszczania trudno rozpuszczalnych elektrolitów można przedstawić ogólnie w postaci równania A m B n (stały) m A n+ + n B m-

Bardziej szczegółowo

Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r.

Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa. IBPRS Oddział Cukrownictwa Łódź, czerwiec 2013r. Wanda Wołyńska Instytut Biotechnologii Przemysłu Rolno-Spożywczego Oddział Cukrownictwa Łódź, 25-26 czerwiec 2013r. 1 Badania fizyko-chemiczne wód i ścieków wykonywane są w różnych celach i w zależności

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 6. Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 6. Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 6 Manganometryczne oznaczenia Mn 2+ i H 2 O 2 Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu KMnO 4 2. Manganometryczne

Bardziej szczegółowo

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk

POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH. Ćwiczenie nr 6. Adam Pawełczyk POLITECHNIKA WROCŁAWSKA INSTYTUT TECHNOLOGII NIEORGANICZNEJ I NAWOZÓW MINERALNYCH Ćwiczenie nr 6 Adam Pawełczyk Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych USUWANIE SUBSTANCJI POŻYWKOWYCH ZE ŚCIEKÓW PRZEMYSŁOWYCH

Bardziej szczegółowo

Analiza anionów nieorganicznych (Cl, Br, I, F, S 2 O 3, PO 4,CO 3

Analiza anionów nieorganicznych (Cl, Br, I, F, S 2 O 3, PO 4,CO 3 ĆWICZENIE 12 Analiza anionów nieorganicznych (Cl, Br, I, F, S 2 O 3, PO 4 3,CO 3, SCN, CH 3 COO, C 2 O 4 ) 1. Zakres materiału Pojęcia: Podział anionów na grupy analityczne, sposoby wykrywania anionów;

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp.

ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. ĆWICZENIE NR 3 BADANIE MIKROBIOLOGICZNEGO UTLENIENIA AMONIAKU DO AZOTYNÓW ZA POMOCĄ BAKTERII NITROSOMONAS sp. Uwaga: Ze względu na laboratoryjny charakter zajęć oraz kontakt z materiałem biologicznym,

Bardziej szczegółowo

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana. Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana. Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Argentometryczne oznaczanie chlorków w mydłach Ćwiczenie obejmuje: 1. Oznaczenie miana roztworu AgNO

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS

OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS OZNACZANIE ŻELAZA METODĄ SPEKTROFOTOMETRII UV/VIS Zagadnienia teoretyczne. Spektrofotometria jest techniką instrumentalną, w której do celów analitycznych wykorzystuje się przejścia energetyczne zachodzące

Bardziej szczegółowo

DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU

DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU DEZYNFEKCJA WODY CHLOROWANIE DO PUNKTU PRZEŁAMANIA WPROWADZENIE Ostatnim etapem uzdatniania wody w procesie technologicznym dla potrzeb ludności i przemysłu jest dezynfekcja. Proces ten jest niezbędny

Bardziej szczegółowo

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu

Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu Pracownia analizy ilościowej dla studentów II roku Chemii specjalność Chemia podstawowa i stosowana Wyznaczanie parametrów kolektywnych układu Oznaczanie twardości wody metodą kompleksometryczną Wstęp

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów GOSPODARKA ODPADAMI Ćwiczenie nr 5 Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów I. WPROWADZENIE: Nieodpowiednie składowanie odpadków na wysypiskach stwarza możliwość wymywania

Bardziej szczegółowo

PODSTAWY STECHIOMETRII

PODSTAWY STECHIOMETRII PODSTAWY STECHIOMETRII 1. Obliczyć bezwzględne masy atomów, których względne masy atomowe wynoszą: a) 7, b) 35. 2. Obliczyć masę próbki wody zawierającej 3,01 10 24 cząsteczek. 3. Która z wymienionych

Bardziej szczegółowo

WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH

WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH WŁAŚCIWOŚCI NIEKTÓRYCH PIERWIASTKÓW I ICH ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH PODZIAŁ ZWIĄZKÓW NIEORGANICZNYCH Tlenki (kwasowe, zasadowe, amfoteryczne, obojętne) Związki niemetali Kwasy (tlenowe, beztlenowe) Wodorotlenki

