(62) Numer zgłoszenia, z którego nastąpiło wydzielenie: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego:

Transkrypt

1 RZECZPOSPOLITA POLSKA Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej (12) OPIS PATENTOWY (19) PL (11) (21) Numer zgłoszenia: (22) Data zgłoszenia: (62) Numer zgłoszenia, z którego nastąpiło wydzielenie: (86) Data i numer zgłoszenia międzynarodowego: , PCT/EP00/10040 (87) Data i numer publikacji zgłoszenia międzynarodowego: , WO01/26466 PCT Gazette nr 16/01 (13) B1 (51) Int.Cl. A01N 43/40 ( ) A01N 37/10 ( ) A01P 13/00 ( ) (54) Synergiczny środek chwastobójczy i sposób zwalczania niepożądanych roślin (30) Pierwszeństwo: ,US,60/ (43) Zgłoszenie ogłoszono: BUP 15/04 (73) Uprawniony z patentu: BASF AKTIENGESELLSCHAFT, Ludwigshafen,DE (72) Twórca(y) wynalazku: Ronald Steven Pidskalny,Edmonton,CA Roy Allan Killins,Lethbridge,CA (45) O udzieleniu patentu ogłoszono: WUP 01/10 (74) Pełnomocnik: Sulima Zofia, Rzecznik Patentowy, Sulima Grabowska Sierzputowska, Biuro Patentów i Znaków Towarowych Sp.j. PL B1

2 2 PL B1 Opis wynalazku Przedmiotem wynalazku są synergiczny środek chwastobójczy i sposób zwalczania niepożądanych roślin. Aryloksypikolinoamidy, takie jakie ujawniono w opisie patentowym US , wykazują doskonałe działanie chwastobójcze, zwłaszcza wobec chwastów szerokolistnych w uprawach roślin zbożowych. Jednakże te aryloksypikolinoamidy stosowane jako jedyna substancja czynna nie zawsze zapewniają skuteczne zwalczenie pełnego spektrum gatunków chwastów spotykanych w praktyce rolniczej, przy stosowaniu ich w dawkach wymaganych dla zapewnienia zabezpieczenia upraw. Zaradzić temu można przez jednoczesne stosowanie innego środka chwastobójczego, skutecznego wobec odpowiednich gatunków chwastów. W opisie patentowym US ujawniono, że wybrane połączenia aryloksypikolinoamidów mają nie tylko oczekiwane działanie addytywne, lecz mogą także wykazywać znaczące działanie synergiczne (to znaczy połączenie wykazuje znacznie wyższy poziom aktywności od przewidzianej na podstawie aktywności poszczególnych składników). Ten efekt synergiczny umożliwia uzyskanie większego marginesu bezpieczeństwa dla uprawianych gatunków roślin. Jednakże ujawnienie to jest ograniczone do dwuskładnikowych kompozycji aryloksypikolinoamidów i reprezentantów znanych klas związków chemicznych, nieobejmujących jednak składników herbicydowych z klasy związków typu imidazolinonu, cykloheksanodionu, kwasu aryloksyfenoksypropionowego lub kwasu pirydynokarboksylowego. Ponadto, jakkolwiek ujawniono klasę związków typu kwasu fenoksyoctowego, brak jest konkretnych przykładów dla kwasu 2,4-dichlorofenoksyoctowego (2,4-D), jego estrów i soli. Istniała zatem potrzeba dostarczenia synergicznych kompozycji chwastobójczych, selektywnych wobec roślin użytkowych, o szerokim spektrum zwalczania chwastów. Pożądane były również środki chwastobójcze, przydatne do synergicznego zwalczania szerokiego spektrum chwastów w obecności roślin użytkowych. Jakkolwiek aryloksypikolinoamidy wykazują doskonałe działanie chwastobójcze, to przy stosowaniu samych tych związków w ilościach wymaganych ze względu na dopuszczalne bezpieczeństwo upraw, nie zawsze jest możliwe osiągnięcie zwalczenia pożądanego spektrum gatunków chwastów. Nieoczekiwanie stwierdzono, że pikolinafen w połączeniu z chlopyralidem wykazują znaczące działanie synergiczne. Wynalazek dotyczy synergicznego środka chwastobójczego zawierającego substancje czynne i dopuszczalny w rolnictwie nośnik, przy czym cechą tego środka jest to, że zawiera w synergicznie skutecznej ilości dwuskładnikową kompozycję zawierającą pikolinafen ewentualnie w postaci jego ekologicznie dopuszczalnej soli; oraz drugi herbicyd, którym jest chlopyralid. Wynalazek dotyczy również sposobu zwalczania niepożądanych roślin, polegającego na tym, że na obszar występowania tych roślin albo listowie lub łodygi tych roślin nanosi się synergiczny środek chwastobójczy zdefiniowany powyżej, w skutecznej ilości. Dzięki dwuskładnikowej kompozycji substancji czynnych możliwe jest stosowanie niższych dawek pikolinafenu, a ponadto zwiększenie liczby gatunków zwalczanych chwastów. Poza tym środek chwastobójczy i sposób zwalczania chwastów z jego użyciem umożliwiają skuteczne regulowanie oporności. Sposób według wynalazku jest przydatny do zwalczania niepożądanych roślin, zwłaszcza takich jak Polygonum, Kochia, Galeopsis, Galium, Stelaria, Sinapis i Avena. N-(4-fluorofenylo)-6-[3-trifluorometylo)fenoksy)-2-pirydynokarboksyamid (pikolinafen) należy do grupy aryloksypikolinoamidów i jest związkiem o wzorze przedstawionym poniżej

