ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I EKOLOGISTYKA W5. 1 dr inż. Wojciech Machowiak

Transkrypt

1 ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM I EKOLOGISTYKA W5 1 dr inż. Wojciech Machowiak

2 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Aspekty prawne zarządzania środowiskiem i zarządzania środowiskowego Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 2

3 Istotą zarządzania środowiskowego jest podejmowanie działań mających na celu zmniejszenie negatywnego wpływu człowieka na środowisko. Zachowanie równowagi w tym obszarze wymaga jednolitego zarządzania dostępem do zasobów środowiskowych, eliminacji negatywnych efektów działalności gospodarczej i racjonalnego użytkowania zasobów naturalnych. 3

4 Kierowanie się zasadą zrównoważonego rozwoju oznacza: - zachowanie możliwości odtwarzania się zasobów środowiskowych, - racjonalne gospodarowanie zasobami nieodnawialnymi i zastępowanie ich substytutami, - zminimalizowanie uciążliwości dla środowiska i nie przekraczanie granic wyznaczonych jego wytrzymałością, - zapewnienie mieszkańcom bezpieczeństwa ekologicznego. 4

5 Realizacja tych zasad w praktyce polega na: - ustanowieniu środków prawnych zapewniających użytkowanie środowiska zgodnie z interesem ogółu - określeniu obowiązków organów państwowych, samorządowych, podmiotów gospodarczych, a także organizacji społecznych i zawodowych, - ochronie środowiska przez każdego mieszkańca i każdy podmiot (gospodarczy) oraz rozwijaniu ich świadomości ekologicznej. 5

6 6

7 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) Kto i w jakich formach prowadzi działalność (legislacyjną i stymulującą) ukierunkowaną na ochronę środowiska i zarządzanie środowiskowe? Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 7

8 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY skala globalna organizacje międzynarodowe, normy, porozumienia i projekty międzynarodowe, korporacje Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) ponadnarodowe, NGO i in. Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 8

9 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) skala regionalna porozumienia międzynarodowe, dyrektywy UE, projekty regionalne Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 9

10 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) skala krajowa regulacje państwowe (ustawy i inne), organizacje pozarządowe, fundacje ekologiczne, samorządy i inicjatywy lokalne Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 10

11 KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r. Art. 5. Rzeczpospolita Polska strzeże niepodległości i nienaruszalności swojego terytorium, zapewnia wolności i prawa człowieka i obywatela oraz bezpieczeństwo obywateli, strzeże dziedzictwa narodowego oraz zapewnia ochronę środowiska, kierując się zasadą zrównoważonego rozwoju. 11

12 Na potrzeby ochrony środowiska Konstytucja pozwala na wprowadzanie pewnych określonych ustawami - ograniczeń w korzystaniu z konstytucyjnych wolności i praw (art. 31) oraz zobowiązuje władze publiczne (art. 74): 12

13 - do prowadzenia polityki zapewniającej bezpieczeństwo ekologiczne współczesnemu i przyszłym pokoleniom, - do ochrony środowiska, - do wspierania działania obywateli na rzecz ochrony i poprawy stanu środowiska. 13

14 Daje również prawo każdemu - każdej osobie fizycznej i prawnej, niezależnie od narodowości czy kraju pochodzenia do informacji o stanie i ochronie środowiska. 14

15 Równocześnie Konstytucja zobowiązuje każdego (art. 86) do dbałości o stan środowiska oraz do ponoszenia odpowiedzialności za spowodowane przez siebie pogorszenie stanu środowiska. 15

16 Szczegółowe regulacje w powyższym zakresie określają ustawy i akty wykonawcze do ustaw. Uwzględniają one wymagania wynikające z dyrektyw Unii Europejskiej i konwencji międzynarodowych. 16

17 Podstawową ustawą w tym przedmiocie jest: Ustawa z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska. (tekst jednolity Dz.U. z 2008r. Nr 25, poz.150 z późn.zm.) 17

18 47 ustaw powiązanych, plus akty wykonawcze 18

19 Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne Ustawa z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym Ustawa o dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody Ustawa z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko 19

20 Kodeksowy charakter ustawy Prawo ochrony środowiska ( Kodeks ekologiczny ) ponad 400 artykułów regulujących zasady ochrony środowiska i jego zasobów traktowanych całościowo 20

21 Ustawa gwarantuje dostęp do informacji o środowisku, możliwość aktywnego udziału w jego ochronie, reguluje kwestie sankcji, odpowiedzialności karnej i finansowej za naruszanie komponentów środowiska. 21