Bardziej szczegółowo

Spektrofotometryczne wyznaczanie stałej dysocjacji czerwieni fenolowej

Spektrofotometryczne wyznaczanie stałej dysocjacji czerwieni fenolowej Spektrofotometryczne wyznaczanie stałej dysocjacji czerwieni fenolowej Metoda: Spektrofotometria UV-Vis Cel ćwiczenia: Celem ćwiczenia jest zapoznanie studenta z fotometryczną metodą badania stanów równowagi

Bardziej szczegółowo

Identyfikacja wybranych kationów i anionów

Identyfikacja wybranych kationów i anionów Identyfikacja wybranych kationów i anionów ZACHOWAĆ SZCZEGÓLNĄ OSTRORZNOŚĆ NIE ZATYKAĆ PROBÓWKI PALCEM Zadanie 1 Celem zadania jest wykrycie jonów Ca 2+ a. Próba z jonami C 2 O 4 ZACHOWAĆ SZCZEGÓLNĄ OSTRORZNOŚĆ

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 1. Technika ważenia oraz wyznaczanie błędów pomiarowych. Ćwiczenie 2. Sprawdzanie pojemności pipety

Ćwiczenie 1. Technika ważenia oraz wyznaczanie błędów pomiarowych. Ćwiczenie 2. Sprawdzanie pojemności pipety II. Wagi i ważenie. Roztwory. Emulsje i koloidy Zagadnienia Rodzaje wag laboratoryjnych i technika ważenia Niepewność pomiarowa. Błąd względny i bezwzględny Roztwory właściwe Stężenie procentowe i molowe.

Bardziej szczegółowo

Laboratorium 3 Toksykologia żywności

Laboratorium 3 Toksykologia żywności Laboratorium 3 Toksykologia żywności Literatura zalecana: Orzeł D., Biernat J. (red.) 2012. Wybrane zagadnienia z toksykologii żywności. Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu. Wrocław. Str.:

Bardziej szczegółowo

X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12

X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 ŁÓDZKIE CENTRUM DOSKONALENIA NAUCZYCIELI I KSZTAŁCENIA PRAKTYCZNEGO X Konkurs Chemii Nieorganicznej i Ogólnej rok szkolny 2011/12 Imię i nazwisko Szkoła Klasa Nauczyciel Uzyskane punkty Zadanie 1. (10

Bardziej szczegółowo

TEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM

TEST NA EGZAMIN POPRAWKOWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM TEST NA EGZAMIN PPRAWKWY Z CHEMII DLA UCZNIA KLASY II GIMNAZJUM I. Część pisemna: 1. Które z poniższych stwierdzeń jest fałszywe? a.) Kwasy są to związki chemiczne zbudowane z wodoru i reszty kwasowej.

Bardziej szczegółowo

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1)

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) ROZPORZĄDZENIE MINISTRA ŚRODOWISKA 1) z dnia 6 listopada 2002 r. w sprawie metodyk referencyjnych badania stopnia biodegradacji substancji powierzchniowoczynnych zawartych w produktach, których stosowanie

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 9

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 9 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 9 Zastosowanie metod miareczkowania strąceniowego do oznaczania chlorków w mydłach metodą Volharda. Ćwiczenie obejmuje:

Bardziej szczegółowo

LABORATORIUM Z KATALIZY HOMOGENICZNEJ I HETEROGENICZNEJ WYZNACZANIE STAŁEJ SZYBKOŚCI REAKCJI UTLENIANIA POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY

LABORATORIUM Z KATALIZY HOMOGENICZNEJ I HETEROGENICZNEJ WYZNACZANIE STAŁEJ SZYBKOŚCI REAKCJI UTLENIANIA POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY POLITECHNIKA ŚLĄSKA WYDZIAŁ CHEMICZNY KATEDRA FIZYKOCHEMII I TECHNOLOGII POLIMERÓW WYZNACZANIE STAŁEJ SZYBKOŚCI REAKCJI UTLENIANIA JONÓW TIOSIARCZANOWYCH Miejsce ćwiczenia: Zakład Chemii Fizycznej, sala