3 PL B1 3 Sposoby wytwarzania aryloksypikolinoamidów opisano w opisie patentowym US Aryloksypikolinoamidy wykazują doskonałe działanie chwastobójcze, zwłaszcza wobec chwastów szerokolistnych w uprawach roślin zbożowych. Jednakże jeśli są stosowane jako jedyny składnik aktywny, nie zawsze umożliwiają osiągnięcie skutecznego zwalczenia wszystkich gatunków chwastów spotykanych w praktyce rolniczej, w połączeniu z niezawodną selektywnością wobec roślin zbożowych. Nieoczekiwanie stwierdzono, że dwuskładnikowa kompozycja związków, zawierająca pikolinafen i drugi herbicyd, chlopyralid, umożliwia synergiczne zwalczanie niepożądanych chwastów, takich jak Polygonum, Kochia, Galeopsis, Galium, Stelaria, Sinapis i Avena. Tak więc stosowanie dwuskładnikowej kompozycji w postaci środka według wynalazku umożliwia wzajemne wzmocnienie aktywności tak, że stosowane ilości poszczególnych składników chwastobójczych mogą być zmniejszone, z zachowaniem ciągle takiego samego działania chwastobójczego, albo, alternatywnie, stosowanie kompozycji składników chwastobójczych zapewnia lepsze działanie chwastobójcze, niż można było oczekiwać biorąc pod uwagę efekt stosowania poszczególnych składników chwastobójczych, gdy są one stosowane oddzielnie w ilościach, w których występują w kompozycji (efekt synergiczny). Aryloksypikolinoamidy, w tym pikolinafen, mogą występować w postaci ekologicznie dopuszczalnych soli. Ogólnie, odpowiednimi solami są sole takich kationów lub sole addycyjne z takimi kwasami, których odpowiednio kationy lub aniony nie wpływają niekorzystnie na chwastobójcze działanie składników czynnych. Odpowiednimi kationami są zwłaszcza jony metali alkalicznych, korzystnie litu, sodu lub potasu, jony metali ziem alkalicznych, korzystnie wapnia i magnezu, oraz jony metali przejściowych, korzystnie manganu, miedzi, cynku i żelaza, jak również jony amonowe i amoniowe, w których jeden do czterech atomów wodoru może być ewentualnie zastąpionych podstawnikiem stanowiącym C 1 -C 4 -alkil, hydroksy-c 1 -C 4 -alkil, C 1 -C 4 -alkoksy-c 1 -C 4 -alkil, hydroksy-c 1 -C 4 -alkoksy-c 1 -C 4 -alkil, fenyl lub benzyl, korzystnie jony amonowe, dimetyloamoniowe, diizopropyloamoniowe, tetrametyloamoniowe, tetrabutyloamoniowe, 2-(2-hydroksyet-1-oksy)et-1-yloamoniowe, di(2-hydroksyet-1-ylo)amoniowe, trimetylobenzyloamoniowe, a ponadto jony fosfoniowe, jony sulfoniowe, korzystnie jony tri (C 1 -C 4 -alkilo)sulfoniowe i jony sulfoksoniowe, korzystnie tri(c 1 -C 4 -alkilo)sulfoksoniowe. Anionami w przypadku odpowiednich soli addycyjnych z kwasami są głównie aniony tworzące chlorki, bromki, fluorki, wodorosiarczany, siarczany, diwodorofosforany, wodorofosforany, azotany, wodorowęglany, węglany, heksafluorokrzemiany, heksafluorofosforany, benzoesany i aniony kwasów C 1 -C 4 -alkanokarboksylowych, korzystnie tworzące mrówczany, octany, propioniany i maślany. Innym herbicydem oprócz chlopyralidu, z grupy kwasów pirydynokarboksylowych nadającym się do stosowania w środkach chwastobójczych i sposobach zwalczania niepożądanych roślin jest pikloran, oraz jego ekologicznie dopuszczalne sole. Ogólnie odpowiednie są sole, których kationy nie wpływają niekorzystnie na chwastobójcze działanie składników czynnych. Odpowiednimi kationami są w szczególności jony metali alkalicznych, korzystnie litu, sodu lub potasu, jony metali ziem alkalicznych, korzystnie wapnia i magnezu, oraz jony metali przejściowych, korzystnie manganu, miedzi, cynku i żelaza, jak również jony amonowe i amoniowe, w których jeden do czterech atomów wodoru może być ewentualnie zastąpiony podstawnikiem stanowiącym C 1 -C 4 - -alkil, hydroksy-c 1 -C 4 -alkil, C 1 -C 4 -alkoksy-c 1 -C 4 -alkil, hydroksy-c 1 -C 4 -alkoksy-c 1 -C 4 -alkil, fenyl lub benzyl, korzystnie jony amonowe, dimetyloamoniowe, diizopropyloamoniowe, 2-(2-hydroksyet-1- -ylo)et-1-yloamoniowe, di(2-hydroksyet-1-ylo)amoniowe lub tri(2-hydroksyet-1-ylo)amoniowe. Szczególnie odpowiednimi kationami są jony sodowe, dimetyloamoniowe, di(2-hydroksyet-1-ylo)amoniowe lub tri(2-hydroksyet-1-ylo)amoniowe. Zgodnie z obecną praktyką substancje czynne środka według wynalazku mogą być stosowane jednocześnie (jako mieszanka przygotowywana w zbiorniku na miejscu stosowania lub jako mieszanka przygotowana przez producenta), oddzielnie lub kolejno. Zgodnie ze sposobem według wynalazku skuteczną ilość synergicznego środka według wynalazku, odpowiadającą skutecznej ilości dwuskładnikowej kompozycji substancji czynnych, nanosi się na obszar występowania, listowie lub łodygi niepożądanych roślin, zwłaszcza roślin wybranych z gatunku Polygonum, Kochia, Galeopsis, Galium, Stelaria, Sinapis i Avena, ewentualnie w obecności roślin użytkowych, korzystnie roślin zbożowych, takich jak pszenica, jęczmień, ryż, kukurydza, żyto i tym podobne. Synergicznie skuteczna ilość dwuskładnikowych kompozycji opisanej powyżej może zmieniać się w zależności od panujących warunków, takich jak obecność konkretnego drugiego składnika, sto-