22 Ustawa przewiduje możliwość uruchamiania instalacji emitujących szkodliwe substancje lub promieniowanie dopiero po uzyskaniu odpowiednich pozwoleń (dot. odprowadzania ścieków do wód lub ziemi, gazów i pyłów, do powietrza, emisji hałasu, pól elmgt itp.) 22

23 Ustawa określa sposób postepowania w zakresie ocen oddziaływania na środowisko wymagane przy projektach obiektów, planach zagospodarowania przestrzennego, strategiach rozwoju regionalnego i in. - ważną zasadą jest tutaj powszechne prawo do składania uwag i wniosków. 23

24 Ustawa precyzuje procedury postępowania w sprawach takich jak zapobieganie i ograniczanie wprowadzania substancji, energii lub odpadów do środowiska, określa dopuszczalne limity, a także wysokości opłat za korzystanie ze środowiska, szczegółowe zasady odpowiedzialności karnej, cywilnej, administracyjnej i finansowej w przypadkach naruszania przepisów środowiskowych itp. 24

25 Ustawa przewiduje podział kompetencji w zakresie ochrony środowiska pomiędzy właściwym ministrem, wojewodami, starostami i innymi przedstawicielami administracji państwowej. W celach kontrolnych, koordynacyjnych i doradczych powołane są organy takie jak Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Krajowa Komisja ds. Ocen Oddziaływania na Środowisko, Państwowa Rada Ochrony Środowiska i in. 25

26 26

27 Stowarzyszenie Polski Ruch Czystszej Produkcji 27

28 28

29 Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 maja 2009 r. w sprawie przyjęcia dokumentu Polityka ekologiczna Państwa w latach z perspektywą do roku

30 Prawo ochrony środowiska w UE to regulacje w prawie pierwotnym (traktatowym) i wtórnym. Geneza ochrony środowiska w UE sięga lat 70- tych, przy czym pierwsze regulacje traktatowe pojawiły się w Jednolitym Akcie Europejskim (1986 r.). 30

31 Drugim, równie ważnym źródłem regulacji, jest prawo wtórne (dyrektywy, rozporządzenia oraz decyzje) oraz umowy międzynarodowe zawarte przez Wspólnoty Europejskie (Europejską Wspólnotę Energii Atomowej i Wspólnotę Europejską). Źródłem prawa unijnego są również orzeczenia Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości zawierające interpretację powyższych aktów prawnych. 31

32 Cele polityki UE w dziedzinie środowiska naturalnego zostały określone w art. 191 ust 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE) w sposób następujący: - zachowanie, ochrony i poprawy jakości środowiska naturalnego, - ochrona zdrowia człowieka, - ostrożne i racjonalne wykorzystanie zasobów naturalnych, - promowanie na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów środowiska naturalnego, w szczególności zwalczania zmian klimatu. 32

33 Ust. 2 w art. 191 TFUE określa następujące zasady, na jakich opiera się polityka UE w dziedzinie środowiska: - zasada wysokiego poziomu ochrony, - zasada przezorności (ostrożności), - zasada stosowania działań zapobiegawczych (zasada prewencji), - zasada naprawiania szkód przede wszystkim u źródła, - zasada zanieczyszczający płaci, 33

34 KOMISJA EUROPEJSKA DYREKTYWA W SPRAWIE ODPOWIEDZIALNOŚCI ZA ŚRODOWISKO (dyrektywa ELD) 34

35 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY - wspólne ramy zapobiegania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu oraz naprawiania ich, Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) - zasada zanieczyszczający płaci Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny - zasadą ogólną - naprawa szkód, która umożliwia przywrócenie środowiska do stanu, w którym znajdowałoby się, gdyby szkody nie miały miejsca kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 35

36 TYTUŁ Jeżeli SLAJDU jesteś - CZCIONKA podmiotem ARIAL, WIELKIE prowadzącym LITERY, WYRÓWNANIE działalność DO zawodową (o LEWEJ, charakterze KOLOR CZARNY zarobkowym lub nie) oraz jeśli Twoja działalność:.. Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) wiąże się z transportem odpadów,.. Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny ponosisz ścisłą odpowiedzialność za szkody lub bezpośrednie zagrożenie wystąpieniem szkód, jakie Twoja działalność powoduje dla wody, gleby i chronionych gatunków zwierząt i roślin oraz ich siedlisk. (Oznacza to, że nawet bez konieczności potwierdzenia winy lub zaniedbania jesteś odpowiedzialny za podjęcie środków zapobiegawczych i zaradczych oraz poniesienie kosztów.) kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 36

37 W przypadku szkód w środowisku lub bezpośredniego zagrożenia podmioty gospodarcze muszą: podjąć natychmiastowe działanie w celu zapobiegnięcia wystąpieniu szkody lub pogorszenia jej skutków, jak najszybciej powiadomić właściwy organ o wydarzeniu oraz podjętych działaniach zapobiegawczych, naprawić szkody zgodnie z planem naprawczym i działaniami określonymi przez właściwy organ. 37