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń:

Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Wymagania programowe na poszczególne oceny CHEMII kl. II 2017/2018 III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących w przyrodzie podaje, na czym polega obieg wody w przyrodzie wymienia

Bardziej szczegółowo

Defosfatacja ścieków kierunek biotechnologia od 2014/2015

Defosfatacja ścieków kierunek biotechnologia od 2014/2015 Związki fosforu Związki fosforu zawarte w wodzie i ściekach dzieli się na trzy główne grupy: ortofosforany, polifosforany i fosfor organicznie związany. Fosfor ogólny jest sumą trzech wymienionych form

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenia nr 2: Stężenia

Ćwiczenia nr 2: Stężenia Ćwiczenia nr 2: Stężenia wersja z 5 listopada 2007 1. Ile gramów fosforanu(v) sodu należy zużyć w celu otrzymania 2,6kg 6,5% roztworu tego związku? 2. Ile należy odważyć KOH i ile zużyć wody do sporządzenia

Bardziej szczegółowo

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych

Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII Pracownia studencka Katedra Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 2 ZASTOSOWANIE SPEKTROFOTOMETRII W NADFIOLECIE I ŚWIETLE WIDZIALNYM

Bardziej szczegółowo

Odpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 )

Odpowiedź:. Oblicz stężenie procentowe tlenu w wodzie deszczowej, wiedząc, że 1 dm 3 tej wody zawiera 0,055g tlenu. (d wody = 1 g/cm 3 ) PRZYKŁADOWE ZADANIA Z DZIAŁÓW 9 14 (stężenia molowe, procentowe, przeliczanie stężeń, rozcieńczanie i zatężanie roztworów, zastosowanie stężeń do obliczeń w oparciu o reakcje chemiczne, rozpuszczalność)

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp W przypadku trudno rozpuszczalnej soli, mimo osiągnięcia stanu nasycenia, jej stężenie w roztworze jest bardzo małe i przyjmuje się, że ta

Bardziej szczegółowo

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów

GOSPODARKA ODPADAMI. Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów GOSPODARKA ODPADAMI Ćwiczenie nr 5 Oznaczanie metodą kolumnową wskaźników zanieczyszczeń wymywanych z odpadów I. WPROWADZENIE Nieodpowiednie składowanie odpadków na wysypiskach stwarza możliwość wymywania

Bardziej szczegółowo

Bez fosforu w kukurydzy ani rusz!

Bez fosforu w kukurydzy ani rusz! .pl https://www..pl Bez fosforu w kukurydzy ani rusz! Autor: mgr inż. Kamil Młynarczyk Data: 18 kwietnia 2018 Kukurydza posiada jedne z największych potrzeb pokarmowych ze wszystkich zbóż. Największe zapotrzebowanie

Bardziej szczegółowo

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 5

CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ. Ćwiczenie 5 CHEMIA ŚRODKÓW BIOAKTYWNYCH I KOSMETYKÓW PRACOWNIA CHEMII ANALITYCZNEJ Ćwiczenie 5 Kompleksometryczne oznaczanie twardości wody w próbce rzeczywistej oraz mleczanu wapnia w preparacie farmaceutycznym Ćwiczenie

Bardziej szczegółowo

Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II

Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Chemia klasa VII Wymagania edukacyjne na poszczególne oceny Semestr II Łączenie się atomów. Równania reakcji Ocena dopuszczająca [1] Ocena dostateczna [1 + 2] Ocena dobra [1 + 2 + 3] Ocena bardzo dobra

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco:

HYDROLIZA SOLI. 1. Hydroliza soli mocnej zasady i słabego kwasu. Przykładem jest octan sodu, dla którego reakcja hydrolizy przebiega następująco: HYDROLIZA SOLI Hydroliza to reakcja chemiczna zachodząca między jonami słabo zdysocjowanej wody i jonami dobrze zdysocjowanej soli słabego kwasu lub słabej zasady. Reakcji hydrolizy mogą ulegać następujące