4 4 PL B1 pień zachwaszczenia, czas stosowania, warunki pogodowe, warunki glebowe, sposób stosowania, warunki topograficzne, gatunki roślin uprawnych i tym podobne. Korzystniejszymi dwuskładnikowymi kompozycjami są takie mieszaniny, w których stosunek wagowy pikolinafenu do drugiego składnika wynosi około: pikolinafen : chlopiralid, 1:1 do 1:15. Środek chwastobójczy według wynalazku zawiera, oprócz substancji czynnych, dopuszczalny w rolnictwie nośnik. Rolniczo dopuszczalnym nośnikiem może być substancja stała lub ciecz, zwłaszcza woda. Chociaż nie jest to wymagane, kompozycje według wynalazku mogą również zawierać inne dodatki, takie jak nawozy sztuczne, obojętne środki pomocne w przygotowaniu preparatów, takie jak środki powierzchniowo czynne, emulgatory, środki przeciwpieniące, barwniki, wypełniacze lub dowolne znane obojętne składniki, zwykle stosowane w preparatach chwastobójczych. Środki chwastobójcze według wynalazku mogą być formułowane w dowolną znaną postać, np. w postać podwójnych preparatów w opakowaniu lub wodnego koncentratu, rozpuszczalnego granulatu, dyspergowalnego granulatu i tym podobnych preparatów. Wynalazek dokładniej objaśniono w przedstawionych poniżej konkretnych przykładach. W poniższym przykładzie synergizm dla dwuskładnikowych kompozycji określano metodą Colby'ego (S.R. Colby, Weeds 1967(15), 20), czyli oczekiwaną (lub przewidywaną) odpowiedź na kompozycję obliczano biorąc iloczyn obserwowanej odpowiedzi dla każdego poszczególnego składnika kompozycji przy jego oddzielnym stosowaniu, podzielony przez 100, i odejmując tę wartość od sumy stwierdzonych odpowiedzi dla każdego składnika stosowanego oddzielnie. Następnie określano synergizm kompozycji przez porównanie obserwowanej odpowiedzi w przypadku kompozycji z oczekiwaną (lub przewidywaną) odpowiedzią obliczoną ze stwierdzonych odpowiedzi dla każdego oddzielnego składnika. Gdy stwierdzona odpowiedź w przypadku kompozycji jest większa od oczekiwanej (lub przewidywanej) odpowiedzi, to uważa się, że kompozycja jest synergiczna i mieści się w definicji uprzednio zdefiniowanego efektu synergicznego. Powyższe rozważania zilustrowano poniżej matematycznie, przy czym dwuskładnikowa kompozycja, C 2, składa się ze składnika X i składnika Y, a Obs. oznacza stwierdzoną odpowiedź w przypadku kompozycji C 2. XY 100 ( X + Y ) = Oczekiwana odpowiedź ( Exp. ) Synergizm Obs. > Exp. P r z y k ł a d 1 Ocena działania chwastobójczego kompozycji pikolinafenu i chlopiralidu W poniższym przykładzie oceny odporności upraw dokonywano okresowo przez cały okres wegetacji. Pierwszej oceny dokonywano w tydzień do dwóch tygodni po zabiegu, a końcowej oceny dokonywano tuż przed zbiorem. W opisanym poniżej przykładzie odporność upraw była komercyjnie akceptowalna, to znaczy uszkodzenia wynosiły 20% w każdej z trzech badanych upraw. Żaden z zabiegów nie spowodował komercyjnie nieakceptowalnych uszkodzeń w uprawach jęczmienia, pszenicy durum lub pszenicy jarej hard red. Trawiaste lub szerokolistne chwasty albo wysiewano prostopadle do kierunku wysiewu roślin zbożowych, albo siano rzutowo od początku do połowy maja. Rośliny zbożowe siano po zasianiu chwastów. Szerokość rzędów wynosiła 18 cm. Nasiona siano rzędowo siewnikiem Roger'a o szerokości 1,8 m na głębokość 5 cm. We wszystkich próbach stosowano standardowe procedury stosowane w badaniach chwastów. Preparaty rozpylano za pomocą opryskiwacza Roger'a z CO 2 jako propelentem Próby prowadzono według zmodyfikowanej metody pełnych bloków losowych z czterema powtórkami. Preparaty zawsze stosowano po wzejściu chwastów i roślin uprawnych. Badane roztwory przygotowywano przez zmieszanie w zbiorniku wystarczających ilości wodnych roztworów i/lub dyspersji badanych związków. Poletka poddane zabiegom badano periodycznie w okresie wegetacji i oceniano procentowe zwalczenie chwastów i uszkodzenie roślin zbożowych. Zamieszczone dane stanowią średnią z powtórzonych doświadczeń dla danego zabiegu. Do określenia skutków biologicznych traktowania poletek