38 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) - Norma ISO EMAS Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 38

39 Międzynarodowa Organizacja Normalizacyjna Normy serii

40 Konferencja w Rio de Janeiro w roku 1992 (179 krajów, również Międzynarodowej Organizacji Normalizacyjnej ISO oraz Międzynarodowej Komisji Elektrotechnicznej IEC nazwana Szczytem Ziemi. Dokumenty tam przyjęte zobowiązały m.in. Międzynarodową Organizację Normalizacyjną (ISO) do wsparcia zrównoważonego rozwoju. 40

41 Normy serii ISO prezentują strategiczne podejście do spraw środowiskowych i obejmują wszystkie zagadnienia istotne z punktu widzenia zarządzania środowiskowego. Mają one pomóc organizacjom, niezależnie od ich charakteru, wielkości i rodzaju, w zarządzaniu wpływem ich działań, wyrobów i usług na środowisko oraz zminimalizowaniu negatywnego oddziaływania na środowisko i efektywnym wykorzystaniu dostępnych zasobów na każdym etapie działalności. 41

42 Celem norm ISO serii jest dostarczenie instrumentarium służącego udoskonalaniu efektów działalności środowiskowej organizacji i harmonizacji różnych norm krajowych dotyczących zarządzania środowiskowego. 42

43 Zakres norm serii ISO 14000: - System zarządzania środowiskowego (ISO 14001, ISO 14002, ISO 14004), - Przeglądy ekologiczne (ISO i 14015), - Ekoetykietowanie (ISO ), - Ocena efektów działalności środowiskowej (ISO 14031), - Ocena cyklu życia (ISO i 14049), - Słownictwo i definicje (ISO 14050), - Aspekty ekologiczne w normach wyrobu (ISO 14061). 43

44 44

45 PN-EN ISO 14001: Systemy zarządzania środowiskowego Wymagania i wytyczne stosowania 45

46 46

47 Environmental Managemental and Audit Scheme 47

48 29 czerwca 1993 roku Unia Europejska przyjęła rozporządzenie w sprawie dobrowolnego uczestnictwa firm przemysłowych w systemie zarządzania ochroną środowiska i przeglądów ekologicznych. Zarządzanie wprowadza system zarządzania środowiskowego i przeglądów ekologicznych Environmental Managemental and Audit Scheme- EMAS. 48

49 Celem EMAS jest: - poprawa stanu środowiska w miejscu zakładu z uwzględnieniem ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko do poziomu, w którym stosowane są najlepsze opłacalne ekonomicznie technologie (BAT) - zmniejszenie szkodliwych oddziaływań na środowisko w miejscu działania przedsiębiorstwa - przestrzeganie przepisów zajmujących się ochroną środowiska - opracowanie celów i poszczególnych kroków do osiągnięcia celów - wdrażanie systemu zarządzania ochroną środowiska - edukacja ekologiczna pracowników zakładu - zobowiązanie pracowników do przestrzegania norm dotyczących ochrony środowiska. 49

50 W swej istocie wymagania EMAS są zbieżne z wymaganiami normy ISO Stosowanie normy ISO jest głównym elementem tego systemu. Dodatkowym wymaganiem jest konieczność przeprowadzenia przez organizację przeglądu środowiskowego, posiadanie oświadczenia (raportu) środowiskowego potwierdzonego przez właściwego weryfikatora, przekazanie potwierdzonego oświadczenia (raportu) do kompetentnego organu i opublikowanie go po rejestracji. 50

51 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Co to jest EMAS? Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) System ekozarządzania i audytu (EMAS) jest użytecznym narzędziem tworzenia w organizacjach kultury zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego zarządzania dostępnymi zasobami i energią. Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 51

52 TYTUŁ SLAJDU - CZCIONKA ARIAL, WIELKIE LITERY, WYRÓWNANIE DO LEWEJ, KOLOR CZARNY Rejestracja w systemie EMAS oznacza spełnienie przez organizację najbardziej wyśrubowanych wymagań ochrony środowiska. To prestiż bycia w gronie firm, prowadzących swoją działalność zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju, potwierdzony certyfikatem przyznawanym przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska. Treść slajdu czcionka Arial, wyrównanie do lewej, kolor czarny, wielkość zależna od ilości tekstu (tekst powinien być maksymalnie czytelny) Wypunktowanie: kwadratowe, kolor czarny kwadratowe, kolor pomarańczowy (R251, G170, B41) Wyróżnienie tekstu Arial Bold 52

53 53

54 54