Bardziej szczegółowo

ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu)

ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu) ZADANIA Z KONKURSU POLITECHNIKI WARSZAWSKIEJ (RÓWNOWAGI W ROZTWORZE) Opracował: Kuba Skrzeczkowski (Liceum Akademickie w ZS UMK w Toruniu) Za poprawne rozwiązanie zestawu można uzyskać 528 punktów. Zadanie

Bardziej szczegółowo

XLVII Olimpiada Chemiczna

XLVII Olimpiada Chemiczna M P IA O L I D A 47 1954 2000 CH N A E M Z I C XLVII Olimpiada Chemiczna Etap III KOMITET GŁÓWNY OLIMPIADY CHEMICZNEJ Zadania laboratoryjne Zadanie 1 Analiza miareczkowa jest użyteczną metodą ilościową,

Bardziej szczegółowo

ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria

ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA. DZIAŁ: Alkacymetria ĆWICZENIE 2 WSPÓŁOZNACZANIE WODOROTLENKU I WĘGLANÓW METODĄ WARDERA DZIAŁ: Alkacymetria ZAGADNIENIA Prawo zachowania masy i prawo działania mas. Stała równowagi reakcji. Stała dysocjacji, stopień dysocjacji

Bardziej szczegółowo

Analiza miareczkowa. Alkalimetryczne oznaczenie kwasu siarkowego (VI) H 2 SO 4 mianowanym roztworem wodorotlenku sodu NaOH

Analiza miareczkowa. Alkalimetryczne oznaczenie kwasu siarkowego (VI) H 2 SO 4 mianowanym roztworem wodorotlenku sodu NaOH ĆWICZENIE 8 Analiza miareczkowa. Alkalimetryczne oznaczenie kwasu siarkowego (VI) H 2 SO 4 mianowanym roztworem wodorotlenku sodu NaOH 1. Zakres materiału Pojęcia: miareczkowanie alkacymetryczne, krzywa

Bardziej szczegółowo

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2]

Wymagania programowe na poszczególne oceny. III. Woda i roztwory wodne. Ocena dopuszczająca [1] Uczeń: Ocena dostateczna [1 + 2] Wymagania programowe na poszczególne oceny III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH

OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH OZNACZANIE UTLENIALNOŚCI WÓD NATURALNYCH WPROWADZENIE Utlenialność wody jest to umowny wskaźnik określający zdolność wody do pobierania tlenu z nadmanganianu potasowego (KMnO4) w roztworze kwaśnym lub

Bardziej szczegółowo

I Etap szkolny 16 listopada Imię i nazwisko ucznia: Arkusz zawiera 19 zadań. Liczba punktów możliwych do uzyskania: 39 pkt.

I Etap szkolny 16 listopada Imię i nazwisko ucznia: Arkusz zawiera 19 zadań. Liczba punktów możliwych do uzyskania: 39 pkt. XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego I Etap szkolny 16 listopada 2017

Bardziej szczegółowo

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE

HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Ćwiczenie 9 semestr 2 HYDROLIZA SOLI. ROZTWORY BUFOROWE Obowiązujące zagadnienia: Hydroliza soli-anionowa, kationowa, teoria jonowa Arrheniusa, moc kwasów i zasad, równania hydrolizy soli, hydroliza wieloetapowa,

Bardziej szczegółowo

Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak)

Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) Roztwory buforowe (bufory) (opracowanie: dr Katarzyna Makyła-Juzak) 1. Właściwości roztworów buforowych Dodatek nieznacznej ilości mocnego kwasu lub mocnej zasady do czystej wody powoduje stosunkowo dużą

Bardziej szczegółowo

INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH

INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH INŻYNIERIA PROCESÓW CHEMICZNYCH PLAN ĆWICZEŃ LABORATORYJNYCH z CHEMII ANALITYCZNEJ 1. Alkacymetria Oznaczanie kwasowości ogólnej wody 2. Redoksymetria Redoksymetryczne oznaczania miedzi. 3. Kompleksometria

Bardziej szczegółowo

Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020

Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Wymagania edukacyjne na poszczególne roczne oceny klasyfikacyjne z przedmiotu chemia dla klasy 7 w r. szk. 2019/2020 Ocenę niedostateczną otrzymuje uczeń, który nie opanował wymagań na ocenę dopuszczającą.