5 PL B1 5 kompozycją, w porównaniu do skutków biologicznych stosowania każdego składnika oddzielnie, stosowano metodę analizy Colby'ego. Uzyskane dane zamieszczono w poniższej tabeli. Jak wynika z danych przedstawionych w tabeli, stosowanie kompozycji pikolinafenu i chlopiralidu zapewnia znacznie większy stopień zwalczenia chwastów, w porównaniu do tego, jaki można było przewidywać na podstawie stopnia zwalczenia chwastów w wyniku stosowania albo samego pikolinafenu, albo samego chlopiralidu. T a b e l a Ocena działania chwastobójczego kompozycji pikolinafenu i chlopiralidu Gatunek chwastów Pikolinafen 50 g/ha Chlopiralid 150 g/ha Stopień zwalczenia chwastów (%) Pikolinafen + Chlopiralid 50 g/ha g/ha Stwierdzony Oczekiwany Sinapis arvenisis Brassica napus Brassica napus (oporny na imidazolinon) Chenopodium album Stellaria media Galium aparine Zastrzeżenia patentowe 1. Synergiczny środek chwastobójczy zawierający substancje czynne i dopuszczalny w rolnictwie nośnik, znamienny tym, że zawiera w synergicznie skutecznej ilości dwuskładnikową kompozycję zawierającą pikolinafen ewentualnie w postaci jego ekologicznie dopuszczalnej soli; oraz drugi herbicyd, którym jest chlopyralid. 2. Sposób zwalczania niepożądanych roślin, znamienny tym, że na obszar występowania tych roślin albo listowie lub łodygi tych roślin nanosi się synergiczny środek chwastobójczy zdefiniowany w zastrz. 1, w skutecznej ilości.

6 6 PL B1 Departament Wydawnictw UP RP Cena 2,00 zł.