Bardziej szczegółowo

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW

WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW WPŁYW SUBSTANCJI TOWARZYSZĄCYCH NA ROZPUSZCZALNOŚĆ OSADÓW Wstęp Mianem rozpuszczalności określamy maksymalną ilość danej substancji (w gramach lub molach), jaką w danej temperaturze można rozpuścić w określonej

Bardziej szczegółowo

Ćwiczenie 3: Ocena fizykochemiczna nawozów stałych fosforowych różne formy P 2 O 5

Ćwiczenie 3: Ocena fizykochemiczna nawozów stałych fosforowych różne formy P 2 O 5 ZAKŁAD TECHNOLOGII I PROCESÓW CHEMICZNYCH Wydział Chemiczny Politechnika Wrocławska Technologia chemiczna - surowce i procesy przemysłu nieorganicznego Ćwiczenie 3: Ocena fizykochemiczna nawozów stałych

Bardziej szczegółowo

Obliczanie stężeń roztworów

Obliczanie stężeń roztworów Obliczanie stężeń roztworów 1. Ile mililitrów stężonego, ok. 2,2mol/l (M) roztworu NaOH należy pobrać, aby przygotować 800ml roztworu o stężeniu ok. 0,20 mol/l [ M ]? {ok. 72,7ml 73ml } 2. Oblicz, jaką

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy...

SPRAWOZDANIE 2. Data:... Kierunek studiów i nr grupy... SPRAWOZDANIE 2 Imię i nazwisko:... Data:.... Kierunek studiów i nr grupy..... Doświadczenie 1.1. Wskaźniki ph stosowane w laboratorium chemicznym. Zanotować obserwowane barwy roztworów w obecności badanych

Bardziej szczegółowo

Zadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu

Zadanie: 2 Zbadano odczyn wodnych roztworów następujących soli: I chlorku baru II octanu amonu III siarczku sodu Zadanie: 1 Sporządzono dwa wodne roztwory soli: siarczanu (VI) sodu i azotanu (III) sodu Który z wyżej wymienionych roztworów soli nie będzie miał odczynu obojętnego? Uzasadnij odpowiedź i napisz równanie

Bardziej szczegółowo

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI

KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI 6 KATALITYCZNE OZNACZANIE ŚLADÓW MIEDZI CEL ĆWICZENIA Zapoznanie studenta z zagadnieniami katalizy homogenicznej i wykorzystanie reakcji tego typu do oznaczania śladowych ilości jonów Cu 2+. Zakres obowiązującego

Bardziej szczegółowo

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru

1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru 1. Stechiometria 1.1. Obliczenia składu substancji na podstawie wzoru Wzór związku chemicznego podaje jakościowy jego skład z jakich pierwiastków jest zbudowany oraz liczbę atomów poszczególnych pierwiastków

Bardziej szczegółowo

Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice

Nawożenie warzyw w uprawie polowej. Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Nawożenie warzyw w uprawie polowej Dr Kazimierz Felczyński Instytut Ogrodnictwa Skierniewice Roślinom do prawidłowego wzrostu i rozwoju niezbędne są pierwiastki chemiczne pobrane z gleby i powietrza, nazywane

Bardziej szczegółowo

XV Wojewódzki Konkurs z Chemii

XV Wojewódzki Konkurs z Chemii XV Wojewódzki Konkurs z Chemii dla uczniów dotychczasowych gimnazjów oraz klas dotychczasowych gimnazjów prowadzonych w szkołach innego typu województwa świętokrzyskiego II Etap powiatowy 16 styczeń 2018

Bardziej szczegółowo

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek

Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Problemy oznaczania pierwiastków w osadach i glebie Marcin Niemiec, Jacek Antonkiewicz, Małgorzata Koncewicz-Baran, Jerzy Wieczorek Uniwersytet Rolniczy w Krakowie Katedra Chemii Rolnej i Środowiskowej

Bardziej szczegółowo

OZNACZANIE RÓŻNYCH FORM AZOTU W PRÓBKACH WODY POWIERZCHNIOWEJ METODAMI SPEKTROFOTOMETRYCZNYMI

OZNACZANIE RÓŻNYCH FORM AZOTU W PRÓBKACH WODY POWIERZCHNIOWEJ METODAMI SPEKTROFOTOMETRYCZNYMI Pracownia studencka Katedry Analizy Środowiska Instrukcja do ćwiczeń laboratoryjnych Ćwiczenie nr 1 OZNACZANIE RÓŻNYCH FORM AZOTU W PRÓBKACH WODY POWIERZCHNIOWEJ METODAMI SPEKTROFOTOMETRYCZNYMI Nauka o

Bardziej szczegółowo

SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI

SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI Data.. Imię, nazwisko, kierunek, grupa SPRAWOZDANIE Z ĆWICZEŃ Z HIGIENY, TOKSYKOLOGII I BEZPIECZEŃSTWA ŻYWNOŚCI OCENA JAKOŚCI WODY DO PICIA Ćwiczenie 1. Badanie właściwości fizykochemicznych wody Ćwiczenie

Bardziej szczegółowo

Nieudane nawożenie jesienne- wysiej nawozy wieloskładnikowe wiosną!

Nieudane nawożenie jesienne- wysiej nawozy wieloskładnikowe wiosną! https://www. Nieudane nawożenie jesienne- wysiej nawozy wieloskładnikowe wiosną! Autor: Małgorzata Srebro Data: 28 marca 2018 Tegoroczna mokra jesień w wielu regionach uniemożliwiła wjazd w pole z nawozami

Bardziej szczegółowo

Zastosowanie spektrofotometrii (UV-VIS) do oznaczania Fe(III) i Fe(II) w wodzie

Zastosowanie spektrofotometrii (UV-VIS) do oznaczania Fe(III) i Fe(II) w wodzie UNIWERSYTET GDAŃSKI WYDZIAŁ CHEMII ANALIZA ŚLADOWYCH ZANIECZYSZCZEŃ ŚRODOWISKA I ROK OŚ II Ćwiczenie 4 Zastosowanie spektrofotometrii (UV-VIS) do oznaczania Fe(III) i Fe(II) w wodzie 1. Wprowadzenie Żelazo

Bardziej szczegółowo

CHEMIA - wymagania edukacyjne

CHEMIA - wymagania edukacyjne CHEMIA - wymagania edukacyjne III. Woda i roztwory wodne charakteryzuje rodzaje wód występujących podaje, na czym polega obieg wody wymienia stany skupienia wody nazywa przemiany stanów skupienia wody

Bardziej szczegółowo

2. Procenty i stężenia procentowe

2. Procenty i stężenia procentowe 2. PROCENTY I STĘŻENIA PROCENTOWE 11 2. Procenty i stężenia procentowe 2.1. Oblicz 15 % od liczb: a. 360, b. 2,8 10 5, c. 0.024, d. 1,8 10 6, e. 10 Odp. a. 54, b. 4,2 10 4, c. 3,6 10 3, d. 2,7 10 7, e.

Bardziej szczegółowo

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019

Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 Szczegółowy opis treści programowych obowiązujących na etapie szkolnym konkursu przedmiotowego z chemii 2018/2019 I. Eliminacje szkolne (60 minut, liczba punktów: 30). Wymagania szczegółowe. Cele kształcenia

Bardziej szczegółowo

PRACA KONTROLNA Z CHEMII NR 1 - Semestr I 1. (6 pkt) - Krótko napisz, jak rozumiesz następujące pojęcia: a/ liczba atomowa, b/ nuklid, c/ pierwiastek d/ dualizm korpuskularno- falowy e/promieniotwórczość

Bardziej szczegółowo